Chemia Nowy

CENTRALNA KOMISJA EGZAMINACYJNA
OKRGOWE KOMISJE EGZAMINACYJNE
INFORMATOR
O EGZAMINIE MATURALNYM
Z CHEMII
OD ROKU SZKOLNEGO 2014/2015
Materiay do Informattora opracow

wano w ramaach projektu Pilota
P
nowyych egzaminw maturaln
nych,
D
Dziaanie
3.2.. Rozwj sysstemu egzam
minw zewntrznych,
Prioryteet III Wysokka jako systtemu owiaty
y,
Pro
ogram Operaacyjny Kapitaa Ludzki.
INFORMATOR
O EGZAMINIE MATURALNYM
Z CHEMII
OD ROKU SZKOLNEGO 2014/2015
opracowany przez Centraln Komisj Egzaminacyjn

we wsppracy z okrgowymi komisjami egzaminacyjnymi
w Gdasku, Jaworznie, Krakowie, odzi,
omy, Poznaniu, Warszawie i we Wrocawiu
Centralna Komisja Egzaminacyjna

Warszawa 2013
Centralna Komisja Egzaminacyjna

ul. Jzefa Lewartowskiego 6, 00-190 Warszawa
tel. 22 536 65 00
ckesekr@cke.edu.pl
Okrgowa Komisja Egzaminacyjna w Gdasku

ul. Na Stoku 49, 80-874 Gdask
tel. 58 320 55 90
komisja@oke.gda.pl
Okrgowa Komisja Egzaminacyjna w Jaworznie

ul. Adama Mickiewicza 4, 43-600 Jaworzno
tel. 32 616 33 99
oke@oke.jaworzno.pl
Okrgowa Komisja Egzaminacyjna w Krakowie

os. Szkolne 37, 31-978 Krakw
tel. 12 683 21 01
oke@oke.krakow.pl
Okrgowa Komisja Egzaminacyjna w omy

ul. Nowa 2, 18-400 oma
tel. 86 216 44 95
sekretariat@oke.lomza.pl
Okrgowa Komisja Egzaminacyjna w odzi

ul. Ksawerego Praussa 4, 94-203 d
tel. 42 634 91 33
komisja@komisja.pl
Okrgowa Komisja Egzaminacyjna w Poznaniu

ul. Gronowa 22, 61-655 Pozna
tel. 61 854 01 60
sekretariat@oke.poznan.pl
Okrgowa Komisja Egzaminacyjna w Warszawie

ul. Grzybowska 77, 00-844 Warszawa
tel. 22 457 03 35
info@oke.waw.pl
Okrgowa Komisja Egzaminacyjna we Wrocawiu

ul. Tadeusza Zieliskiego 57, 53-533 Wrocaw
tel. 71 785 18 94
sekretariat@oke.wroc.pl
Spis treci
Wstp ..
1.
Opis egzaminu maturalnego z chemii na poziomie rozszerzonym ..............
1.1. Zakres wiadomoci i umiejtnoci sprawdzanych na egzaminie

1.2. Oglne informacje o egzaminie maturalnym z chemii od roku szkolnego 2014/2015 .
1.3. Arkusz egzaminacyjny z chemii na poziomie rozszerzonym ....
1.4. Ocenianie odpowiedzi zdajcych ....
9
9
10
10
2.1. Przykadowe zadania z chemii na poziomie rozszerzonym wraz z rozwizaniami .......
13
2.2. Informacja o egzaminie maturalnym z chemii dla absolwentw niesyszcych .. 49

Opinia Konferencji Rektorw Akademickich Szk Polskich o informatorach maturalnych
od 2015 roku
51
Wstp
Wstp
Informator o egzaminie maturalnym z chemii od roku szkolnego 2014/2015 jest podzielony

na dwie czci.
CZ PIERWSZA (1.1.1.4.) zawiera oglne informacje dotyczce egzaminu maturalnego
z chemii, w tym zakres sprawdzanych wiadomoci i umiejtnoci, krtk charakterystyk
arkusza egzaminacyjnego oraz sposobu oceniania odpowiedzi w zadaniach zamknitych
i otwartych.
CZ DRUGA (2.1.2.2.) zawiera przykadowe zadania z chemii, jakie mog pojawi si
w arkuszach egzaminacyjnych, w tym w arkuszach dla absolwentw niesyszcych.
Do kadego zadania:
przypisano najwaniejsze wymagania oglne i szczegowe z podstawy programowej
ksztacenia oglnego, do ktrych to zadanie si odnosi,
podano oczekiwane rozwizanie,
przedstawiono schemat punktowania oraz przykadowe, rnice si poziomem
wykonania, realizacje zdajcych wraz z punktacj.
Zadania w Informatorze:
nie wyczerpuj wszystkich typw zada, ktre mog wystpi w arkuszach
egzaminacyjnych,
nie ilustruj wszystkich wymaga z zakresu chemii zawartych w podstawie programowej,
nie zawieraj wszystkich moliwych rodzajw materiaw rdowych, ktre mog
stanowi obudow zada.
Informator nie moe by zatem jedyn ani nawet gwn wskazwk do planowania procesu
ksztacenia chemicznego w szkole ponadgimnazjalnej. Tylko realizacja wszystkich wymaga
z podstawy programowej moe zapewni wszechstronne wyksztacenie uczniw szk
ponadgimnazjalnych.
Przed przystpieniem do dalszej lektury Informatora warto zapozna si z oglnymi zasadami
obowizujcymi na egzaminie maturalnym od roku szkolnego 2014/2015. S one okrelone
w rozporzdzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 kwietnia 2007 r. w sprawie
warunkw i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniw i suchaczy oraz
sposobu przeprowadzania sprawdzianw i egzaminw w szkoach publicznych (Dz.U. nr 83,
poz. 562, z pn. zm.), w tym w szczeglnoci w rozporzdzeniu z 25 kwietnia 2013 r.
zmieniajcym powysze rozporzdzenie (Dz.U. z 2013 r., poz. 520), oraz w skrconej
formie w czci oglnej Informatora o egzaminie maturalnym od roku szkolnego
2014/2015, dostpnej na stronie internetowej Centralnej Komisji Egzaminacyjnej
(www.cke.edu.pl) oraz na stronach internetowych okrgowych komisji egzaminacyjnych.
Informator o egzaminie maturalnym z chemii od roku szkolnego 2014/2015
Opis egzaminu
1.
Opis egzaminu maturalnego z chemii na poziomie rozszerzonym
1.1. Zakres wiadomoci i umiejtnoci sprawdzanych na egzaminie

Egzamin maturalny z chemii sprawdza, w jakim stopniu absolwent spenia wymagania
z zakresu tego przedmiotu okrelone w podstawie programowej ksztacenia oglnego
dla IV etapu edukacyjnego w zakresie rozszerzonym i podstawowym. Zadania w arkuszu
egzaminacyjnym mog rwnie odnosi si do wymaga przypisanych do etapw
wczeniejszych, tj. etapu III (gimnazjum).
Podstawa programowa dzieli wymagania na oglne i szczegowe. Wymagania oglne jako
syntetyczne ujcie nadrzdnych celw ksztacenia informuj, jak rozumie
podporzdkowane im wymagania szczegowe, ktre odwouj si do cile okrelonych
wiadomoci i umiejtnoci.
W szczeglnoci, zadania w arkuszu maturalnym z chemii na poziomie rozszerzonym maj
na celu sprawdzenie:
umiejtnoci rozumowania, argumentowania i wnioskowania,
umiejtnoci wykorzystywania informacji z rnorodnych rde,
umiejtnoci projektowania dowiadcze chemicznych i interpretowania wynikw,
umiejtnoci wykorzystywania narzdzi matematycznych do opisu i analizy zjawisk
i procesw.
1.2. Oglne informacje o egzaminie maturalnym z chemii od roku szkolnego 2014/2015
Od roku szkolnego 2014/20151 egzamin maturalny z chemii moe by zdawany wycznie
jako przedmiot dodatkowy na poziomie rozszerzonym. Egzamin ma form pisemn i trwa
180 minut. Do egzaminu z chemii moe przystpi kady absolwent, niezalenie od typu
szkoy, do ktrej uczszcza, oraz od przedmiotw, ktrych uczy si w szkole w zakresie
rozszerzonym. W czasie trwania egzaminu zdajcy moe korzysta z Karty wybranych
wzorw i staych fizykochemicznych na egzamin maturalny z biologii, chemii i fizyki, linijki
oraz z kalkulatora prostego.
Wyniki czci pisemnej egzaminu maturalnego s wyraane w procentach i na skali
centylowej (por. punkt G. Ocenianie i wyniki egzaminu w CZCI OGLNEJ Informatora
o egzaminie maturalnym od roku szkolnego 2014/2015). Wyniki uzyskane w czci pisemnej
egzaminu maturalnego z chemii podobnie jak z innych przedmiotw dodatkowych
nie maj wpywu na zdanie egzaminu maturalnego2.
W przypadku absolwentw technikw od roku szkolnego 2015/2016.

Z wyjtkiem sytuacji, kiedy egzamin z chemii zosta zadeklarowany przez zdajcego jako jedyny przedmiot
dodatkowy, po czym zdajcy nie przystpi do tego egzaminu lub egzamin ten zosta mu uniewaniony.
2
10
1.3. Arkusz egzaminacyjny z chemii na poziomie rozszerzonym

Arkusz egzaminacyjny z chemii bdzie zawiera okoo 45 zada. Przy numerze kadego
zadania podana bdzie maksymalna liczba punktw, ktr mona uzyska za poprawne
jego rozwizanie. Zadania w arkuszu egzaminacyjnym:
bd dobrane w taki sposb, aby reprezentoway rnorodne wymagania oglne
i szczegowe z podstawy programowej,
bd sprawdzay przede wszystkim umiejtnoci zoone, w tym umiejtno mylenia
naukowego, projektowania dowiadcze i analizy wynikw,
bd zrnicowane pod wzgldem sprawdzanych wiadomoci i umiejtnoci, poziomu
trudnoci, a take sposobu udzielania odpowiedzi,
bd miay form zamknit lub otwart. W zadaniach zamknitych, np. wielokrotnego
wyboru, prawda/fasz, na dobieranie, zdajcy wybiera jedn z podanych opcji odpowiedzi,
natomiast w zadaniach otwartych zdajcy samodzielnie formuuje odpowied zwizan
na przykad z podaniem wzorw chemicznych, rwna reakcji chemicznych, oblicze,
wypowiedzi sownych; w arkuszu bd przewaay zadania otwarte,
bd wystpoway pojedynczo lub w wizkach tematycznych,
bd odnosiy si do rnorodnych materiaw rdowych zamieszczonych w arkuszu,
np. przedstawionych wykresw, rysunkw, tabel, schematw itp.
W poleceniu do kadego zadania wystpuje co najmniej jeden czasownik wskazujcy
czynno, jak powinien wykona zdajcy, aby poprawnie rozwiza dane zadanie.
W przypadku zada zamknitych bd to najczciej czasowniki takie jak wybierz,
podkrel, zaznacz. W przypadku zada otwartych katalog czasownikw jest duo
szerszy, a precyzyjne ich zrozumienie warunkuje poprawn realizacj polecenia.
1.4. Ocenianie odpowiedzi zdajcych
Odpowiedzi udzielone przez zdajcego s oceniane przez egzaminatorw zgodnie
ze schematem punktowania okrelonym dla kadego zadania. W przypadku zada
zamknitych zdajcy moe otrzyma 1 punkt, jeeli udzieli poprawnej odpowiedzi,
lub 0 punktw, jeeli udzieli odpowiedzi bdnej lub nie udzieli jej wcale. W przypadku
zada otwartych skala oceniania moe by bardziej rozbudowana, np. od 0 do 5 punktw.
Za odpowied egzaminator moe przyzna wycznie pene punkty (nie przyznaje si
powek punktu).
Dokonujc oceny odpowiedzi udzielonej przez zdajcego w zadaniu otwartym, egzaminator
odwouje si do przykadowego rozwizania opracowanego przez zesp ekspertw
Centralnej Komisji Egzaminacyjnej i okrgowych komisji egzaminacyjnych oraz
konsultantw akademickich. Rozwizanie to okrela wycznie zakres merytoryczny
odpowiedzi i nie jest cisym wzorcem oczekiwanego sformuowania (za wyjtkiem nazw
pierwiastkw i zwizkw chemicznych, symboli i wzorw zwizkw chemicznych). Kada
merytorycznie poprawna odpowied, speniajca warunki zadania, zostanie oceniona
pozytywnie.
Ocena odpowiedzi zdajcego w zadaniach otwartych zaley od tego, jak istotnego postpu
dokona zdajcy, i w jakim stopniu pokona zasadnicze trudnoci na drodze do cakowitego
rozwizania zadania bd udzielenia w peni poprawnej odpowiedzi, np. poprawnie powiza
dane z szukan w zadaniach rachunkowych lub prawidowo dobra odczynniki w zadaniach
Opis egzaminu
11
dowiadczalnych. Schemat punktowania uzaleniony jest od maksymalnej liczby punktw,

