PRAWO KONSTYTUCYJNE

Wykad 1 4 - prof. Skotnicki

Wykad 5 do koca dr R. Krawczyk

Podrczniki:
Polskie prawo konstytucyjne 2007 red. Grecki wersja dla kierunkw prawniczych
Polskie prawo konstytucyjne zarys wykadu L. Garlicki
Prawo konstytucyjne - B. Banaszak
J,. Buczkowski, K. Eckhardt(?)
Prawo konstytucyjne Rzeczypospolitej Polskiej Sagan
Prawo konstytucyjne Sarnecki
Polskie prawo konstytucyjne - Skrzydo
Witkowski

Komentarze:
Konstytucja RP Komentarz Skrzydo
Komenatrz do Konstytucji Rzeczypospolitej Polskie z 2 kwietnia Wilczorek (?)
Wybr aktw prawnych do nauki prawa konstytucyjnego - Mordwinko (?)
Wykad 1 15.10.2007

NAZWA I PRZEDMIOT PRAWA KONSTYTUCYJNEGO

Oglnie prawo jest zespoem norm a wic regu zachowania ustanowionych i sankcjonowanych przez
pastwo.
Prawo i pastwo ksztatoway si rwnolegle. W pewnym momencie do prawa zwyczajowego zaczo
ingerowa pastwo.

Prawo
Prawo natury
Zbir norm, zachowa wynikajcych z tak czy inaczej rozumianej natury czowieka

Prawo pozytywne
Klasyczne pojcie prawa pozytywnego w 1832r. sformuowa John Austin (??).
John Austin (??) - Prawo jest rozkazem suwerennej wadzy pastwowej skierowanym do obywatela
pod grob uycia przymusu.
Herbert Hart (??) prawo jest zespoem oglnych norm pochodzcych od pastwa a wic
ustanowionych przez pastwo, na ktrych stray stoi przymus pastwowy. Wg. Harta prawo jest na
tyle zrnicowane e obejmuje wiele dziedzin ycia.

Podziay prawa
Podzia prawa wg. Harta
prawo przedmiotowe prawo pozytywne - og aktw prawnych obowizujcych w danym
pastwie
prawo podmiotowe og uprawnie przypisanych jednostce
Podzia z punktu widzenia zakresu obowizywania prawa
prawo wewntrzne zesp norm, obowizujcych na terenie danego pastwa, ktre normuj
stosunki midzy podmiotami tego prawa
prawo zewntrzne:
prawo midzynarodowe publiczne reguluje stosunki midzy pastwami
prawo ponadnarodowe prawo europejskie

 prawo midzynarodowe prywatne obowizuje na terenie danego kraju i reguluje sytuacje

kolizji norm prawnych w pastwie polskim i innym pastwie. Rozstrzyga jak regulacj mamy
zastosowa dla danej sytuacji np. zwizki maeskie z cudzoziemcami.
Podzia na ius i lex
Czsto dokonuje si podziau prawa na ius i lex ze wzgldu na spr midzy pozytywistami
a niepozytywistami.
lex normy zawarte w aktach prawnych
ius pojcie szersze, normy zawarte w aktach prawnych (lex) a take elementarny zasady
sprawiedliwoci i moralnoci politycznej uznane za wice nawet w takiej sytuacji gdy nie
zostan zapisane w kodeksie
Prawo:
materialne zesp norm prawnych okrelajcych podstawy funkcjonowania danej instytucji ycia
publicznego czy prywatnego, zasady dziaania tych instytucji, zakres ich kompetencji etc.
formalne (proceduralne) sposb realizacji norm prawa materialnego
Najstarszy podzia prawa
Zosta dokonany w antycznej republice rzymskiej na ius i fas
ius - prawo wieckie
fas prawo sakralne
Podzia Ulpiana
Podzia ze wzgldu na stosunek pastwa do wasnoci:
publiczne chronice interes pastwa
prywatne chronice interes jednostki
Prawo moemy zakwalifikowa jako element ustroju
gospodarczego.

spoeczno-politycznego i polityczno-

Ustrj

spoeczny okrela pozycje poszczeglnych grup spoecznych w spoeczestwie (a wic

w pastwie), relacje pomidzy tymi grupami oraz pozycj (status) jednostki w spoeczestwie
i w pastwie.
polityczny kwestie zwizane ze sprawowaniem wadzy mechanizmy realizacji wadzy
w pastwie, kwestia budowy aparatu pastwowego a wic tego jak pastwo jest zorganizowane
gospodarczy stosunek pastwa do wasnoci podstawowym elementem tego ustroju jest model
pewnej gospodarki jak w tym pastwie si dopuszcza w Polsce jest to model spoecznej
gospodarki rynkowej

Wasno

prywatna
pastwowa (skarb pastwa)
komunalna (budet gminy, jednostek samorzdu terytorialnego)
spdzielcza

Prawo Konstytucyjne
Dwa ujcia prawa konstytucyjnego

wskie - prawo konstytucyjnego to zesp norm prawnych zawartych w konstytucji a wic w akcie
podstawowym dla funkcjonowania i dziaania pastwa
szerokie prawo konstytucyjne to zesp norm regulujcych podstawowe instytucje ustroju
pastwowego, politycznego i spoeczno-gospodarczego

Przedmiot regulacji prawa konstytucyjnego

Podstawowe instytucje ustroju politycznego i spoeczno-gospodarczego kraju oraz podstawowe prawa,
wolnoci i obowizki czowieka jako obywatela

Prawo konstytucyjne okrela:

podmiot wadzy najwyszej w pastwie (suwerena)

w jaki sposb wadza jest sprawowana (porednio czy bezporednio <referendum>)
podstawy organizacji aparatu pastwowego (organizacje i tryb funkcjonowania organw wadzy
ustawodawczej, wykonawczej i sdowniczej w pastwie) wskazuje budow caego systemu
organw pastwowych, relacje midzy nimi zachodzce i zasady ich dziaania
status jednostki w pastwie poprzez okrelenie podstawowych praw, wolnoci i obowizkw
czowieka i obywatela
podstawy ustroju spoeczno gospodarczego pastwa wskazujc stosunek pastwa do wasnoci
(reguluje stosunki wasnociowe w pastwie) mwi czy dana forma wasnoci chroniona jest
w wikszym lub mniejszym stopniu w zalenoci od przyjtego modelu gospodarczego

Nazwy prawa konstytucyjnego

Prawo konstytucyjne - Nazwa ktra utrwalia si w Polsce w 1975r, ktra wskazuje e

podstawowym rdem jest ustawa zasadnicza std pewna niefortunno nazwy.
Prawo pastwowe - W XIX w. pojawia si nazwa Prawo pastwowe w yciu spoecznym
i gospodarczym zacza pojawia si arbitralna dziaalno wadzy. Prawo pastwowe zawiera
normy pochodzce, ustanowione i sankcjonowane przez pastwa jest to nazwa tosama
z systemem prawa (bo nie ma prawa niepastwowego) a wic jest to nazwa zbyt szeroka.
Prawo polityczne J-J Rousseau (??) - obejmuje normy dotyczce ustroju politycznego ale jest to
ujcie zbyt szerokie bo elementy polityczne wystpuj take w innych gaziach prawa
a jednoczenie jest to ujcie zbyt wskie bo nie uwzgldnia stosunkw spoeczno-gospodarczych
w pastwie
Prawo ustrojowe zbyt szeroka nazwa gdy interesujca nas dziedzina nie reguluje caego ustroju
danego pastwa bo reguluje podstawowe kwestie
Prawo konstytucyjne zawiera w sobie elementy prawa publicznego jak i prywatnego. czy
w sobie normy prawa formalnego i materialnego.

Prawo konstytucyjne a inne dziedziny prawa:

nie jest sztywno oddzielone - granice wyznaczane s w sposb konwencjonalny (najpynniejsza

jest granica z prawem administracyjnym)
stanowi fundament caego systemu norm prawnych w pastwie gdy okrela system rde prawa
obowizujcego w pastwie dlatego mwi si, e jest wiodc dziedzin prawa
w ramach prawa konstytucyjnego mona wyodrbni:
prawo parlamentarne
prawo wyborcze
Wykad 2 22.10.2007

RDA PRAWA
Pojcie rda prawa

znaczenie historyczne np. stare ksigi grodzkie, gdzie z wyrokw sdowych dowiadujemy si
o obowizujcym prawie
podmiot od ktrego pochodzi podmiot, ktry nada to prawo np. w rnych koncepcjach
religijnych prawo nada Bg. Chodzi o organ od ktrego prawo pochodzi obecnie w Polsce to
Parlament.

Podzia rde prawa

materialne (w znaczeniu socjologicznym) dlaczego doszo do uchwalenia danego aktu prawnego

formalne (w znaczeniu prawniczym) konkretne formy egzystencji przepisw prawnych (akty
prawne stanowione przez upowanione do tego organy)
rda
prawa
formalne

rda prawa materialne

porednie
wola
jednostkowa

warunki

wola
zbiorowa

bezporednie
organy
wadzy
publicznej

rda
prawa
formalne

wola zbiorowa wola nieoznaczonej iloci osb w przedmiocie ich podstawowych de i interesw
formalnie poprzez partie polityczne, zwizki zawodowe, stowarzyszenia jak i niesformalizowane
np. grupy nacisku
organ wadzy publicznej uzewntrznia swoj wol wydajc konkretny akt prawny a wic
stanowic ten akt do ktrego wydania jest umocowany, uprawniony na podstawie obowizujcych
przepisw prawnych, mamy wic do czynienia z prawem stanowionym.
Wykad 3 29.10.2007

NIEPISANE RDA PRAWA KONSTYTUCYJNEGO

rda prawa
spisane
niespisane

Polskie prawo konstytucyjne co do zasady ma charakter spisane. Jego rde naley poszukiwa
w pozytywno-prawnych

Trzy rodzaje niepisanych rde prawa konstytucyjnego

Zwyczaj konstytucyjny
zwyczaj konstytucyjny dugotrwaa i powtarzalna praktyka postpowania w okrelonej sytuacji
(zwyczajowo przyjte zachowanie). Praktyka, ktra rodzi domniemanie, e jeeli dana sytuacja pojawi
si w przyszoci to postpi si w niej w takim sam sposb. Taki zwyczaj jest jedn z form
powstawania norm prawnych a take jest rdem prawa zwyczajowego.
Przykady
uderzanie lask marszakowsk na pocztek obrad
podzia na prawic i lewic
Powstawanie zwyczaju konstytucyjnego
powstaje tam, gdzie regulacja prawna jest niewyczerpujca
zwyczaj konstytucyjny jest sposobem w jaki normy prawa konstytucyjnego s stosowane
w praktyce
jego odrzucenie czy zmiana mog nastpi w kadej chwili jeeli przestanie si go stosowa
w praktyce i nie wymaga si tutaj zmiany przepisw prawnych bo zwyczaj to nic innego jak
praktyka dziaania
dugotrwae stosowanie zwyczaju w poczeniu z przypisywaniem zwyczajowi waloru
bezwzgldnie obowizujcego oznacza przeksztacenie si tego zwyczaju w norm prawa
zwyczajowego
4

Prawo zwyczajowe
prawo zwyczajowe - jest zespoem norm prawnych trwale i jednolicie wykonywanych w przekonaniu
e s obowizujcym prawem. Prawo zwyczajowe nie pochodzi od adnej instytucji bo jest
wyksztacone przez spoeczestwo w toku historii. .. te normy prawne, ktre powstay w drodze
dugotrwaego stosowania zwyczajowo przyjtych rozwiza i majce moc obowizujc tak jak
normy prawa stanowionego.
Przykad
Zzasada dyskontynuacji prac parlamentu po wyganiciu kadencji nowy sejm podejmuje prac od
pocztku (chocia s pogldy, e jest to zwyczaj a nie prawo zwyczajowe)
Elementy prawa zwyczajowego
Wymogi, jakie musi spenia zwyczaj aby sta si prawem obowizujcym:
praktyka
ustalona i jednolicie wykonywana i trwaa praktyka postpowania w danej sytuacji
przekonanie o mocy prawnej powszechnie panujce przekonanie spoeczestwa o prawnie
wicej mocy normy zwyczajowej

Precedens konstytucyjny
precedens konstytucyjny zasada lub regua prawna stworzona przez dany organ (najczciej sd)
i obowizujca we wszystkich rozstrzyganych sprawach w przyszoci. Jednorazowe rozstrzygnicie
w praktyce jakiej sytuacji, ktre wie si cile z ewentualnoci wykorzystania tego rozwizania do
podobnego wydarzenia w przyszoci. Kadzie si nacisk na wiadom decyzj, bo tylko wtedy mona
przypuszcza, e jest to rozwizanie precedensowe, czyli takie, ktre jest pocztkiem ksztatowania
si zwyczaju.
Zwyczaj moe powsta bez wiadomoci podejmowania konkretnych rozstrzygni majcych
oddziaywa na przysz praktyk.
Precedens moe nie mie przewidywalnych nastpstw gdy nie pjdzie za nim praktyka.
Przykad
zwyczaj przychodzimy na wykad na 10.40
normy prawne prawa zwyczajowego zapisujemy w regulaminie, e cz osb siada po lewej
a cz po prawej stronie
precedens jedna osoba zmieni stron po ktrej zasiada. Jest to rozwizanie precedensowe. Gdy ta
osoba bdzie stale siadaa po drugiej stronie stanie si to zwyczajem.

SYSTEM PRAWA
Podziay systemw prawa
I

system prawa powszechnie obowizujcego te akty prawne, ktre obejmuj og jednostek,

obywateli, grup spoecznych i organy pastwa
system prawa wewntrznie obowizujcego system tych aktw prawnych, ktre obowizuj
jedynie jednostki, podmioty podporzdkowane organowi, ktry wydaje dany akt prawny. Np.
Minister Rolnictwa wydaje zarzdzenie obowizuje pracownikw Ministerstwa.

II

otwarty - nie ma regulacji prawnej (przede wszystkim konstytucyjnej), ktra wskazywaaby jakie
organy i jakie akty prawne mog wydawa
zamknity oznacza, e w pastwie istnieje precyzyjna organizacja systemu prawa okrelona
w konstytucji, ktra wskazuje jaki podmiot jest wadny do wydawania aktw (przede wszystkim
powszechnie obowizujcych)
5

 podmiotowej
przedmiotowej

System konstytucyjny rde prawa obowizujcy na gruncie Konstytucji

PRL z 22.07.1952r
Konstytucja -- Ustawa Konstytucyjna
Ustawa -- Dekret/Rozporzdzenie z moc ustawy
Rozporzdzenia
Zarzdzenia
=========================================
Instrukcje, wytyczne, pioma oklne
W okresie PRL nikt nie potrafi wyranie wskaza gdzie jest granica midzy rdami prawa
wewntrznie a powszechnie obowizujcymi.
=== - przyjta w doktrynie okresu PRL granica midzy rdami prawa wewntrznie a powszechnie
obowizujcymi
W okresie PRL nie mona byo rwnie wskaza czy by to system prawny otwarty czy zamknity.
Podzielono umowy na takie, ktre zaraz po ratyfikacji obowizyway na terenie RP i takie dla ktrych
konieczne byo wydanie aktw wewntrznych.
Konstytucyjny system rde prawa wykazywa si cech systemu otwartego.

System konstytucyjny rde prawa obowizujcy na gruncie Konstytucji

RP z 2.04.1997r
Konstytucja -- ustawa zasadnicza (nie wymieniona w art. 87 lecz w art. 235)
Umowy midzynarodowe -- przepisy organw lub organizacji midzynarodowych
Ustawy -- rozporzdzenia z moc ustawy
Rozporzdzenia
=====================================
Zarzdzenia i uchway
Instrukcje, wytyczne, oklniki
== - granica midzy rdami prawa wewntrznie a powszechnie obowizujcymi
Odrbny rozdzia (3) powicony systemowi rde prawa ale cz uregulowa znajduje si poza tym
rozdziaem np.
art. () - rozporzdzenie z moc ustawy
art. 59 zbiorowe ukady pracy
Art. 59.
1. Zapewnia si wolno zrzeszania si w zwizkach zawodowych, organizacjach spoecznozawodowych rolnikw oraz w organizacjach pracodawcw.
2. Zwizki zawodowe oraz pracodawcy i ich organizacje maj prawo do rokowa, w szczeglnoci
w celu rozwizywania sporw zbiorowych, oraz do zawierania ukadw zbiorowych pracy i innych
porozumie.
3. Zwizkom zawodowym przysuguje prawo do organizowania strajkw pracowniczych i innych form
protestu w granicach okrelonych w ustawie. Ze wzgldu na dobro publiczne ustawa moe ograniczy
prowadzenie strajku lub zakaza go w odniesieniu do okrelonych kategorii pracownikw lub
w okrelonych dziedzinach.
4. Zakres wolnoci zrzeszania si w zwizkach zawodowych i organizacjach pracodawcw oraz
innych wolnoci zwizkowych moe podlega tylko takim ograniczeniom ustawowym, jakie s
dopuszczalne przez wice Rzeczpospolit Polsk umowy midzynarodowe.
art. ustawa o zmianie konstytucji
6

Art. 87.
1. rdami powszechnie obowizujcego prawa Rzeczypospolitej Polskiej s: Konstytucja, ustawy,
ratyfikowane umowy midzynarodowe oraz rozporzdzenia. // nie jest to pene wyliczenie, gdy
zaliczamy do tych rde rwnie ustaw o zmianie konstytucji, zbiorowe ukady pracy
i rozporzdzenie z moc ustawy
2. rdami powszechnie obowizujcego prawa Rzeczypospolitej Polskiej s na obszarze dziaania
organw, ktre je ustanowiy, akty prawa miejscowego. // uchway Rady Gmin, Rady Miasta itd.

Umowy midzynarodowe
Dokonano rozrnienia umw midzynarodowych i ich zhierarchizowania z punktu widzenia sposobu
ratyfikacji i wagi oraz przedmiotu zagadnienia , ktrego dotyczy ratyfikowana umowa.
Co do zasady umowy midzynarodowe ratyfikuje Prezydent, ktry moe je ratyfikowa przy zgodzie
sejmu (w drodze ustawowej) lub bez zgody Sejmu (musi poinformowa o tym Sejm).
Umowy midzynarodowe mog mie moc wysz ni ustawy jeeli dochodzi do niezgodnoci.
(Art. 91).
Art. 91. ust 2.
2. Umowa midzynarodowa ratyfikowana za uprzedni zgod wyraon w ustawie ma pierwszestwo
przed ustaw, jeeli ustawy tej nie da si pogodzi z umow.
Umowy zatwierdzane rda prawa wewntrznie obowizujcego

Nie wymienione w art. 87 rda powszechnie obowizujcego prawa

Jeden przypadek gdy rozporzdzenie moe mie moc ustawy (???):
- wydaje je Prezydent
- wydane podczas stanu wojenny
- wydane gdy Parlament nie moe si zebra
- na pierwszym posiedzeniu Parlament musi zatwierdzi
Umowy midzynarodowe:
- powyej ustaw - umowy midzynarodowe ratyfikowane za uprzedni zgod wyraon w ustawie,
majce pierwszestwo tylko w takiej sytuacji, gdy umowy midzynarodowej nie da si pogodzi
z ustaw.
- poniej ustaw ratyfikowane ale bez uprzedniej zgody wyraonej w ustawie
- rda prawa wewntrznie obowizujcego - zatwierdzone a nie ratyfikowane
Zbiorowe ukady pracy:
- maj charakter porozumie pomidzy zwizkami zawodowymi a pracodawcami i organizacjami
(???)
W konstytucji w 2.04.1997 roku wystpuje wyrana granica midzy powszechnie a wewntrznie
obowizujcymi rdami prawa. Jest to take system bardziej zamknity ni otwarty.

Zasada supremacji Konstytucji

Art. 8.
1. Konstytucja jest najwyszym prawem Rzeczypospolitej Polskiej.
2. Przepisy Konstytucji stosuje si bezporednio, chyba e Konstytucja stanowi inaczej.
Konstytucja jest najwyszym prawem Rzeczypospolitej Polskiej.
Jeli wystpuje niezgodno prawa midzynarodowego z Konstytucj moemy:
wystpi z UE
zmieni konstytucj
zmieni prawo UE

Wykad 4 5.11.2007

KONSTYTUCJA
Znaczenie sowa konstytucja
konstytucja ac. constitue (???) porzdkowanie, urzdzanie
W staroytnym Rzymie rozumiano sowa konstytucja dwojako:
dziaalno ustawodawcza
dziaalno ustrojodawcza
W okresie redniowiecza pojcie konstytucji kojarzone z reguami ycia zakonnego.
W XVI wieku konstytucja oznacza zbir fundamentalnych, zasadniczych praw pastwa.
W XVIII w. u Monteskiusza ujmowana bya w trojakim znaczeniu:
prawa fundamentalne pastwa
rzeczywisty ustrj spoeczny
wizana z warunkami rodowiska naturalnego
Wspczenie nawizujemy do znaczenia z przeomu wieku XVIII/XIX. Wie si z systemem
rzdw, form pastwa, okrela sposb organizacji ycia spoecznego, politycznego i gosp.
Konstytucja jest aktem normatywnym regulujcym podstawowe zagadnienia, ktrymi si zajmuje.

Klasyfikacje pojcia konstytucji

I - wedug znaczenia

materialne (faktyczne) rzeczywisty ustrj pastwa

formalne (prawnicze) ujmowa jako szczeglny akt prawny, o najwyszej mocy

II

pisane odpowiednik konstytucji w znaczeniu formalnym

spisane w jednym akcie prawnym Polska Konstytucja 2.04.1997
nie spisane w jednym akcie prawnym (konstytucje zoone) Konstytucja RP z lat 1992-97,
Konstytucja Krlestwa Szwecji
niepisane Konstytucja Brytyjska,

III

rzeczywiste takie, ktre w sposb dokadny odzwierciedlaj ustrj danego pastwa Konstytucja
RP z 23.04.1935r.
fikcyjne nie odzwierciedlaj istniejcego ukadu si spoecznych (ustroju) Konstytucja RP
z 17 marca 1921
Pastwa z reguy chc posiada konstytucje rzeczywiste. Jednake czasami ukad si politycznych albo
spoecznych uniemoliwia uchwalenie dobrej konstytucji.

IV - Ze wzgldu na zakres regulacji ktry obejmuje konstytucja:

konstytucje pene takie, ktre reguluj zasady ustroju pastwa, okrelaj suwerena, sposb
budowy aparatu pastwowego, prawa i wolnoci obywatelskie, zapewniaj swoim przepisom
najwysz moc prawn, dotykaj problem zmiany konstytucji okrelajc sposb jej zmiany.
Definicja ta pokrywa si z pojciem prawa konstytucyjnego.
konstytucje niepene w Polsce tzw. mae konstytucje maj charakter prowizorycznych aktw
prawnych, ktre z powodw najczciej politycznych, maj zastpi konstytucj lub tymczasowo
uregulowa funkcjonowanie pastwa np. w okresie gdy nie ma uchwalonej konstytucji Maa
Konstytucja 14.02.1947r.

