Plan wynikowy z biologii w klasach: IIP i IIE Zespołu Szkół Ekonomicznych w Mińsku Mazowieckim
Zakres podstawowy
nr programu nauczania DKOS-4015-5/02
nauczyciel: mgr Leszek Sęktas
rok szkolny: 2007/2008
Nr Temat lekcji
lekcji
1 DNA jako nośnik informacji
genetycznej
2 Budowa i replikacja DNA
3 Pojęcie genu i kodu genetycznego
4 Chromosomy i genom człowieka
Wymagania podstawowe (P)
- zdefiniować termin informacja genetyczna
- wymienić etapy prawidłowo prowadzonego
doświadczenia biologicznego
- wyjaśnić przebieg doświadczeń prowadzących do
poznania nośnika informacji genetycznej
- uzasadnić potrzebę stosowania doświadczeń w
badaniach genetycznych
-zdefiniować terminy: nukleozyd, nukleotyd,
replikacja DNA
- wymienić składniki chemiczne DNA
- omówić lokalizację DNA na terenie komórki
- wymienić zasadnicze etapy replikacji i opisać ich
przebieg oraz efekty
- wyjaśnić na czym polega semikonserwatywność
replikacji
- określić biologiczną rolę DNA i procesu replikacji
- określić na czym polega komplementarność nici
w cząsteczce DNA
- analizować strukturę przestrzenną DNA
- podać współczesną definicję genu
- zdefiniować terminy: genotyp, fenotyp
- podać i scharakteryzować cechy kodu
genetycznego
- porównać historyczną i współczesną definicję
genu
- posługiwać się tabelą kodu genetycznego
- definiować terminy: genom, genotyp, kariotyp
- podać przykłady komórek (organizmów)
Wymagania ponadpodstawowe (PP)
- analizować i wybrać sposób prezentacji przebiegu
doświadczeń Griffitha i Avery'ego
- rozpoznać na schematach poszczególne etapy procesu
replikacji
- wymienić i omówić rodzaje DNA
- wymienić organelle komórki roślinnej, w których zachodzi
replikacja DNA
- konstruować modele DNA
- przedstawić w postaci schematycznego rysunku
chemiczną budowę DNA
- zilustrować schematycznym rysunkiem proces
semikonserwatywnej replikacji DNA
- określić źródła energii dla procesu replikacji
- analizować związek między stopniem wierności procesu
replikacji a częstotliwością mutacji punktowych
- zapisywać literowo fragmenty kodu genetycznego i
produkty jego replikacji
- omówić cechy kodu genetycznego i ich następstwa
- porównać budowę genów organizmów prokariotycznych i
eukariotycznych
- analizować fakt występowania genów nakładających się i
jego znaczenie dla biologii wirusów
- wyjaśnia dlaczego informacja genetyczna jest
zakodowana
- określić wielkość genomu człowieka
- charakteryzować metody badania kariotypu
Nr Temat lekcji Wymagania podstawowe (P)
lekcji
haploidalnych i diploidalnych
- opisać kariotyp człowieka
- wyjaśnić, na czym polega badanie genomu
- zilustrować budowę chromosomu
- określić haploidalną i diploidalną liczbę
chromosomów w jądrze komórkowym
- rozróżnić autosomy i heterosomy na schemacie
kariotypu człowieka
- określić na podstawie kariotypu płeć człowieka
- analizować wielkość genomu u różnych
organizmów
5, 6 Biosynteza białka - definiować terminy: transpkrypcja, translacja