jak mona uzyska za rozwizanie danego zadania.
SZCZEGOWE
ZASADY OCENIANIA
W ZADANIACH OTWARTYCH
ODPOWIEDZI
UDZIELONYCH
PRZEZ
ZDAJCYCH
1. Zdajcy otrzymuje punkty tylko za poprawne rozwizania, precyzyjnie odpowiadajce

poleceniom zawartym w zadaniach.
2. Gdy do jednego polecenia zdajcy podaje kilka odpowiedzi (z ktrych jedna jest
prawidowa, inne nieprawidowe), to nie otrzymuje punktw za adn z nich.
3. Rozwizanie zadania otrzymane na podstawie bdnego merytorycznie zaoenia, uznaje
si w caoci za niepoprawne.
4. Rozwizania zada dowiadczalnych (spostrzeenia i wnioski) oceniane s wycznie
wtedy, gdy projekt dowiadczenia jest poprawny, czyli np. prawidowo zostay dobrane
odczynniki.
5. W rozwizaniach zada rachunkowych oceniane s: metoda (przedstawiony tok
rozumowania), wykonanie oblicze i podanie wyniku z jednostk i odpowiedni
dokadnoci.
6. Wynik liczbowy wielkoci mianowanej podany bez jednostek lub z niepoprawnym
ich zapisem jest bdny.
7. Jeeli zamieszczone w odpowiedzi informacje (rwnie dodatkowe, ktre nie wynikaj
z treci polecenia) wiadcz o zasadniczych brakach w rozumieniu omawianego
zagadnienia i zaprzeczaj udzielonej prawidowej odpowiedzi, to za odpowied tak
zdajcy otrzyma 0 punktw.
12
Przykadowe zadania z rozwizaniami
2.1.
13
Przykadowe zadania z chemii na poziomie rozszerzonym

wraz z rozwizaniami
Zadanie 1. (01)
Okrel typ hybrydyzacji orbitali atomu wgla w czsteczkach zwizkw, ktrych wzory
podano poniej. Uzupenij tabel.
H
H
C
C O
H C N
O C O
Wzr czsteczki
H
H
H
H
Typ
hybrydyzacji
Wymagania oglne
I. (IV.PR). Wykorzystanie i tworzenie informacji. Zdajcy korzysta z chemicznych tekstw
rdowych []. Krytycznie odnosi si do pozyskiwanych informacji.
Wymagania szczegowe
3.5) (IV.PR) Zdajcy rozpoznaje typ hybrydyzacji (sp, sp2, sp3) w prostych czsteczkach
zwizkw nieorganicznych i organicznych.
Rozwizanie
Wzr
czsteczki
H
H C
Typ
sp
sp3
hybrydyzacji
1 pkt cztery poprawne odpowiedzi.
Schemat
punktowania 0 pkt inna odpowied lub brak odpowiedzi.
Przykadowe
H
H
ocenione
Wzr
C
C O
H
C
N
H
odpowiedzi
czsteczki
H
tetraedryczna
dygonalna
H
C
H C
tetraedryczna
sp
trygonalna
H
paska
ktowa
1 pkt
cztery
poprawne
odpowiedzi.
dygonalna
H
Typ
hybrydyzacji
sp2
Wzr
czsteczki
Typ
hybrydyzacji
paska
0 pkt
jedna
poprawna
odpowied.
14
Zadanie 2. (01)
Wypenij tabel, wpisujc liter P, jeeli zdanie jest prawdziwe, lub liter F, jeli jest
faszywe.
Zdanie
1.
2.
3.
P/F
Typ hybrydyzacji orbitali atomu azotu w czsteczce amoniaku jest taki sam,
jak typ hybrydyzacji orbitali atomu wgla w czsteczce metanolu.
Hybrydyzacj, w ktrej uczestnicz jeden orbital s oraz dwa orbitale p,
nazywamy hybrydyzacj sp3 (tetraedryczn).
Ksztat czsteczki tlenku wgla(IV) wynika z liniowego uoenia
zhybrydyzowanych orbitali atomowych wgla.
Wymagania oglne
I. (IV.PR) Wykorzystanie i tworzenie informacji. Zdajcy korzysta z chemicznych tekstw
Wymagania szczegowe
3.5) (IV.PR) Zdajcy rozpoznaje typ hybrydyzacji (sp, sp2, sp3) w prostych czsteczkach
zwizkw nieorganicznych i organicznych.
Rozwizanie
Zdanie
1.
2.
3.
Typ hybrydyzacji orbitali atomu azotu

w czsteczce amoniaku jest taki sam,
jak typ hybrydyzacji orbitali atomu wgla
w czsteczce metanolu.
Hybrydyzacj, w ktrej uczestnicz jeden orbital
s oraz dwa orbitale p, nazywamy hybrydyzacj
sp3 (tetraedryczn).
Ksztat czsteczki tlenku wgla(IV) wynika
z liniowego uoenia zhybrydyzowanych
orbitali atomowych wgla.
1 pkt trzy poprawne oceny.

Schemat
P/F
P
15
Zadanie 3. (02)
Wodr wystpuje w przyrodzie w postaci trzech izotopw: 1H (wodr lekki, prot), 2H (wodr
ciki, deuter), 3H (wodr superciki, tryt). Mas atomow wodoru oblicza si jako redni
waon mas atomowych protu i deuteru. W obliczeniach pomija si tryt, ktry w przyrodzie
wystpuje w ladowych ilociach. Masa protu wynosi 1,0073 u, a masa deuteru 2,0140 u.
Na podstawie: K.-H. Lautenschlger, W. Schrter, A. Wanninger, Nowoczesne kompendium chemii,
Warszawa 2007.
Oblicz mas atomow wodoru (stosujc dane z dokadnoci do czwartego miejsca

po przecinku), jeli wiadomo, e atomy 1H stanowi 99,98% wszystkich atomw tego
pierwiastka w przyrodzie. Wynik podaj z dokadnoci do czwartego miejsca
po przecinku.
Obliczenia:
Wymagania oglne
II. (IV.PR) Rozumowanie i zastosowanie nabytej wiedzy do rozwizywania problemw.
Zdajcy rozumie podstawowe pojcia, prawa i zjawiska chemiczne [].
Wymagania szczegowe
1.3) (IV.PR) Zdajcy oblicza mas atomow pierwiastka na podstawie jego skadu
izotopowego [].
1,0073 u 99,98 % 2,0140 u (100 % 99,98 %)
1,0075 u
100 %
2 pkt poprawna metoda oraz poprawne obliczenia i wynik z jednostk.
Schemat
punktowania 1 pkt poprawna metoda i poprawne obliczenia, poprawny wynik bez
jednostki lub poprawna metoda i bdny wynik bdcy konsekwencj bdu
rachunkowego lub zaokrgle niezgodnych z poleceniem.
0 pkt bdna metoda lub brak rozwizania.
1 pkt zastosowanie
Przykadowe
1,007 u 99,98% 2,014 u (100 % 99,98 %)
poprawnej metody
ocenione
m
obliczenia i bdny
odpowiedzi
100 %
wynik wynikajcy
z zastosowania zaokrgle
1,0068 u 0,0004 u 1,0072 u
danych niezgodnie
z poleceniem.
0 pkt zastosowanie
1,0073
99,98%
100%
bdnej metody
x
obliczenia.
99,98 x 100,73
Rozwizanie
x 1,0075 u
16
Zadanie 4. (02)
Krysztay metali i ich stopw maj posta sieci przestrzennych. Wzy tych sieci obsadzone
s kationami metali, w tym przypadku nazywanymi rdzeniami (zrbami) atomowymi. Metale
tworz sieci rnego rodzaju. Metale, ktre tworz taki sam rodzaj sieci, rni si
wartociami staej sieciowej a, czyli odlegociami pomidzy rodkami ssiadujcych rdzeni
atomowych. Poniej przedstawiono wartoci staej sieciowej a wybranych litowcw
i berylowcw.
Litowce
Staa sieciowa a, m
Berylowce
Staa sieciowa a, m
Cez
6,05 1010
Stront
6,07 1010
Potas
5,33 1010
Wap
5,56 1010
Sd
4,28 1010
Bar
5,02 1010
Zwykle ze wzrastajc liczb elektronw walencyjnych i malejc wartoci staej sieciowej

a wzrasta temperatura topnienia metalu.
Na podstawie: K.-H. Lautenschlger, W. Schrter, A. Wanninger, Nowoczesne kompendium chemii,
Warszawa 2007.
a) Na podstawie podanych informacji okrel, ktry spord wymienionych w tabeli

berylowcw charakteryzuje si najwysz temperatur topnienia. Uzasadnij swj
wybr.
Najwysz temperatur topnienia charakteryzuje si: .

Uzasadnienie: ...
..
b) Uzupenij ponisze zdanie, podkrelajc te okrelenia spord oznaczonych literami
AF, ktre pozwol utworzy poprawny wniosek.
A. mniej
B. wicej
C. mniejsz
D. wiksz
E. nisza
F. wysza
Wap w porwnaniu z cezem ma ( A. / B. ) elektronw walencyjnych i ( C. / D. ) warto

staej sieciowej a, dlatego temperatura topnienia wapnia jest ( E. / F. ) ni cezu.
Wymagania oglne
Zdajcy rozumie podstawowe pojcia, prawa i zjawiska chemiczne; [...] samodzielnie
formuuje i uzasadnia opinie i sdy.
Wymagania szczegowe
7.1) (IV.PR) Zdajcy opisuje waciwoci fizyczne metali i wyjania je w oparciu o znajomo
natury wizania metalicznego.
7.3) (IV.PR) Zdajcy analizuje i porwnuje waciwoci fizyczne i chemiczne metali
grupy 1. i 2.
Rozwizanie
17
a)
Najwysz temperatur topnienia charakteryzuje si: bar lub Ba.
Uzasadnienie, np. ma najnisz warto staej sieciowej spord podanych
w tabeli berylowcw.
b)
Wap w porwnaniu z cezem ma ( A. / B. ) elektronw walencyjnych
i ( C. / D. ) warto staej sieciowej a, dlatego temperatura topnienia wapnia
jest ( E. / F. ) ni cezu.
2 pkt poprawne odpowiedzi w czci a) i b) zadania.
Schemat
punktowania 1 pkt poprawna odpowied tylko w czci a) albo tylko w czci b) zadania.
0 pkt kada inna odpowied lub brak odpowiedzi.
1 pkt
Przykadowe a) Najwysz temperatur topnienia charakteryzuje si: bar
Uzasadnienie: z wymienionych w tabeli berylowcw bar ma
poprawna
ocenione
najwicej elektronw walencyjnych i najnisz sta sieciow. odpowied
odpowiedzi
b)
tylko
Wap w porwnaniu z cezem ma ( A. / B. ) elektronw
w czci
walencyjnych i ( C. / D. ) warto staej sieciowej a, dlatego
b) zadania.
temperatura topnienia wapnia jest ( E. / F. ) ni cezu.
Informacja do zada 57
Przeprowadzono dowiadczenie zilustrowane poniszym rysunkiem.