V Ze wzgldu na tryb zmiany konstytucji:

konstytucje sztywne (usztywnione) takie, ktrych ustawodawca wprowadza do niej okrelone

instrukcje, ktre maj zapobiec pochopnym zamianom konstytucji np.
wprowadzenie kwalifikowanej wikszoci
wprowadzenie kwalifikowanego quorum
o - musi by zatwierdzona w drodze referendum
wprowadzenie do tekstu zapisw, e pewne dziay konstytucji nie podlegaj w ogle zmianie
(s sztywne) np. Francja zapis o republikaskim charakterze pastwa
niektre rozdziay aby zostay zmienione wymagaj akceptacji tych zmian w referendum
Konstytucja Kuby
Konstytucja sztywna konstytucja zupenie niezmienna. W praktyce nie ma takich konstytucji.
Jedynym przykadem jest Polska - 1768r prawa kardynalne.
gitkie konstytucja zmieniana zwyk wikszo gosw, tak jak kada ustawa

Problem istoty konstytucji

Ferdynand Lasal (???) 1862r.:
Czy tekst konstytucji moe by dowolny? Lasal udowodni tez, e tak. Wystarczy aby tekst
konstytucji odpowiada ukadowi si spoecznych, a bdzie to konstytucja rzeczywista.
Konstytucj rzeczywista nie musi odpowiada temu, co zostao zapisane w konstytucji pisanej.

Geneza konstytucji
Szkoa Praw Natury
Naturalne prawa jednostki, prawa ktre uzyskujemy z chwil urodzenia ograniczaj wadze
pastwowe.

Koncepcja umowy spoecznej John Lock, J-J. Russeau

Spoeczestwo przekazuje w drodze umowy swoje prawa pierwotne, naturalne, panujcemu celem
zapewnienia ochrony i obrony przede wszystkim przez najazdem ssiadw. Umow t mona
wypowiedzie.

Teoria podziau wadzy Monteskiusz

Odseparowanie wadz, wykonywania tych wadz oraz zapewnienie hamulcw, ktre nie pozwalaj aby
w pastwie jedna z wadz uzyskaa przewag nad dwoma pozostaymi.
Wg Monteskiusza wolno jednostki moe by zagwarantowana tylko tam gdzie przyjto trjpodzia
wadzy.

wiatopogld racjonalistyczny
Odwoywanie si do rozumu i przekona czowieka.
wiatopogld racjonalistyczny by przeciwstawiany wiatopogldowi teologicznemu wg ktrego
jednostka cierpi za grzechy swoje lub przodkw.
Konstytucja jest mechanizmem przejcia od ustroju absolutystycznego do monarchii konstytucyjnej.
Wiosna ludw, wojny Napoleoskie przyczyniaj si do rozpropagowania idei konstytucji.
Konstytucja we Francji w XVIII wieku pewien materia propagandowy wyraajca program
rodzcej si buruazji, aktem ktry zawiera hasa mobilizujca spoeczestwo do walki o wasne
prawa. Konstytucja ma ogranicza ustrj feudalny.

Cechy szczeglne konstytucji

Tre konstytucji i przedmiot prawa konstytucyjnego si pokrywa.
Cechy szczeglne wyrniajce konstytucj z caoci ustawodawstwa
9

Co do treci

wyrnia suwerena - w Polsce nard

okrela sposb realizacji wadzy przez suwerena:
poredni przez przedstawicieli
bezporedni w drodze referendum
okrela instytucje funkcjonujce w pastwie - zdarzay si wyjtki - Instytucja Prezydium Rzdu
1952-57 organ zastpujcy Rad Ministrw ustawodawca nie uzna za stosowne by wczy t
instytucj do Konstytucji a do 1976r.
okrela stosunek ustawodawcy do praw i wolnoci obywatelskich (w PRL mwiono
o wolnociach podstawowych)
okrela stosunek pastwa do wasnoci
odnosi si do problematyki prawa wyborczego
okrela sposb zmiany konstytucji

Co do formy (cechy formalne)

nazwa konstytucji nazwa ta jest zarezerwowana dla jednego aktu prawnego. Niekiedy uywa si
nazw synonimicznych (zastpczych):
ustawa zasadnicza (22.7.1952r), Konstytucja Niemiecka 1942
ustawa konstytucyjna Konstytucja kwietniowa
karta konstytucyjna Konstytucja Ludwika z 1814r.
ustawa rzdowa Konstytucja 3-go maja
tryb uchwalania konstytucji w zalenoci od tego czy suweren jest nard czy monarcha, moemy
dokona dalszego podziau uchwalania konstytucji
konstytucja oktrojowana suwerenem jest monarcha, ale nadaje j nie koniecznie monarcha
np. konstytucja z 1814, Konstytucja Jugosawii 1931r, Konstytucja Pruska 1848r (nadana przez
rzd)
suweren nard:
o referendum - konstytucja jakobiska
o 58 V republika Francuska
o Konstytucja Republiki Estoskiej
o Federacji Rosyjskiej 1993r.
uchwalane przez konstytuant (organ powoany do uchwalenia konstytucji) - konstytucja
amerykaska (rol konstytuanty penia konwencja konstytucyjna)
praktyka francuska
uchwalenie konstytucji przez parlament zwyky:
o Konstytucja Czeska - 1992
o Konstytucja ZSRR 1977
o Konstytucja Chorwacji - 1990
o Konstytucja Ukrainy - 1996
sposoby kombinowane:
o referendum + wola parlamentu IV Republika Francuska 1942r(???), Konstytucja RP
z 2.04.1997
o poczenie woli monarchy i parlamentu Konstytucja Pruska z 1850r
o sejm ustawodawczy (czy cechy parlamentu zwykego i konstytuanty) w Polsce
tryb zmiany konstytucji
Nie jest na og odwrotnoci trybu jej uchwalenia. Najczciej rozumie si to pojcie jako uchylenie
obowizujcej konstytucji lub zmian jej treci. Obecnie uywamy poj zmiana, rewizja konstytucji.
I
zmiana czciowa nowelizacja
zmiana cakowita
o zmiana formalna zastpienie tekstu innym tekstem
o zmiana materialna zastpienie niektrych postanowie
10

II
zmiana restytucyjna powrt do zasad pocztkowych, ktre zostay pniej zmienione np.
historia NIK w Polsce.
zmiany korekcyjne dostosowujce tekst konstytucji do zmieniajcej si rzeczywistoci.
Czsto dwustopniowa najpierw ustanowienie organu a potem wpisanie go do konstytucji:
- ustawa o NIK
- Trybuna Stanu, Trybuna Konstytucyjny 1982r.
Ustawodawca w Polsce nie dokonuje rozrnienia midzy zmian czciow a cakowit (Art. 234).
Nie mona zmieni konstytucji w trybie wniosku nagego. Usztywniony rozdziay dotyczce praw
i wolnoci a take trybu zmiany konstytucji.
Wykad 5 12.11.2007
Szczeglna systematyka
aden inny akt prawny nie ma takiej systematyki
systematyka wewntrzny sposb uporzdkowania treci konstytucji:
oglna - konsekwencja ideologii jaka lega u podstaw tworzenia konstytucji. Jest ona
konsekwencj wartoci aksjologicznych oraz zespou pogldw na rol pastwa i jednostki
w pastwie.
szczegowa odwoujemy si do zasad logiki. Jest wewntrznym uporzdkowaniem tekstu w
ramach poszczeglnych rozdziaw konstytucji. Wyraa podzia tekstu na poszczeglne
przepisy i uoenie tego tekstu w ramach rozdziaw. Na og jest wolna od wpyww
politycznych.
Niektre Konstytucje zawieraj wstp. Niezwykle rzadko zdarza si aby inne ustawy miay wstp.
(ust. o wychowaniu w trzewoci)
Charakter normatywny wstpu:
Nie ma argumentw aby powiedzie, e cz artykuowana konstytucji jest inaczej traktowana ni
wstp. Normy zawarte we wstpie nie mog by stosowane bezporednio.
Szczeglna moc prawna
Wynika bezporednio z tekstu konstytucji albo w sposb poredni. Ustawodawca Polski (art. 8 ust.1)
wyranie stanowi, ze konstytucja jest najwyszym prawem RP. Podobne sformuowanie moemy
znale w Preambule.
Porednie sposoby wnioskowania o najwyszej mocy prawnej konstytucji:
Jeeli ustawodawca zamieci sformuowanie aden akt prawny nie moe sta w sprzecznoci
z konstytucj np. 17.03.1921.
Obowizki zwizane z moc prawn konstytucji:
pozytywny rozwijanie w drodze ustawodawstwa zwykego postanowie Konstytucji
negatywny zakaz wydawania aktw prawnych, ktre sw treci godziyby w nadrzdn moc
Konstytucji
Przykad: Rota przysigi Prezydenta
Kontrola konstytucyjnoci prawa jest take elementem szczeglnej mocy prawnej.

Funkcje Konstytucji
Funkcje Konstytucji skutki spoeczne jakie konstytucja wywouje lub moe wywoywa
w spoeczestwie. Naley je wiza z celami jakie konstytucja ma spenia w spoeczestwie.
jurydyczna (prawna, normatywna) konstytucja to cz obowizujcego prawa. Konstytucja peni
rol aktu prawnego w zakresie stosunkw spoecznych i politycznych a jej gwn rol jest
zapobieganie chaosowi prawnemu. Jest jednoczenie czci caego systemu prawa.

11

 stabilizujca odnosi si podstawowych zasad caego systemu prawa. Wynikaj z niej kierunki
dziaalnoci prawotwrczej. Jest gwarantem politycznego ustroju Pastwa. Czsto pojawiaj si
usztywniajce czci dotyczce tych spraw.
dynamiczna - Konstytucja ma stymulowa rozwj spoeczny
integracyjna celem jest identyfikowanie si obywateli z pastwem i jego instytucjami.
Konstytucja ma za zadanie wpywa na procesy integracyjne spoeczestwa. Ma za zadanie
tworzy spoeczestwo obywatelski wskazujc ca jego rnorodno i zoono. Ma tu na
uwadze problem wpywu spoeczestwa na wadz, kontroli pastwa przez obywateli.
organizatorska zasady organizacji i funkcjonowania pastwa wynika z niej konieczno
dziaania zgodnego z prawem (powoywanie tylko przewidzianych w Konstytucji organw)
wychowawcza i propagandowa konstytucja stanowi ucielenienie pewnych idei, ktre to idee s
spoecznie akceptowane. Przyjmuje okrelony model pastwa i program na przyszo. Realizacja
tego programu bdzie ucielenieniem postanowie konstytucji.

Obowizywanie i stosowanie konstytucji

Konstytucja jest aktem normatywnym a wic take jest aktem powszechnie obowizujcym (art. 87).
Biorc pod uwag jej budow i rozwizania jest aktem specyficznym. Podobnie sformuowanego aktu
nie znajdziemy w caym systemie prawnym. Konstytucja nie ustanawia regu o charakterze
indywidualnym. Charakteryzuje si oglnoci i abstrakcyjnoci. Adresatw ujmuje w sposb
abstrakcyjny i oglny.
Poziom abstrakcji konstytucji jest w rnych miejscach tego aktu prawnego rny.
Mamy do czynienia z du precyzj przepisw konstytucji wwczas gdy konstytucja opisuje sposb
budowania aparatu pastwowego.
Niektre postanowienia konstytucji mog jednak wzbudza wtpliwoci. Przykady:
wniosek opozycji o wotum nieufnoci dla wszystkich ministrw w 2007r. zamiast
konstruktywnego wotum nieufnoci)
konstytucja stanowi, e Prezydent powouje sdziw. Jednake Prezydent nie moe odmwi
powoania niektrych kandydatw.
(art. 130, art. 194 dua precyzja okrelania sposobu budowania aparatu pastwowego
Przepisy sformuowane w sposb oglny wskazuj na konieczno odwoania si do ustaw zwykych.
Ich ide jest podkrelenie pewnych norm ustrojowo prawnych. Na og mamy do czynienia
z czeniem pewnych przepisw z konkretnymi zapisami rozdziau I Konstytucji. Cz tych
przepisw (art.1,2,3,10)

Zasady Konstytucyjne
Zasady Konstytucyjne wskazuj na ideologi konstytucji. Konstytucja zazbia si z innym aktami
prawnymi.
Pozwalaj na elastyczne

Porednie i bezporednie stosowanie konstytucji

Koncepcja poredniego stosowania konstytucji ustawodawca w PRL wprost zakazywa
powoywania si na Konstytucj (co byo naduyciem szczeglnie jeli chodzi o katalog praw
obywatelskich).
art. 8 ust.1 zasada bezporedniego stosowania konstytucji jest ona ograniczona sformuowaniem
chyba, e Konstytucja stanowi inaczej.
Jeli chodzi o sdownictwo dopuszcza si stosowanie jej jako podstawy orzecznictwa jak i stosowanie
jej wraz z innymi normami prawnymi. Sdy powinny dawa pierwszestwo wykadni opierajcej si
na normach zawartych w konstytucji. Mimo to rzadko spotyka si by Sdziowie powoywali si na
przepisy konstytucji.

12

USTAWA
ustawa akt normatywny o charakterze oglnym, ustanawiajcym normy prawne.
Pojcie ustawy mona sprowadzi do problemw:
adresata
przedmiotu
wzajemnego stosunku midzy oglnoci adresatw a oglnoci przedmiotw

Cechy ustawy
cecha oglnoci w Polsce jest kwestionowana tylko w przypadku ustawy budetowej. Ustawa
budetowa nie jest aktem oglnym i abstrakcyjnym ale wykazuje cechy indywidualno konkretne.
ustawa jest drugim aktem w systemie rde prawa powszechnie obowizujcego gdy:
w systemie obowizujcego prawa istniej przepisy , ktrym przyznaje si moc obowizujc
w ustawach np. rozporzdzenia z moc ustawy
wydaje si akty celem wykonania ustaw (rozporzdzenia wykonawcze) prawo do ich
wydawania musi wynika z wyranego upowanienia ustawowego
ustawodawca Polski przyj koncepcj kontrolowania konstytucyjnoci aktw podstawowych.
Kontrola zgodnoci aktw podstawowych odbywa si w zgodzie z konstytucj i ustaw.
Do 97 roku Trybuna Konstytucji posiada prawo do podawania powszechnie obowizujcej wykadni
ustaw.
normy ustawy mog by zmieniane lub uchylane przez ustawy lub akty prawne stojce na tym
samym poziomie istotnoci (rozporzdzenia z moc ustawy)

Obowizki ustawy
realizacja zasad konstytucyjnych
zakaz naruszania postanowie konstytucji
przedmiotowo nieograniczony charakter w drodze ustawy moe by uchwalone wszystko.

Problem materii ustawowej

Kompetencja ustawodawcza Sejmu nie podlega adnym ograniczeniom. Ustawy stanowi pierwotne
uregulowanie danej materii. Konstytucja nie nakada na ustawodawc obowizku regulowania
w jednej ustawie tylko jednej materii.
19.06.1992 Orzeczenie Trybunau Konstytucyjnego w sprawie .
Zasada jawnoci obrad Sejmu i Senatu
Inicjatywa Ustawodawcza
Wnoszenie poprawek ( art. 119. ust.4)
Projekty pilne (klauzula pilnoci z inicjatywy rzdu)
Do Senatu trafia ustawa a nie projekt ustawy
Szczegowe regulacje uprawnie Prezydenta w dziedzinie podpisywania i wetowania ustaw
ustawa akt o charakterze jednorodnym uchwalany przez Sejm w drodze parlamentarnej procedury,
jest aktem ustanawiajcym normy generalne i abstrakcyjne o charakterze nieograniczonym
posiadajcym najwysz moc prawn po Konstytucji

RATYFIKOWANE UMOWY MIDZYNARODOWE

Dla ratyfikacji potrzebna jest wczeniejsza zgoda w ustawie
Art. 89.

13

1. Ratyfikacja przez Rzeczpospolit Polsk umowy midzynarodowej i jej wypowiedzenie wymaga

uprzedniej zgody wyraonej w ustawie, jeeli umowa dotyczy:
1)
pokoju, sojuszy, ukadw politycznych lub ukadw wojskowych,
2)
wolnoci, praw lub obowizkw obywatelskich okrelonych w Konstytucji,
3)
czonkostwa Rzeczypospolitej Polskiej w organizacji midzynarodowej,
4)
znacznego obcienia pastwa pod wzgldem finansowym,
5)
spraw uregulowanych w ustawie lub w ktrych Konstytucja wymaga ustawy.
2. O zamiarze przedoenia Prezydentowi Rzeczypospolitej do ratyfikacji umw midzynarodowych,
ktrych ratyfikacja nie wymaga zgody wyraonej w ustawie, Prezes Rady Ministrw zawiadamia Sejm.
3. Zasady oraz tryb zawierania, ratyfikowania i wypowiadania umw midzynarodowych okrela
ustawa.

Dla ratyfikacji nie jest potrzebna wczeniejsza zgoda w ustawie

Prezes Rady Ministrw zawiadamia Sejm (tre wysyana do Komisji Spraw Zagranicznych, ktra
wysya Prezesowi Rady Ministrw opini)

Przypadek szczeglny
Art. 90.
1. Rzeczpospolita Polska moe na podstawie umowy midzynarodowej przekaza organizacji
midzynarodowej lub organowi midzynarodowemu kompetencje organw wadzy pastwowej
w niektrych sprawach.
2. Ustawa wyraajca zgod na ratyfikacj umowy midzynarodowej, o ktrej mowa w ust. 1, jest
uchwalana przez Sejm wikszoci 2/3 gosw w obecnoci co najmniej poowy ustawowej liczby
posw oraz przez Senat wikszoci 2/3 gosw w obecnoci co najmniej poowy ustawowej liczby
senatorw.
3. Wyraenie zgody na ratyfikacj takiej umowy moe by uchwalone w referendum oglnokrajowym
zgodnie z przepisem art. 125.
4. Uchwa w sprawie wyboru trybu wyraenia zgody na ratyfikacj podejmuje Sejm bezwzgldn
wikszoci gosw w obecnoci co najmniej poowy ustawowej liczby posw.
Przekazanie kompetencji organw wadzy organom obcym musi odby si za wczeniejsz zgod
ustawow przy warunkach 2/3 gosw, poowie obecnych Posw w Sejmie i 2/3 gosw w Senacie
przy 50% obecnych Senatorw kwalifikowane quorum.
Jeeli zachodzi kolizja umowy z ustaw a umowa zostaa ratyfikowana za uprzedni zgod
ratyfikowan w ustawie wtedy pierwszestwo ma ratyfikowana umowa midzynarodowa.

ROZPORZDZENIE Z MOC USTAWY

W hierarchii wanoci znajduje si na rwni z ustaw. Ustawodawca uzna, e rozporzdzenie z moc
ustawy ma charakter wyjtkowy. Umieszczone zostao w art.234. Prawo do wydawania rozporzdze
z moc ustawy ma Prezydent na wniosek Prezesa Rady Ministrw w sprawach z art. 228 ust.3,5.
Rozporzdzenia podlegaj zatwierdzeniu na najbliszym posiedzeniu Sejmu.
Upowanienie do wydawania dekretw z moc ustawy 1918 Pisudski.
Dekrety Pisudskiego
22.11.1918 dekret o najwyszej wadzy RP
ordynacja wyborcza do sejmu

Techniki normowania wydawania rozporzdze i dekretw z moc ustawy

technika pozytywnego wyda na ktre rozciga si dziaalno ustawodawcza

technika negatywnych klauzul materialnych wyliczenie materii wyczonych z regulacji
technika takiego okrelenia materii ustawowych w konstytucji, ktra nie dopuszcza regulowania
danych spraw w formie rozporzdzenia lub dekretu z moc ustawy

14

2.08.26 prawo prezydenta do wydawania rozporzdze z moc ustawy z wyczeniem n

Rozporzdzenia wydawane na podstawie upowanienia ustawowego

Konstytucja marcowa dwa rodzaje rozporzdze
wydawane na podstawie upowanienia ustawowego
w okresie gdy Sejm i Senat byy rozwizane z wyjtkiem spraw dotyczcych Konstytucji itd.
Konstytucja Kwietniowa
Dekrety z moc ustawy moe wydawa Prezydent w trzech przypadkach:
na podstawie upowanienia ustawowego
dekrety wydawane w razie nagej koniecznoci pastwowej z ograniczeniami
dekrety dotyczce organizacji rzdu i si zbrojnych
PKWN a nastpnie Rzd Tymczasowy mog wydawa dekrety z moc ustawy
PKWN z wyjtkiem spraw takich jak: wasne rozwizanie, powoanie rzdu tymczasowego,
ratyfikowanie umw midzynarodowych, tak samo pniej Rzd Tymczasowy
Po 1947r
Upowaniony by Rzd na podstawie kadorazowego upowanienia ustawowego.
Po 1952r
Upowanienie przeszo na Rad Pastwa:
okres midzy Sesjami
okres rozwizania Sejmu
Sejm musia wyrazi zgod nie wyrazi tylko raz w wypadku ustawy o zmianie imion i nazwisk
dekret 13.12.1981 zosta wydany sprzecznie z Konstytucj
po 1992
Upowaniony by Rzd

ROZPORZDZENIE (ROZPORZDZENIE WYKONAWCZE)

Art. 92.
1. Rozporzdzenia s wydawane przez organy wskazane w Konstytucji, na podstawie szczegowego
upowanienia zawartego w ustawie i w celu jej wykonania. Upowanienie powinno okrela organ
waciwy do wydania rozporzdzenia i zakres spraw przekazanych do uregulowania oraz wytyczne
dotyczce treci aktu.
2. Organ upowaniony do wydania rozporzdzenia nie moe przekaza swoich kompetencji, o ktrych
mowa w ust. 1, innemu organowi.
art. 92 rozporzdzenia s wydawane przez organy wskazane w Konstytucji:
Rada Ministrw
Prezes Rady Ministrw
Ministrowie
Przewodniczcy okrelonych komisji i komitetw
KRRiT
Znajduje swoj podstaw w ustawie. Ustawodawca zwyky musi udzieli takiego upowanienia
okrelajc organ wadny do wydania rozporzdzenia, zakres spraw jakie ma ono obowizywa. Nie
mona przenosi tego upowanienia. Jest to zakaz subdelegacji.

15

AKTY PRAWA MIEJSCOWEGO

Art. 94.
Organy samorzdu terytorialnego oraz terenowe organy administracji rzdowej, na podstawie
i w granicach upowanie zawartych w ustawie, ustanawiaj akty prawa miejscowego obowizujce
na obszarze dziaania tych organw. Zasady i tryb wydawania aktw prawa miejscowego okrela
ustawa.
art. 94 mog pochodzi od jednostek samorzdu terytorialnego lub przedstawicieli rzdu w terenie.
Prawo do wydania takiego aktu musi wynika z ustawy np. ustawa o samorzdzie gminnym (art. 40):
- wewntrzny ustrj gminy oraz jednostek pomocniczych gminy ( 3)
Mog dotyczy gminy, lub wojewdztwa. Stosuj si zarwno do mieszkacw tych terenw jak
i osb nie zamieszkaych tam ale przebywajcych.
Art. 93.
1. Uchway Rady Ministrw oraz zarzdzenia Prezesa Rady Ministrw i ministrw maj charakter
wewntrzny i obowizuj tylko jednostki organizacyjnie2) podlege organowi wydajcemu te akty.
2. Zarzdzenia s wydawane tylko na podstawie ustawy. Nie mog one stanowi podstawy decyzji
wobec obywateli, osb prawnych oraz innych podmiotw.
3. Uchway i zarzdzenia podlegaj kontroli co do ich zgodnoci z powszechnie obowizujcym
prawem.
art 93 - Uchway Rady Ministrw i zarzdzenia rady Ministrw maj charakter wewntrzny
obowizuj pracownikw danego urzdu. Zarzdzenia wydawane na podstawie ustaw.
Uchway Sejmu s decyzjami dotyczcymi indywidualnych kwestii:
Regulamin Sejmu i Senatu.
26.01.1993 Orzeczenie TK uchwaa regulamin Sejmu jest aktem normatywnym, jest aktem
postawionym poniej konstytucji i musi by zgodna z Konstytucj. Regulamin Sejmu i Senatu jest
aktem wykonawczym w stosunku do postanowie Konstytucji.
Wykad 7 26.11.2007

ZASADA REPREZENTACJI POLITYCZNEJ (ZASADA

PRZEDSTAWICIELSTWA)
Koncepcje reprezentacji
Klasyczne przedstawicielstwo
Zakada, ze wadzy nie sprawuje sam nard bezporednio ale nard sprawuje wadz porednio
poprzez swoich przedstawicieli (deputowanych, posw).