- wymienić elementy aparatu translacyjnego
- omówić budowę i rolę rybosomów
- analizować przebieg transkrypcji i translacji
- wymienić rodzaje RNA oraz porównuje ich
budowę i funkcje
- porównuje budowę i funkcje DNA i RNA
7 Zmienność mutacyjna organizmów. - definiuje termin mutacja
Choroby genetyczne człowieka - klasyfikuje mutacje (punktowe i chromosomowe)
- wymienia i omawia wybrane czynniki mutagenne
- analizuje mechanizm mutacji genowych i
chromosomowych
- definiuje pojęcie choroba genetyczna
- klasyfikuje choroby dziedziczne według kryterium
rodzaju mutacji wywołującej chorobę
- analizuje bezpośrednie przyczyny wybranych
chorób dziedzicznych
8 Sprawdzian z genetyki molekularnej
9 Omówienie prac klasowych. - wyjaśnić znaczenie stwierdzenia, że Grzegorz
Wprowadzenie do genetyki Mendel jest ojcem genetyki
Wymagania ponadpodstawowe (PP)
- ocenić przydatność badań kariotypu
- wyjaśnić sposób odczytywania informacji genetycznej
- omówić zasady realizacji informacji genetycznej
- porównać przebieg i znaczenie poszczególnych etapów
translacji
- określić źródła energii dla procesów transkrypcji i
translacji
- ocenić biologiczne znaczenie transkrypcji i translacji dla
komórki (organizmu)
- przewidywać konsekwencje zaburzeń procesu
transkrypcji i translacji
- omawia efekty poszczególnych rodzajów mutacji
(genowych i chromosomowych)
- przedstawić w postaci schematów poszczególne rodzaje
mutacji oraz określić ich konsekwencje
- analizować proces mutagenezy jako molekularne
podłoże zmian ewolucyjnych
- opisuje objawy wybranych chorób dziedzicznych
- charakteryzuje metody i techniki stosowane w
diagnostyce chorób dziedzicznych
- ocenia znaczenie poradnictwa i diagnostyki chorób
dziedzicznych
- analizuje wpływ czynników środowiskowych na
występowanie chorób wielogenowych
Nr Temat lekcji Wymagania podstawowe (P) Wymagania ponadpodstawowe (PP)
lekcji
mendlowskiej - wyjaśnić znaczenie określenia „linia czysta” oraz
terminów: allel dominujący, allel recesywny, cecha
dominująca, cecha recesywna
10, 11 Pierwsze prawo Mendla - konstruować krzyżówki genetyczne ilustrujące - potrafić analizować schematy rodowodów
dziedziczenie według I prawa Mendla
- przedstawić pierwsze prawo Mendla
- określić wpływ doświadczeń Mendla na rozwój
genetyki
12, 13 Drugie prawo Mendla - scharakteryzować drugie prawo Mendla - analizować dziedziczenie dwóch cech
- rozwiązywać proste krzyżówki genetyczne - rozwiązywać krzyżówki i zadania genetyczne oparte na
dwucechowe dwóch parach przeciwstawnych cech
- uzasadnić, że krzyżówki genetyczne pozwalają
na określenie homo- i heterogametyczności
14 Cechy sprzężone z płcią - opisywać odkrycie Tomasza Morgana - wyjaśnić dlaczego geny znajdujące się na jednym (tym
- rozwiązywać proste zadania genetyczne samym) chromosomie dziedziczą się niezgodnie z II
uwzględniające dziedziczenie wg. Morgana prawem Mendla
15 Sprawdzian: Dziedziczenie wg.
Mendla i Morgana.