0,5 g Na (s)
100 g H2O z dodatkiem alkoholowego
roztworu fenoloftaleiny
Zaobserwowano, e:
metal stapia si, tworzc kulk, i pywa po powierzchni wody; objto kulki
zmniejszaa si a do zaniku,
nastpia zmiana zabarwienia zawartoci naczynia.
Zadanie 5. (02)
a) Uzupenij opis przebiegu dowiadczenia. Podkrel T (tak), jeli obserwacja jest
prawdziwa, lub N (nie) jeli jest nieprawdziwa.
Wytrci si biay osad.
Wydzieli si bezbarwny gaz.
b) Dokocz zdanie, podkrelajc wniosek A. albo B. i jego uzasadnienie 1. albo 2.
Wnioskujemy, e otrzymany w naczyniu roztwr ma odczyn

A.
obojtny,
B.
zasadowy,
poniewa
1.
uleg on odbarwieniu.
2.
zabarwi si na malinowo.
18
Wymagania oglne do zadania 5 a)

III. (IV.PR) Opanowanie czynnoci praktycznych. Zdajcy [] projektuje [] dowiadczenia
chemiczne.
Wymagania szczegowe do zadania 5 a)
8.3) (IV.PR) Zdajcy planuje [] dowiadczenie, w wyniku ktrego mona otrzyma wodr
[].
6.3) (gimnazjum) Zdajcy planuje [] dowiadczenie, w wyniku ktrego mona otrzyma
wodorotlenek [].
Wymagania oglne do zadania 5 b)
III. (gimnazjum) Opanowanie czynnoci praktycznych. Zdajcy [] projektuje []
dowiadczenia chemiczne.
Wymagania szczegowe do zadania 5 b)
6.4) (gimnazjum) Zdajcy opisuje waciwoci [] wodorotlenkw [].
6.6) (gimnazjum) Zdajcy wskazuje na zastosowanie wskanikw (fenoloftaleiny []);
rozrnia dowiadczalnie [] zasady za pomoc wskanikw.
Rozwizanie
a)
Wytrci si biay osad.
T
N
Wydzieli si bezbarwny gaz.
T
N
b)
Wnioskujemy, e otrzymany w naczyniu roztwr ma odczyn
A.
obojtny,
B.
zasadowy,
poniewa
1.
uleg on odbarwieniu.
2.
zabarwi si na malinowo.
2 pkt poprawne wskazanie odpowiedzi w czci a) i b) zadania.

Schemat
punktowania 1 pkt poprawne wskazanie odpowiedzi tylko w czci a) albo tylko
w czci b) zadania.
0 pkt kada inna odpowied lub brak odpowiedzi.
Zadanie 6. (01)
Wybierz i podkrel w tabeli spord podanych AF takie dokoczenie kadego zdania,
aby powstay poprawne wnioski z przeprowadzonego dowiadczenia.
A. endoenergetyczna.
B. egzoenergetyczna.
C. wysok temperatur topnienia.
D. nisk temperatur topnienia.
E. gsto wiksz od gstoci wody.
F. gsto mniejsz od gstoci wody.
1. Podczas dowiadczenia opisanego w informacji przebiega reakcja

2. Pywanie metalu po powierzchni wody wskazuje, e ma on
A.
C.
D.
B.
E.
F.
19
Wymagania oglne
Zdajcy [] opisuje waciwoci najwaniejszych pierwiastkw [].
Wymagania szczegowe
7.1) (IV.PR) Zdajcy opisuje podstawowe waciwoci fizyczne metali [].
1.1) (gimnazjum) Zdajcy opisuje waciwoci substancji []; wykonuje dowiadczenia
w ktrych bada waciwoci wybranych substancji.
3.2) (gimnazjum) Zdajcy [] obserwuje dowiadczenia ilustrujce typy reakcji i formuuje
wnioski.
Rozwizanie
Podczas dowiadczenia opisanego

A.
B.
w informacji przebiega reakcja
Pywanie metalu po powierzchni wody,
2.
C.
D.
E.
F.
wskazuje, e ma on
1 pkt poprawne wskazanie dokoczenia dwch zda.
Schemat
punktowania 0 pkt kada inna odpowied lub brak odpowiedzi.
Przykadowe
Podczas dowiadczenia
0 pkt bdne
ocenione
wskazanie
1. opisanego w informacji
A.
B.
odpowiedzi
przebiega reakcja
w punkcie 2.
1.
2.
Pywanie metalu po
powierzchni wody,
wskazuje, e ma on
C.
D.
E.
F.
Zadanie 7. (01)
Po zakoczeniu dowiadczenia poproszono uczniw o obliczenie stenia procentowego

otrzymanego roztworu w procentach masowych i podanie wyniku z dokadnoci do drugiego
miejsca po przecinku. Ustalono (wykonujc poprawne obliczenia), e ilo wody biorcej
udzia w reakcji wynosi 0,39 g, a masa wodoru, ktry opuci rodowisko reakcji, jest rwna
0,02 g. Poniej przedstawiono rozwizania piciu uczniw, ktre poddano analizie i ocenie.
Ucze
I
II
III
IV
Sposb rozwizania
2 mole Na 2 mole NaOH
0,5 g Na ms
ms = 0,5 g NaOH mr = 0,5 g + 100 g = 100,5 g cp = 0,50%
23 g Na 40 g NaOH
0,5 g Na ms ms = 0,87 g NaOH
mr = 0,87 g + 100 g = 100,87 g cp = 0,86%
23 g Na 40 g NaOH
mr = 100,5 g 0,02 g = 100,48 g cp = 0,87%
46 g Na 40 g NaOH
mr = 100 g cp = 0,43%
23 g Na 40 g NaOH
0,5 g Na ms ms= 0,87 g NaOH
mr = 0,87 g + (100 g 0,39 g) = 100,48 g cp = 0,9%
20
Przeczytaj poniszy tekst. Uzupenij luki, wpisujc numery uczniw (IV), do ktrych
odnosz si poszczeglne stwierdzenia.
Tylko rozwizanie ucznia oznaczonego numerem ___ nie zawiera bdw. Ucze ten
prawidowo powiza dane z szukan, nie popeni bdw rachunkowych i poda wynik
ze wskazan dokadnoci. Ucze oznaczony numerem ___ zastosowa poprawn metod
rozwizania zadania, poprawnie wykona obliczenia, jednak wynik kocowy poda z inn ni
wymagana dokadnoci. Nieuwzgldnienie stechiometrii reakcji oraz niepoprawne
wskazanie masy roztworu to bdy, ktre pojawiy si w rozwizaniu ucznia oznaczonego
numerem ___. W kolejnym rozwizaniu przy poprawnie obliczonej masie substancji zapisano
niepoprawne obliczenia dotyczce masy roztworu. Taki bd wystpi podczas rozwizania
zadania przez ucznia oznaczonego numerem ___. Niepoprawnie obliczona masa roztworu
oraz bdnie zapisana zaleno (proporcja) prowadzca do ustalenia masy substancji nie
pozwoliy uczniowi oznaczonemu numerem ___ na zaprezentowanie poprawnego sposobu
rozwizania zadania.
Wymagania oglne
Wymagania szczegowe
1.6) (IV.PR) Zdajcy wykonuje obliczenia z uwzgldnieniem [] mas substratw i produktw
([] stechiometria [] rwna chemicznych) [].
5.2) (IV.PR) Zdajcy wykonuje obliczenia zwizane z przygotowaniem [] roztworw
z zastosowaniem pojcia stenie procentowe [].
Tylko rozwizanie ucznia oznaczonego numerem III nie zawiera bdw.

Ucze ten prawidowo powiza dane z szukan, nie popeni bdw
rachunkowych i poda wynik ze wskazan dokadnoci. Ucze oznaczony
numerem V zastosowa poprawn metod rozwizania zadania, poprawnie
wykona obliczenia, jednak wynik kocowy poda z inn ni wymagana
dokadnoci. Nieuwzgldnienie stechiometrii reakcji oraz niepoprawne
wskazanie masy roztworu to bdy, ktre pojawiy si w rozwizaniu ucznia
oznaczonego numerem IV. W kolejnym rozwizaniu przy poprawnie
obliczonej masie substancji zapisano niepoprawne obliczenia dotyczce masy
roztworu. Taki bd wystpi podczas rozwizania zadania przez ucznia
oznaczonego numerem II. Niepoprawnie obliczona masa roztworu oraz
bdnie zapisana zaleno (proporcja) prowadzca do ustalenia masy
substancji nie pozwoliy uczniowi oznaczonemu numerem I na
zaprezentowanie poprawnego sposobu rozwizania zadania.
1 pkt poprawne uzupenienie piciu luk.
Schemat
Rozwizanie
21
Brunatnoczerwony tlenek azotu(IV) NO2 oraz jego bezbarwny dimer N2O4 w postaci gazowej
wystpuj zawsze jako mieszanina rwnowagowa. W ukadzie midzy tymi tlenkami ustala
si rwnowaga dynamiczna:
2NO2 N2O4
W temperaturze pokojowej mieszanin tlenkw NO2 i N2O4 wprowadzono do trzech
probwek i szczelnie zamknito. Nastpnie mieszaniny doprowadzono do rnych
temperatur.
Wyniki obserwacji zapisano w tabeli.
Temperatura, C
Barwa mieszaniny gazw
10
bezbarwna
20
tobrzowa
90
brunatnoczerwona
Zadanie 8. (01)
Napisz, czy dimeryzacja NO2 jest reakcj egzoenergetyczn, czy endoenergetyczn.
Odpowied uzasadnij.
Rekcja dimeryzacji NO2 jest reakcj ...

Uzasadnienie: ...
...
..
Wymagania oglne
Wymagania szczegowe
4.3) (IV.PR). Zdajcy stosuje pojcia egzoenergetyczny, endoenergetyczny, [] do opisu
efektw energetycznych przemian.
4.6) (IV.PR). Zdajcy wykazuje si znajomoci i rozumieniem poj: stan rwnowagi
dynamicznej [].
4.7) (IV.PR). Zdajcy stosuje regu przekory do jakociowego okrelania wpywu zmian
temperatury [] na ukad pozostajcy w stanie rwnowagi dynamicznej.
Reakcja dimeryzacji NO2 jest egzoenergetyczna.

Uzasadnienie:
np.:
Obnienie temperatury ukadu powoduje zwikszenie wydajnoci reakcji
dimeryzacji NO2. Zgodnie z regu przekory w ukadzie zacznie
przebiega reakcja, ktrej bdzie towarzyszyo wydzielenie ciepa
(reakcja egzoenergetyczna).
1 pkt poprawne wskazanie i uzasadnienie.
Schemat
punktowania 0 pkt poprawne wskazanie i bdne uzasadnienie lub kada inna odpowied,
lub brak odpowiedzi.
Rozwizanie
22
Przykadowe Reakcja jest egzoenergetyczna.

Uzasadnienie:
ocenione
Poniewa z ukadu zostaje wydzielone ciepo,
odpowiedzi
energia substratw jest wiksza od energii produktw.
Reakcja jest egzoenergiczna.

Uzasadnienie:
Wydajno reakcji otrzymywania dimeru maleje
ze wzrostem temperatury.
0 pkt poprawne
wskazanie,
ale bdne
uzasadnienie.
0 pkt bdna
nazwa oraz
poprawne
uzasadnienie.
Zadanie 9. (03)
Do naczynia o objtoci 10,0 dm3 wprowadzono 1 mol NO2. Naczynie szczelnie zamknito
i ogrzewano do temperatury T, do osignicia stanu rwnowagi.
a) Napisz wyraenie na steniow sta rwnowagi reakcji Kc dimeryzacji NO2.
...
b) Ustal stenia molowe skadnikw mieszaniny poreakcyjnej dimeryzacji NO2
w temperaturze T, jeli w chwili osignicia przez ukad stanu rwnowagi
dynamicznej przereagowao 52% NO2. Wynik podaj z dokadnoci do trzeciego
miejsca po przecinku.
Obliczenia:

dynamicznej i staa rwnowagi; zapisuje wyraenie na sta rwnowagi podanej reakcji.
dynamicznej [].
1.5) (IV.PR). Zdajcy dokonuje interpretacji [] ilociowej rwnania reakcji w ujciu
molowym [].
5.2) (IV.PR). Zdajcy wykonuje obliczenia [] z zastosowaniem pojcia stenie []
molowe.
Rozwizanie
a) K c
23
[N 2 O 4 ]
[NO 2 ]2
b) np.:
n NO2 n N 2O 4 2 1
Liczba moli NO2, ktry przereagowa:
n NO2 0,52 mola
Liczba moli NO2, ktry nie przereagowa:
n 'NO 2 1 0,52 mola
n 'NO 2 0,48 mola
Liczba moli dimeru, ktry powsta:
0,52
n N 2O 4
mola
2
n N 2O4 0,26 mola
Stenia skadnikw mieszaniny w stanie rwnowagi wynosz:
0,48 mol
0,048 mol dm 3
c NO2
10 dm 3
0,26 mol
0,026 mol dm3
c N 2O4
3
10 dm
a)
Schemat
punktowania 1 pkt poprawne napisanie wyraenia na steniow sta rwnowagi.
0 pkt inna odpowied lub brak odpowiedzi.
b)
2 pkt poprawna metoda obliczenia stenia skadnikw mieszaniny
poreakcyjnej i poprawne obliczenia oraz podanie wyniku z waciw
dokadnoci i jednostk.
1 pkt poprawna metoda obliczenia stenia skadnikw mieszaniny
poreakcyjnej i popenienie bdw rachunkowych lub podanie wyniku
z bdn dokadnoci lub bdn jednostk.
0 pkt bdna metoda obliczenia stenia skadnikw mieszaniny
poreakcyjnej lub brak rozwizania.
1
1 pkt wyraenie
Przykadowe
[N 2O 4 ] 2
odpowiada stanowi
ocenione
K
a)
rwnowagi reakcji.
odpowiedzi
[ NO 2 ]
b) 1 mol NO2 - 0,5 mola N2O4
1 pkt poprawna metoda
0,52 mola
- nx
obliczenia stenia
nx = 0,26 mola
skadnikw mieszaniny
poreakcyjnej,
n N 2 O 4 0,26 mola n NO 2 1 0,52 0,38 mola
ale popenienie bdw
c n1 0,026 mol / dm 3 c n 2 0,038 mol / dm 3
rachunkowych.
b) 1 mol N2O4 100%
0 pkt zastosowano
0,52 mola 52%
bdn metod obliczenia,
1 mol 0,52 mola = 0,48 mola NO2
nie uwzgldniono
stechiometrii przemiany.
0,48 mol
mol
0,048
c NO2
3
3
10 dm
dm
0,52 mol
mol
0,052
c N 2O 4
3
10 dm
dm 3
24
Zadanie 10. (01)
Do naczynia, w ktrym ustali si stan rwnowagi dynamicznej dimeryzacji NO2, w czasie