J.J. Rousseau
Wadza zwierzchnia narodu sprowadza si do tzw. woli powszechnej czyli nie moe by
przekazywana. Suweren (nard) nie moe by reprezentowany, ma wyraa wol samodzielnie,
w sposb bezporedni. Rousseau twierdzi, e przekazywa mona wadz ale nie wol narodu.
Wskazywa, e zgodno reprezentanta z wol narodu moe by przypadkowa. Wskazywa na
sytuacj w ktrych moe znale si przedstawiciel, ktry nie bdzie mia wiadomoci jaka jest wola
narodu.

Klasyczna koncepcja reprezentacji

Powinna nastpowa harmonia woli powszechnej i woli jednostkowej, ktra moe mie miejsce gdy
mamy do czynienia z niezalenoci przedstawicieli. Naszymi reprezentantami nie mog by wszyscy,
tylko Ci, ktrzy s w stanie chroni spoeczestwo przed czym zym. Narodowi jako bytowi
abstrakcyjnemu odmawiano moliwoci wyraania woli.
Opiera si na pewnej fikcji prawnej: wyborcy udzielaj mandatu do reprezentowania ich i ich woli
a wola wyraona w parlamencie jest wol narodu.
2)

w brzmieniu ustalonym przez pkt 2 obwieszczenia, o ktrym mowa w przypisie 1).

16

Koncepcja ta sprowadza si do reprezentowania woli poprzez parlament a tym samym zapewnieniem

pewnej suwerennoci parlamentu w dziedzinie wyraania tej woli w imieniu obywateli i wyborcw.
Parlament:
reprezentant woli narodu
posiada wadz najwysz
obywatele nie maj moliwoci negowania decyzji parlamentu
Wadza naley do narodu, ktry to nard sprawuje wadz poprzez swych przedstawicieli.
W czasach gdy powstawaa ta koncepcja wpyw partii politycznych na ycie polityczne by znikomy
a wic obecno partii politycznych nie bya tu uwzgldniania. Istnienie partii moe stanowi
zagroenie wolnoci przedstawicieli (przedstawiciel musi czasem wybra midzy lojalnoci wobec
partii a wobec wyborcw).

Koncepcja
demokracji
przedstawicielstwa)

konstytucyjnej

(socjologiczne

teorie

Teorie te uwzgldniaj wpyw partii na ksztatowanie si woli narodu.

Do parlamentu s wybierani ci, ktrzy s rekomendowani przez partie polityczne (umieszczani na
listach wyborczych).
Na ksztatowanie woli przedstawicieli maj duy wpyw:
dyscyplina partyjna
dziaalno lobbingowa
Zauwaa si, e bez partii politycznych nie moe faktycznie funkcjonowa demokracja
przedstawicielska. Ordynacje wyborcze s skonstruowane w ten sposb e kandydat na reprezentanta
za ktrym nie stoi machina partyjna ma due trudnoci aby uzyska mandat.

Cechy mandatu przedstawicielskiego w polskiej Konstytucji:

penomocnictwo jest konsekwencj atu wyborczego
caoksztat praw i obowizkw przedstawiciel nabywa w wyniku wyborw

Koncepcje mandatu:
Mandat imperatywny
Taka koncepcja istniaa w pastwach gdzie wadza centralna bya stosunkowo saba aby oprze si
spoeczestwu. Obowizywaa w demokracjach stanowych, w okresie Komuny Paryskiej, a take wg
niektrych badaczy w pastwach socjalistycznych.
Cechy mandatu imperatywnego
ustanowienie specyficznej wizi prawnej midzy - sprowadza si do obowizku realizowania woli
swoich wyborcw
obowizek informowania wyborcw o pracy swojej i organu do ktrego zostao si wybranym
obowizek wykonywania instrukcji wyborcw
moliwo odwoania przedstawiciela przez wyborcw

Mandat wolny
art. 104 posowie s przedstawicielami narodu, posw nie wi instrukcje wyborcw. art. 107, 108.
Art. 104.
1. Posowie s przedstawicielami Narodu. Nie wi ich instrukcje wyborcw.
2. Przed rozpoczciem sprawowania mandatu posowie skadaj przed Sejmem nastpujce
lubowanie:
"Uroczycie lubuj rzetelnie i sumiennie wykonywa obowizki wobec Narodu, strzec suwerennoci
i interesw Pastwa, czyni wszystko dla pomylnoci Ojczyzny i dobra obywateli, przestrzega
Konstytucji i innych praw Rzeczypospolitej Polskiej."
lubowanie moe by zoone z dodaniem zdania "Tak mi dopom Bg".
3. Odmowa zoenia lubowania oznacza zrzeczenie si mandatu.
17

Art. 107.
1. W zakresie okrelonym ustaw pose nie moe prowadzi dziaalnoci gospodarczej z osiganiem
korzyci z majtku Skarbu Pastwa lub samorzdu terytorialnego ani nabywa tego majtku.
2. Za naruszenie zakazw, o ktrych mowa w ust. 1, pose, uchwa Sejmu podjt na wniosek
Marszaka Sejmu, moe by pocignity do odpowiedzialnoci przed Trybunaem Stanu, ktry orzeka
w przedmiocie pozbawienia mandatu.
Art. 108.
Do senatorw stosuje si odpowiednio przepisy art. 103-107.
Mandat wolny nawizuje do klasycznej koncepcji reprezentacji
Cechy mandatu wolnego
uniwersalno - przedstawiciel reprezentuje cay Nard chocia praktyka pokazuje, e czsto tak
nie jest
niezaleno przedstawiciela pose nie ma obowizku uzgadniania postpowania w parlamencie
z wyborcami bo nie jest zwizany wol wyborcw, nie ma obowizku informowania swoich
wyborcw o pracy swojej (w parlamencie i w terenie), parlamentu.
Gwarancje niezalenoci
immunitet
materialny od momentu zoenia lubowania - zakaz pocignicia do odpowiedzialnoci za
dziaalno godzc w zakres mandatu (z wyjtkiem odpowiedzialnoci przed komisj
regulaminow sejmu).
formalny obowizuje od momentu ogoszenia wyniku wyborw przez PKW zakaz
pocigania do odpowiedzialnoci bez zgody izby ktrej jest czonkiem
nietykalno przedstawiciela
Art. 105.
1. Pose nie moe by pocignity do odpowiedzialnoci za swoj dziaalno wchodzc w zakres
sprawowania mandatu poselskiego ani w czasie jego trwania, ani po jego wyganiciu. Za tak
dziaalno pose odpowiada wycznie przed Sejmem, a w przypadku naruszenia praw osb trzecich
moe by pocignity do odpowiedzialnoci sdowej tylko za zgod Sejmu.
2. Od dnia ogoszenia wynikw wyborw do dnia wyganicia mandatu pose nie moe by
pocignity bez zgody Sejmu do odpowiedzialnoci karnej.
3. Postpowanie karne wszczte wobec osoby przed dniem wyboru jej na posa ulega na danie
Sejmu zawieszeniu do czasu wyganicia mandatu. W takim przypadku ulega rwnie zawieszeniu na
ten czas bieg przedawnienia w postpowaniu karnym.
4. Pose moe wyrazi zgod na pocignicie go do odpowiedzialnoci karnej. W takim przypadku nie
stosuje si przepisw ust. 2 i 3.
5. Pose nie moe by zatrzymany lub aresztowany bez zgody Sejmu, z wyjtkiem ujcia go na
gorcym uczynku przestpstwa i jeeli jego zatrzymanie jest niezbdne do zapewnienia prawidowego
toku postpowania. O zatrzymaniu niezwocznie powiadamia si Marszaka Sejmu, ktry moe
nakaza natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego.
6. Szczegowe zasady pocigania posw do odpowiedzialnoci karnej oraz tryb postpowania
okrela ustawa.
zakaz dymisji in blanco (Pose skada owiadczenie, e z dniem <bez wpisywania daty> zrzeka si
mandatu)
zasada incompatibilitas niepoczalnoci urzdw art. 103
Gdy wiceminister jest posem, musi by wiceministrem w randze sekretarza stanu. Jeli byby
podsekretarzem stanu utraciby mandat poselski lub senatorski.
Jeeli nastpuje problem niepoczalnoci urzdw to w cigu 7 dni naley zoy owiadczenie
o rezygnacji z zajmowanego stanowiska. Jeeli takie owiadczenie nie zostanie zoone mandat
wygasa.
nieodwoywalny wyborcy przedstawicielowi nie mog cofn mandatu

18

Art. 104 nie uwzgldnia roli partii politycznych. Z tego punktu widzenia dobrze byoby gdyby
posowie podczas wypowiedzi pamitali, e s przede wszystkim reprezentantami narodu a nie partii
politycznych.
Art. 4 nard sprawuje wadz poprzez swych przedstawicieli a take w sposb bezporedni. Sposb
bezporedni wie si z istnieniem pewnych instytucji wadzy bezporedniej.
Art. 4.
1. Wadza zwierzchnia w Rzeczypospolitej Polskiej naley do Narodu.
2. Nard sprawuje wadz przez swoich przedstawicieli lub bezporednio.

Sposoby wyraania woli w sposb bezporedni

Referendum

oglnokrajowe co do zasady przeprowadza si je w kraju, z wyjtkiem referendum

konstytucyjnego, ktre podobnie jak wybory moe by przeprowadzone poza granicami kraju
lokalne najpierw trzeba wystpi z inicjatyw o takie referendum. Aby je przeprowadzi naley
w cigu 3 miesicy zebra poparcie co najmniej 10% mieszkajcych (posiadajcych prawa
wyborcze) na terenie gminy lub powiatu lub co najmniej 5% dla referendum wojewdzkiego.
Referendum moe by
fakultatywne sprawy istotne dla spoecznoci lokalnej (nie s dokadnie sprecyzowane)
obligatoryjne przeprowadza si w przypadku:
odwoania organu stanowicego przed upywem kadencji (ale nie wczeniej ni 10 miesicy po
wyborze a 8 miesicy przez kocem kadencji)
odwoanie wjta, burmistrza z przyczyn innych ni nie udzielenie absolutorium
samoopodatkowania si mieszkacw
Charakter referendum
- rozstrzygajcy
- konsultacyjny
Istot referendum jest udzielenie odpowiedzi pozytywnej lub negatywnej na postawione pytanie lub
istot moe by dokonanie wyboru midzy zaproponowanymi wariantami rozwiza.
Przykady
Wojewdztwo dzkie gmina Kleszczw nieudane referendum ale jego efektem byo odwoanie
przewodniczcego Rady.
Gostynin woj. Mazowieckie udane referendum.
plebiscyt najczciej wystpuje w prawie midzynarodowym
forma rozstrzygnicia przez ludno o przynalenoci pastwowej:
20.03.1921 plebiscyt na grnym lsku
11.07.1920 (???) plebiscyt na Warmii
gosowanie na apel przywdcy V Republika Francuska De Gaulle odwoywa si do woli narodu
chcc przeciwstawi sw wol woli zgromadzenia narodowego
Czasem mwi si, e wybory maj form plebiscytu, gdy wybiera si midzy dwoma partiami. Np.
1989, kiedy spoeczestwo wybierao midzy dwoma opcjami politycznymi. Taki wybr zrealizowa
si w wyborach do Senatu w 1989r.
inicjatywa ludowa umoliwia narodowi interwencj w proces tworzenia ustawy lub szeroko
rozumianego prawa. Weto ludowe forma przeciwna do inicjatywy ludowej (w Polsce nie wystpuje).
Obowizek zebrania 100 tys. podpisw pod projektem ustawy.
Charakter inicjatywy ludowej:
bezporedni przyjta w drodze gosowania
poredni projekt ustawy wdruje do parlamentu, ktry decyduje czy przyjmie ustaw czy nie
Art. 125.
19

1. W sprawach o szczeglnym znaczeniu dla pastwa moe by przeprowadzone referendum

oglnokrajowe.
2. Referendum oglnokrajowe ma prawo zarzdzi Sejm bezwzgldn wikszoci gosw w obecnoci
co najmniej poowy ustawowej liczby posw lub Prezydent Rzeczypospolitej za zgod Senatu
wyraon bezwzgldn wikszoci gosw w obecnoci co najmniej poowy ustawowej liczby
senatorw.
3. Jeeli w referendum oglnokrajowym wzio udzia wicej ni poowa uprawnionych do
gosowania, wynik referendum jest wicy.
4. Wano referendum oglnokrajowego oraz referendum, o ktrym mowa w art. 235 ust. 6, stwierdza
Sd Najwyszy.
5. Zasady i tryb przeprowadzania referendum okrela ustawa.

SYSTEM ORGANW PASTWOWYCH

zasada trjpodziau wadzy art. 10
Art. 10.
1. Ustrj Rzeczypospolitej Polskiej opiera si na podziale i rwnowadze wadzy ustawodawczej,
wadzy wykonawczej i wadzy sdowniczej.
2. Wadz ustawodawcz sprawuj Sejm i Senat, wadz wykonawcz Prezydent Rzeczypospolitej
Polskiej i Rada Ministrw, a wadz sdownicz sdy i trybunay.

Funkcje organw pastwowych

stanowienie prawa
wykonywanie prawa i administrowanie
rozstrzyganie sporw prawnych (na og majcych charakter kompetencyjny) midzy organami
konstytucyjnymi organem waciwym do rozstrzygania takowych jest Trybuna Konstytucyjny
organ pastwowy cz aparatu pastwowego, ktra wyodrbnia si od pozostaych czci aparatu
tym, e w ramach dziaania caoci wypenia okrelone zadania i stosownie do tych zada jest
zorganizowana.
aparat pastwowy zesp ludzi w szczeglny sposb zorganizowany, wypeniajcy w szczeglnie
okrelonym trybie konkretne zadania i wyposaony w tym celu w specyficzne rodki przymusu.

Podzia organw pastwowych

I - ze wzgldu na charakter dziaania organw pastwowych

samoistne dziaaj bezporednio w imieniu pastwa (Prezydent, Parlament)

niesamoistne (pomocnicze) maj na og charakter organw wewntrznych (Komisje
Parlamentarne)

II - ze wzgldu na skad osobowy organw pastwowych

kolegialne - NIK
monokratyczne (jednoosobowe) Minister, Prezes Rady Ministrw

III ze wzgldu na zakres dziaania

organy centralne zakres dziaa to terytorium caego pastwa

organy terytorialne - waciwe do dziaania na okrelonym terenie Wojewoda, Prezes Regionalnej
Izby Obrachunkowej

Organy wadzy
Art. 10.
1. Ustrj Rzeczypospolitej Polskiej opiera si na podziale i rwnowadze wadzy ustawodawczej,
wadzy wykonawczej i wadzy sdowniczej.
20

2. Wadz ustawodawcz sprawuj Sejm i Senat, wadz wykonawcz Prezydent Rzeczypospolitej

Polskiej i Rada Ministrw, a wadz sdownicz sdy i trybunay.
Wadze ustawodawcz sprawuj Sejm i Senat. W wietle obowizujcej Konstytucji Senat nie moe
by nazwany izb wysz jednake pewien brak symetrii midzy tymi organami istnieje. Senat nie
sprawuje funkcji kontrolnej (nie udziela absolutorium z tytuu wykonywania budetu tak jak Sejm)

Organy Wykonawcze
art. 10 Prezydent i Rada Ministrw, Prezes Rady Ministrw, Ministrowie, Wojewodowie, Prezesi
okrelonych Komitetw.
Kompetencje Rady Ministrw i Prezydenta s wyranie podzielone z wyjtkiem spraw polityki
zagranicznej.
Organy wykonawcze realizuj funkcje administracyjn. Zadaniem administracji pastwowej jest
organizowanie ycia spoecznego i gospodarczego kraju, zapewnienie przestrzegania praw
obywatelskich.

Organy Sdownicze
Sdy i trybunay.
W PRL sdy byy umieszczone w odrbnym rozdziale ni TK i NIK.
Dekonstytucjonalizacja prokuratury, funkcja Prokuratora Generalnego jest czona ze stanowiskiem
Ministra Sprawiedliwoci.
Eksponowana jest zasada niezalenoci sdw i sdziw

Organy kontroli i ochrony prawnej

Funkcje kontrolne posiadaj:
Sejm
Rada Ministrw
Prezes Rady Ministrw
Wyspecjalizowane Organy Kontroli:
Regionalna Obrachunkowa
Rzecznik Praw Obywatelskich ochrona praw i wolnoci obywatelskich
Rzecznik Praw Dziecka art. 72 nie okrela pozycji prawnej i ustrojowej
KRRiT powstaa w 1992 ma sta na stray wolnoci sowa, interesu spoecznego

Organy samorzdu terytorialnego

Nie s zaliczane stricte do grupy organw pastwa chocia niewtpliwie wchodz w skad
administracji publicznej
Administracja publiczna:
- organy administracji rzdowej
- organy administracji samorzdowej realizuj zadania:
- wasne w oparciu o rodki wasne
- zlecone z administracji rzdowej w oparciu o dotacje i subwencje
Wykad 8 3.12.2007

SEJM I SENAT
Pozycja Parlamentu
Struktura dwuizbowa:
Sejm
Senat
Nie ma zasadniczych rnic miedzy izbami parlamentu. Obie izby s reprezentacj polityczn
spoeczestwa.
Sejm
21

 460 Posw
wybory 5 przymiotnikowe:
powszechne
rwne
bezporednie
tajne
proporcjonalne
Senat
100 Senatorw
wybory
powszechne
bezporednie
tajne
Obie Izby s niezalene od innych organw Pastwa.

Gwarancje autonomii Parlamentu

regulamin izb - Kada z izb ma odrbny regulamin uchwalany w trybie uchway (zwyka
wikszo gosw).
Regulamin Sejmu a take Senatu to akt wykonawczy w stosunku do postanowie Konstytucji
jednake nie ma moliwoci nakadania obowizku na organy, ktrych nie wymienia Konstytucja.
Regulamin dotyczy organizacji wewntrznej kadej z Izb Parlamentu, tryb powoywania i wyaniania
organw Sejmu i Senatu oraz okrela obowizki organw wewntrznych Sejmu i Senatu
sposb uchwalania budetu zapisane w odrbnych - swoboda moliwoci zgaszania projektu
budetu minister finansw nie ma na niego wpywu, dokonuje wczenia budetu Sejmu i Senatu
do ustawy budetowej.
Izby obraduj oddzielnie z wyjtkiem sytuacji gdy obraduj jako zgromadzenie narodowe
(np. podejmuj decyzj o postawieniu do odpowiedzialnoci konstytucyjnej Prezydenta)

Inicjatywa ustawodawcza
Sejm i Senat s wadz ustawodawcz nieco inaczej wyglda jednak inicjatywa ustawodawcza Sejmu
i Senatu:
- Sejm - co najmniej 15 posw lub przeprowadzona przez komisj sejmow
- Senat potrzebna jest uchwaa Izby
Wynikiem inicjatywy ustawodawczej po zakoczeniu procedury jest przekazanie z Sejmu do Senatu
gotowej ustawy. Senat moe wprowadzi poprawki, odrzuci lub zaakceptowa.

Funkcje parlamentu
Sejm i Senat

ustawodawcza
kreacyjna

Sejm

kontrolna art. 95 ust.2

Art. 95.
1. Wadz ustawodawcz w Rzeczypospolitej Polskiej sprawuj Sejm i Senat.
2. Sejm sprawuje kontrol nad dziaalnoci Rady Ministrw w zakresie okrelonym przepisami
Konstytucji i ustaw.

Kadencja Parlamentu
Kadencja co do zasady wynosi 4 lata ale moe by:
dusza art. 228 ust. 7
Art. 228. ust. 7
22

W czasie stanu nadzwyczajnego oraz w cigu 90 dni po jego zakoczeniu nie moe by skrcona
kadencja Sejmu, przeprowadzone referendum oglnokrajowe, nie mog by przeprowadzane wybory
do Sejmu, Senatu, organw samorzdu terytorialnego oraz wybory Prezydenta Rzeczypospolitej,
a kadencje tych organw ulegaj odpowiedniemu przedueniu. Wybory do organw samorzdu
terytorialnego s moliwe tylko tam, gdzie nie zosta wprowadzony stan nadzwyczajny.
krtsza
Sejm ma moliwo rozwizania si w kadej chwili, Konstytucja nie podaje przyczyn. Istotne
jest tylko to aby wniosek o samorozwizanie zosta poparty wikszoci co najmniej 2/3
gosw.
skrcenie kadencji Parlamentu przez Prezydenta moe mie charakter:
o fakultatywny - Prezydent moe rozwiza parlament jeli w cigu 4 miesicy od
przedoenia projektu ustawa budetowa nie zostanie zoona Prezydentowi do
podpisu. Prezydent musi podj wtedy decyzj o rozwizaniu w cigu 14 dni, jeli jej
nie podejmie oznacza to, e wyraa zgod na rozpoczcie prac nad ..
o charakter obligatoryjny Prezydent musi rozwiza Sejm art. 155 ust. 2 Sejm po
trzech nieudanych prbach stworzenia rzdu nie udzieli zaufania rzdowi
stworzonemu przez Prezydenta zwyk wikszoci gosw wybory musz nastpi
w cigu 45 dni od dnia decyzji o skrceniu kadencji, a pierwsze posiedzenie w cigu
15 dni od dokonania wyboru
Skrcenie kadencji Sejmu jest rwnoznaczne skrceniu kadencji Senatu
Konsekwencje skrcenia kadencji Parlamentu:
ustanie penomocnictw Rzdu Rzd funkcjonuje do pierwszego posiedzenia nowego Sejmu, na
ktrego pierwszym posiedzeniu Prezes Rady Ministrw musi zoy dymisj (moe to zrobi
wczeniej). W tym czasie rzd powinien zajmowa si sprawami administracyjnymi, nie
podejmowa decyzji, ktre mog godzi w lini polityczn nowego rzdu (np. Konkordat zawarto
gdy rzd H. Suchockiej nie mia poparcia Parlamentu i szykowa si do Dymisji).
skrcenie kadencji Trybunau Stanu TS powoywany jest na okres kadencji Sejmu a nie na 4 lata
dyskontynuacja prac parlamentu wszystkie projekty nad ktrymi prace nie zostay ukoczone
lduj w koszu nie mona w nastpnym parlamencie rozpocz prac od drugiego czy trzeciego
czytania. Oczywicie nastpny Parlament ma moliwo podjcia prac nad tymi samymi
projektami ale musz one zosta zgoszone ponownie.