16 Na czym polega inżynieria - zdefiniować pojęcia: inżynieria genetyczna, - opisać metody i techniki inżynierii genetycznej
genetyczna? enzymy restrykcyjne, wektory, transformacja - wyjaśnić co to SA lepkie końce i w jaki sposób cecha ta
genetyczna jest wykorzystywana
- wymienić metody stosowane w inżynierii - wyjaśnić na czym polega klonowanie
genetycznej
- wymienić przykłady zastosowania inżynierii
genetycznej przez człowieka
- zdefiniować pojęcia: organizmy transgeniczne,
klonowanie
- charakteryzować wektory
17 Wykorzystanie inżynierii - wymienić zastosowania inżynierii genetycznej w - analizować możliwości zastosowania inżynierii
genetycznej w rolnictwie, ochronie rolnictwie, ochronie środowiska i medycynie genetycznej w rolnictwie i hodowli zwierząt
środowiska i medycynie
18 Czy inżynieria genetyczna może być - określić korzyści i zagrożenia wynikające z - ocenić przydatność inżynierii genetycznej
zagrożeniem? możliwości praktycznego zastosowania zdobyczy
biotechnologii
19 Rodzaje i źródła zmienności w - definiować pojęcie zmienności i wymieniać jej - porównać poszczególne rodzaje zmienności
przyrodzie rodzaje oraz krótko je charakteryzować - określić molekularne podłoże zmian ewolucyjnych
Nr Temat lekcji Wymagania podstawowe (P) Wymagania ponadpodstawowe (PP)
lekcji
- omówić przyczyny poszczególnych rodzajów - porównać znaczenie poszczególnych rodzajów
zmienności zmienności w ewolucji
- uzasadnić, dlaczego zmienność jest podstawową
cechą życia
20 Znaczenie teorii Darwina - wymienić i omówić tezy teorii ewolucji drogą - wyjaśnić zjawisko radiacji adaptacyjnej i ocenić jego
doboru naturalnego znaczenie
- zdefiniować pojęcia: dobór naturalny, dobór - wymienić i scharakteryzować rodzaje doboru
sztuczny naturalnego oraz rodzaje specjacji
- wyjaśnić co przedstawia drzewo rodowe
21 Bezpośrednie dowody ewolucji - wyliczyć bezpośrednie dowody ewolucji oraz - podawać przykłady bezpośrednich dowodów ewolucji
klasyfikować je
- znać znaczenie pojęć: narząd homologiczny,
narząd analogiczny, narząd szczątkowy, atawizm i
podawać ich przykłady
22 Pośrednie dowody ewolucji - wyliczyć pośrednie dowody ewolucji oraz - podawać przykłady pośrednich dowodów ewolucji
klasyfikować je

23 Rodowód człowieka - zdefiniować terminy: antropogeneza, hominizacja
- wymienić i omówić kolejne etapy antropogenezy
- określić czas, miejsce i warunki w jakich powstały
formy ludzkie
- uzasadnić pozycję systematyczną człowieka
- wymienić i omawia specyficzne cechy Homo
sapiens
- omówić rasy ludzkie i ich cechy
- porównać cechy człowieka i małp
człekokształtnych
24 Sprawdzian z ewolucjonizmu
25 Podstawy klasyfikacji organizmów - omówić zadania systematyki i taksonomii
- wymienić nazwy głównych taksonów w porządku
wstępującym i zstępującym
- opisać ogólne zasady nomenklatury binominalnej
- zdefiniować termin gatunek biologiczny
- określić pozycję taksonomiczną człowieka w
odpowiednich taksonach systematycznych
26 Podstawowe cechy populacji - zdefiniować terminy: populacja, pojemność i opór
- charakteryzować formy przed- i praludzkie
- analizować dowody ewolucji i drzewo rodowe hominidów
- ocenić znaczenie mowy, techniki i kultury w przebiegu
ewolucji człowieka
- starać się przewidzieć w jaki sposób aktualny rozwój
komunikacji, techniki i kultury wpłynie na ewolucję
biologiczną współczesnego człowieka
- identyfikować pospolite gatunki roślin i zwierząt
- porównać kryteria taksonomiczne zastosowane przez
Linneusza z kryteriami stosowanymi obecnie
- określić pozycję systematyczną wybranych organizmów
- charakteryzować grupy organizmów zaliczanych do
poszczególnych królestw i typów
- uzasadnić podział organizmów na 5 królestw