t wprowadzono dodatkow ilo tego tlenku.
Wska, ktry wykres, przedstawiajcy zaleno stenia reagentw od czasu, ilustruje
zmiany stenia NO2 i N2O4 wywoane wprowadzeniem do naczynia dodatkowej
iloci NO2.
B.
stenie, moldm-3
stenie, moldm-3
A.
NO2
N2O4
N2O4
czas, s
czas, s
D.
stenie, moldm-3
C.
stenie, moldm-3
NO2
NO2
N2O4
czas, s
NO2
N2O4
czas, s
Wymagania oglne
Wymagania szczegowe
dynamicznej [].
Rozwizanie Odpowied: D
1 pkt poprawne wskazanie.
Schemat
25
Jedn z metod usuwania tlenku siarki(IV) z gazw spalinowych w instalacjach

przemysowych jest odsiarczanie, zachodzce w dwch etapach. W etapie I przepuszcza si
gazy spalinowe przez zawiesin wglanu wapnia. W wyniku reakcji powstaje, rwnie
w formie zawiesiny, siarczan(IV) wapnia. Etap II tego procesu ma na celu otrzymanie takiego
produktu, ktry mona atwo usun z instalacji przemysowej. W tym celu przepuszcza si
przez zawiesin siarczanu(IV) wapnia powietrze i przemywa powstajc w tym procesie
gstniejc porowat mas wod. Kocowym produktem w opisanej metodzie jest gips
krystaliczny sl o wzorze CaSO42H2O.
Na podstawie: www.rafako.com.pl/produkty/575 [dostp w dniu 24.01.2013]
Zadanie 11. (02)
Etap I procesu odsiarczania gazw spalinowych przebiega zgodnie z rwnaniem:

CaCO3 + SO2 CaSO3 + CO2
Przez zawiesin zawierajc 100 g CaCO3 przepuszczono 20 dm3 SO2 (w przeliczeniu
na warunki normalne).
Oblicz, o ile gramw wzrosa masa zawiesiny, jeli w gazach opuszczajcych naczynie
z CaCO3 znajdowao si 10% pocztkowej objtoci SO2. Wynik podaj z dokadnoci
do liczby cakowitej.
Obliczenia:
Wymagania oglne
Wymagania szczegowe
1.5) (IV.PR). Zdajcy dokonuje interpretacji jakociowej i ilociowej rwnania reakcji
w ujciu molowym, masowym i objtociowym (dla gazw).
1.6) (IV.PR). Zdajcy wykonuje obliczenia z uwzgldnieniem wydajnoci reakcji i mola
dotyczce: mas substratw i produktw (stechiometria wzorw i rwna chemicznych),
objtoci gazw w warunkach normalnych.
26
Rozwizanie
Np.:
Objto SO2, ktra wzia udzia w reakcji chemicznej:
VSO2 = 20 dm3 20 dm3 0,1
VSO2 = 18 dm3
Liczba moli SO2, ktra wzia udzia w reakcji chemicznej:
V
18 dm 3
n=
n
0,8 mola
V0
22,4 mol dm 3
n SO2 : n CO2 wynosi 1 : 1
MSO2 = 64 g mol1 ,
m SO 2 = 64 g mol1 0,8 mola = 51,2 g
MCO2 = 44 g mol1 ,
mCO2 = 44 g mol1 0,8 mola = 35,2 g
Przyrost masy jest rnic: m = m SO 2 - mCO2

m = 51,2 g 35,2 g = 16 g lub 16
2 pkt poprawna metoda obliczenia przyrostu masy zawiesiny, wykonanie
Schemat
punktowania oblicze i podanie wyniku z waciw dokadnoci.
1 pkt poprawna metoda obliczenia i popenienie bdw rachunkowych lub
podanie wyniku z bdn dokadnoci .
0 pkt bdna metoda obliczenia lub brak rozwizania.
1 pkt zastosowanie
Przykadowe CaCO3 + SO2 CaSO3 + CO2
3
y
18 dm
x
poprawnej metody obliczenia,
ocenione
ale popenienie bdu
odpowiedzi 100 g 22,4 dm3 120 g
y = 80,36 g
x = 96,43 g
rachunkowego.
96,43 g 80,36 g = 15,1 g
0 pkt zastosowano bdn
10% 20 dm3
2 dm3 SO 2
metod obliczenia, zakadajc
100%
przyrost objtoci SO2.
20 dm3 + 2 dm3 = 22 dm3
M CaSO3 120 g / mol M CaCO3 100 g / mol
22 dm3 x
22,4 dm3 1 mol
x = 0,982 mola
1 mol 0,982 mola = 0,018 mola
m CaCO3 0,018 100 1,8 g (pozostao)
m CaSO3 0,982 120 117,84 g (pozostao)

mkocowa = 1,8 g + 117,84 g = 119,64 g
119,64 g 100 g = 19,64 g 20 g
Zadanie 12. (01)
Zapisz w formie czsteczkowej rwnanie reakcji zachodzcej w etapie II procesu
odsiarczania gazw spalinowych.
..
Wymagania oglne
Zdajcy rozumie podstawowe pojcia [] i zjawiska chemiczne [].
Wymagania szczegowe
6.1) (IV.PR). Zdajcy wykazuje si znajomoci i rozumieniem poj: [] utlenianie [].
27
Zapis rwnania reakcji

2CaSO3 + O2 + 4H2O 2(CaSO42H2O)
1 pkt poprawny zapis rwnania.
Schemat
1 pkt poprawny zapis dwch
Przykadowe
2CaSO3 + O2 2CaSO4
kolejnych rwna
ocenione
CaSO4 + 2H2O CaSO42H2O
ilustrujcych proces
odpowiedzi
zachodzcy w II etapie.
1 pkt zapis rwnania
1
odzwierciedla stechiometri
CaSO3 + O2 + 2H2O CaSO42H2O
procesu.
2
Rozwizanie
Zadanie 13. (01)
Siarczan(VI) wapnia moe tworzy uwodnione krysztay (hydraty). W tabeli podano liczb
moli czsteczek wody przypadajcych na jeden mol siarczanu(VI) wapnia (liczb hydratacji
soli) w zalenoci od zakresu temperatur, w ktrych krystalizuje siarczan(VI) wapnia.
Zakres temperatur
Liczba hydratacji CaSO4
poniej 120 C
2
120 C 180 C
1
2
powyej 180 C
0 (sl bezwodna)
Otrzymany w opisanej metodzie CaSO42H2O zosta wypraony w temperaturze 140 C.

Podaj wzr produktu, ktry otrzymano po wypraeniu.
Wzr ........
Wymagania oglne
Zdajcy rozumie podstawowe pojcia [] i zjawiska chemiczne [].
Wymagania szczegowe
1.5) (IV.PP). Zdajcy zapisuje wzory hydratw [].
Rozwizanie
1
H2O
2
1 pkt poprawny zapis wzoru.
Schemat
1 pkt zapis wzoru
Przykadowe
2CaSO4 H2O
odzwierciedla stechiometri
ocenione
produktu.
odpowiedzi
Wzr: CaSO4
28
Podstawowym rdem surowcowym wodoru na Ziemi jest woda. Wodr wystpuje take
w zoach wgli kopalnych, ropy naftowej i gazu ziemnego, a take w materii organicznej
(biomasa). Zastosowanie wodoru budzi ogromne nadzieje, a istniejce ju rozwizania,
umoliwiajce pozyskiwanie z niego energii, pozwalaj przewidywa jego wykorzystanie
do ogrzewania budynkw, w transporcie i w przemyle. Najwiksze znaczenie, szczeglnie
dla krajw nieposiadajcych znaczcych zasobw mineralnych, ma moliwo pozyskiwania
wodoru z biomasy nieograniczonego rda surowcowego. Niestety, technologie zwizane
z energetycznym zastosowaniem wodoru s w chwili obecnej bardzo drogie, moe im podoa
jedynie przemys zwizany z lotami kosmicznymi.
Poniej przedstawiono rwnania wybranych reakcji wykorzystywanych w technologiach
pozyskiwania energii z wykorzystaniem wodoru. (Wartoci entalpii podano dla reakcji, ktre
przebiegaj pod staym cinieniem, a temperatura produktw zostaa doprowadzona
do temperatury pocztkowej substratw).
A.
CH4 (g) + H2O (g) CO (g) + 3H2 (g)
H = 206 kJ
B.
CO (g) + H2O (g) CO2 (g) + H2 (g)
H = 42 kJ
C.
C (s) + H2O (g) CO (g) + H2 (g)
H = 131 kJ
D.
2H2 (g) + O2 (g) 2H2O (c)
H = 286 kJ
Na podstawie: J. Kijeski, M. Kijeska, Droga do energii i surowcw ze rde odnawialnych,

oprac. Misja Nauk Chemicznych, pod red. B. Marcica, Pozna 2011.
Zadanie 14. (01)

Uzupenij ponisze zdanie, podkrelajc odpowiednie okrelenie w kadym nawiasie.
Reakcja oznaczona liter A. ( wymaga / nie wymaga ) dostarczenia energii, poniewa proces
ten jest ( egzotermiczny / endotermiczny ).
Wymagania oglne
Wymagania szczegowe
4.3) (IV.PR) Zdajcy stosuje pojcia: egzoenergetyczny, endoenergetyczny, [] do opisu
efektw energetycznych przemian.
4.4) (IV.PR) Zdajcy interpretuje zapis iH>0 do okrelenia efektu energetycznego
reakcji.
Reakcja oznaczona liter A. ( wymaga / nie wymaga ) dostarczenia energii,

poniewa proces ten jest ( egzotermiczny / endotermiczny ).
1 pkt podkrelenie dwch poprawnych odpowiedzi.
Schemat
Rozwizanie
29
Zadanie 15. (01)

Na podstawie tekstu wprowadzajcego oce prawdziwo podanych zda. Wpisz liter
P, jeeli zdanie jest prawdziwe, lub liter F, jeli jest faszywe.
Zdanie
1.
2.
3.
P/F
Wodr nazywany jest paliwem przyszoci, poniewa obecnie nie jest

wykorzystywany do pozyskiwania energii.
Podczas spalania wodoru nie powstaj substancje powodujce zanieczyszczenie
rodowiska naturalnego.
Technologie pozyskiwania wodoru z biomasy i surowcw mineralnych s tanie.
Wymagania oglne
II. (IV.PP) Rozumowanie i zastosowanie nabytej wiedzy do rozwizywania problemw.
Zdajcy [] posuguje si zdobyt wiedz chemiczn w yciu codziennym w kontekcie []
ochrony rodowiska naturalnego.
Wymagania szczegowe
5.4) (IV.PP) Zdajcy proponuje alternatywne rda energii analizuje moliwoci ich
zastosowa ([] wodr []).
5.5) (IV.PP) Zdajcy analizuje wpyw rnorodnych sposobw uzyskiwania energii na stan
rodowiska przyrodniczego.
4.2) (gimnazjum) Zdajcy opisuje waciwoci [] chemiczne [] wodoru [].
Rozwizanie
1.
2.
3.
Schemat
punktowania
Zdanie
Wodr nazywany jest paliwem przyszoci, poniewa
obecnie nie jest wykorzystywany do pozyskiwania
energii.
Podczas spalania wodoru nie powstaj substancje
powodujce zanieczyszczenie rodowiska naturalnego.
Technologie pozyskiwania wodoru z biomasy
i surowcw mineralnych s tanie.
1 pkt trzy poprawne oceny.