STATUS POSA I SENATORA

Art. 104.
1. Posowie s przedstawicielami Narodu. Nie wi ich instrukcje wyborcw.
2. Przed rozpoczciem sprawowania mandatu posowie skadaj przed Sejmem nastpujce
lubowanie:
"Uroczycie lubuj rzetelnie i sumiennie wykonywa obowizki wobec Narodu, strzec suwerennoci
i interesw Pastwa, czyni wszystko dla pomylnoci Ojczyzny i dobra obywateli, przestrzega
Konstytucji i innych praw Rzeczypospolitej Polskiej."
lubowanie moe by zoone z dodaniem zdania "Tak mi dopom Bg".
3. Odmowa zoenia lubowania oznacza zrzeczenie si mandatu.
Art. 108.
Do senatorw stosuje si odpowiednio przepisy art. 103-107.

Mandat
jest wolny
ma charakter generalny wyraa wol caego narodu
ma charakter niezaleny nie ma obowizkw wobec wyborcy (z wyjtkiem tego, e Pose
powinien kierowa si dobrem narodu) nie ma obowizku realizowania programu wyborczego
czy programu partii. W niektrych pastwach europejskich istnieje obowizek rezygnacji
z mandatu przy zmianie przynalenoci partyjnej podczas kadencji.
23

Niezaleno Parlamentarzysty
immunitet:
formalny wprowadzenie utrudnie w pociganiu do odpowiedzialnoci karnej
materialny wycza odpowiedzialno za popenienie czynw danej kategorii w zwizku
z wykonywaniem mandatu
nietykalno nie moe by zatrzymany lub aresztowany bez zgody Sejmu bd Senatu
z wyjtkiem ujcia go na gorcym uczynku podczas popeniania przestpstwa. Zgod na
zatrzymanie w takiej sytuacji musi jednak bezzwocznie wyrazi take Marszaek. To zatrzymanie
musi mie zwizek z ewentualn moliwoci utrudniania postpowania przez Parlamentarzyst.
Wniosek o:
aresztowanie lub zatrzymanie skada Prokurator Generalny.
pocignicie do odpowiedzialnoci karnej za przestpstwa cigane z oskarenia prywatnego
musi by sporzdzony przed adwokata, radc prawnego ew. dr hab. nauk prawnych i musi by
przekazany do Marszaka.
zasada incompatibilitas nie mona by jednoczenie Posem i Senatorem, nie mona czy
funkcji Posa lub Senatora z funkcjami wymienionymi w art. 103. <zasada omwiona take
w jednym z wczeniejszych wykadw>
zakaz prowadzenia dziaalnoci gospodarczej z wykorzystaniem majtku skarbu pastwa lub
samorzdu terytorialnego. Pose moe by za naruszenie takiego zakazu postawiony na wniosek
Marszaka do odpowiedzialnoci przed Trybunaem Stanu. Jeli pose prowadzi tak dziaalno
przed wyborem to musi z Niej zrezygnowa w momencie wyboru
zakaz dymisji in blanco (Konfederacja Polski Niepodlegej 1991)
zakaz wystawiania weksli dyskusyjne weksle wystawiane na klub parlamentarny zostayby
uznane za nieskuteczne prawnie, ale weksle byy wystawione na Zwizek Zawodowy Samoobrona.
zakaz posiadania pakietu akcji wikszego ni 10%, lub udziaw w spkach handlowych
z udziaem Skarbu Pastwa akcje takie powinny by zbyte przed pierwszym posiedzeniem Sejmu
lub Senatu (czsto s one zbywane na rzecz wspmaonka ). Jeli akcje nie zostan zbyte
zostaje utracona moliwo wykonywania uprawnie z tytuu ich posiadania na cay okres trwania
kadencji plus 2 lata.
owiadczenia o stanie majtkowym - do 15 marca kadego roku skadane s owiadczenia o stanie
majtkowym
owiadczenia lustracyjne Parlamentarzysta ma obowizek ujawnienia wsppracy z organami
bezpieczestwa w latach 1944-90 zatajenie wsppracy jest kamstwem lustracyjnym, ktre
uniemoliwia sprawowanie funkcji publicznych
rejestr korzyci raz do roku Parlamentarzysta ma obowizek informowa o wszystkich
prezentach i upominkach (przekraczajcych 50% wartoci redniej pensji), ktre otrzyma podczas
sprawowania funkcji publicznej
Parlamentarzysta jest nie odwoywalny przez wyborcw
nie jest prawnie zwizany goszonym wczeniej programem

Obowizki Parlamentarzysty
branie udziau w obradach organw do ktrych zostali wybrani lub organw izby
zoenie lubowania jeli odmwi zoenia lubowania oznacza to, e nie przyjmuje mandatu,
jeli w cigu 3 miesicy nie zostanie zoone lubowanie naley zaj si t kwesti
dbanie o godno poselsk i senatorsk
usprawiedliwianie swojej nieobecnoci w cigu 7 dni jeli takie usprawiedliwienie nie nastpi
Marszaek moe na wniosek Komisji Regulaminowej obniy diet parlamentarzysty.
wypenianie owiadczenia lustracyjnego

24

Prawa Parlamentarzysty
Zwizane z prac Izby

prawo bycia wybranym do okrelonych organw Izby kady Parlamentarzysta moe by

czonkiem Komisji z wyjtkiem ministrw i sekretarzy stanu.
prawo inicjatywy ustawodawczej prawo zbiorowe - 15 Posw, uchwaa Senatu
prawo do zgaszania poprawek
prawo wniesienia interpelacji, zapyta, zapyta w sprawach biecych uprawnienie indywidualne
ale moe by realizowane w sposb zbiorowy
15 posw moe zada zoenia informacji biecej przez czonka Rady Ministrw
wniosek o zarzdzenie gosowania imiennego po kolei odczytuje si list Posw lub
Senatorw, ktrzy po kolei oddaj swj gos
prawo zabrania gosu na posiedzeniu plenarnym czas zabrania gosu zaley od tego w czyim
imieniu Parlamentarzysta wystpuje:
klubu parlamentarnego mniej ni 20 minut
swoim mniej ni 10 minut
po raz drugi w tej samej sprawie mniej ni 5 minut
poza porzdkiem obraz mniej ni 2 minuty
Czas moe by wyduony decyzj Konwentu Seniorw.
Prowadzenie debaty na zasadzie nieograniczonej np. USA lata 60-te. stwarza to moliwo
obstrukcji
prawo do zoenia wniosku formalnego przykady z regulaminu sejmu - zamknicie listy
mwcw, skrcenie czasu przemwie
prawo do zgoszenia, e jego przemwienie zostao le zinterpretowane
prawo do skadania wniosku o uzupenienie porzdku obrad - na pocztku posiedzenia Marszaek
lub wice Marszaek pyta Czy s jakie uwagi do porzdku obrad?
prawo do brania udziau w posiedzeniach komisji ktrych nie jest czonkiem. Moe zabiera gos
ale nie moe gosowa - prawo do zgoszenia odmiennego punktu widzenia
prawo do zrzeszania si
kluby 15 posw charakter polityczny 7 Senatorw
zespoy - nie maj charakteru politycznego
koa 3 posw lub 3 senatorw

Zwizane z dziaalnoci terenow (przedstawicielsk)

prawo do prowadzenia indywidualnego biura poselskiego lub senatorskiego, otrzymywania

rodkw na prowadzenia takiego biura (w PRL wojewdzkie zespoy poselskie obsugiwane przez
pracownikw wojewdzkiej rady narodowej)
prawo do wizytacji maj na og charakter zbiorowy w praktyce s to wizytacje komisji
polegajce na sprawdzeniu problemu w terenie, ktry wie si z finansowaniem z budetu
pastwa (np. gmina d wystpia z wnioskiem o budow oczyszczalni ciekw posowie
komisji ochrony rodowiska przyjechali zwizytowa stan zaawansowania budowy).
prawo do otrzymywania wyjanie po zapytaniach do organw administracji
prawo do wystpowania w obronie interesu swojego lub wyborcw
prawo do czynnego uczestnictwa w organach stanowicych majce w optymalny sposb zapewni
wykonywanie przez parlamentarzyst mandatu
immunitet
prawo do otrzymania bezpatnego urlopu
prawo do otrzymywania diet
prawo do otrzymania uposaenia (Pose zawodowy, ktry zrzeka si dochodw z wczeniej
wykonywanej pracy bd te emerytury lub renty. Pose moe otrzyma czciowe uposaenie
nawet jeli nie zrzeknie si ww. rde dochodw).
Dieta (???) zwiksza si o
20% - Przewodniczcy Komisji
15% - zastpca Przewodniczcego
25

10% - Przewodniczcy Komisji ..

prawo do bezpatnego korzystania ze rodkw komunikacji

otrzymanie drukw parlamentarnych

otrzymywanie poyczek
otrzymywanie zapomogi losowej (bezzwrotna)
prawo do zakwaterowania w Hotelu Poselskim, ew. zwroty za wynajcie mieszkania do pewnego
limitu
prawo do wzmoonej obrony stosunku pracy po zakoczeniu kadencji Pose moe wrci do
poprzedniej pracy
prawo do uzyskiwania informacji o czonkach rzdu

Immunitet
Immunitet parlamentarny narodzi si w Anglii, mia chroni parlamentarzystw przed
odpowiedzialnoci za dugi.
Umoliwia posowi i senatorowi optymalne wykorzystanie mandatu. Jest pewn form przywileju na
mocy ktrego osoba penica okrelon przepisami funkcj (Sdzia, Prezes NIK) nie podlega
okrelonym przepisom. Jest to ograniczenie odpowiedzialnoci z tytuu penionej funkcji.

Immunitet materialny
Wyczenie karalnoci okrelonych czynw co w praktyce oznacza wyczenie posiadacza spod
dziaania prawa karnego materialnego. Wystpowa w okresie midzywojennym a nastpnie w 1992.
Ma charakter czciowy bo obejmuje tylko dziaalno wchodzc w zakres sprawowania mandatu.
Cechy immunitetu materialnego
ma charakter bezwzgldny nie mona go uchyli. Za dziaania objte immunitetem ponosi
odpowiedzialno regulaminow.
ma charakter trway dziaa po wyganiciu mandatu
Wykonywania mandatu - dziaalno sejmowa (wystpienia, gosowania) a take pozasejmowa.
Immunitet materialny nie chroni przed odpowiedzialnoci za:
- pogwacenie praw osb trzecich nawet podczas wykonywania mandatu (np. podczas przemawiania
w sejmie)
Wykonywanie mandatu nie moe nastpowa przy uyciu niegodziwych metod postpowania (np.
gosowanie za innych) i zachowanie takie nie powinno by chronione immunitetem.
Wykad 9 10.12.2007

Immunitet formalny
Ograniczenie dopuszczalnoci cigania za czyny bdce wg kodeksu karnego przestpstwami lub
karalnymi. Czyny popeniane s przestpstwem ale nie mog by cigane podczas wykonywania
mandatu.
Wystpuje w Polsce od 1921 roku, ma charakter zupeny i odnosi si do wszelkich czynw, ktre
mog podlega odpowiedzialnoci karnej niezalenie od zwizku czynu z wykonywanym przez posa
mandatem. Obejmuje take odpowiedzialno karn za naruszenie praw osb trzecich jeli czyn jest
zwizany z wykonywaniem mandatu.
Immunitet formalny nie dotyczy odpowiedzialnoci cywilnej, zawodowej, pracowniczej,
dyscyplinarnej. Jego istot jest wyczenie moliwoci prowadzenia podstpowania karnego
przeciwko posowi czy senatorowi. Odnosi si do wszelkich stadiw postpowania. Niedopuszczalne
jest wniesieni kasacji lub rewizji nadzwyczajnej (Sd Najwyszy 13.01.1994).
Jeeli postpowanie zostao wszczte zanim osoba zostaa wybrana na posa lub senatora moe toczy
si dalej. Generalnie Marszakowie nie zgadzali si na zawieszanie tych postpowa, cho mieli do
tego prawo (za zgod Sejmu).
Immunitet formalny ma charakter wzgldny moe zosta uchylony.

26

Uchylenie immunitetu formalnego moe nastpi gdy:

art. 105 ust. 4 zainteresowany wyrazi zgod na uchylenie immunitetu i pocignicie go do
odpowiedzialnoci karnej
Art. 105. ust. 4
Pose moe wyrazi zgod na pocignicie go do odpowiedzialnoci karnej. W takim przypadku nie
stosuje si przepisw ust. 2 i 3.
moc uchway Sejmu lub Senatu wikszo 2/3 gosw (kwalifikowana)
Odmowa uchylenia immunitetu zawiesza bieg przedawnienia w postpowaniu karnym.
Immunitet formalny ma charakter nietrway, wygasa po upywie kadencji.

Nietykalno poselska i senatorska

Jest zakaz zatrzymywania, aresztowania, bez zgody odpowiedniej Izby art. 105
Art. 105.
1. Pose nie moe by pocignity do odpowiedzialnoci za swoj dziaalno wchodzc w zakres
sprawowania mandatu poselskiego ani w czasie jego trwania, ani po jego wyganiciu. Za tak
dziaalno pose odpowiada wycznie przed Sejmem, a w przypadku naruszenia praw osb trzecich
moe by pocignity do odpowiedzialnoci sdowej tylko za zgod Sejmu.
2. Od dnia ogoszenia wynikw wyborw do dnia wyganicia mandatu pose nie moe by
pocignity bez zgody Sejmu do odpowiedzialnoci karnej.
3. Postpowanie karne wszczte wobec osoby przed dniem wyboru jej na posa ulega na danie
Sejmu zawieszeniu do czasu wyganicia mandatu. W takim przypadku ulega rwnie zawieszeniu na
ten czas bieg przedawnienia w postpowaniu karnym.
4. Pose moe wyrazi zgod na pocignicie go do odpowiedzialnoci karnej. W takim przypadku nie
stosuje si przepisw ust. 2 i 3.
5. Pose nie moe by zatrzymany lub aresztowany bez zgody Sejmu, z wyjtkiem ujcia go na
gorcym uczynku przestpstwa i jeeli jego zatrzymanie jest niezbdne do zapewnienia prawidowego
toku postpowania. O zatrzymaniu niezwocznie powiadamia si Marszaka Sejmu, ktry moe
nakaza natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego.
6. Szczegowe zasady pocigania posw do odpowiedzialnoci karnej oraz tryb postpowania
okrela ustawa.
Stan wyszej koniecznoci bd obrony koniecznej.
W przypadku zatrzymania Posa lub Senatora na gorcym uczynku popenienia przestpstwa.
Zapewnienia moliwoci prowadzenia postpowania.

FUNKCJA KREACYJNA PARLAMENTU

Ukonstytuowanie si Izb

Posowie/Senatorowie na pierwszym posiedzeniu skadaj lubowanie.

Prezydent wyznacza Marszaka Seniora:
Sejm z grona najstarszych wiekiem osb
Senat najstarszego wiekiem Senatora
Marszakowie Seniorzy prowadz pierwsze posiedzenie, zwoywane przez Prezydenta, ktre odbywa
si w cigu 30 dni od wyboru lub 15 dni od dnia wyboru jeli poprzednia kadencja bya skrcona.
Marszakowie Seniorzy prowadz pierwsze posiedzenie do momentu wyboru waciwego Marszaka.
Marszakowi Seniorzy:
odbieraj lubowanie
przewodnicz posiedzeniu w celu wyboru Marszaka

27

Wybr Marszaka
Wybr Marszaka odbywa si bezwzgldn wielkoci gosw. Kandydata na Marszaka moe zgosi
co najmniej 15 posw. Zasad jest, e przedstawiciel moe poprze tylko jednego kandydata. Jeeli
zgoszone wicej ni jednego kandydata i w pierwszym gosowaniu aden z kandydatw nie otrzyma
bezwzgldnej wikszoci gosw to zgodnie z regulaminem sejmu do nastpnego gosowania
przechodz dwie kandydatury, ktre uzyskay najwicej gosw. Nastpnie gosuje si do skutku.
W razie gdyby nie doszo do wyboru Marszaka procedur naley powtrzy.
Funkcja kreacyjna sprowadza si do wyboru, powoywania i odwoywania okrelonych organw
pastwowych

Funkcja kreacyjna Sejmu

Sprawowana samodzielnie
Poprzez wybr
wice-przewodniczcych i czonkw Trybunau Stanu (Przewodniczcym jest pierwszy Prezes Sdu
Najwyszego) specjalnego organu przed ktrym realizowana jest odpowiedzialno
konstytucyjna piastunw wadzy wykonawczej. Trybuna Stanu jest wybierany na okres kadencji.
sdziw Trybunau Konstytucyjnego (15) na kadencj 9 letni. Nie ma moliwoci ponownego
wyboru. Prezes TK powoywany jest z grona tych kandydatw ktrzy s przedstawiani przez
zgromadzenie oglne sdziw Trybunau Konstytucyjnego Prezydentowi RP.
czonkw IPNu
czonkw Rady Polityki Pieninej
czonkw KRRiTV (Jest ich 5, 2 powoju Sejm, 1 Senat, 2 Prezydent) powoywani na kadencj
6 letni i ze swego grona wybieraj przewodniczcego.
na wniosek Prezydenta - powouje Prezesa NBP na 6 lat
na wniosek IPN Prezesa IPN

Sprawowana przy wspudziale Senatu

Poprzez wybr:
Prezesa NIK kadencja 6 letnia
Rzecznika Prawa Obywatelskich kadencja 5 letnia
Rzecznika Praw Dziecka
Generalnego Inspektora Danych Osobowych kadencja 5 letnia
Poprzez moliwo odwoania osoby ze stanowiska:
okrelone ustaw
dana osoba popenia przestpstwo
dana osoba staa si trwale niezdolna do piastowania stanowiska
w przypadku NIK decyzj Trybunau Stanu Prezes NIK zostaje uznany za osob, ktra nie
powinna piastowa wanych funkcji
Wnioski co do wyboru na okrelone stanowiska:
Marszaek
grupa co najmniej 30 Posw
w przypadku Sdziego TK Prezydium Sejmu lub grupa co najmniej 50 posw
w przypadku RPD Marszaek Sejmu, Marszaek Senatu, 35 Posw, 15 Senatorw
Powoywanie i odwoywanie nastpuje bezwzgldn wikszoci gosw. Jeeli powoywanie odbywa
si przy udziale Senatu to odwoanie take musi odby si przy udziale Senatu.
Prezes IPN powoywany i odwoywany wikszoci 3/5 gosw.

28

Parlament ma pewn dowolno w ksztatowaniu organw wewntrznych co naley rozumie przez

woln rk co do iloci:
wice-marszakw
komisji Sejmowych i Senackich (Komisje z nazwy musz by zapisane w regulaminie Sejmu bd
Senatu)

ORGANY IZB
Marszaek
Funkcje Marszaka:

reprezentowanie Izby
wobec drugiej Izby
wobec naczelnych organw pastwa
wobec innych pastw
przewodniczenie Izbie
zwoywanie posiedze
czuwanie nad terminowoci
kierowanie pracami prezydium
zwoywanie konwentu seniorw
prowadzenie kancelarii
stanie na stray praw i godnoci Izby realizacja tej niesprecyzowanej funkcji zaley od taktu
prowadzcego obrady
Stra Marszakowska
udzielanie parlamentarzystom niezbdnej pomocy w wykonywaniu mandatu
sprawowanie pieczy nad porzdkiem na caym obszarze Sejmu
nadawanie biegu inicjatywom ustawodawczej (Marszaek Sejmu)
nadawanie biegu sprawom zwizanym z czonkostwem Polski w UE
Marszaek spord organw Sejmu jest stawiany na pierwszym miejscu. On decyduje o biegu
inicjatyw i projektw.

Prezydium Sejmu
organ kolegialny - skada si z Marszaka i wicemarszakowie
podejmuje decyzje wikszoci gosw, w przypadku rwnowagi decyduje gos marszaka

Funkcje Prezydium Sejmu

ustala tygodnie posiedze (po konsultacji z prezydium drugiej Izby, tak aby Senat obradowa po
obradach Sejmu)
organizuje wspprac i wymian dowiadcze midzy komisjami

Konwent seniorw
Jest organem, ktry ma zapewni wspdziaanie klubw parlamentarnych w sprawach zwizanych
z dziaalnoci i tokiem spraw Izby. Zwoywany czsto w przypadkach gdy dyskusja w Sejmie
zaczyna wykracza

Skad konwentu seniorw

marszaek i wicemarszakowie
przewodniczcy lub wiceprzewodniczcy klubw
przedstawiciele porozumie

29

Funkcje konwentu seniorw

ustalenia zasad dotyczcych trybu dyskusji

rozstrzyga sprawy zwizane z wyborem organw Izby
ustalenia s podejmowane tak aby wszyscy byli usatysfakcjonowani a nie zwyk wikszoci

Komisje
Kada Izba samodzielnie ustala ilo komisji.

Funkcje komisji

s organami powoywanymi do
s organami powoywanymi do wyraania opinii w sprawach przekazanych im pod obrady przez
Izb, Marszaka lub Prezydium Izby
komisje sejmowe s organami kontroli w zakresie okrelonym ustawami i Konstytucj

Podzia Komisji

stae
problemowe np. Komisja ds. Odpowiedzialnoci Konstytucyjnej, ds. cznoci z Polakami
Zagranic, Ustawodawcza
resortowe zakresem swoich kompetencji i nazw odpowiadaj ministerstwu lub organowi
centralnemu (np. Komisja Finansw, Kultury Fizycznej i Sportu, Obrony Narodowej, Polityki
Spoecznej, Pracy, Zdrowia)
dorane
ledcze
Komisje maj liczy nie wicej ni 11 posw (chocia nie jest to zasada), mog by powoywane
tylko przez Sejm na trzy sposoby, ds. zbadania czy przygotowania okrelonej sprawy.

Trzy sposoby powoywania czonkw komisji:

tryb europejski (kontynentalne) decyduj

potrzeby klubu parlamentarnego
fachowe przygotowanie posa
sugestie posa w jakiej komisji chciaby by
Czonkami komisji nie mog by ministrowie i wice-ministrowie.
tryb brytyjski
sekcja parlament ustala liczb komisji a deputowani byli rozlosowywani do rnych komisji
(mimo wikszoci w Sejmie mona byo nie mie wikszoci w ktrej komisji) wszystkie
ustawy musiay przechodzi przez komisj a wic brak wikszoci w ktrej z nich by duym
problemem.

FUNKCJA USTAWODAWCZA
Z Sejmu do Senatu przekazywana jest uchwalona ustawa a nie projekt ustawy. Senat uczestniczy
w procedurze ustawodawczej.