- omówić populacyjne mechanizmy regulacji liczebności
Nr Temat lekcji Wymagania podstawowe (P)
lekcji
biologicznej środowiska, rozrodczość, śmiertelność
- wymienić i charakteryzować cechy grupowe
populacji biologicznej
- omówić czynniki wpływające na liczebność
populacji
- analizować strukturę przestrzenną, ilościową,
wiekową i płciową populacji
27 Oddziaływania międzypopulacyjne - zdefiniować terminy: biocenoza, konkurencja,
w biocenozie drapieżnictwo, pasożytnictwo, mutualizm,
komensalizm, protokooperacja
- podać przykłady powyższych pojęć
- dobrać odpowiednie przykłady populacji
ilustrujących zależności antagonistyczne lub
protekcjonistyczne
- analizować zmiany liczebności populacji w
układzie drapieżnik - ofiara
28, 29 Struktura i funkcjonowanie - zdefiniować terminy: biotop, ekosystem
ekosystemów. Przemiany materii i - rozróżnić i omówić rodzaje zależności troficznych
energii w ekosystemach w biocenozie
- opisać ogólną strukturę i funkcjonowanie
ekosystemu
- omówić przepływ materii i energii przez
ekosystem
- wyjaśnić znaczenie pojęć: produktywność,
produktywność pierwotna, produktywność wtórna
- określić przyczyny, rodzaje oraz kierunki sukcesji
- zdefiniować termin klimaks
30 Sprawdzian z ekologii
31 Charakterystyka biomów, państw - definiować terminy: biom, państwo roślinne,
roślinnych i krain zwierzęcych kraina zwierzęca, biogeografia
- wymienić i scharakteryzować biomy Ziemi
32 Znaczenie różnorodności - zdefiniować terminy: efekt cieplarniany, dziura
biologicznej dla człowieka ozonowa
- wymienić przyczyny zanikania ozonu w
stratosferze i ocieplania się klimatu
- wymienić przykłady negatywnego wpływu
Wymagania ponadpodstawowe (PP)
- analizować wykresy ilustrujące rodzaje krzywych
przeżywania i wzrostu liczebności populacji
- analizować przyczyny zróżnicowanej struktury i dynamiki
rozrodczej populacji ludzkiej w różnych rejonach świata
- analizować typy interakcji międzygatunkowych
(międzypopulacyjnych)
- analizować zależność między niszą ekologiczną z
zjawiskiem konkurencji
- ocenić rolę zależności międzygatunkowych w przyrodzie
i w życiu człowieka
- zdefiniować termin: stadia seralne
- porównywać produktywność pierwotną i wtórną
- udowodnić, że skrócenie łańcuchów pokarmowych może
być potencjalnym źródłem ograniczenia kosztów produkcji
żywności
- przewidzieć wpływ działania człowieka na przebieg
sukcesji
- ocenić znaczenie procesu sukcesji w przyrodzie
- charakteryzować wybrane państwo roślinne i krainę
zwierzęcą
- wyjaśnić znaczenie wyznaczania granic w obszarach
Ziemi przez biogeografów
- ocenić (na wybranych przykładach ) zasięg antropopresji
- przewidywać lokalne i globalne skutki zmniejszania się
warstwy ozonowej i ocieplania klimatu na Ziemi
Nr Temat lekcji Wymagania podstawowe (P) Wymagania ponadpodstawowe (PP)
lekcji
człowieka na stan środowiska i przykłady gatunków
zagrożonych wyginięciem
- wymienić i klasyfikować zasoby naturalne Ziemi
na odnawialne i nieodnawialne
- określić główne przyczyny wymierania gatunków
- ocenić działalność człowieka w środowisku
33 Formy ochrony przyrody w Polsce - wymienić przykładowe zobowiązania państw, - omówić działania prawne związane z ochroną przyrody
które zaakceptowały ustalenia szczytu Ziemi w Rio podejmowane w najbliższym środowisku
- wymienić i charakteryzować formy ochrony - wyjaśnić na czym polega czynna ochrona przyrody oraz
przyrody w Polsce w jakim celu zostały wprowadzone okresy ochronne dla
- wyjaśnić co to są zasady zrównoważonego zwierzyny łownej i wymiary ochronne dla ryb
rozwoju i kogo dotyczą
- porównać sposób ochrony przyrody np. w parku
narodowym i krajobrazowym, rezerwacie ścisłym i
częściowym