P/F
F
P
F
30
Zadanie 16. (02)
Tlenek wgla(II) otrzymany w reakcji A. jest jednym z substratw reakcji B.

Oblicz, ile m3 wodoru, w przeliczeniu na warunki normalne, mona otrzyma cznie
w reakcjach A. i B., jeli pocztkowa objto metanu w tych warunkach bya rwna
2 m3. Reakcja A. przebiegaa z wydajnoci 80%, a reakcja B. z wydajnoci 60%.
Wynik podaj z dokadnoci do liczby cakowitej.
Obliczenia:
Wymagania oglne
Zdajcy rozumie podstawowe pojcia, prawa i zjawiska chemiczne.
Wymagania szczegowe
1.5) (IV.PR) Zdajcy dokonuje interpretacji jakociowej i ilociowej rwnania reakcji
w ujciu molowym, masowym i objtociowym (dla gazw).
1.6) (IV.PR) Zdajcy wykonuje obliczenia z uwzgldnieniem wydajnoci reakcji i mola
dotyczce: mas substratw i produktw (stechiometria [] rwna chemicznych), objtoci
gazw w warunkach normalnych.
Rozwizanie
Np.:
Obliczenie objtoci wodoru powstajcego w reakcji A:
CH4 + H2O CO + 3H2
objto H2 (wydajno 100%) = 3 2 m3 = 6,0 m3
objto H2 (wydajno 80%) = 80% z 6 m3 = 4,8 m3
Obliczenie objtoci tlenku wgla(II) powstajcego w reakcji A:
objto CO (wydajno 100%) = 2 m3
objto CO (wydajno 80%) = 80% z 2 m3 = 1,6 m3
Obliczenie objtoci wodoru powstajcego w reakcji B:
CO + H2O CO2 + H2
objto H2 (wydajno 100%) = 1,6 m3
objto H2 (wydajno 60%) = 60% z 1,6 m3 = 0,96 m3
Obliczenie cakowitej objtoci wodoru:
objto H2 (cakowita) = 4,8 m3 + 0,96 m3 = 5,76 m3 6 m3 lub 6
2 pkt poprawna metoda, poprawne obliczenia oraz podanie wyniku

Schemat
punktowania z wymagan dokadnoci.
1 pkt poprawna metoda obliczenia i popenienie bdw rachunkowych
lub podanie wyniku z niewaciw dokadnoci.
0 pkt niepoprawne obliczenia wynikajce z zastosowania bdnej metody
lub brak rozwizania.
Przykadowe CH4 + H2O CO + 3H2

22,4 dm3 CH4 3 22,4 dm3 H2
ocenione
200 dm3
x dm3
x = 600 dm3 H2
odpowiedzi
3
600 dm H2 100%
x1 dm3 80%
x1= 480 dm3 H2
3
3
22,4 dm CH4 22,4 dm CO
200 dm3
x2 dm3
x2 = 200 dm3 CO
31
1 pkt zastosowano poprawn

metod obliczenia,
ale popeniono bdy
w przeliczaniu jednostek.
200 dm3 CO 100%

x3 dm3 80%
x3= 160 dm3 CO
CO + H2O CO2 + H2
160 dm3 CO 160 dm3 H2
160 dm3 H2 100%
x4 dm3 60%
x4= 96 dm3 H2
3
Vc= 480 + 96 = 576 dm = 6 m3
A. CH4 + H2O CO + H2
2000 dm3 2000 dm3
22,4 dm3 1 mol
2000 dm3 x moli
x = 89,3 mola
1 mol CH4 3 mole H2
89,3 mola CH4 x moli H2
x = 267,9 mola
267,9 mola H2 100%
x 80%
x = 214,32 mola
1 mol 22,4 dm3
214,32 mola x dm3
x = 4800,77 dm3
B. 3CO + 3H2O 3CO2+3H2
V H2 = 2000 dm3
2000 dm3 100%
x
60%
x = 1200 dm3
3
3
4800,77 dm + 1200 dm = 6001 dm3 = 6 m3

metod obliczenia.
32
Zadanie 17. (03)
Wykonano dowiadczenie przedstawione na schematycznym rysunku.

HNO3 (aq)
KOH (aq) + alkoholowy

roztwr fenoloftaleiny
W kolbie zasza reakcja opisana rwnaniem:
KOH + HNO3 KNO3 + H2O
W dowiadczeniu zuyto 78,00 cm3 roztworu kwasu azotowego(V) o steniu 35%
masowych i gstoci 1,21 g cm3 oraz 250,00 cm3 wodnego roztworu wodorotlenku potasu
o steniu 2,00 mol dm3.
Po dodaniu kwasu do roztworu wodorotlenku potasu z dodatkiem fenoloftaleiny
zaobserwowano, e malinowa barwa roztworu w kolbie zanika.
Na podstawie obserwacji postawiono nastpujc hipotez:
Zanik malinowej barwy roztworu w kolbie wskazuje na to, e kwas azotowy(V) przereagowa
z wodorotlenkiem potasu i roztwr w kolbie uzyska odczyn obojtny.
Zweryfikuj t hipotez, wykonujc odpowiednie obliczenia. Uzasadnij swoj opini
przez podkrelenie waciwego zwrotu w kadym nawiasie i dokoczenie zdania.
Obliczenia:
Hipoteza ( bya / nie bya ) poprawna. Odczyn roztworu ( jest / nie jest ) obojtny, poniewa
...
...
...
33
Wymagania oglne
Zdajcy rozumie podstawowe pojcia, prawa i zjawiska chemiczne [] stawia hipotezy
dotyczce wyjaniania problemw chemicznych [] samodzielnie formuuje i uzasadnia
opinie i sdy.
Wymagania szczegowe
5.2) (IV.PR) Zdajcy wykonuje obliczenia [] z zastosowaniem poj stenie procentowe
i molowe.
5.7) (IV.PR) Zdajcy przewiduje odczyn roztworu po reakcji [] substancji zmieszanych
w ilociach stechiometrycznych i niestechiometrycznych.
5.9) (IV.PR) Zdajcy podaje przykady wskanikw pH (fenoloftaleina []); bada odczyn
roztworu.
Np.:
kwas (HNO3) i zasada (KOH) reaguj w stosunku molowym 1 : 1
obliczenie masy roztworu HNO3
mr = 78,00 cm3 1,21 g cm-3 = 94,38 g
obliczenie masy substancji (HNO3)
35% 94,38 g
= 33,03 g
ms
100%
Masa molowa HNO3
M HNO3 = 1,01 gmol-1 + 14,01 gmol-1 + 3 16,00 gmol-1 = 63,02 gmol-1
obliczenie liczby moli HNO3
33,03 g
= 0,52 mola
ns
63,02 g mol 1
obliczenie liczby moli KOH
nKOH = 2,00 mol dm-3 0,25 dm3 = 0,50 mola
i porwnanie liczby moli
Hipoteza bya / nie bya poprawna. Odczyn roztworu jest / nie jest obojtny
poniewa w roztworze znajduj si kationy wodorowe pochodzce
z dysocjacji nadmiaru kwasu azotowego(V). Fenoloftaleina nie pozwala
na jednoznaczne okrelenie, czy roztwr ma odczyn obojtny, sabo
zasadowy, czy kwasowy.
3 pkt poprawna metoda oblicze, poprawne obliczenia oraz poprawna
Schemat
punktowania ocena i uzasadnienie.
2 pkt poprawna metoda oblicze, obliczenia z bdem rachunkowym
oraz ocena spjna z obliczeniami i poprawne uzasadnienie.
2 pkt poprawna metoda oblicze, poprawne obliczenia oraz bdna ocena
i uzasadnienie lub brak oceny.
1 pkt poprawna metoda oblicze, obliczenia z bdem rachunkowym,
bdna ocena i uzasadnienie lub brak oceny.
0 pkt brak odpowiedzi lub ocena bez oblicze i uzasadnienia, lub ocena
bez uzasadnienia niezgodna z obliczeniami, lub ocena z niepoprawnym
uzasadnieniem.
Rozwizanie
34
Przykadowe
ocenione
odpowiedzi
cm
c p d 1000
6,72 mol / dm3
M 100%
78 cm = 0,078 dm3 cm= 6,72 mol/dm3
n = 0,52 mola
250 cm3 = 0,25 dm3 cm= 2 mol/dm3
n = 0,5 mola
Hipoteza bya poprawna. Odczyn roztworu
jest obojtny, poniewa znajduje si w nim
tyle samo jonw H+ co OH, tworzy si
woda, a wic odczyn jest obojtny.
3
2 pkt zastosowanie
poprawnej metody
obliczenia, i poprawne
wykonanie oblicze, ale
bdna ocena
i jej uzasadnienie.
mr = 78,00 cm3 1,21 g cm-3 = 94,38 g

HNO3
ms = 35% 94,38 g : 100% = 33,03 g HNO3
Ms = 1,01g mol-1 + 14,01g mol-1 +
3 16,00g mol-1 = 63,02g mol-1 HNO3
ns = 33,03 g : 63,02 g mol-1 = 0,52 mola
HNO3
ns = 2,00 mol dm-3 0,25 dm3 2 = 1 mol
KOH
Hipoteza nie bya poprawna. Odczyn
roztworu jest zasadowy, poniewa
w roztworze znajduje si wicej jonw OH
(pochodzcych z dysocjacji nadmiaru zasady)
ni jonw H+.
0 pkt zastosowanie bdnej

metody obliczenia, (ocena
i jej uzasadnienie s zgodne
z wynikami oblicze
zdajcego, ale niezgodne
z opisem wynikw
dowiadczenia umieszczonym
w informacji do zadania).
KOH
V = 250 cm3 = 0,25 dm3
cm= 2 mol/dm3
n = 0,5 mola KOH
HNO3
V = 78 cm3 = 0,078 dm3
cp = 35%
x
m
1,21 g/cm3 =
d=
V
78 cm 3
x = n = 0,26 mola HNO3
Hipoteza nie bya poprawna. Odczyn
roztworu jest kwasowy poniewa znajduje si
w nim wicej jonw H+ (pochodzcych
z dysocjacji nadmiaru kwasu) ni jonw OH.
0 pkt zastosowanie bdnej

metody obliczenia (ocena
i uzasadnienie s niezgodne
z obliczeniami, mimo e s
zgodne z opisem wynikw
dowiadczenia umieszczonym
w informacji do zadania).
35
Zadanie 18. (05)
Przeprowadzono dwa dowiadczenia w temperaturze T. Podczas pierwszego dowiadczenia

do kwasu solnego dodawano kroplami wodny roztwr wodorotlenku sodu i za pomoc
pehametru mierzono pH mieszaniny reakcyjnej. Podczas drugiego dowiadczenia
do wodnego roztworu kwasu etanowego (octowego) dodawano kroplami wodny roztwr
wodorotlenku sodu i za pomoc pehametru mierzono pH mieszaniny reakcyjnej. Przebieg
dowiadcze zilustrowano poniszym schematem.
Biureta z wodnym roztworem NaOH
10
10
20
20
30
30
40
40
50
50
Biureta z wodnym roztworem NaOH
o steniu c = 0,1 moldm
o steniu c = 0,1 moldm3
Kolba z 10 cm3 HCl
Kolba z 10 cm3 CH3COOH
Otrzymane podczas wykonywanych dowiadcze wyniki umieszczono na poniszych

wykresach A. i B., ilustrujcych zaleno pH od objtoci dodanego roztworu wodorotlenku
sodu.
Wykres A.
pH
Wykres B.
14
14
pH
13
13
12
12
11
11
10
10
1
0
0
0
10
15
20
25
ObjtoNaOH,cm3
10
15
20
25
ObjtoNaOH,cm3
a) Odczytaj z wykresw A. i B. pocztkowe (przed dodaniem wodnego roztworu NaOH)

wartoci pH roztworw kwasw. Na tej podstawie wska wykres (A. lub B.), ktry
przedstawia wyniki dowiadczenia z uyciem kwasu solnego. Uzasadnij swj wybr.
Odczyt pH z wykresu A.: .............................................................................................................