Inicjatywa ustawodawcza

Posowie charakter zbiorowy pod projektem ustawy musi podpisa si co najmniej 15 posw
Senat zawsze wyraona przez uchwa Senatu
Prezydent
Rada Ministrw decyzja podejmowana wikszoci gosw
grupa co najmniej 100 tys. obywateli majcych czynne prawo wyborcze

30

Skadanie projektw
Projekty skada si w formie pisemnej Marszakowi Sejmu. Powinno by do nich doczone
uzasadnienie wskazujce na:
potrzeb i cel wydawania ustawy
skutki polityczne, gospodarcze i spoeczne
rda finansowania
owiadczenie dotyczce zgodnoci z prawem UE
wyniki konsultacji spoecznych (z organami samorzdu terytorialnego) jeeli przepisy zobowizuj
do takich konsultacji inicjatorzy informuj organizacje, ktre musz wyda opini w cigu 14 dni
Do uzasadnienia projektu wnoszonego przez rad ministrw naley doczy projekty podstawowych
aktw wykonawczych (gotowe teksty aktw wykonawczych)

Uchwalanie ustaw
Polska okoo 350 ustaw
W.B nie wicej ni 60 ustaw instytucja ekspertw o uposaeniu sekretarzy stanu, bez ktrych
zgody nie moe ruszy inicjatywa ustawodawcza
Wykad 10 17.12.2007

Wysuchanie publiczne
Uchwaa o wysuchaniu publicznym podejmowana przez komisj na wniosek co najmniej 1 posa, do
ktrej zosta skierowany wniosek o przeprowadzenie postpowania ustawodawczego. Uchwaa ta
moe mie miejsce midzy zakoczeniem pierwszego czytania a przed rozpoczciem drugiego
czytania.
W wysuchaniu publicznym mog wzi udzia podmioty, ktre z odpowiednim wyprzedzeniem
zgosiy swoje zainteresowanie. Musz one zwrci si do Sejmu (co najmniej 10 dni przed dniem
wysuchania publicznego). Dodatkowo:
grupa lobbingowa musi przedstawi zawiadczenie o prowadzeniu dziaalnoci lobbingowej
w Sejmie
w imieniu osoby prawnej wycig z krajowego rejestru sdowego w ktrym dany podmiot na
rzecz ktrego wystpuje jest zarejestrowany
Wysuchanie publiczne odbywa si na jednym posiedzeniu komisji, porzdek obrad komisji moe
zawiera tylko wysuchanie publiczne

Procedury szczeglne
Procedury przyspieszone

przystpienie do drugiego czytania bez odsyania do komisji

przystpienie do drugiego czytania niezwocznie po otrzymaniu sprawozdania komisji
postpowania w przypadku pilnych projektw ustaw
Klauzul pilnoci moe nada Rada Ministrw uchwalonym przez siebie projektom ustaw
z wyjtkiem:
podatkowych
ordynacji wyborczej
regulujcych ustrj i waciwoci wadz publicznych
projektw kodeksw
Marszaek Sejmu ma obowizek sprawdzi, czy zgoszony przez Rad Ministrw projekt jest zgodny
z wymogami formalnymi. Jeli przyjmie ustaw w trybie pilnym musi ustali orientacyjny kalendarz
prac nad tym projektem w trybie pilnym.
Marszaek zarzdza pierwsze czytanie bez zachowania terminu 7 dniowego, kierujc projekt do
komisji ustala termin otrzymania sprawozdania (nie duszy ni 30). Marszaek moe zarzdzi
31

wysuchanie publiczne. Nastpnie wprowadza projekt do porzdku pierwszych obrad po zakoczeniu

prac w komisji. Uchwalon ustaw niezwocznie (w cigu 3 dni) musi przesa Marszakowi Senatu.
Senat ma na wprowadzenie poprawek jedynie 14 dni. Prezydent ma 7 dni na podpisanie ustawy. Rada
Ministrw moe wycofa klauzul pilnoci przed II czytaniem.

Procedury wyduone
zmiany w kodeksach oraz wprowadzajce kodeksy w ycie
Termin postpowania ustawodawczego jest wyduony. Ustawodawca wymaga szczeglnej
dokadnoci i ostronoci. Tu take istnieje moliwo przeprowadzenia wysuchania publicznego.
I czytanie
projekt nowego kodeksu i przepisy wprowadzajce nowy kodeks w ycie nie wczeniej ni 30
dzie od dostarczenia druku posom
zmiany w kodeksie i przepisy wprowadzajce w ycie zmiany w kodeksie - nie wczeniej ni 14
dzie od dostarczenia posom druku projektu
Sejm moe powoa Komisj Nadzwyczajn przed lub po I czytaniu projektu.
Komisja Nadzwyczajna moe tworzy podkomisje stae i zespoy robocze. Czonek Komisji
Nadzwyczajnej nie moe wchodzi w skad wicej ni dwch podkomisji. Komisja Nadzwyczajna
powouje zesp staych ekspertw (1/3 z nich jest wskazywana przez ustawodawc).
II czytanie nie wczeniej ni 14 dzie od dorczenia Posom sprawozdania Komisji Nadzwyczajnej
uchwalanie prawa, ktre bdzie wypenia postanowienia UE
Rada Ministrw ma obowizek wyranego zaznaczenia, e zgoszony przez ni projekt ma za
zadanie wykonywa postanowienia UE.
Marszaek ustalajc terminarz prac nad projektem musi pamita aby zachowana byy take terminy
UE.
Poprawk na posiedzeniu komisji moe zgosi grupa co najmniej 3 posw.
Projekt moe by odrzucony na posiedzeniu komisji bezwzgldn wikszoci gosw.
II czytanie
Odbywa si na posiedzeniu sejmu najbliszym po dorczeniu posom sprawozdania komisji chyba, e
Marszaek po zasigniciu opinii komisji zarzdzi inaczej.
projekt ustawy budetowej
Inicjatywa ustawodawcza przypada tylko Radzie Ministrw.
Projekt jest kierowany do Komisji Finansw Publicznych. Poszczeglne czci projektu ustawy
budetowej s rozpatrywane przez inne komisje. Sprawozdania s przekazywane Komisji Finansw
Publicznych, ktra rozpatruje je jako sprawozdania czstkowe.
Rada Ministrw przedkada Sejmowi projekt ustawy budetowej nie pniej ni 3 miesice przed
rozpoczciem roku budetowego. Po zakoczeniu prac Sejmu ustawa przekazywana jest do Senatu,
ktry ma na rozpatrzenie ustawy budetowej 20 dni. Senat moe jedynie wnie do ustawy poprawki
lub j przyj nie moe jej odrzuci.
Poprawki Senatu s przekazywane do Komisji Finansw Publicznych (ktra je przyjmuje lub
odrzuca).
Uchwalon ustaw Prezydent musi podpisa w cigu 7 dni. Nie przysuguje mu prawo weta ale moe
on zwrci si do Trybunau Konstytucyjnego o sprawdzenie konstytucyjnoci ustawy. TK ma
obowizek orzec w sprawie zgodnoci z Konstytucj w terminie nie pniej ni 2 miesice od
momentu zoenia ustawy. Ustawa budetowa musi by przedoona prezydentowi do podpisu nie
pniej ni 4 miesice od momentu wpynicia ustawy do Sejmu. Jeli to nie nastpi moe w cigu 14
dni zarzdzi skrcenie kadencji Sejmu.
ustawa o prowizorium budetowym uchwala budet na okres krtszy ni rok budetowy.
W Polsce rok budetowy = rok kalendarzowy.

32

Postpowania w komisjach
Oglne zasady dotyczce postpowania przed komisjami sejmowymi:
Aby obrady miay charakter prawomocny musi wzi w nich udzia co najmniej 1/3 skadu komisji.
Na czele kadej komisji stoi prezydium komisji (przewodniczcy i dwch wiceprzewodniczcych).
Komisje rozpatruj
projekty ustaw i uchwa
uchway senatu o wniesieniu poprawek do ustawy uchwalonej przez sejm
wnioski prezydenta o ponowne rozpoznanie ustawy
opiniuj projekty
sprawozdania i informacje kierownikw urzdw centralnych
analizuj dziaalno administracji
opiniuj wnioski w sprawach personalnych
Prezydium Komisji
opracowuje projekty planw prac
czuwa nad przygotowaniem posiedze
zapewnia czonkom komisji materiay
Posiedzenia odbywaj si
gdy ustali Prezydium
gdy ustali Przewodniczcy
na wniosek co najmniej czonkw przewodniczcy jest zobowizany do zwoania posiedzenia
o charakterze nadzwyczajnym, ktre ma si odby w cigu 14 dni o zoenia wniosku.
W posiedzeniach mog bra udzia
czonkowie komisji
europosowie
osoby zaproszone
osoby prywatne (w szczeglnych wypadkach)
Na posiedzenia komisji zaprasza Przewodniczcy
Przewodniczcego.

lub

czonek

komisji

przy akceptacji

Przewodniczcy obradom posiada prawo

wyraania zgody na zabranie gosu
zwrcenia Posowi uwagi, e zbytnio odbiega od tematu
Komisje obraduj na posiedzeniach, ktre maj charakter otwarty jednake mog wystpi
posiedzenia zamknite Komisja okrela osoby, ktrych udzia w posiedzeniu jest niezbdny.

Formy wypowiedzi Komisji

dezyderat postulat komisji w okrelonej sprawie, moe by skierowany do Prezesa NIK, NBP,
Rady Ministrw, Prokuratora Generalnego, Gwnego Inspektora Pracy. Dezyderat nie ma mocy
obowizujcej jednake ustawodawca wymaga aby organ do ktrego zosta wystosowany
ustosunkowa si do niego w cigu 30 dni (chyba e inaczej postanowi Marszaek na wniosek
adresata).
rezolucja stanowisko sejmu przygotowane przez komisj gdy sejm przyjmie rezolucj
Marszaek wysya j do adresata dezyderatu. Adresat staje si zobowizany do wypenienia
postanowie rezolucji.
opinia stanowisko w okrelonej sprawie. Moe przedstawi opini tym samym podmiotom, do
ktrych by skierowany dezyderat, centralnym urzdom i instytucjom pastwowym. Opinia jest
przesyana przez Marszaka do adresata opinii.
sprawozdanie obowizkowe z prac nad projektami skierowanymi do komisji
projekty uchwa, apeli, owiadcze, deklaracji
33

Uchway podejmowane s wikszoci gosw przy obecnoci 1/3 czonkw

W Senacie regulamin wskazuje na obowizek pracy w przynajmniej 1 komisji natomiast
w regulaminie Sejmu nie ma takiej pozycji.

Odrbne regulacje dotyczce Komisji

Komisje ledcze
Projekt uchway o powoaniu komisji moe by wniesiony przez co najmniej 40 posw lub
prezydium sejmu. Wniosek musi by zawiera uzasadnienie powoania takiej komisji.
Komisja ledcza ma obowizek przedstawienia sprawozdania ze sprawy, do rozpatrzenia ktrej zostaa
powoana. Czonkowie komisji mog zgasza zdania odrbne (ktre musz by doczone do
sprawozdania z prac komisji).
Komisja ds. sub specjalnych
Nie wicej ni 9 posw
Posiedzenia tej komisji maj charakter posiedze zamknitych chyba e s to poczone posiedzenia
z innymi komisjami.
W obradach mog uczestniczy ministrowie
MON
MSWiA
Komisja ds. etyki poselskiej
po 1 przedstawicielu ( o nieposzlakowanej opinii) kadego z klubw parlamentarnych. Jeeli
zgoszona osoba nie spenia wymogu nieposzlakowanej opinii klub musi wystawi innego kandydata
jeli tego nie zrobi traci prawo do posiadania swojego przedstawiciela w tej komisji. Posiedzenia tej
komisji s objte tajemnic.
Komisja moe:
zwrci uwag
da upomnienie
udzieli nagan
Komisja ds. UE
nie wicej ni 46 czonkw, powinien odzwierciedla proporcjonalnie skad Sejmu.
Wykad 11 7.01.2008

Uchway Sejmu
Moc prawna uchwa uchwalanych przez Sejm i Senat jest nisza ni ustawy. Istniej rnice
w sposobie rozpatrywania i uchwalania uchwa przez obie Izby.
Kada z Izb posiada prawo samodzielnego uchwalania uchwa. Nie istnieje konieczno
przekazywania takiej uchway do drugiej Izby ani do Prezydenta celem ich podpisania (Prezydent nie
ma wic te moliwoci skierowania uchway do Trybunau Konstytucyjnego). Uchway publikowane
s w Monitorze Polskim.

Inicjatywa uchwaodawcza

Prezydium Sejmu
komisja sejmowa
grup co najmniej 15 posw podpisujcych projekt

Inicjatywa uchwaodawcza w sprawie Regulaminu Sejmu

Prezydium Sejmu
grupa co najmniej 15 posw
komisja regulaminowa i spraw poselskich

34

Uchwalanie uchwa odbywa si w dwch czytaniach (z wyjtkiem regulaminu sejmu 4 czytania).

Sejm podejmuje uchway

zwyk wikszoci gosw w obecnoci co najmniej poowy ustawowej liczby posw chyba e
Konstytucja lub inne przepisy stanowi inaczej.
Przykady wyjtkw
uchwaa o rozwizaniu Sejmu -2/3 gosw ustawowej liczby posw
wybr marszaka i wicemarszaka bezwzgldna wikszo gosw w obecnoci co najmniej
poowy ustawowej liczby posw
udzielenie wotum:
zaufania
o w pierwszym lub drugim trybie bezwzgldna wikszo gosw
o w trzecim trybie zwyk wikszoci gosw
nieufnoci - poowa ustawowej liczby posw

Uchwalane tak samo jak uchway s:

rezolucje wezwanie skierowane do okrelonego organu pastwowego do podjcia okrelonego

w rezolucji jednorazowego dziaania. Najczciej s odpowiedzi na nie udzielenie odpowiedzi na
dezyderat Komisji
deklaracje zawieraj zobowizania do okrelonego postpowania
apele wezwanie do okrelonego zachowania, podjcia okrelonego zadania
owiadczenia zawierajce stanowisko w okrelonej sprawie

Uchway Senatu
W zalenoci od rodzaju uchway krg podmiotw ktre mog wystpi z inicjatyw uchwaodawcz
przedstawia si w rny sposb.

Inicjatywa uchwaodawcza

komisja
co najmniej 10 senatorw

Inicjatywa uchwaodawcza w sprawie zmiany regulaminu

Marszaek Senatu
Prezydium Senatu
Komisja Regulaminowa, Etyki i Spraw Senatorskich

Inicjatywa uchwaodawcza w w sprawie uchwa okolicznociowych

Komisja
grupa Senatorw
1 Senator

FUNKCJA KONTROLNA PARLAMENTU

Kontrol parlamentarn sprawuje tylko Sejm.
Kontrola parlamentarna - proces nadzoru i kontroli proces decydowania o sposobie zachowania
si Rzdu i Administracji Rzdowej.
Sejm ma moliwo bezporedniego bd te poredniego stosowania okrelonych rodkw lub
sankcji w stosunku do zachowa Rzdu bd Administracji.
rodki bezporednie (nale do wikszoci parlamentarnej)
35

rodki porednie (nale do opozycji)

Funkcja kontrolna to jedna z czterech funkcji wykonywanych przez parlament. Jest to klasyczna
funkcja legislatywna..

Etapy kontroli parlamentarnej

uzyskiwanie okrelonych informacji

przetwarzanie informacji
ocena informacji (aprobata bd krytyka)
zajcie politycznego stanowiska ew. moliwo podjcia prawnie wicej decyzji

Trzy formy realizowania funkcji kontrolnej Sejmu

Bezporednio na posiedzeniu plenarnym

udzielanie Rzdowi absolutorium akt organu nadrzdnego najczciej wybieranego. Poprzez ten
akt nastpuje zwolnienie organu podporzdkowanego od odpowiedzialnoci za wykonanie
powierzonych mu zada. Akt absolutorium nie obejmuje zwolnienia z odpowiedzialnoci karnej.
Konstytucja nie podaje skutkw nie udzielenia absolutorium (Maa Konstytucja z 1992r.
wskazywaa, e Rzd, ktry nie uzyska absolutorium powinien si poda do dymisji). Istnieje
rozbieno zda czy udzielenie absolutorium zwalnia od odpowiedzialnoci Konstytucyjnej czy
nie.
Rada Ministrw ma obowizek zoenia Sejmowi sprawozdania z tytuu wykonania ustawy
budetowej i informacji o stanie zaduenia pastwa w cigu 5 miesicy od koca roku. Sejm w cigu
90 dni od daty zoenia sprawozdania ma obowizek zapoznania si z opini NIK i podejmuje decyzj
o udzieleniu lub nieudzielaniu absolutorium. Od 1976
uchwalanie wotum zaufania art. 154 - osoba desygnowana na Premiera przez Prezydenta musi
w cigu 14 dni przedstawi program dziaania rzdu (expose), ktry to program musi zosta
zaakceptowany jeli to nie nastpi oznacza to, e rzd nie uzyska wotum zaufania i inicjatywa
tworzenia rzdu przechodzi na Sejm.
uchwalanie wotum nieufnoci:
konstruktywne zoenie wniosku przez co najmniej 46 (?) posw o odwoanie Rady
Ministrw. Wniosek musi zawiera nazwisko nowego kandydata na Premiera. Jeli wniosek
zostanie przegosowany upada Rzd ale jednoczenie jest wybrany nowy Premier.
selektywne dotyczy czonka Rady Ministrw wniosek musi by poparty podpisami 69
posw. Gdy taki wniosek zostanie przegosowany bezwzgldn wikszoci gosw Prezydent
ma obowizek zdymisjonowa Ministra.
Gosowanie nad wnioskiem:
nie moe odbywa si w trybie wniosku nagego (gosowanie od razu po zoeniu wniosku)
moe odby si nie wczeniej ni po upywie 7 dni od daty zoenia
Wniosek o wotum nieufnoci moe by skadany nie czciej ni co 3 miesice. Gdy wniosek
uzyska poparcie 115 posw mona skada go czciej.
zwrcenie si przez Prezesa Rady Ministrw o wotum zaufania dochodzi do tego np. gdy jedna
z partii wyjdzie z koalicji.
moliwo pocigania piastunw wadzy wykonawczej do odpowiedzialnoci konstytucyjnej
Sejm i Zgromadzenie Narodowe posiadaj takie prawo.
Prezydenta - na wniosek co najmniej 140 czonkw Zgromadzenia Narodowego przegosowany
wikszoci 2/3 czasowo przestaje peni wtedy swoj funkcj.
Premiera i Ministrw wikszo bezwzgldna w Sejmie
wszystkie inne osoby wymienione w art. 1 ustawy o Trybunale Stanu zwyka wikszo
gosw w Sejmie
art. 111 powoanie sejmowej komisji ledczej do zbadania okrelonej sprawy Sejm musi
okreli przedmiot dziaania komisji. Sejmowa Komisja ledcza dziaa na podstawie ustawy
o dziaaniu Komisji ledczej.
Art. 111.
1. Sejm moe powoa komisj ledcz do zbadania okrelonej sprawy.
36

2. Tryb dziaania komisji ledczej okrela ustawa.

interpelacja skadane w sprawach o bardziej zasadniczym charakterze. Moe prowadzi do
debaty parlamentarnej jeli odpowied na interpelacj jest niewystarczajca. Podczas tej debaty
dodatkowe zapytania mog zadawa wszyscy.
zapytanie poselskie 1721.02.09 Izba Lordw pierwsze zapytanie poselskie obecnie celem
zapyta jest uzyskanie informacji o prowadzonej przez Rzd polityce. Nie moe prowadzi do
debaty parlamentarnej. Na interpelacj i zapytanie trzeba odpowiedzie w cigu 21 dni.
stawianie wniosku u udzielenie informacji biecej
Prawo postawienia takiego wniosku maj:
klub parlamentarny
grupa 15 posw
pytania w sprawach biecych mog by zadawane na kadym posiedzeniu Sejmu (temat tego
zapytania musi by przedstawiony do 22 dnia poprzedniego)
uchwalanie rezolucji, apeli, owiadcze
prawo stosowania kontroli KRRiTV sprawowana przez Sejm, Senat i Prezydenta. Odrzucenie
sprawozdania KRRiTV przez ktr z tych organw powoduje skrcenie kadencji KRRiTV przez
Posw
poselskie interwencje kierowane do organw terenowych
owiadczenia poselskie i senatorskie zawieraj stanowisko posa w okrelonej sprawie

Przez Komisje Sejmowe

rozpatrywania projektw ustaw - mona powoa podkomisje ustawodawcze.

posiedzenia wyjazdowe komisji rzadkie
skadanie wnioskw o przedstawienie informacji przez ministerstwo wniosek z okrelonym
terminem
uchwalanie dezyderatw
uchwalanie opinii
kontrola wykonywanych uchwa i ustaw - poprzez wykorzystywanie NIK

37

Wykad 12 14.01.2008

PREZYDENT
POZYCJA PRAWNO USTROJOWA PREZEYDENTA RP
Art. 10, rozdzia V, praktyka konstytucyjna
Wszdzie na wiecie sposb wykonywania uprawnie jest nieco inny, mimo podobnych uregulowa.

Czynniki wpywajce na model prezydentury

zakres kompetencji przypisany przez konstytucj
cechy osobiste
kontekst historyczno spoeczny
Ocenia model prezydentury mona przez pryzmat aktywnoci (nadaktywnoci, braku aktywnoci)
Polska Konstytucja wskazuje na model prezydentury aktywnej.
Opinia publiczna w Polsce czsto wymaga od Prezydenta zajcia stanowiska w sprawach biecych.
Art. 10.
1. Ustrj Rzeczypospolitej Polskiej opiera si na podziale i rwnowadze wadzy ustawodawczej,
wadzy wykonawczej i wadzy sdowniczej.
2. Wadz ustawodawcz sprawuj Sejm i Senat, wadz wykonawcz Prezydent Rzeczypospolitej
Polskiej i Rada Ministrw, a wadz sdownicz sdy i trybunay.
Art. 10 podzia wadzy na ustawodawcz, wykonawcz i sdownicz. Wadza wykonawcza
Prezydent i Rada Ministrw
Prezydent ma samodzielne kompetencje o charakterze wykonawczym jest on wic samodzielnym
organem wadzy wykonawczej. Konstytucja dokonuje podziau kompetencji midzy Prezydenta
i Rad Ministrw a w niektrych sprawach wymaga pewnej wsppracy pomidzy tymi organami.
Problem pojawia si gdy Prezydent i Rada Ministrw chc realizowa swoje wsplne funkcje bez
konsultacji.
Polski model prezydentury jest konsekwencj nie osignicia porozumienia dotyczcego jego
podanej siy.

Prezydent RP

organ egzekutywy w systemie trjpodziau wadzy.

incompatibiltas - nie moe czy stanowiska gowy pastwa z innymi stanowiskami ma to na
celu unikanie trudnych, niezrcznych sytuacji dla osoby prezydenta przez ktre mgby ucierpie
presti urzdu

Konstytucja nie wypowiada si na temat

apolitycznoci Prezydenta taki nakaz spowodowaby moliwo kandydowania tylko osobom nie
bdcym nigdy czonkami partii politycznych
neutralnoci politycznej mimo takiego sformuowania czsto spotykamy si z sytuacjami, e
Prezydent RP jest przychylny bardziej jednemu z ugrupowa
Dyskusja ktra miaa miejsce podczas prac Komisji Konstytucyjnej Zgromadzenia Narodowego
- koncepcja Prezydenta jako autorytetu do ktrego dowoujemy si w razie powanego konfliktu
ustrojowego w pastwie. Prezydent mia gwarantowa stabilno.

38

Koncepcja prerogatyw (uprawnie osobistych)

Art. 126.
1. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej jest najwyszym przedstawicielem Rzeczypospolitej Polskiej
i gwarantem cigoci wadzy pastwowej.
2. Prezydent Rzeczypospolitej czuwa nad przestrzeganiem Konstytucji, stoi na stray suwerennoci
i bezpieczestwa pastwa oraz nienaruszalnoci i niepodzielnoci jego terytorium.
3. Prezydent Rzeczypospolitej wykonuje swoje zadania w zakresie i na zasadach okrelonych
w Konstytucji i ustawach.
najwyszym przedstawicielem Rzeczypospolitej - symbolizuje pastwo ale nie posiada statusu
przedstawiciela narodu
gwarantem cigoci wadzy pastwowej
zasada hamowania i rwnowagi - ingerowanie w sytuacjach gdy s naruszane podstawowe
wartoci dla bytu pastwa lub naruszane s prawa i wolnoci obywatela
czuwa nad przestrzeganiem konstytucji
Prezydent posiada prawo inicjatywy ustawodawczej
moliwo odmowy podpisania ustawy (korzystanie z prawa weta, bez wymaganego
uzasadnienia).
Weto ma charakter zawieszajcy. Prezydent ma okrelony termin na podpisanie ustawy, jeli nie chce
tego zrobi musi j zawetowa (czyli skierowa ustaw do ponownego rozpatrzenia w Sejmie)
prawo zaskarenia ustawy do Trybunau Konstytucyjnego (nie mona skorzysta na raz
z prawa weta i zaskarenia ustawy do TK)
wykonuje swoje zadania w zakresie i na zasadach okrelonych w Konstytucji i ustawach.