Odczyt pH z wykresu B.: .............................................................................................................
36
Wykres, przedstawiajcy wyniki dowiadczenia z uyciem kwasu solnego, oznaczony jest

liter ..........................
Uzasadnienie wyboru: ..................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Odczytana z wykresu A. warto pH roztworu otrzymanego po zmieszaniu
stechiometrycznych iloci reagentw wynosi okoo 9, natomiast warto pH roztworu,
otrzymanego po zmieszaniu stechiometrycznych iloci reagentw, odczytana z wykresu B.
jest rwna 7.
b) Wyjanij, dlaczego roztwory otrzymane po zmieszaniu stechiometrycznych iloci
reagentw w obu dowiadczeniach maj rne pH. Zapisz w formie jonowej
skrconej rwnania reakcji, ktre potwierdz Twoje wyjanienia dotyczce odczynu
roztworw otrzymanych w obu dowiadczeniach.
Wyjanienie:
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Rwnania reakcji:
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Wymagania oglne
Zdajcy rozumie podstawowe pojcia, prawa i zjawiska chemiczne []; dostrzega zaleno
pomidzy budow substancji a jej waciwociami [] chemicznymi [].
Wymagania szczegowe
a)
4.9) (IV.PR) Zdajcy interpretuje wartoci [] pH [].
4.10) (IV.PR) Zdajcy porwnuje moc elektrolitw [].
b)
5.8) (IV.PR) Zdajcy uzasadnia (ilustrujc rwnaniami reakcji) przyczyn [] odczynu
niektrych roztworw soli (hydroliza).
5.10) (IV.PR) Zdajcy pisze rwnania reakcji [] zobojtnienia [] hydrolizy soli w formie
[] jonowej ([] skrconej).
Rozwizanie
37
a)
Odczyt pH z wykresu A: (okoo) 2,9 lub 3
Odczyt pH z wykresu B: 1
Wykres, przedstawiajcy wyniki dowiadczenia z uyciem kwasu solnego,
oznaczony jest liter B.
Uzasadnienie wyboru, np. Podczas opisanych dowiadcze uyto dwch
kwasw o takim samym steniu: mocnego (HCl) oraz sabego
(CH3COOH). Mocny kwas ma nisze pH.
b) Np.:
Odczytane wartoci pH s rne, poniewa podczas przebiegu
pierwszego dowiadczenia w roztworze wystpuj jony soli pochodzcej
od mocnej zasady i mocnego kwasu. Sl ta nie ulega hydrolizie,
pH wynosi 7. Podczas drugiego dowiadczenia powstaje sl mocnej
zasady i sabego kwasu, a jej roztwr ma odczyn zasadowy z powodu
zachodzcego procesu hydrolizy anionw pochodzcych od sabego
kwasu.
H+ + OH H2O
CH 3COO H 2O CH3COOH + OH
a)
Schemat
punktowania 2 pkt dokonanie poprawnych odczytw wartoci pH dla obu wykresw
oraz wskazanie wykresu przedstawiajcego wyniki dowiadczenia z uyciem
kwasu solnego i uzasadnienie wyboru.
1 pkt dokonanie poprawnych odczytw wartoci pH dla obu wykresw
oraz wskazanie wykresu przedstawiajcego wyniki dowiadczenia z uyciem
kwasu solnego i bdne uzasadnienie wyboru.
0 pkt dokonanie bdnych odczytw wartoci pH dla obu wykresw
i bdny wybr wykresu oraz bdne uzasadnienie wyboru lub brak
odpowiedzi.
b)
3 pkt poprawne wyjanienie dotyczce pH roztworw otrzymanych w obu
dowiadczeniach i zapis rwna reakcji zobojtnienia i reakcji hydrolizy jonu
octanowego w formie jonowej skrconej.
dowiadczeniach i bdny zapis jednego rwnania reakcji (zobojtnienia
lub hydrolizy jonu octanowego) lub brak jednego rwnania reakcji, lub brak
wyjanienia i zapis rwna reakcji zobojtnienia i reakcji hydrolizy jonu
octanowego w formie jonowej skrconej.
dowiadczeniach i bdny zapis rwna reakcji (zobojtnienia i hydrolizy
jonu octanowego) lub bdne/niepene wyjanienie i poprawny zapis tylko
jednego rwnania reakcji (zobojtnienia lub hydrolizy jonu octanowego),
lub brak wyjanienia i poprawny zapis tylko jednego rwnania reakcji.
38
Przykadowe Odczytane wartoci pH s rne, poniewa

podczas pierwszego dowiadczenia powstaje
ocenione
sl pochodzca od mocnej zasady i mocnego
odpowiedzi
kwasu, a podczas drugiego dowiadczenia
powstaje sl mocnej zasady i sabego kwasu,
ktra ulega hydrolizie.
2 pkt poprawne wyjanienie

dotyczce obu roztworw
(dowiadcze) i brak
rwnania reakcji hydrolizy
jonu octanowego.
H+ + OH H2O
CH 3 COOH OH CH 3 COO H 2 O
Odczytane wartoci pH s rne, poniewa
0 pkt poprawne wyjanienie
w reakcji kwasu octowego z zasad powstaje dotyczce tylko jednego
sl ulegajca hydrolizie.
roztworu (dowiadczenia)
CH3COONa + H2O CH3COOH + NaOH i niezgodny z poleceniem
zapis rwnania reakcji
hydrolizy jonu octanowego
(forma czsteczkowa zamiast
formy jonowej skrconej)
oraz brak rwnania reakcji
zobojtnienia.
Pewien wglowodr zawiera 92,3% wgla w procentach masowych.

Na lekcji chemii uczniowie zastanawiali si, jaki zwizek spenia podane powyej zaoenie.
Na podstawie informacji o zawartoci procentowej wgla jeden z uczniw ustali, wykonujc
poprawne obliczenia, e stosunek liczby atomw wgla do liczby atomw wodoru
w czsteczce tego zwizku wynosi 1 : 1. Na tej podstawie stwierdzi, e zwizkiem tym jest
acetylen (etyn) o wzorze C2H2, poniewa jest on wglowodorem i wgiel stanowi 92,3%
masy jego czsteczki. Jako dodatkowy argument przytoczy opini, e danemu skadowi
(wyraonemu w procentach masowych) odpowiada jeden, okrelony zwizek chemiczny.
Zadanie 19. (02)
Wypenij ponisz tabel, a nastpnie oce poprawno przytoczonej przez ucznia opinii
i uzasadnij swoje stanowisko.
C2H4
Zwizek o wzorze
C4H8
C6H6
Zawarto wgla w procentach masowych

(z dokadnoci do jednego miejsca
po przecinku)
Ocena poprawnoci opinii wraz z uzasadnieniem:
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
39
Wymagania oglne
Zdajcy rozumie podstawowe pojcia, prawa []; stawia hipotezy dotyczce wyjaniania
problemw chemicznych [].
Wymagania szczegowe
1.4) (IV.PR) Zdajcy ustala wzr empiryczny i rzeczywisty zwizku chemicznego
([] organicznego) na podstawie jego skadu wyraonego w % masowych i masy molowej.
Rozwizanie
Wypenienie tabeli:
C2H4
Zwizek o wzorze
C4H8
C6H6
Zawarto wgla w procentach

masowych (z dokadnoci do
85,7%
85,7%
92,3%
jednego miejsca po przecinku)
Ocena poprawnoci przytoczonej opinii ucznia i uzasadnienie stanowiska,
np.
Opinia ucznia, e danemu skadowi (wyraonemu w procentach
masowych) odpowiada jeden, okrelony zwizek chemiczny, nie jest
prawdziwa. Zarwno benzen jak i acetylen zawieraj 92,3% wgla
oraz 7,7% wodoru. Zwizki te maj odmienne waciwoci fizyczne
i chemiczne, s to wic rne zwizki, nalece do rnych szeregw
homologicznych, mimo e maj taki sam skad (wyraony w procentach
masowych).
2 pkt poprawne wypenienie tabeli i poprawna ocena opinii
Schemat
punktowania wraz z uzasadnieniem.
1 pkt poprawne wypenienie tabeli i bdna ocena opinii
wraz z uzasadnieniem.
1 pkt bdne wypenienie tabeli i poprawna ocena opinii
1 pkt bdne
Przykadowe
Zwizek o wzorze
obliczenia,
ocenione
C2H4
C4H8
C6H6
ale poprawna
odpowiedzi
Zawarto wgla
opinia i jej
w procentach masowych
uzasadnienie.
50,0%
(z dokadnoci do
85,7%
92,3%
jednego miejsca
po przecinku)
Opinia jest nieprawdziwa, gdy C6H6 te zawiera 92,3%
wgla (tyle co C2H2).
40
Zadanie 20. (02)

Oce, czy do jednoznacznego ustalenia wzoru strukturalnego zwizku organicznego
wystarczajca jest informacja o jego skadzie wyraonym w procentach masowych
i masie molowej. Uzasadnij swoje stanowisko.
Odpowied wraz z uzasadnieniem:

.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Wymagania oglne
Zdajcy rozumie podstawowe pojcia, prawa []; stawia hipotezy dotyczce wyjaniania
problemw chemicznych [].
Wymagania szczegowe
1.4) (IV.PR) Zdajcy ustala wzr [...] zwizku chemicznego ([] organicznego)
na podstawie jego skadu wyraonego w % masowych i masy molowej.
9.4) (IV.PR) Zdajcy [] wykazuje si rozumieniem pojcia [] izomeria.
Np.:
W przypadku niektrych zwizkw organicznych, takich jak np. acetylen,
benzen czy etan, informacja o skadzie wyraonym w procentach masowych
i masie molowej pozwala na jednoznaczne ustalenie wzoru strukturalnego.
Aby jednak narysowa wzr strukturalny np. alkenu o czterech atomach
wgla w czsteczce nie wystarczy znajomo skadu zwizku w procentach
masowych oraz znajomo jego masy molowej, poniewa istnieje wicej
ni jeden alken o wzorze sumarycznym C4H8, s to izomery o tym samym
wzorze sumarycznym (rzeczywistym), lecz odmiennej budowie czsteczki.
2 pkt poprawna odpowied uwzgldniajc dwa przypadki:
Schemat
punktowania przypadek 1. gdy informacja o skadzie wyraonym w procentach
masowych i masie molowej wystarcza do ustalenia wzoru strukturalnego
zwizku, np. C2H4;
przypadek 2. gdy informacja o skadzie wyraonym w procentach
masowych i masie molowej nie jest wystarczajca do ustalenia wzoru
strukturalnego zwizku ze wzgldu na wystpowanie zjawiska izomerii,
np. C4H8;
wraz z uzasadnieniem (po 1 punkcie za kady przypadek).
1 pkt poprawna odpowied uwzgldniajca tylko jeden przypadek
1 pkt zwrcono uwag
Przykadowe Nie mona jednoznacznie ustali wzoru
strukturalnego zwizku, bo wystpuj
wycznie na wystpowanie
ocenione
izomery, np. 2-metylobutan i pentan.
izomerii.
odpowiedzi
W kadym przypadku mona jednoznacznie 0 pkt bdna odpowied.
ustali wzr zwizku, bo masa molowa
i skad procentowy s charakterystyczne.
Rozwizanie
Prrzykadowe zaddania z rozwiza

aniami
41
Inforrmacja do zada 212

23
Poniej przedstaawiono wz
r pstruktuuralny (grup
powy) kwassu cytrynow
wego.
CH2 COOH
H
HO
C
C
COOH
CH2 COOH
Wykkres zamieszzczony pon
niej przedsstawia zaleno rozpu
uszczalnocci kwasu cy
ytrynowegoo
od teemperatury.
niszym rysunkiem.
Przepprowadzonoo dowiadczzenie zilustrrowane pon
nadmiar NaO
OH (aq)
I
kwaas cytrynowy (aqq)
kwas cytryno
owy (s)
II
I
CH
H3COOH (c), H2SO4
kwas cytrynowy (s),

H2SO4
III
C
CH3CH2OH (c)
Naczzynie II dodatkowo og
grzano. W naczyniu III
I otrzymano kilka prroduktw, wrd
w
nichh
zwizki, ktrychh czsteczkii s chiralnee.
42
Zadanie 21. (03)

Oce, czy mona przygotowa wodny roztwr kwasu cytrynowego o steniu 75%
masowych o temperaturze 20 C. Wykonaj odpowiednie obliczenia oraz uzasadnij swoj
ocen.
Obliczenia:
Ocena i jej uzasadnienie:
Wymagania oglne
II. (IV.PR) Rozumienie i zastosowanie nabytej wiedzy do rozwizywania problemw. Zdajcy
rozumie podstawowe pojcia [] samodzielnie formuuje i uzasadnia opinie i sdy.
Wymagania szczegowe
5.2) (IV.PR) Zdajcy wykonuje obliczenia zwizane
z przygotowaniem [] roztworw z zastosowaniem poj stenie procentowe [].
5.5) (gimnazjum) Zdajcy odczytuje rozpuszczalno substancji z wykresu jej
rozpuszczalnoci; oblicza ilo substancji, ktr mona rozpuci w okrelonej iloci wody
w podanej temperaturze.
5.6) (gimnazjum) Zdajcy prowadzi obliczenia z wykorzystaniem poj: stenie procentowe
[] oblicza stenie procentowe roztworu [] w danej temperaturze (z wykorzystaniem
wykresu rozpuszczalnoci).
43
Np.:
140
100% 58,33%
240
Ocena i jej uzasadnienie:
Nie mona. Obliczona maksymalna warto stenia roztworu w temp.
20 C jest mniejsza od 75%.
3 pkt zastosowanie poprawnej metody, poprawne wykonanie oblicze
Schemat
punktowania oraz podanie poprawnej oceny wraz z uzasadnieniem.
2 pkt zastosowanie poprawnej metody i popenienie bdw rachunkowych
prowadzcych do bdnego wyniku oraz podanie (w stosunku
do otrzymanego wyniku) poprawnej oceny wraz z uzasadnieniem;
zastosowanie poprawnej metody, poprawne wykonanie oblicze
oraz podanie poprawnej oceny bez uzasadnienia;
zastosowanie poprawnej metody, poprawne wykonanie oblicze oraz brak
poprawnej oceny i uzasadnienia.
1 pkt zastosowanie poprawnej metody i popenienie bdu w obliczeniach
oraz nieprawidowa ocena (w stosunku do otrzymanego wyniku)
wraz z uzasadnieniem lub ocena bez uzasadnienia;
zastosowanie bdnej metody i w stosunku do otrzymanego wyniku
podanie poprawnej oceny wraz z uzasadnieniem.
0 pkt kada inna odpowied lub brak rozwizania.
3 pkt zastosowanie
Przykadowe 75 g (100 75) g
x 300 g
poprawnej metody
ocenione
x
100 g
obliczenia, poprawne
odpowiedzi
Nie mona. Obliczona warto
wykonanie oblicze,
rozpuszczalnoci jest wiksza od odczytanej
poprawna ocena
z wykresu (140 g/100 g wody).
i jej uzasadnienie.
Rozwizanie
120
100 % 54,54 %
220
Nie mona. Obliczona warto stenia

roztworu jest mniejsza ni podano.
140
100 % 5,8%
240
Nie mona.
75 g 100 g
x 18,75 g
x
25 g
Nie mona. Obliczona warto
rozpuszczalnoci jest mniejsza
od 140 g na 100 g wody.
2 pkt zastosowanie
poprawnej metody
obliczenia, bd
rachunkowy wynikajcy
z bdnego odczytania
rozpuszczalnoci oraz
poprawna ocena i jej
uzasadnienie.
1 pkt zastosowanie
poprawnej metody
obliczenia, bd
rachunkowy, poprawna
ocena, ale brak
uzasadnienia.
metod obliczenia i podano
bdn ocen w stosunku
do otrzymanego wyniku.
44
Zadanie 22. (02)

Zapisz w formie czsteczkowej rwnania reakcji zachodzcych w naczyniach I oraz II.
Zastosuj wzory pstrukturalne (grupowe) zwizkw organicznych.
a) Rwnanie reakcji zachodzcej w naczyniu I:

..
b) Rwnanie reakcji zachodzcej w naczyniu II:
..
Wymagania oglne
Zdajcy rozumie podstawowe pojcia [] samodzielnie formuuje i uzasadnia opinie [].
Wymagania szczegowe
9.5) (IV.PR) Zdajcy rysuje wzory [] pstrukturalne [] izomerw optycznych [].
12.5) (IV.PR) Zdajcy zapisuje rwnania reakcji z udziaem kwasw karboksylowych
(ktrych produktami s sole i estry) [].
Rozwizanie
a) Rwnanie reakcji zachodzcej w naczyniu I:

CH2 COONa
CH2 COOH
HO C COONa + 3 H2O
HO C COOH + 3 NaOH
CH2 COONa
CH2 COOH
b) Rwnanie reakcji zachodzcej w naczyniu II:

CH2 COOH
OH C COOH + CH3COOH
CH2
H2SO4
+
lub H
O
CH3
CH2 COOH
O C COOH + H2O
CH2
COOH
COOH
2 pkt poprawne zapisanie rwna reakcji przebiegajcych w naczyniu I i II.

Schemat
punktowania 1 pkt poprawne zapisanie jednego z rwna reakcji przebiegajcej
w naczyniu I lub II.
0 pkt brak odpowiedzi lub bdny zapis obu rwna reakcji.
1 pkt
Przykadowe a)
poprawny
ocenione
CH2 COOH
CH2 COONa
zapis
odpowiedzi
HO C COOH + 4 NaOH
NaO C COONa + 4 H2O
wycznie
CH2 COOH
CH2 COONa
rwnania
reakcji
przebiegajcej
b)
w naczyniu II.
CH2 COOH
OH C COOH
CH2
+ CH3COOH
COOH
H2SO4
O
CH3
CH2 COOH
O C COOH
CH2
+ H2O
COOH
45
Zadanie 23. (02)

a) Czy czsteczka kwasu cytrynowego jest chiralna, czy achiralna? Wybierz i podkrel
odpowied A. albo B. oraz jej uzasadnienie 1. albo 2. albo 3.
A.
1.
chiralna,
Czsteczka kwasu
cytrynowego jest
poniewa
B.
2.
achiralna,
3.
nie zawiera asymetrycznego

atomu wgla.
w czsteczce istnieje atom
wgla, ktry ma cztery rne
podstawniki.
nie ma paszczyzny symetrii.
b) Uzupenij poniszy schemat, tak aby otrzyma wzr pstrukturalny chiralnego

produktu organicznego reakcji przebiegajcej w naczyniu III.
CH2
C
CH2

Zdajcy rozumie podstawowe pojcia [] stawia hipotezy dotyczce wyjaniania problemw
chemicznych i planuje eksperymenty dla ich weryfikacji [].
9.1) (IV.PR) Zdajcy podaje zaoenia teorii strukturalnej budowy zwizkw organicznych.
Zdajcy [] dostrzega zaleno pomidzy budow substancji a jej waciwociami []
chemicznymi [].
9.5) (IV.PR) Zdajcy rysuje wzory [] izomerw optycznych [].
12.5) (IV.PR) Zdajcy zapisuje rwnania reakcji z udziaem kwasw karboksylowych,
(ktrych produktami s sole i estry) [].
46
Rozwizanie
a)
A.
Czsteczka
kwasu
cytrynowego
jest
1.
chiralna,
poniewa
B.
2.
achiralna,
3.
nie zawiera
asymetrycznego atomu
wgla.
w czsteczce istnieje
atom wgla, ktry ma
cztery rne
podstawniki.
nie ma paszczyzny
symetrii.
b)
CH2
HO C
CH2
COOH
COOH
COOCH2CH3
lub
CH2
HO C
CH2
COOH
COOCH2CH3
COOCH2CH3
a)
Schemat
punktowania 1 pkt poprawny wybr odpowiedzi B. oraz 1.
0 pkt kady inny wybr lub brak odpowiedzi.
b)
1 pkt poprawne uzupenienie schematu.
0 pkt bdne uzupenienie schematu lub brak odpowiedzi.
0 pkt bdne
Przykadowe b)
uzupenienie
ocenione
COOH
schematu.
odpowiedzi
CH2
CH3COO C
CH2
COOH
COOCH2CH3
47
Zadanie 24. (03)

Punkt izoelektryczny aminokwasu (pI) to warto pH roztworu, w ktrej dominuje
aminokwas w formie jonu obojnaczego. W roztworze o pH innym ni pI dominuje forma
kationowa lub anionowa aminokwasu.
Jeli roztwr aminokwasu o pH innym ni jego pI umieci si w porowatym orodku i podda
dziaaniu pola elektrycznego, to odpowiedni jon bdzie przemieszcza si w kierunku jednej
z elektrod. Szybko poruszania si jonu jest odwrotnie proporcjonalna do masy molowej
aminokwasu.
a) Na podstawie wartoci punktw izoelektrycznych (pI) izoleucyny i glicyny napisz
wzr tej formy jonowej, ktra bdzie dominowa w roztworze tego aminokwasu
o pH = 7. Skorzystaj z Karty wybranych wzorw i staych fizykochemicznych
na egzamin maturalny z biologii, chemii i fizyki.
Wzr formy jonowej izoleucyny
Wzr formy jonowej glicyny
Przygotowano roztwr mieszaniny izoleucyny i glicyny o takim pH, w ktrym oba

aminokwasy wystpuj w formie kationw. Nastpnie otrzymany roztwr naniesiono
na bibu nasczon roztworem elektrolitu. Przygotowan bibu umieszczono w polu
elektrycznym, przykadajc do jej kocw elektrody podczone do rda prdu staego.
b) Dokocz ponisze zdanie, podkrelajc odpowied A. albo B. i jej uzasadnienie C.
albo D.
Kation aminokwasu ( A. / B. ) bdzie porusza si szybciej do elektrody w zewntrznym polu
elektrycznym, gdy ma on mas molow ( C. / D. ) ni kation drugiego aminokwasu.
A. izoleucyny
B. glicyny
C. wiksz
D. mniejsz

14.11) (IV.PR). Zdajcy opisuje waciwoci kwasowo-zasadowe aminokwasw [].
14.11) (IV.PR). Zdajcy opisuje waciwoci kwasowo-zasadowe aminokwasw [].
48
Rozwizanie
a)
Wzr formy jonowej
izoleucyny
H2N CH COO
CH CH3
Wzr formy jonowej

glicyny
H2N
CH2 COO
CH2
CH3
b)
Kation aminokwasu (A. /B.) bdzie porusza si szybciej do elektrody
w zewntrznym polu elektrycznym, gdy ma on mas molow (C. /D.)
ni kation drugiego aminokwasu.
a)
Schemat
punktowania 2 pkt poprawne zapisanie wzorw dwch jonw.
1 pkt poprawne zapisanie wzoru tylko jednego jonu.
0 pkt bdne wzory obu jonw lub brak odpowiedzi.
b)
1 pkt poprawne podkrelenie liter B. i D.
0 pkt inne wskazania lub brak odpowiedzi.
Zadanie 25. (01)
Biaka s skadnikami wkien naturalnych pochodzenia zwierzcego, np. weny i jedwabiu
naturalnego. W celu odrnienia jedwabiu naturalnego od jedwabiu sztucznego
przeprowadzono dowiadczenie, w ktrym prbki tych wkien (I i II) umieszczono
w pomieniu palnika. W poniszej tabeli zanotowano obserwacje.
Numer prbki
I
II
Opis obserwacji
Wyczuwa si charakterystyczny zapach palonych wosw.
Prbka zwiksza swoj objto.
Wyczuwa si zapach palonego papieru.
Substancja spala si jasnym pomieniem.
Wska prbk (I lub II), ktra jest wknem naturalnym.