Odpowiedzialno Prezydenta RP
Art. 145.
1. Prezydent Rzeczypospolitej za naruszenie Konstytucji, ustawy lub za popenienie przestpstwa moe
by pocignity do odpowiedzialnoci przed Trybunaem Stanu.
2. Postawienie Prezydenta Rzeczypospolitej w stan oskarenia moe nastpi uchwa Zgromadzenia
Narodowego, podjt wikszoci co najmniej 2/3 gosw ustawowej liczby czonkw Zgromadzenia
Narodowego na wniosek co najmniej 140 czonkw Zgromadzenia Narodowego.
3. Z dniem podjcia uchway o postawieniu Prezydenta Rzeczypospolitej w stan oskarenia przed
Trybunaem Stanu sprawowanie urzdu przez Prezydenta Rzeczypospolitej ulega zawieszeniu. Przepis
art. 131 stosuje si odpowiednio.
nie podlega odpowiedzialnoci politycznej (kontrasygnata przenosi odpowiedzialno na Premiera)
ponosi odpowiedzialno konstytucyjn za delikt konstytucyjny (za takie naruszenie ustawy lub
konstytucji, ktre nie jest przestpstwem
ponosi odpowiedzialno prawno karn za popenienie przestpstwa pospolitego (stosujc kodeks
karny materialny)
W przypadku zawieszenia penienia funkcji przez Prezydenta jego obowizki przejmuje Marszaek
Sejmu, a w dalszej kolejnoci marszaek Senatu.

Wybr Prezydenta
Art. 127.
1. Prezydent Rzeczypospolitej jest wybierany przez Nard w wyborach powszechnych, rwnych,
bezporednich i w gosowaniu tajnym.
2. Prezydent Rzeczypospolitej jest wybierany na picioletni kadencj i moe by ponownie wybrany
tylko raz.
3. Na Prezydenta Rzeczypospolitej moe by wybrany obywatel polski, ktry najpniej w dniu
39

wyborw koczy 35 lat i korzysta z peni praw wyborczych do Sejmu. Kandydata zgasza co najmniej
100.000 obywateli majcych prawo wybierania do Sejmu.
4. Na Prezydenta Rzeczypospolitej wybrany zostaje kandydat, ktry otrzyma wicej ni poow wanie
oddanych gosw. Jeeli aden z kandydatw nie uzyska wymaganej wikszoci, czternastego dnia po
pierwszym gosowaniu przeprowadza si ponowne gosowanie.
5. W ponownym gosowaniu wyboru dokonuje si spord dwch kandydatw, ktrzy w pierwszym
gosowaniu otrzymali kolejno najwiksz liczb gosw. Jeeli ktrykolwiek z tych dwch kandydatw
wycofa zgod na kandydowanie, utraci prawo wyborcze lub umrze, w jego miejsce do wyborw
w ponownym gosowaniu dopuszcza si kandydata, ktry otrzyma kolejno najwiksz liczb gosw
w pierwszym gosowaniu. W takim przypadku dat ponownego gosowania odracza si o dalszych 14
dni.
6. Na Prezydenta Rzeczypospolitej wybrany zostaje kandydat, ktry w ponownym gosowaniu otrzyma
wicej gosw.
7. Zasady i tryb zgaszania kandydatw i przeprowadzania wyborw oraz warunki wanoci wyboru
Prezydenta Rzeczypospolitej okrela ustawa
.
Ust 3 formalne warunki wyboru na Prezydenta
Ust 4. Konstytucja wprowadza zasad dwch tur wyborw.
Gdy kandydat na Prezydenta ktry zakwalifikowa si do drugiej tury umrze do drugiej tury
przechodzi trzeci w pierwszej turze kandydat a druga tura jest przesunita o dwa tygodnie.
Wykad 13 21.01.2008

Moliwo ograniczenia wyboru na Prezydenta

Prezydent wybierany jest na 5 letni kadencj, Konstytucja ponowny wybr ogranicza do nastpnej
5 letniej kadencji.
skazanie przez Trybuna Stanu (przez pozbawienie praw publicznych)
zoenie Prezydenta z urzdu z chwil postawienia piastujcego urzd w stan oskarenia

Kadencja Prezydenta
Art. 128. ust. 1
Kadencja Prezydenta Rzeczypospolitej rozpoczyna si w dniu objcia przez niego urzdu.
kadencja konstytucyjnie okrelony okres sprawowania urzdu przez t sam osob, ktra jest
powoywana na to stanowisko w wyniku wyborw. W Polsce kadencja jest zwizana kadorazowo
z osob. Kadencj wyznacza data jej rozpoczcia oraz moment jej zakoczenie.
Art. 130.
Prezydent Rzeczypospolitej obejmuje urzd po zoeniu wobec Zgromadzenia Narodowego
nastpujcej przysigi:
"Obejmujc z woli Narodu urzd Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, uroczycie przysigam, e
dochowam wiernoci postanowieniom Konstytucji, bd strzeg niezomnie godnoci Narodu,
niepodlegoci i bezpieczestwa Pastwa, a dobro Ojczyzny oraz pomylno obywateli bd dla mnie
zawsze najwyszym nakazem".
Przysiga moe by zoona z dodaniem zdania "Tak mi dopom Bg".

Wyganicie mandatu Prezydenta

Wyganicie mandatu Prezydenta nastpuje w skutek:
upywu czasu na ktry zosta wybrany (kadencji)
oprnienia Urzdu Prezydenta (art. 131)
charakterze trwaym (maj charakter nieodwracalny)
o mier
o zrzeczenie si Urzdu
o stwierdzenia niewanoci wyboru Prezydenta
o z innych przyczyn nieobjci urzdu po wyborze (np. odmowa zoenia przysigi)
40

uznanie przez zgromadzenie Narodowe trwaej niezdolnoci do sprawowania urzdu

ze wzgldu na stan zdrowia wikszoci 2/3 gosw ustawowej liczby czonkw
Zgromadzenia Narodowego
o orzeczeniem Trybunau Stanu (postawienie przed Trybunaem powoduje jedynie
zawieszenie penienia funkcji)
charakterze nietrwaym:
Art. 131.
1. Jeeli Prezydent Rzeczypospolitej nie moe przejciowo sprawowa urzdu, zawiadamia o tym
Marszaka Sejmu, ktry tymczasowo przejmuje obowizki Prezydenta Rzeczypospolitej. Gdy Prezydent
Rzeczypospolitej nie jest w stanie zawiadomi Marszaka Sejmu o niemonoci sprawowania urzdu,
wwczas o stwierdzeniu przeszkody w sprawowaniu urzdu przez Prezydenta Rzeczypospolitej
rozstrzyga Trybuna Konstytucyjny na wniosek Marszaka Sejmu. W razie uznania przejciowej
niemonoci sprawowania urzdu przez Prezydenta Rzeczypospolitej Trybuna Konstytucyjny
powierza Marszakowi Sejmu tymczasowe wykonywanie obowizkw Prezydenta Rzeczypospolitej.
o

Akty urzdowe Prezydenta

Art. 144.
1. Prezydent Rzeczypospolitej, korzystajc ze swoich konstytucyjnych i ustawowych kompetencji,
wydaje akty urzdowe.
Konstytucja nie podaje jednak definicji pojcia aktw urzdowych.
Akty urzdowe Prezydenta byy przedstawiane w kolejnych Konstytucjach w nastpujcy sposb:

Historia
Konstytucja Marcowa
rzdowe wymagajce kontrasygnaty
czynnoci urzdowe stanowice o zakresie nieodpowiedzialnoci
Konstytucja Kwietniowa:
akty urzdowe wymagajce kontrasygnaty
akty wynikajce z prerogatyw Prezydenta
Prezydent jest nieodpowiedzialny
W obecnej Konstytucji ustawodawca nawizuje do koncepcji z 1935r.

Podzia ze wzgldu na kryterium aktu prawnego

Rozporzdzenie z moc ustawy
Zarzdzenie
Postanowienie

Podzia ze wzgldu na charakter ustrojowy

kontrasygnowane
prerogatywy Prezydenta

Kontrasygnata
Art. 144.
1. Prezydent Rzeczypospolitej, korzystajc ze swoich konstytucyjnych i ustawowych kompetencji,
wydaje akty urzdowe.
2. Akty urzdowe Prezydenta Rzeczypospolitej wymagaj dla swojej wanoci podpisu Prezesa Rady
Ministrw, ktry przez podpisanie aktu ponosi odpowiedzialno przed Sejmem.
3. Przepis ust. 2 nie dotyczy:
<- wymienione prerogatywy Prezydenta

41

Kontrasygnata:

pojedyncza jeden podpis (Premiera lub odpowiedniego ministra)

podwjna przez Premiera i odpowiedniego ministra
obecnoci w Polsce nie praktykowana Gowa Pastwa w obecnoci ktrej znajduje si minister
(najczciej spraw zagranicznych) wypowiadajca si na tematy polityki zagranicznej w sytuacji
gdy minister milczy stwarza domniemanie e takie jest stanowisko nie tylko Prezydenta ale take
Rzdu.
kontrasygnata wymg konstytucyjnego podpisania aktu urzdowego gowy pastwa przez premiera
lub ministra ewentualnie zarwno Premiera jak i ministra razem, ktrzy przez kontrasygnat bior na
siebie odpowiedzialno prawn i polityczn.
Obowizek kontrasygnaty wypywa z zasady odpowiedzialnoci politycznej rzdu przed parlamentem
w nastpstwie czego osoby kontrasygnujce bior na siebie odpowiedzialno a osoba akt wydajca
(Prezydent) tej odpowiedzialnoci nie ponosi.
Konstytucja 1952 rezygnuje z kontrasygnaty. W Maej Konstytucji pojawia si instytucja
kontrasygnaty parlamentarnej (art. 46).

Konstrukcja prawno ustrojowa kontrasygnaty

podlegaj akty urzdowe Prezydenta

dokonuje tylko Prezes Rady Ministrw z wyczeniem poszczeglnych ministrw
Prezes Rady Ministrw przez podpisanie danego aktu ponosi za niego odpowiedzialno przed
Sejmem
koncepcja kontrasygnaty negatywnej obejmuje ona wszystkie akty urzdowe Prezydenta, ktre
nie s wyczone z tej grupy jako prerogatywy
kontrasygnata obejmuje tylko akty pisemne

Prerogatywy
Prerogatywy - akty urzdowe Prezydenta podejmowane przez niego osobicie bez obowizku ich
kontrasygnowania w ten sposb ustawodawca okrela rol ustrojow prezydenta
Istnienie prerogatyw wzmacnia pozycj ustrojow Prezydenta.
Art. 144.
1. Prezydent Rzeczypospolitej, korzystajc ze swoich konstytucyjnych i ustawowych kompetencji,
wydaje akty urzdowe.
2. Akty urzdowe Prezydenta Rzeczypospolitej wymagaj dla swojej wanoci podpisu Prezesa Rady
Ministrw, ktry przez podpisanie aktu ponosi odpowiedzialno przed Sejmem.
3. Przepis ust. 2 nie dotyczy:
1)zarzdzania wyborw do Sejmu i Senatu,
2)zwoywania pierwszego posiedzenia nowo wybranych Sejmu i Senatu,
3)skracania kadencji Sejmu w przypadkach okrelonych w Konstytucji,
4)inicjatywy ustawodawczej,
5)zarzdzania referendum oglnokrajowego,
6)podpisywania albo odmowy podpisania ustawy,
7)zarzdzania ogoszenia ustawy oraz umowy midzynarodowej w Dzienniku Ustaw
Rzeczypospolitej Polskiej,
8)zwracania si z ordziem do Sejmu, do Senatu lub do Zgromadzenia Narodowego,
9)wniosku do Trybunau Konstytucyjnego,
10) wniosku o przeprowadzenie kontroli przez Najwysz Izb Kontroli,
11)desygnowania i powoywania Prezesa Rady Ministrw,
12) przyjmowania dymisji Rady Ministrw i powierzania jej tymczasowego penienia
obowizkw,
13) wniosku do Sejmu o pocignicie do odpowiedzialnoci przed Trybunaem
Stanu czonka Rady Ministrw,
42

14) odwoywania ministra, ktremu Sejm wyrazi wotum nieufnoci,

15) zwoywania Rady Gabinetowej,
16) nadawania orderw i odznacze,
17) powoywania sdziw,
18) stosowania prawa aski,
19) nadawania obywatelstwa polskiego i wyraania zgody na zrzeczenie si
obywatelstwa polskiego,
20) powoywania Pierwszego Prezesa Sdu Najwyszego,
21) powoywania Prezesa i Wiceprezesa Trybunau Konstytucyjnego,
22) powoywania Prezesa Naczelnego Sdu Administracyjnego,
23) powoywania prezesw Sdu Najwyszego oraz wiceprezesw Naczelnego Sdu
Administracyjnego,
24) wniosku do Sejmu o powoanie Prezesa Narodowego Banku Polskiego,
25) powoywania czonkw Rady Polityki Pieninej,
26) powoywania i odwoywania czonkw Rady Bezpieczestwa Narodowego,
27) powoywania czonkw Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji,
28) nadawania statutu Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej oraz powoywania
i odwoywania Szefa Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej,
29) wydawania zarzdze na zasadach okrelonych w art. 93,
30) zrzeczenia si urzdu Prezydenta Rzeczypospolitej.

Klasyfikacja kompetencji Prezydenta wg. prof. Skrzydo.

-
- kompetencje w zakresie spraw zagranicznych:
- legacja prawo do reprezentowania przez Prezydenta swojego Pastwa
Art. 146 ust. 1
1. Rada Ministrw prowadzi polityk wewntrzn i zagraniczn Rzeczypospolitej Polskiej.
Art. 133. ust. 3
3. Prezydent Rzeczypospolitej w zakresie polityki zagranicznej wspdziaa z Prezesem Rady
Ministrw i waciwym ministrem.
Posunicia Prezydenta w dziedzinie polityki zagranicznej powinny by uzgodnione z Premierem.
Art. 133. ust. 1
1. Prezydent Rzeczypospolitej jako reprezentant pastwa w stosunkach zewntrznych:
ratyfikuje i wypowiada umowy midzynarodowe, o czym zawiadamia Sejm i Senat,
mianuje i odwouje penomocnych przedstawicieli Rzeczypospolitej Polskiej w innych pastwach
i przy organizacjach midzynarodowych, przyjmuje listy uwierzytelniajce i odwoujce
akredytowanych przy nim przedstawicieli dyplomatycznych innych pastw i organizacji
midzynarodowych Prezydent ratyfikuje umowy po wczeniejszej ich akceptacji przez Sejm.
Szczeglne postpowania w niektrych sprawach okrela artyku 90.
Art. 90. ust 1 i 2
1. Rzeczpospolita Polska moe na podstawie umowy midzynarodowej przekaza organizacji
midzynarodowej lub organowi midzynarodowemu kompetencje organw wadzy pastwowej
w niektrych sprawach.
2. Ustawa wyraajca zgod na ratyfikacj umowy midzynarodowej, o ktrej mowa w ust. 1, jest
uchwalana przez Sejm wikszoci 2/3 gosw w obecnoci co najmniej poowy ustawowej liczby
posw oraz przez Senat wikszoci 2/3 gosw w obecnoci co najmniej poowy ustawowej liczby
senatorw.

Zwierzchnictwo si zbrojnych, obronnoci i bezpieczestwa pastwa

Art. 134.
1. Prezydent Rzeczypospolitej jest najwyszym zwierzchnikiem Si Zbrojnych Rzeczypospolitej
Polskiej.
43

2. W czasie pokoju Prezydent Rzeczypospolitej sprawuje zwierzchnictwo nad Siami Zbrojnymi za

porednictwem Ministra Obrony Narodowej.
3. Prezydent Rzeczypospolitej mianuje Szefa Sztabu Generalnego i dowdcw rodzajw Si Zbrojnych
na czas okrelony. Czas trwania kadencji, tryb i warunki odwoania przed jej upywem okrela ustawa.
4. Na czas wojny Prezydent Rzeczypospolitej, na wniosek Prezesa Rady Ministrw, mianuje
Naczelnego Dowdc Si Zbrojnych. W tym samym trybie moe on Naczelnego Dowdc Si Zbrojnych
odwoa. Kompetencje Naczelnego Dowdcy Si Zbrojnych i zasady jego podlegoci konstytucyjnym
organom Rzeczypospolitej Polskiej okrela ustawa.
5. Prezydent Rzeczypospolitej, na wniosek Ministra Obrony Narodowej, nadaje okrelone w ustawach
stopnie wojskowe.
6. Kompetencje Prezydenta Rzeczypospolitej, zwizane ze zwierzchnictwem nad Siami Zbrojnymi,
szczegowo okrela ustawa.
Prezydent sprawuje zwierzchnictwo bierne nad armi nie moe wydawa armii rozkazw.
Konstytucja Polska przyjmuje koncepcj cywilnego zwierzchnictwa nad siami zbrojnymi.
mianuje Szefa Sztabu Generalnego na okres kadencji a take na czas wojny na wniosek Premiera
Naczelnego Dowdc Si Zbrojnych.
mianowanie na stopnie generalskie i rwnorzdne stopnie admiralskie
posiada prawo stanowienia o stanie wojny w zastpstwie Sejmu (jeli Sejm nie moe si zebra
i podj takiej uchway).

Stan wojenny i stan wyjtkowy

Art. 229.
W razie zewntrznego zagroenia pastwa, zbrojnej napaci na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej
lub gdy z umowy midzynarodowej wynika zobowizanie do wsplnej obrony przeciwko agresji,
Prezydent Rzeczypospolitej na wniosek Rady Ministrw moe wprowadzi stan wojenny na czci albo
na caym terytorium pastwa.
Art. 230.
1. W razie zagroenia konstytucyjnego ustroju pastwa, bezpieczestwa obywateli lub porzdku
publicznego, Prezydent Rzeczypospolitej na wniosek Rady Ministrw moe wprowadzi, na czas
oznaczony, nie duszy ni 90 dni, stan wyjtkowy na czci albo na caym terytorium pastwa.
2. Przeduenie stanu wyjtkowego moe nastpi tylko raz, za zgod Sejmu i na czas nie duszy ni
60 dni.
W czasie trwania stanw wyjtkowych Prezydent moe wydawa rozporzdzenia z moc ustawy (jeli
sejm nie moe si zebra) w zakresie okrelonym przez Konstytucj.
Art. 231.
Rozporzdzenie o wprowadzeniu stanu wojennego lub wyjtkowego Prezydent Rzeczypospolitej
przedstawia Sejmowi w cigu 48 godzin od podpisania rozporzdzenia. Sejm niezwocznie rozpatruje
rozporzdzenie Prezydenta Rzeczypospolitej. Sejm moe je uchyli bezwzgldn wikszoci gosw
w obecnoci co najmniej poowy ustawowej liczby posw.

Klasyczne kompetencje Prezydenta

arbitra polityczny i rwnowaenie wadz

kompetencje w stosunku do wadzy ustawodawczej
wykonawczej
sdowniczej
wszelkie inne
charakterze kreacyjnym
ustawowe

44

Wykad 14 20.02.2008

PREZYDENT A WADZA WYKONAWCZA

Na pozycj prezydenta wpywa:

sposb wyboru prezydenta. Jeli prezydent jest wybierany w wyborach powszechnych to jego
pozycja wobec Sejmu jest silniejsza. Bezporednie wybory maj miejsce w Polsce od wrzenia
1990r.
zakres odpowiedzialnoci w Polsce prezydent jest politycznie nieodpowiedzialny ze
wzgldu na instytucj kontrasygnaty.
pozycja ustrojowa Prezydenta (???)

Moliwo skrcenia kadencji Sejmu

art. 98 ust.2
Wybory do Sejmu i Senatu zarzdza Prezydent Rzeczypospolitej nie pniej ni na 90 dni przed
upywem 4 lat od rozpoczcia kadencji Sejmu i Senatu, wyznaczajc wybory na dzie wolny od pracy,
przypadajcy w cigu 30 dni przed upywem 4 lat od rozpoczcia kadencji Sejmu i Senatu.
art. 98 ust. 4
Prezydent Rzeczypospolitej, po zasigniciu opinii Marszaka Sejmu i Marszaka Senatu, moe
w przypadkach okrelonych w Konstytucji zarzdzi skrcenie kadencji Sejmu. Wraz ze skrceniem
kadencji Sejmu skrcona zostaje rwnie kadencja Senatu.
art. 98 ust 5.
Prezydent Rzeczypospolitej, zarzdzajc skrcenie kadencji Sejmu, zarzdza jednoczenie wybory do
Sejmu i Senatu i wyznacza ich dat na dzie przypadajcy nie pniej ni w cigu 45 dni od dnia
zarzdzenia skrcenia kadencji Sejmu. Prezydent Rzeczypospolitej zwouje pierwsze posiedzenie nowo
wybranego Sejmu nie pniej ni na 15 dzie po dniu przeprowadzenia wyborw.
Moliwoci skrcenia kadencji Sejmu
uprawnienie o charakterze fakultatywnym - w cigu 4 miesicy od przedoenia projektu budetu
nie przedoy Prezydentowi do podpisu ustawy budetowej
uprawnienie o charakterze obligatoryjnym zwizany z nieudanymi prbami powoania rzdu
Prezydent ma prawo skrcenia kadencji nawet przy innym zdaniu Marszaka.

Inicjatywa ustawodawcza
Prezydent ma prawo inicjatywy ustawodawczej z wyjtkiem ustawy budetowej i ustawy
o prowizorium budetowym.

Podpisywanie i ogaszanie ustaw.

normalny tryb Prezydent podpisuje ustaw w cigu 21dni

ustawa pilna, ustawa budetowa, ustawa o prowizorium budetowym, niestwierdzenie
niezgodnoci ustawy z Konstytucj przez TK Prezydent podpisuje ustaw w cigu 7 dni

promulgacja urzdowe stwierdzenie gowy pastwa, e akt ktry zosta podpisany przez gow
pastwa doszed do skutku w trybie przewidzianym przez konstytucj. Prezydent podpisujc go i
ogaszajc nakazuje stosowanie go przez wszystkie organy pastwa.
Prezydent moe odmwi podpisania ustawy
art. 122 ust. 4
Prezydent Rzeczypospolitej odmawia podpisania ustawy, ktr Trybuna Konstytucyjny uzna za
niezgodn z Konstytucj. Jeeli jednak niezgodno z Konstytucj dotyczy poszczeglnych przepisw
ustawy, a Trybuna Konstytucyjny nie orzeknie, e s one nierozerwalnie zwizane z ca ustaw,
Prezydent Rzeczypospolitej, po zasigniciu opinii Marszaka Sejmu, podpisuje ustaw z pominiciem
przepisw uznanych za niezgodne z Konstytucj albo zwraca ustaw Sejmowi w celu usunicia
45

niezgodnoci.
art. 122. ust 5
Jeeli Prezydent Rzeczypospolitej nie wystpi z wnioskiem do Trybunau Konstytucyjnego w trybie
ust. 3, moe z umotywowanym wnioskiem przekaza ustaw Sejmowi do ponownego rozpatrzenia. Po
ponownym uchwaleniu ustawy przez Sejm wikszoci 3/5 gosw w obecnoci co najmniej poowy
ustawowej liczby posw Prezydent Rzeczypospolitej w cigu 7 dni podpisuje ustaw i zarzdza jej
ogoszenie w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej. W razie ponownego uchwalenia ustawy
przez Sejm Prezydentowi Rzeczypospolitej nie przysuguje prawo wystpienia do Trybunau
Konstytucyjnego w trybie ust. 3.
weto w Polsce ma charakter zawieszajcy nie ostateczny (nie powoduje upadku ustawy)
Weto:
zawieszajce w Polsce
ostateczne
pocket (kieszonkowe) w USA Prezydent przedua czas Jej podpisania do momentu zakoczenia
sesji Kongresu.
Prezydent ma moliwo alternatywnego wykorzystania rodkw blokujcych ustaw.

PREZYDENT A RZD
Art. 10.
1. Ustrj Rzeczypospolitej Polskiej opiera si na podziale i rwnowadze wadzy ustawodawczej,
wadzy wykonawczej i wadzy sdowniczej.
2. Wadz ustawodawcz sprawuj Sejm i Senat, wadz wykonawcz Prezydent Rzeczypospolitej
Polskiej z Rada Ministrw, a wadz sdownicz sdy i trybunay.

Dwie paszczyzny funkcji stabilizacyjnej Prezydenta

Powoywanie rzdu

Prezydent powierza utworzenie Rzdu najczciej liderowi zwyciskiej partii jeli jest to moliwe
Prezydent powierza utworzenie rzdu osobie uzgodnionej przez koalicj zdoln do utworzenia
rzdu
Tworzenie rzdu
Prezydent desygnuje Premiera a nastpnie na jego wniosek powouje kolejnych ministrw
Prezydent mia wpyw na obsad trzech ministerstw podczas obowizywania Maej Konstytucji
mia wyrazi swoj opini na temat tych nominacji
Prezydent powouje Premiera na wniosek Sejmu
Prezydent desygnuje Premiera a nastpnie na jego wniosek powouje kolejnych ministrw jest to
rzd mniejszociowy, Prezydent liczy, e posowie nie bd chcieli skrcenia kadencji Sejmu. Jeli
posowie nie zaakceptuj tego rzdu Prezydent musi rozwiza Parlament.
Rzd odpowiada przed Sejmem a przed Senatem nie.
Prezydent nie ma wpywu na tworzenie rzdu przy konstruktywnym wotum nieufnoci.

Oddziaywanie na tok pracy rzdu i polityk jak ten rzd prowadzi

Prezydent moe odmwi przyjcia dymisji Premiera jedynie gdy ten skada tzw. rezygnacj czyli nie
jest to konsekwencja przegosowanego w Sejmie wniosku. Poza tym Prezydent nie ma wpywu na
dokonywane w Rzdzie zmiany.

Rozgraniczenie uprawnie midzy Prezydentem a Rzdem

Rzd jest odpowiedzialny za prowadzenie biecej polityki wewntrznej i zagranicznej.
46

Zasada domniemania kompetencji rzdu

zasada domniemania kompetencji rzdu wynika z art. 146 ust.2
art. 146 ust 2
2. Do Rady Ministrw nale sprawy polityki pastwa nie zastrzeone dla innych organw
pastwowych i samorzdu terytorialnego.

Rada gabinetowa
Rada Ministrw obradujca pod przewodnictwem Prezydenta
Tematem obrad mog by sprawy szczeglnej wagi ale nie nalece do kompetencji Rzdu.
Jest to inspirowanie Rzdu do rozwizywania pewnych problemw. Prezydent nie powinien
ogranicza si do wysuchania czonkw Rzdu ale sam powinien posiada inspirujce pomysy.

PREZYDENT A WADZA SDOWNICZA

Prezydent powouje

sdziw na wniosek Krajowej Rady Sdownictwa Prezydent moe odmwi podpisania

nominacji sdziowskich jeeli uzna, e dana osoba sprzeniewierzya si przysidze sdziowskiej.
Prezydent nie ma prawa odmwi mianowania na stanowisko sdziego (ze stanowiska asesora na
stanowisko sdziego).

prezesw organw wadzy sdowniczej:

Prezesa Sdu Najwyszego na 7 letni kadencj spord dwch kandydatw przedstawionych
przez zgromadzenie oglne sdziw Sdu Najwyszego. Na pierwszym miejscu umieszcza si
nazwisko sdziego, ktry otrzyma wiksze poparcie.
Prezesa Naczelnego Sdu Administracyjnego na 7 (???) letni kadencj spord kandydatw
zgoszonych przez zgromadzenie oglne sdziw Sdu Administracyjnego.
Prezesa i Vice-Prezesa Trybunau Konstytucyjnego spord kandydatw zgoszonych przez
zgromadzenie oglne sdziw Trybunau Konstytucyjnego.
Prezesa Krajowej Rady Sdownictwa
Prezydent ma prawo do wystpowania z wnioskiem w sprawach wymienionych w art. 188 do
Trybunau Konstytucyjnego
Art. 188.
Trybuna Konstytucyjny orzeka w sprawach:
1) zgodnoci ustaw i umw midzynarodowych z Konstytucj,
2) zgodnoci ustaw z ratyfikowanymi umowami midzynarodowymi, ktrych ratyfikacja wymagaa
uprzedniej zgody wyraonej w ustawie,
3) zgodnoci przepisw prawa, wydawanych przez centralne organy pastwowe, z Konstytucj,
ratyfikowanymi umowami midzynarodowymi i ustawami,
4) zgodnoci z Konstytucj celw lub dziaalnoci partii politycznych,
5) skargi konstytucyjnej, o ktrej mowa w art. 79 ust. 1.
Spory konstytucyjnego mog by toczone midzy centralnymi organami konstytucyjnymi pastwa.

Pozostae kompetencje Prezydenta

Moliwo wystpowania z inicjatyw ustawodawcz majc na celu dokonanie zmian
ustrojowych (zmiany Konstytucji).
Zarzdzenie referendum
Art. 125.
1. W sprawach o szczeglnym znaczeniu dla pastwa moe by przeprowadzone referendum
oglnokrajowe.
2. Referendum oglnokrajowe ma prawo zarzdzi Sejm bezwzgldn wikszoci gosw w obecnoci
47

co najmniej poowy ustawowej liczby posw lub Prezydent Rzeczypospolitej za zgod Senatu
wyraon bezwzgldn wikszoci gosw w obecnoci co najmniej poowy ustawowej liczby
senatorw.
3. Jeeli w referendum oglnokrajowym wzio udzia wicej ni poowa uprawnionych do
gosowania, wynik referendum jest wicy.
4. Wano referendum oglnokrajowego oraz referendum, o ktrym mowa w art. 235 ust. 6, stwierdza
Sd Najwyszy.
5. Zasady i tryb przeprowadzania referendum okrela ustawa.
Zarzdzenie ogoszenia ustawy w dzienniku ustaw.
Kompetencje kreacyjne - Prezydent uczestniczy w powoywaniu innych organw:
Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji (5 osb wybieranych na 6-letni kadencj 2 osoby
desygnuje Prezydent, 2 Sejm, 1 Senat)
Wnioskowanie do Sejmu o powoanie Prezesa NBP
Art. 227. ust. 3
Prezes Narodowego Banku Polskiego jest powoywany przez Sejm na wniosek Prezydenta
Rzeczypospolitej na 6 lat.

Wpywanie na powoywanie czonkw Rady Polityki Pieninej (9 czonkw na 6 lat)

Kompetencje organizacyjne
statut kancelarii
swobodne okrelanie struktury organizacyjnej kancelarii
Wykad 15 5.03.2008

SYSTEMY RZDW
Parlamentarno gabinetowy (Anglia)
Cechy systemu parlamentarno - gabinetowego

rola parlamentu nie ogranicza si tylko do ustawodawstwa (parlament posiada funkcje kontrolne,
kreacyjn <wpywanie na wybr rnego rodzaju organw>). Gdy mamy do czynienia
z parlamentem dwuizbowym to uprawnienia kontrolne nad rzdem s charakterystyczne dla izby
pierwszej.
rzd musi by rzdem wikszociowym (chocia w praktyce bywa rnie)
mnogo partii tworzcych koalicje
rzd skada si z osb nalecych do parlamentu (minister jest szefem resortu i czonkiem
parlamentu)
jedno rzdu to przede wszystkim jedno w sensie politycznym
istnieje gabinet cieni (w Anglii lider opozycji otrzymuje poow uposaenia premiera, eby
opozycja bya zawsze gotowa do przejcia rzdw)
pozycja gowy pastwa ma charakter reprezentacyjny (Anglia Krlowa panuje a nie rzdzi,
Premier ma obowizek pisa jej wszystkie przemwienia). Ani krl ani prezydent nie mog dziaa
bez rzdu.
wystpuje instytucja kontrasygnaty aden akt gowy pastwa nie wejdzie w ycie dopki nie
bdzie podpisany przez waciwego ministra
odpowiedzialno parlamentarna czonkw Rady Ministrw
jest to system do elastyczny
dotykaj go kopoty z tworzeniem rzdu

Prezydencki (USA)
Centrum wadzy znajduje si w rkach prezydenta. System jest tworzony jest na podstawie jednego
aktu, Konstytucji Amerykaskiej. Jest to system do sztywny.
48

Cechy urzdu Prezydenta

skupia w swym rku cao wadzy wykonawczej

pochodzi z wyborw ale nie parlamentarnych
formuuje gabinet (nie rzd) z czonkw swojej partii powouje wybrane osoby na sekretarzy.
Senat moe si sprzeciwi nominacjom w postaci weta prewencyjnego.
jest naczelnym dowdc si zbrojnych, moe podejmowa decyzj uycia tych si w okresie pokoju
i w okresie zagroenia bezpieczestwa pastwa lub obywateli USA (bliej niesprecyzowane
w Konstytucji)
podpisuje projekty ustaw
odpowiada za sekretarzy stanu (take sowa kierowane do Sekretarzy Stanu s uznawane za
kierowane do prezydenta)
moe nie mie wikszoci, jeli podda swoj decyzj pod gosowanie gabinetu wynik gosowania
go nie wie
stanowisk parlamentarnych nie mona czy ze stanowiskami w gabinecie. Gabinet nie odpowiada
przed parlamentem tylko przed prezydentem
nie posiada (ani jego gabinet) inicjatywy ustawodawczej ale projekt moe powsta poprzez ordzie
(Prezydent sugeruje Kongresowi jakie rozwizanie ustawodawcze jest wskazane) oraz Prezydent
moe zasugerowa pewne rozwizania swojej partii
posiada wpyw na ustawodawstwo za pomoc weta
zawieszajce do odrzucenia potrzeba 2/3 gosw
polityczne przed uchwaleniem prezydent wskazuje w jakim kierunku powinny i poprawki
(wykorzystywane przez wetem zawieszajcym)
kieszonkowe (pocket veto) tylko w USA Prezydent odwleka podpisanie ustawy do
zakoczenia sesji kongresu
wygasza ordzie, ktre jest obecnie rdem nacisku na Kongres (ordzie wysyano w formie
pisemnej do czasw drugiej wojny, potem, podobnie jak za czasw dwch pierwszych
prezydentw, prezydent wygasza swoje ordzie)
ordzie obowizek przekazania okrelonej informacji kierowanej do Kongresu o stanie pastwa,
jego ekonomice i budecie.
Rodzaje ordzia
o stanie pastwa
gospodarcze
budetowe
specjalne pojawiy si w 1946r. Prezydent Truman zada ustawy o ograniczeniu strajkw

Trzy koncepcje kompetencji prezydenta

koncepcja konstytucyjna najwziej okrela uprawnienia prezydenta prezydent ma tylko te

uprawnienia, ktre daje mu konstytucja
koncepcja sugi narodu T. Roosevelt uprawnienia prezydenta powinny by rozszerzane
odpowiednio do zapotrzebowania spoecznego i koniecznoci publicznych powoujc si na
Konstytucj i rot przysigi prezydenckiej
koncepcja prerogatyw A. Jackson (183) zakada si pewne immanentne prerogatywy
wynikajce z istoty funkcji prezydenta
Generalnie Konstytucja USA nie precyzuje zbyt dokadnie uprawnie prezydenta.
Przeciwwag dla prezydenta jest wyposaenie Senatu w kompetencje quasi-wykonawcze, ktre daleko
wybiegaj poza funkcje ustawodawcze np. prawo podejmowania decyzji co do wojny, ratyfikacja
traktatw, wpyw na wybieranie Sekretarzy poprzez opiniowanie kandydatur, procedura impeachment
(???). W 1848r. prbowano zastosowa t procedur wobec prezydenta A. Jacksona w sposb
polityczny ale senator z przeciwnej mu partii na pierwszym miejscu postawi uczciwo i zawetowa
ca procedur. W 1974 miaa miejsce prba zastosowania impeachmentu wobec R. Nixona, do
procedury nie doszo bo Nixon zoy urzd a nastpca Nixona, G. Ford zastosowa wobec Nixona
prawo aski. Wtedy zaczto si zastanawia czy nie naleao by uruchomi procedury wobec

49

Prezydenta Forda. Konstytucja USA nie precyzuje dokadnie kompetencji w zakresie prowadzenia
polityki zagranicznej ale uznaje si, e kompetencje te posiada prezydent.

Inne cechy systemu prezydenckiego w USA

obstrukcje parlamentarne:
1957 podczas debat nad ustaw o prawach obywatelskich dyskusja trwaa 35 dni a nastpnie
20 dni kcono si z Izb Reprezentantw o ksztat ustawy
1960 podczas debat kilkunastu deputowanych przemawiao bez przerwy przez 37 dni

Sd Najwyszy

skada si z 8 sdziw i przewodniczcego i mianowani s doywotnio (ale mona przej na

emerytur)
Sd Najwyszy to Konstytucja on badajc kontrol konstytucyjnoci decyduje o interpretacji
konstytucji
odgrywa ogromn rol w ksztatowaniu systemu prezydenckiego

Dyrektorialny (Szwajcaria)
Parlament wybiera zwizkow rad wykonawcz (dyrektoriat) zoon z 7 czonkw.
Prezydent jest czonkiem rzdu (dyrektoriatu) i peni funkcj ministra resortowego (co roku kady
minister staje si Prezydentem). Taka sytuacja miaa miejsce do 2007r. wtedy to po raz pierwszy
Rada nie wybraa ministra na ktrego przypada kolej na Prezydenta ze wzgldu na jego cechy
osobiste.
Kompetencje Prezydenta s skromne.
Parlament skada si z dwch Izb Rada Deputowanych -200 czonkw, Rada Kantonw 46
czonkw. Kadencja trwa 4 lata.
Dyrektoriat ma prawo inicjatywy ustawodawczej, nie moe jednak wpywa na rozwizanie
parlamentu. Jest ciaem niejednolitym, koalicyjnym.

Kanclerski (Niemcy)
Geneza
Jest to forma demokracji parlamentarnej. Jest konsekwencj wadczych zapdw Kanclerza K.
Adenauera, ktry wywiera duy wpyw na praktyk konstytucyjn powojennych Niemiec. Kanclerz
wykorzysta swe kompetencje by wzmocni pozycj szefa rzdu.

Kanclerz

posiada decydujcy gos we wszystkich sprawach

moe zoy wniosek o wotum zaufania i jeli go nie uzyska moe poda si do dymisji albo
zoy wniosek do Prezydenta o skrcenie kadencji Bundestagu i Prezydent ma 21 dnia na decyzj,
chyba e Bundestag wybierze nowego Kanclerza
kadencja Kanclerza jest zwizana z kadencj parlamentu
ustala wytyczne polityki niemieckiej
decyduje bezporednio o skadzie rzdu (mianuje i odwouje ich Prezydent na wniosek Kanclerza)
ponosi bezporedni odpowiedzialno przed parlamentem (ministrowie odpowiadaj przed
kanclerzem)
wice-kanclerzem jest jeden z ministrw, najczciej jest to szef drugiej partii tworzcej koalicj
rzd federalny ma obowizek zdawania sprawozdania przez parlamentem (realizowany przez
Federalnego Ministra Finansw poprzez sprawozdanie z wykonania budetu, stanu majtku
pastwa <pasyww i aktyww> oraz informujc parlament o stanie zaduenia pastwa). Po
przedstawieniu tych informacji rzd uzyskuje lub nie uzyskuje absolutorium.

50

Cechy systemu kanclerskiego

parlament wybiera kanclerza na niewicy wniosek prezydenta (jeli kandydat prezydenta nie
uzyska wikszoci a wybrany zostanie kandydat mniejszociowy Prezydent nie jest zobowizany
go mianowa, moe w cigu 7 dni rozwiza parlament)
parlament moe obali kanclerza bezwzgldn wikszoci gosw ustawowej liczby posw i
wybierze od razu nowego kanclerza (konstruktywne wotum nieufnoci)
Wykad 16 12.03.2008

RZD
Konstytucja posuguje si terminem Rada Ministrw. Maa Konstytucja posugiwaa si terminami
Rada Ministrw i Rzd.

Podstawowe pojcia
Trzy znaczenia pojcia rzd
rzd caoksztat zasad, ktre okrelaj mechanizm sprawowania wadzy pastwowej.
rzd wadza wykonawcza, rozumiana jako egzekutywa
rzd sprowadza si do Szefa Rzdu, vice-premierw, ministrw nawizuje do skadu personalnego
Rady Ministrw
wadza wykonawcza wszystko to co nie jest ustawodawstwem i sdownictwem w pastwie
Rada Ministrw - organ wykonawczo-zarzdzajcy, kontrolujcy i koordynujcy

jako organ wykonawczy podlega Sejmowi

jako organ zarzdzajcy dziaa w sferze samodzielnej

jako organ kontrolujcy i koordynujcy

resort synonim konkretnego ministerstwa pewien dzia administracji obejmujcy zesp wzgldnie
jednorodnych zagadnie oraz organw i instytucji podporzdkowanych ministrowie.
Premier ma moliwo przenoszenia kompetencji z jednego ministerstwa do drugiego.
minister szef resortu, kierownik okrelonego dziau administracji, czonek Rady Ministrw
Ministrowie w Kancelarii Prezydenta nie s klasycznymi ministrami w rozumieniu Konstytucji.
ministerium grupa ministerstw ktre pracuj pod bezporednim kierownictwem jednego czowieka
art. 146 ust.1
Rada Ministrw prowadzi polityk wewntrzn i zagraniczn Rzeczypospolitej Polskiej.
art. 146 ust. 2 - domniemanie waciwoci Rady Ministrw
Do Rady Ministrw nale sprawy polityki pastwa nie zastrzeone dla innych organw pastwowych
i samorzdu terytorialnego.
Zasada domniemania waciwoci nie jest stosowana wobec innych organw pastwowych.

Funkcje Rady Ministrw

wykonawcza wykonywanie ustaw Rada Ministrw stwarza podstawy do wykonywania ustaw
wczeniej uchwalonych przez Parlament
administrowania i kierowania pojcie to naley rozumie szeroko, take jako kierowanie
administracj rzdow
inicjatywna (???) -

Skad Rady Ministrw

Art. 147. ust. 1
Rada Ministrw skada si z Prezesa Rady Ministrw i ministrw.
W skad Rady Ministrw mog by powoywani Wice-prezesi Rady Ministrw.
Prezes Rady Ministrw i Wice-prezesi mog peni funkcje ministrw.
Konstytucja milczy na temat skadu liczbowego Rady Ministrw.
51

Art. 149. ust. 1

Ministrowie kieruj okrelonymi dziaami administracji rzdowej lub wypeniaj zadania wyznaczone
im przez Prezesa Rady Ministrw. Zakres dziaania ministra kierujcego dziaem administracji
rzdowej okrelaj ustawy.
W zalenoci od tego jak Premier zechce podzieli prac wewntrz Rady Ministrw ministrw moe
by wicej lub mniej.
Liczebno kolejnych Rad Ministrw
Leszek Miller 22 ministrw
Marek Belka 19 ministrw
Kazimierz Marcinkiewicz 25 ministrw (3 wicepremierw)
Jarosaw Kaczyski 28 ministrw (5 wicepremierw)
Donald Tusk 19 ministrw

Hierarchia Rady Ministrw

Prezes Rady Ministrw
Samodzielny naczelny organ administracji rzdowej o wyodrbnionym zakresie kompetencji, ktre to
kompetencje pozwalaj stwierdzi, e w skadzie Rady Ministrw to on zajmuje najbardziej
eksponowane w caej Radzie Ministrw.
Premier moe czy swoj funkcj z funkcj ministra. W Polsce najczciej uywano tej moliwoci
w kontekcie poczenia stanowiska Premiera z kierowaniem Komitetem Integracji Europejskiej.

Wice-Prezesi Rady Ministrw

Tylko w rzdzie J. Olszewskiego nie wystpowali.

Ministrowie
Wystpuj w dwojakiej postaci:
czonkowie rzdu
szefowie resortw
Podzia ministrw
resortowi odpowiadajcy za konkretny dzia administracji
zadaniowi wypeniaj zadania postawione przez Premiera np. przeciwdziaanie korupcji

Przewodniczcy okrelonych komitetw

Komitet Integracji Europejskiej

Komitet Bada Naukowych w niektrych Rzdach funkcj t sprawowa Minister Nauki
Centrum Studiw Strategicznych od trzech kadencji go nie ma
Wewntrzn struktur rzdu okrelaj.
kierownictwo polityczne Premiera
???
ograniczona zasada kolegialnoci
Kolektywno Rady Ministrw.