.......................................................................................................................................................
Wymagania oglne
II. (IV.PP) Rozumowanie i zastosowanie nabytej wiedzy do rozwizywania problemw.
Zdajcy zdobywa wiedz chemiczn w sposb badawczy obserwuje [], wnioskuje [].
Wymagania szczegowe
6.5) (IV.PP) Zdajcy projektuje dowiadczenie pozwalajce zidentyfikowa wkna biakowe
i celulozowe [].
Rozwizanie (Wknem naturalnym jest prbka oznaczona numerem) I.
1 pkt poprawne wskazanie prbki I.
Schemat
punktowania 0 pkt inne wskazanie lub brak odpowiedzi.
Informacja dla absolwentw niesyszcych
2.2.
49
Informacja o egzaminie maturalnym z chemii dla absolwentw niesyszcych
Egzamin maturalny z chemii dla absolwentw niesyszcych sprawdza podobnie jak

w przypadku arkusza standardowego w jakim stopniu absolwent spenia wymagania
z zakresu tego przedmiotu okrelone w podstawie programowej ksztacenia oglnego dla IV
etapu edukacyjnego w zakresie rozszerzonym i podstawowym. Zadania w arkuszu
egzaminacyjnym mog rwnie odnosi si do wymaga przypisanych do etapw
wczeniejszych.
Oglne informacje o egzaminie maturalnym z chemii od roku szkolnego 2014/2015, krtka
charakterystyka arkusza egzaminacyjnego oraz najwaniejsze zasady dotyczce oceniania
wypowiedzi zdajcych, przedstawione w czci 1. Informatora, dotycz rwnie arkuszy dla
absolwentw niesyszcych. Jednak zgodnie z zapisami odpowiedniego rozporzdzenia
Ministra Edukacji Narodowej3, absolwenci niepenosprawni przystpuj do egzaminu
maturalnego w warunkach i formie dostosowanych do rodzaju ich niepenosprawnoci.
Dostosowania obejmuj:
w odniesieniu do formy egzaminu maturalnego m.in.
zmian sposobu sformuowania niektrych zada (zamian sw, zwrotw lub caych
zda), jeeli mogyby one by niezrozumiae lub bdnie zrozumiane przez osoby
niesyszce (nie dotyczy to terminw typowych dla danej dziedziny wiedzy),
zmian schematu punktowania niektrych zada,
w odniesieniu do warunkw przeprowadzania egzaminu maturalnego m.in.
przeduenie czasu przewidzianego na przeprowadzenie egzaminu,
moliwo korzystania ze sownikw jzykowych.
Przykadowe zadania przedstawione w czci 2.1. Informatora mogyby pojawi si
w arkuszu dla absolwentw niesyszcych, dlatego te nie s powtarzane w tej czci
Informatora.
Szczegowa informacja na temat zakresu dostosowania warunkw przeprowadzania
egzaminu maturalnego dla absolwentw niesyszcych ogaszana jest w komunikacie
Dyrektora Centralnej Komisji Egzaminacyjnej w sierpniu poprzedzajcym rok szkolny,
w ktrym jest przeprowadzany egzamin maturalny, na stronie internetowej CKE.
Tj. 7 ust. 1 rozporzdzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 17 listopada 2010 r. w sprawie warunkw
organizowania ksztacenia, wychowania i opieki dla dzieci i modziey niepenosprawnych oraz
niedostosowanych spoecznie w przedszkolach, szkoach i oddziaach oglnodostpnych lub integracyjnych
(Dz.U. Nr 228, poz. 1490, z pn. zm.).
50
Opinia KRASP o informatorach maturalnych od 2015 roku
51
Opinia Konferencji Rektorw Akademickich Szk Polskich

o informatorach maturalnych od 2015 roku
Konferencja Rektorw Akademickich Szk Polskich z wielk satysfakcj odnotowuje

konsekwentne denie systemu owiaty do poprawy jakoci wyksztacenia absolwentw
szk rednich. Konferencja z uwag obserwuje kolejne dziaania Ministerstwa Edukacji
Narodowej w tym zakresie, zdajc sobie spraw, e od skutecznoci tych dziaa w duym
stopniu zale take efekty ksztacenia osigane w systemie szkolnictwa wyszego.
W szczeglnoci dotyczy to kwestii waciwego przygotowania modziey do studiw
realizowanych z uwzgldnieniem nowych form prowadzenia procesu ksztacenia.
Podobnie jak w przeszoci, Konferencja konsekwentnie wspiera wszystkie dziaania
zmierzajce do tego, by na uczelnie trafiali coraz lepiej przygotowani kandydaci na studia.
Temu celowi suya w szczeglnoci pozytywna opinia Komisji Edukacji KRASP z 2008 roku
w sprawie nowej podstawy programowej oraz uchwaa Zgromadzenia Plenarnego KRASP
z dn. 6 maja 2011 r. w sprawie nowych zasad egzaminu maturalnego.
Z satysfakcj dostrzegamy, e wane zmiany w egzaminie maturalnym, postulowane
w cytowanej wyej uchwale zostay praktycznie wdroone przez MEN poprzez zmian
odpowiednich rozporzdze.
Przedoone do zaopiniowania informatory o egzaminach maturalnych opisuj form
poszczeglnych egzaminw maturalnych, przeprowadzanych na podstawie wymaga
okrelonych w nowej podstawie programowej, a take ilustruj te wymagania wieloma
przykadowymi zadaniami egzaminacyjnymi.
Po zapoznaniu si z przedoonymi materiaami, KRASP z satysfakcj odnotowuje:
w zakresie jzyka polskiego:
-
wzmocnienie roli umiejtnoci komunikacyjnych poprzez odejcie od prezentacji na

egzaminie ustnym i zastpienie jej egzaminem ustnym, na ktrym zdajcy bdzie musia
ad hoc przygotowa samodzieln wypowied argumentacyjn,
rezygnacj z klucza w ocenianiu wypowiedzi pisemnych,
zwikszenie roli tekstw teoretycznoliterackich i historycznoliterackich na maturze
rozszerzonej;
w zakresie historii:
-
kompleksowe sprawdzanie umiejtnoci z zakresu chronologii historycznej, analizy

i interpretacji historycznej oraz tworzenia narracji historycznej za pomoc rozbudowanej
wypowiedzi pisemnej na jeden z zaproponowanych tematw, cznie pokrywajcych
wszystkie epoki oraz obszary historii;
w zakresie wiedzy o spoeczestwie:

-
pooenie silniejszego akcentu na sprawdzanie umiejtnoci zoonych (interpretowanie

informacji, dostrzeganie zwizkw przyczynowo-skutkowych) w oparciu o poszerzony
zasb materiaw rdowych: teksty (prawne, naukowe, publicystyczne), materiay
statystyczne, mapy, rysunki itp.
52
w zakresie matematyki:
-
istotne zwikszenie wymaga na poziomie rozszerzonym poprzez wczenie zada

z rachunku rniczkowego i poj zaawansowanej matematyki,
istotne poszerzenie wymaga z zakresu kombinatoryki oraz teorii prawdopodobiestwa;
w zakresie biologii oraz chemii:

-
zwikszenie znaczenia umiejtnoci wyjaniania procesw i zjawisk biologicznych

i chemicznych,
mierzenie umiejtnoci analizy eksperymentu sposobu jego planowania,
przeprowadzania, stawianych hipotez i wnioskw formuowanych na podstawie
doczonych wynikw;
w zakresie fizyki:
-
zwikszenie znaczenia rozumienia istoty zjawisk oraz tworzenie formu matematycznych

czcych kilka zjawisk,
mierzenie umiejtnoci planowania i opisu wykonania prostych dowiadcze, a take
umiejtnoci analizy wynikw wraz z uwzgldnieniem niepewnoci pomiarowych;
w zakresie geografii:
-
uwzgldnienie interdyscyplinarnoci tej nauki poprzez sprawdzanie umiejtnoci

integrowania wiedzy z nauk przyrodniczych do analizy zjawisk i procesw zachodzcych
w rodowisku geograficznym,
znaczne wzbogacenie zasobu materiaw rdowych (mapy, wykresy, tabele
statystyczne, teksty rdowe, barwne zdjcia, w tym lotnicze i satelitarne), take
w postaci barwnej.
Konferencja Rektorw Akademickich Szk Polskich z zadowoleniem przyjmuje te

informacj o wprowadzeniu na wiadectwach maturalnych od 2015 roku dodatkowej formy
przedstawiania wyniku uzyskanego przez zdajcego w postaci jego pozycji na skali
centylowej, tj. okrelenie, jaki odsetek zdajcych uzyska taki sam lub sabszy wynik od
posiadacza wiadectwa. Wprowadzenie tej dodatkowej skali uwolni szkoy wysze od
dotychczasowego dylematu odnoszenia do siebie surowych wynikw kandydatw na studia
rekrutowanych na podstawie wynikw egzaminw maturalnych o istotnie rnym poziomie
trudnoci rekrutacja stanie si prostsza i bardziej obiektywna.
Reasumujc, w opinii Konferencji Rektorw Akademickich Szk Polskich zaprezentowana
w przedoonych informatorach forma matury istotnie przyczyni si do tego, e modzie
przekraczajca progi uczelni bdzie lepiej przygotowana do podjcia studiw wyszych.
5 lipca 2013 r.
Przewodniczcy KRASP
prof. zw. dr hab. Wiesaw Bany

Chemia Nowy

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Chemia Nowy

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

CENTRALNA KOMISJA EGZAMINACYJNA

OKRGOWE KOMISJE EGZAMINACYJNE

Materiay do Informattora opracow

opracowany przez Centraln Komisj Egzaminacyjn

Centralna Komisja Egzaminacyjna

Centralna Komisja Egzaminacyjna

Okrgowa Komisja Egzaminacyjna w Gdasku

Okrgowa Komisja Egzaminacyjna w Jaworznie

Okrgowa Komisja Egzaminacyjna w Krakowie

Okrgowa Komisja Egzaminacyjna w omy

Okrgowa Komisja Egzaminacyjna w odzi

Okrgowa Komisja Egzaminacyjna w Poznaniu

Okrgowa Komisja Egzaminacyjna w Warszawie

Okrgowa Komisja Egzaminacyjna we Wrocawiu

Opis egzaminu maturalnego z chemii na poziomie rozszerzonym ..............

1.1. Zakres wiadomoci i umiejtnoci sprawdzanych na egzaminie

2.1. Przykadowe zadania z chemii na poziomie rozszerzonym wraz z rozwizaniami .......

2.2. Informacja o egzaminie maturalnym z chemii dla absolwentw niesyszcych .. 49

Informator o egzaminie maturalnym z chemii od roku szkolnego 2014/2015 jest podzielony

Informator o egzaminie maturalnym z chemii od roku szkolnego 2014/2015

Opis egzaminu maturalnego z chemii na poziomie rozszerzonym

1.1. Zakres wiadomoci i umiejtnoci sprawdzanych na egzaminie

W przypadku absolwentw technikw od roku szkolnego 2015/2016.

Informator o egzaminie maturalnym z chemii od roku szkolnego 2014/2015

1.3. Arkusz egzaminacyjny z chemii na poziomie rozszerzonym

dowiadczalnych. Schemat punktowania uzaleniony jest od maksymalnej liczby punktw,

1. Zdajcy otrzymuje punkty tylko za poprawne rozwizania, precyzyjnie odpowiadajce

Informator o egzaminie maturalnym z chemii od roku szkolnego 2014/2015

Przykadowe zadania z rozwizaniami

Przykadowe zadania z chemii na poziomie rozszerzonym

Informator o egzaminie maturalnym z chemii od roku szkolnego 2014/2015

Typ hybrydyzacji orbitali atomu azotu

1 pkt trzy poprawne oceny.

Przykadowe zadania z rozwizaniami

Oblicz mas atomow wodoru (stosujc dane z dokadnoci do czwartego miejsca

Informator o egzaminie maturalnym z chemii od roku szkolnego 2014/2015

Zwykle ze wzrastajc liczb elektronw walencyjnych i malejc wartoci staej sieciowej

a) Na podstawie podanych informacji okrel, ktry spord wymienionych w tabeli

Najwysz temperatur topnienia charakteryzuje si: .

Wap w porwnaniu z cezem ma ( A. / B. ) elektronw walencyjnych i ( C. / D. ) warto

Przykadowe zadania z rozwizaniami

Przeprowadzono dowiadczenie zilustrowane poniszym rysunkiem.

Wytrci si biay osad.

Wydzieli si bezbarwny gaz.

b) Dokocz zdanie, podkrelajc wniosek A. albo B. i jego uzasadnienie 1. albo 2.

Wnioskujemy, e otrzymany w naczyniu roztwr ma odczyn

Informator o egzaminie maturalnym z chemii od roku szkolnego 2014/2015

Wymagania oglne do zadania 5 a)

2 pkt poprawne wskazanie odpowiedzi w czci a) i b) zadania.

C. wysok temperatur topnienia.

D. nisk temperatur topnienia.

E. gsto wiksz od gstoci wody.

F. gsto mniejsz od gstoci wody.

1. Podczas dowiadczenia opisanego w informacji przebiega reakcja

Przykadowe zadania z rozwizaniami

Podczas dowiadczenia opisanego

Po zakoczeniu dowiadczenia poproszono uczniw o obliczenie stenia procentowego

Informator o egzaminie maturalnym z chemii od roku szkolnego 2014/2015

Tylko rozwizanie ucznia oznaczonego numerem III nie zawiera bdw.

Przykadowe zadania z rozwizaniami

Informacja do zada 810

Rekcja dimeryzacji NO2 jest reakcj ...

Reakcja dimeryzacji NO2 jest egzoenergetyczna.

Informator o egzaminie maturalnym z chemii od roku szkolnego 2014/2015