Powoywanie Rady Ministrw

Trzy etapy powoywania Rady Ministrw
Nie mona przestawia kolejnoci tych etapw.
I Etap - Prezydent desygnuje Prezesa Rady Ministrw.
Najczciej jest to szef partii zwyciskiej (jeli osignie wystarczajc wikszo) lub osoba stojca na
czele koalicji.
52

Art. 154. ust. 1

Prezydent Rzeczypospolitej desygnuje Prezesa Rady Ministrw, ktry proponuje skad Rady
Ministrw. Prezydent Rzeczypospolitej powouje Prezesa Rady Ministrw wraz z pozostaymi
czonkami Rady Ministrw w cigu 14 dni od dnia pierwszego posiedzenia Sejmu lub przyjcia
dymisji poprzedniej Rady Ministrw i odbiera przysig od czonkw nowo powoanej Rady
Ministrw.
Desygnowany na Prezesa Rady Ministrw nie musi konsultowa ani wczeniej przedstawia
kandydatw na ministrw Prezydentowi. Prezydent powouje Prezesa Rady Ministrw i Ministrw, w
cigu 14 dni od pierwszego posiedzenia Sejmu przyjmuje od nich przysig.
Art. 154 ust. 2
Prezes Rady Ministrw, w cigu 14 dni od dnia powoania przez Prezydenta Rzeczypospolitej,
przedstawia Sejmowi program dziaania Rady Ministrw z wnioskiem o udzielenie jej wotum zaufania.
Wotum zaufania Sejm uchwala bezwzgldn wikszoci gosw w obecnoci co najmniej poowy
ustawowej liczby posw.
Prezes Rady Ministrw przedstawia na posiedzeniu plenarnym program dziaania rzdu, expose,
koczc swoje wystpienie prob o udzielenie wotum zaufania. Nastpnie nastpuje dyskusja
posowie mog zadawa pytania. Po dyskusji nastpuje gosowanie nad wotum nieufnoci. Potrzeba
wikszoci bezwzgldnej w obecnoci poowy ustawowej liczby posw.
II Etap Inicjatywa przechodzi w rce Sejmu
art. 154 ust. 3.
W razie niepowoania Rady Ministrw w trybie ust. 1 lub nieudzielenia jej wotum zaufania w trybie
ust. 2 Sejm w cigu 14 dni od upywu terminw okrelonych w ust. 1 lub ust. 2 wybiera Prezesa Rady
Ministrw oraz proponowanych przez niego czonkw Rady Ministrw bezwzgldn wikszoci
gosw w obecnoci co najmniej poowy ustawowej liczby posw. Prezydent Rzeczypospolitej
powouje tak wybran Rad Ministrw i odbiera przysig od jej czonkw.
Rada Ministrw jest powoywana zarzdzeniem ogaszanym w Monitorze Polskim.
III Etap Inicjatywa wraca do Prezydenta
Art. 155. ust. 1
W razie niepowoania Rady Ministrw w trybie art. 154 ust. 3 Prezydent Rzeczypospolitej w cigu 14
dni powouje Prezesa Rady Ministrw i na jego wniosek pozostaych czonkw Rady Ministrw oraz
odbiera od nich przysig. Sejm w cigu 14 dni od dnia powoania Rady Ministrw przez Prezydenta
Rzeczypospolitej udziela jej wotum zaufania wikszoci gosw w obecnoci co najmniej poowy
ustawowej liczby posw.
Rada Ministrw otrzymuje wotum zaufania zwyk wikszoci gosw.
W razie niepowodzenia III etapu Prezydent nie ma wyboru, musi rozwiza Parlament (jest to decyzja
obligatoryjna)
art. 155 ust. 2
W razie nieudzielenia Radzie Ministrw wotum zaufania w trybie okrelonym w ust. 1, Prezydent
Rzeczypospolitej skraca kadencj Sejmu i zarzdza wybory.

Dymisja Rzdu

na pierwszym posiedzeniu nowowybranego Sejmu

gdy nie uzyska wotum zaufania
na wniosek Premiera z powodw osobistych w tym wypadku wyjtkowo Prezydent moe nie
przyj dymisji (???)
Kontrowersje:
nieotrzymania absolutorium za wykonanie budetu nie ma koniecznoci skadania dymisji przez
Rzd

Rola Premiera w tworzeniu Rzdu

(kilkuminutowa przerwa w notatkach )
53

Premierzy nie bdcy liderami partii:

Jan Krzysztof Bielecki nie by liderem partii
Jerzy Buzek lider AWS Maran Krzaklewski owiadczy, e nie podejmie si misji tworzenia
rzdu ale nie byo mu obojtne kto zostanie premierem
Marek Belka w momencie wyboru nie by nawet czonkiem SLD
Hanna Suchocka nie naleaa do pierwszoplanowego gremium Unii Demokratycznej

Zmiany w skadzie Rady Ministrw

Art. 161.
Prezydent Rzeczypospolitej, na wniosek Prezesa Rady Ministrw, dokonuje zmian w skadzie Rady
Ministrw.
Prezydent ma obowizek przyjcia rezygnacji ministra gdy:
otrzymuje ona wotum nieufnoci od Sejmu
Premier wnosi o takie odwoanie

Odpowiedzialno Rady Ministrw

Rada Ministrw ponosi odpowiedzialno polityczn (parlamentarn). Wie si

z niezrealizowaniem programu.
solidarny krytyka skierowana pod adresem caej Rady Ministrw
Art. 158. konstruktywne wotum nieufnoci
1. Sejm wyraa Radzie Ministrw wotum nieufnoci wikszoci ustawowej liczby posw na wniosek
zgoszony przez co najmniej 46 posw i wskazujcy imiennie kandydata na Prezesa Rady Ministrw.
Jeeli uchwaa zostaa przyjta przez Sejm, Prezydent Rzeczypospolitej przyjmuje dymisj Rady
Ministrw i powouje wybranego przez Sejm nowego Prezesa Rady Ministrw, a na jego wniosek
pozostaych czonkw Rady Ministrw oraz odbiera od nich przysig.
2. Wniosek o podjcie uchway, o ktrej mowa w ust. 1, moe by poddany pod gosowanie nie
wczeniej ni po upywie 7 dni od dnia jego zgoszenia. Powtrny wniosek moe by zgoszony nie
wczeniej ni po upywie 3 miesicy od dnia zgoszenia poprzedniego wniosku. Powtrny wniosek
moe by zgoszony przed upywem 3 miesicy, jeeli wystpi z nim co najmniej 115 posw.
Wniosek nie moe by gosowany w trybie wniosku nagego.
Konstytucja nie precyzuje jednak kiedy najpniej moe by gosowany wniosek o wotum nieufnoci.
indywidualny krytyka skierowana pod adresem konkretnego ministra
Art. 159.
1. Sejm moe wyrazi ministrowi wotum nieufnoci. Wniosek o wyraenie wotum nieufnoci moe by
zgoszony przez co najmniej 69 posw. Przepis art. 158 ust. 2 stosuje si odpowiednio.
2. Prezydent Rzeczypospolitej odwouje ministra, ktremu Sejm wyrazi wotum nieufnoci wikszoci
gosw ustawowej liczby posw.
wotum zaufania
Rzd otrzymuje je przy swoim powstaniu, po expose
Premier moe zwrci si o wyraenie wotum zaufania w dowolnym momencie, najczciej
dochodzi do tego gdy:
o jedna z partii koalicyjnych wycofuje si z rzdu
Czonkowie Rady Ministrw ponosz odpowiedzialno Konstytucyjn i ma ona charakter
indywidualny.
Wykad 17 18.03.2008

Trzy funkcje Rady Ministrw

Funkcja organu wykonawczego

wykonywanie ustaw - Rada Ministrw odpowiedzialna jest za wykonywanie przez inne organy
administracji rzdowej ustaw
stanowienie prawa - ma obowizek stanowi prawo majce charakter wykonawczy czyli
doprecyzowujce prawo i majce umoliwi jego wykonywanie.
54

 rozporzdzenie wykonawcze - moe wyda jedynie organ upowaniony w ustawie. Warunkiem

wejcia w ycie rozporzdzenia jest jego opublikowanie w Dzienniku Ustaw i co do zasady
wchodz one w ycie po upywie 14 dni od daty ich opublikowania.
uchway - maj charakter wewntrzny, obowizuj wycznie jednostki organizacyjne podlege
Radzie Ministrw
zarzdzenia
Uchway i zarzdzenia podlegaj kontroli prawnej.
skadanie odpowiednich sprawozda i informacji
Inicjatywa ustawodawcza Rzdu
Rzd ma moliwo inicjatywy ustawodawczej jednake czciej korzysta z inicjatywy
ustawodawczej posw bo jest to procedura szybsza.
Prawo inicjatywy ustawodawczej posiada caa Rada Ministrw, z projektem musi zapozna si caa
Rada Ministrw, kade ministerstwo moe zaproponowa poprawki.
Rada Ministrw ma prawo zgaszania poprawek podczas normalnego trybu ustawodawczego.
Wyczne prawo wystpowania z inicjatyw ustawodawcz przysuguje Radzie Ministrw w
nastpujcych sprawach:
projekt ustawy budetowej
projekt ustawy o prowizorium budetowym
projekt ustawy o zmianie budetu
projekt ustawy o zaciganiu dugu publicznego
Projekt pilny
Art. 123.
1. Rada Ministrw moe uzna uchwalony przez siebie projekt ustawy za pilny, z wyjtkiem projektw
ustaw podatkowych, ustaw dotyczcych wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej, Sejmu, Senatu oraz
organw samorzdu terytorialnego, ustaw regulujcych ustrj i waciwo wadz publicznych, a
take kodeksw.
2. Regulamin Sejmu oraz regulamin Senatu okrelaj odrbnoci w postpowaniu ustawodawczym
w sprawie projektu pilnego.
3. W postpowaniu w sprawie ustawy, ktrej projekt zosta uznany za pilny, termin jej rozpatrzenia
przez Senat wynosi 14 dni, a termin podpisania ustawy przez Prezydenta Rzeczypospolitej wynosi 7
dni.
Rada Ministrw moe w pewnym momencie wycofa klauzul pilnoci.
Ustawa z 11.03.2004
Implementacja decyzji unijnych - organem upowanionym do implementowania decyzji unijnych
jest tylko Rada Ministrw
Ustawa zobowizuje Rad Ministrw do podjcia odpowiednich dziaa na 3 miesice przed
wejciem w ycie dyrektywy Unii Europejskiej.
Rada Ministrw jest zobowizana do:
informowania Sejmu
wsppracy w zakresie tworzenia prawa Unii Europejskiej
wsppracy w zakresie tworzenia prawa wykonawczego dla prawa Unii Europejskiej
zgaszania przez Polsk kandydatw do organw UE

Konieczno informowania Sejmu

sprawozdanie dotyczce wykonania ustawy budetowej - do tego sprawozdania doczana jest opinia
NIK, cao musi by zoona w cigu 5 miesicy od zakoczenia roku budetowego. Przyjcie tego
sprawozdania jest zwizane z udzieleniem absolutorium.
55

Funkcja sprawowania oglnego kierownictwa i koordynowanie dziaa

administracji rzdowej.
Rada Ministrw
czuwa nad wykonywaniem prawa. Rada Ministrw ma prawo uchylania kadego aktu danego
ministra na wniosek Prezesa Rady Ministrw. Uchylanie aktw danego ministra powinno
prowadzi do jego dymisji jednake w Polsce raczej nie praktykuje si dymisjonowania takiego
ministra.
ma prawo do kierowania dziaalnoci wojewodw (terytorialnego organu administracji rzdowej)
przygotowuje projekt budetu w oparciu o wytyczne Ministra Finansw (limity wydatkw, jakie
mog mie miejsce w przyszym roku w danym ministerstwie).
odpowiada za zapewnienie wewntrznego i zewntrznego bezpieczestwa pastwa. Zapewnienie
wewntrznego bezpieczestwa

Funkcja sprawowania nadzoru nad samorzdem terytorialnym.

Art. 171.
1. Dziaalno samorzdu terytorialnego podlega nadzorowi z punktu widzenia legalnoci.
2. Organami nadzoru nad dziaalnoci jednostek samorzdu terytorialnego s Prezes Rady
Ministrw i wojewodowie, a w zakresie spraw finansowych regionalne izby obrachunkowe.
3. Sejm, na wniosek Prezesa Rady Ministrw, moe rozwiza organ stanowicy samorzdu
terytorialnego, jeeli organ ten raco narusza Konstytucj lub ustawy.
Pki co nie ma przemylanej koncepcji podziau kompetencji midzy Wojewodw a Regionalne Izby
Obrachunkowe. Uprawnienia i kompetencje na drodze kolejnych ustaw przechodzc z jednego organu
do drugiego.
Nadzr sprawowany jest poprzez:
Prezesa Rady Ministrw
Wojewodw
Regionalne Izby Obrachunkowe - wszystko co pozostaje w ramach spraw finansowych
w razie powtarzajcych si narusze prawa przez organ stanowicy Prezes Rady Ministrw ma
prawo do rozwizania organu stanowicego a nastpnie wyznacza Komisarza (osob, penic
funkcj organu stanowicego).
w razie powtarzajcych si narusze prawa przez organ wykonawczy wojewoda zwraca si do
Premiera o rozwizanie organu wykonawczego a nastpnie Premier wyznacza Komisarza
w razie przeduajcego si nie realizowania zada przez organy samorzdu terytorialnego Prezes
Rady Ministrw na wniosek MSWiA moe ustanowi zarzd komisaryczny do czasu, ktry
funkcjonuje do czasu wybrania nowego organu samorzdu terytorialnego
jeeli organ samorzdu terytorialnego w okrelonym czasie nie uchwali budetu (???)
organ stanowicy zwleka z wygaszeniem mandatu Wojewoda wzywa organ stanowicy do
wygaszenia mandatu w okrelonym czasie a jeli tak si nie stanie Wojewoda podejmuje
samodzielnie decyzj zastpcz

Funkcjonowanie Rady Ministrw

Konstytucja nie uywa okrelenia kolegialno.
kolegialno - musi wynika z pewnych regu prawa i posiada pewne organy wewntrzne (np.
Prezydium Rzdu, specjalne komisje)
znaczenie potoczne - grupa osb, ktre s obdarzone okrelonymi kompetencjami
kolektywno - nie musi wynika z regu prawa
grupa osb, ktre s zwizane wsplnym celem

Zrnicowanie Rady Ministrw

Prezes Rady Ministrw
56

Kompetencje Premiera znacznie wykraczaj poza pozycj pierwszego midzy rwnymi.

Rnice midzy ministrami
Ministrowie:
resortowi
nie strojcy na czele resortw (zadaniowi, bez teki) - nie wydaj rozporzdze wykonawczych
Stae Komitety
Komitet Stay Rady Ministrw - jest powoywany przez Prezesa Rady Ministrw zarzdzeniem,
ma charakter opiniodawczo-doradczy w sprawach nalecych do zakresu dziaania rzdu
i premiera a wic jego opinie nie maj charakteru wicego. Na czele Komitetu Staego stoi jeden
z wice-premierw. Jest on powoywany zarzdzeniem premiera. Wice-przewodniczcym Komitetu
jest jeden z ministrw powoywany na wniosek wice-premiera przez Premiera. W skad Komitetu
wchodz take sekretarze stanu ministerstw oraz przedstawiciel prezydenta. Na posiedzenia s
zapraszani Prezesi NBP, Rzdowego Centrum Legislacji, Urzdu Ochrony Konkurencji
i Konsumentw.
Do zada staych nale przygotowanie, uzgadnianie, przedstawianie Premierowi i rzdowi
projektw rozstrzygni oraz rekomendacji.
Komitet Europejski Rady Ministrw - organ opiniodawczo-doradczy Prezesa Rady Ministrw
i Rady Ministrw. Jego komepetncje dotyczc spraw czonkowstwa Polski w UE. W jego skad
wchodz przewodniczcy, wice-przewodniczcy, czonkowie. W jego skad mog wchodzi oprcz
sekretarzy take podsekretarze stanu. Uzgadnia i przygotowuje projekty rozstrzygni w sprawach
czonkostwa Polski w UE.

Prezes Rady Ministrw

Art. 148.
Prezes Rady Ministrw:
1) reprezentuje Rad Ministrw,
2) kieruje pracami Rady Ministrw,
3) wydaje rozporzdzenia,
4) zapewnia wykonywanie polityki Rady Ministrw i okrela sposoby jej wykonywania,
5) koordynuje i kontroluje prac czonkw Rady Ministrw,
6) sprawuje nadzr nad samorzdem terytorialnym w granicach i formach okrelonych w Konstytucji
i ustawach,
7) jest zwierzchnikiem subowym pracownikw administracji rzdowej
Kompetencje Premiera znacznie wykraczaj poza pozycj pierwszego midzy rwnymi.

Ustawa o Radzie Ministrw

Uprawnienia:
ustala w drodze rozporzdze zakres obowizkw poszczeglnych ministerstw
ustala w drodze rozporzdze stanowiska specjalnych penomocnikw Premiera (w randze
sekretarza stanu) do zaatwienia jaki spraw
powouje sekretarzy i podsekretarzy stanu (sam decyduje o ich iloci w kancelarii Premiera,
a w ministerstwach ich liczba jest warunkowana potrzebami i wzgldami politycznymi)
Dwie role Premiera:
samodzielny organ konstytucyjny
przewodniczcy organu kolegialnego - wyposaony jest w kompetencje zwierzchnie w stosunku do
czonkw Rady Ministrw
Premier
Art. 148. ust 7.
jest zwierzchnikiem subowym pracownikw administracji rzdowej
Art. 153. ust. 2
Prezes Rady Ministrw jest zwierzchnikiem korpusu suby cywilnej.
57

Charakter prawny ministrw

Dwie role Ministra:
organ konstytucyjny stojcy na czele resortu
jako czonek organu kolegialnego
Ministrowie mog wydawa
rozporzdzenia majce charakter wykonawczy w stosunku do ustaw
uchway
zarzdzenia - s aktami wewntrznymi i dotycz wycznie pracownikw sub podlegych danemu
ministerstwu
wice-ministrowie
sekretarz stanu - mona je czy z funkcj posa lub senatora
podsekretarz stanu

Problematyka Administracji Rzdowej

Art. 152.
1. Przedstawicielem Rady Ministrw w wojewdztwie jest wojewoda.
2. Tryb powoywania i odwoywania oraz zakres dziaania wojewodw okrela ustawa.
Pod kierownictwem wojewody w wojewdztwie dziaaj
kierownicy zespolonych sub inspekcji i stray
organy administracji niezespolonej - tworzone w drodze odrbnych ustaw
wojskowe
szefowie sztabw wojskowych, wojskowych komend uzupenie
dyrektorzy jednostek skarbowych
inspektorzy skarbowi
dyrektorzy okrgowych urzdw grniczych, celnych, morskich, statystycznych
Ustawa o terenowych organach administracji rzdowej wprowadza zasad domniemania kompetencji
Wojewody w zakresie wszelkich spraw administracji rzdowej, ktre nie zostay zastrzeone dla
innych organw.
Wojewoda dziaa przy pomocy wice-wojewodw, powoywanych przez Premiera na wniosek
Wojewody.
Wojewoda stoi na czele Urzdu Wojewdzkiego, ktry dziaa na podstawie statutu opracowanego
przez Wojewod i zatwierdzonego przez Prezesa Rady Ministrw.
Wykad 18 2.04.2008

TRYBUNA KONSTYTUCYJNY
Geneza Trybunau Konstytucyjnego
Na pocztku lat 20 w niektrych pastwach europejskich pojawiaj si pierwsze TK (Austria
Czechosowacja i Hiszpania). W europie wschodniej pojawiy si one dopiero w latach 90. Od tej
zasady byy pewne wyjtki. Pierwszym pastwem ktre zdecydowao si na powoanie sondy
konstytucyjny by Jugosawia. Drugim pastwie byy Czechy (1968). Kolejnym pastwem byy
Wgry.
Inaczej sytuacja wygldaa na zachodzie:
- 1949 RFN
- 1948 Wochy (rozpocz swoje dziaania dopiero po kilku latach)
W chwili obecnej system ten wystpuje powszechnie cho rnie si od siebie np. w Bugarii
i Rumuni nie ma skargi konstytucyjnej.
58

Kontrola konstytucyjnoci prawa

Modele kontroli konstytucyjnoci prawa

charakter pozaparlamentarny
sdowa
o Trybunay Konstytucyjne
o Sdy zwyke
polityczna tylko we Francji realizowana przez Rad Konstytucyjn
charakter parlamentarny obecnie nie istnieje charakterystyczne dla pastw socjalistycznych
samokontrola ZSRR, Polska do 1976
naczelny organ typu prezydialnego Polska po 10.02.1976
specjalne komisje konstytucyjno-prawne Rumunia komisja w swoim skadzie grupowaa
parlamentarzystw i profesorw prawa

Kontrola pozaparlamentarna polityczna we Francji

Rada Konstytucyjna powstaa na podstawie Konstytucji V Republiki w 1958.
Skada si z 3 czonkw, w jej skad mog wchodzi byli Prezydenci. Skad odnawia si co 3 lata
o 1/3.
Funkcje
sprawdzanie przebiegu referendum wyborw prezydenckich
doradcze wobec Prezydenta
bada zgodno prawa z Konstytucj wypowiada si o aktach uchwalonych ale jeszcze nie
promulgowanych (nie podpisanych) przez prezydenta. Jeli stwierdzi, e akt jest niekonstytucyjny
prezydent nie moe go podpisa.

Kontrola pozaparlamentarna sdowa sprawowana przez sdy zwyke

USA kontroli podlegaj ustawy stanowe i federalne, akty wadzy wykonawczej (Prezydenta).
Prawo do kontroli aktw prawnych wynika z ustawy o ustroju sdw powszechnych. Ustawa nie
wspomina jednak o Sdzie Najwyszym. Przyjmuje si, e uprawnienie do kontroli dla Sdu
Najwyszego wynika z ducha Konstytucji.
Sprawa Maverick vs. Magison (???)
Sd Najwyszy wypowiada si najczciej w sprawach aktw dotyczcych praw obywatelskich.
Kompetencja Sdu Najwyszego nie ogranicza si do badania aktw kongresu. Sd Najwyszy moe
bada rwnie akty Prezydenckie. Uprawnienie to uzyska na podstawie precedensu z 1953r
zwizanego z Wojn w Korei hutnicy, ktrym nakazano aktem prezydenckim powrt do pracy
zaskaryli ten akt do Sdu Najwyszego.
Kontrola konkretna, nieabstrakcyjna. Do Sdu Najwyszego sprawa trafia gdy strona pozwana nie ma
ju innej moliwoci obrony swych praw. Sdziowie nie s zwizani wyrokiem, w tym sensie, e jeli
zdarzy si sprawa identyczna to stosuje si rozwizanie z wyroku ale jeli tylko podobna to nie trzeba
go stosowa.
Orzeczenie Sdu Najwyszego maj charakter sygnalizacyjny w stosunku do kongresu, ktry moe
dokona nowelizacji aktu. Orzeczenie Sdu Najwyszego zawiesza moc obowizywania aktu
prawnego.

Polska
Kontrola sprawowana jest przez Trybuna Konstytucyjny, organ wadzy sdowniczej (a wic nie jest to
sd). W !982 wprowadzono do Konstytucji Trybuna Konstytucyjny w tym samym rozdziale co
Trybuna Stanu i Najwysz Izb Kontroli.
59

Wprowadzajc Trybuna Konstytucyjno zastanawiano si nad ostatecznoci jego rozstrzygni. Nie

chciano si na to zgodzi eby nie ama konstytucyjnej zasady o nadrzdnoci wadzy organu
przedstawicielskiego (Sejmu). By to oczywicie pretekst aby nie wprowadzi mechanizmu, ktry
pozwalaby kontrolowa dziaania pastwa min. w sferze wolnoci i praw obywatelskich np. w drodze
skargi konstytucyjnej (koncepcje jej istnienia take odrzucono).

Ustawa z 1985r
Kompetencje Trybunau Konstytucyjnego byy o wiele skromniejsze ni obecnie. Badano zgodno
aktw normatywnych z aktami ustawodawczymi. Nie zdecydowano si na ostateczno orzecze
Trybunau Konstytucyjnego w sprawie ustaw. Takie orzeczenie o niekonstytucyjnoci musiao by
zaakceptowane lub odrzucone przez Sejm ale nie sprecyzowano terminu w jakim Sejm ma si nim
zaj. Jeli chodzi o akty normatywne stojce poniej ustawy w zasadzie uznano ostateczno
orzeczenie o niekonstytucyjnoci ale pozostawiono furtk Rada Ministrw moga w cigu 30 dni
zada ponownego rozpatrzenia sprawy przez Trybuna Konstytucyjny w penym skadzie.
Powszechn praktyk byo uchylanie aktu prawnego w momencie skierowania go do rozpatrzenia
przez Trybuna wadze zapobiegay w ten sposb stwierdzeniu niekonstytucyjnoci, ktre mogoby
sta si powodem do roszcze ze strony obywateli.

1989
Trybuna Konstytucyjny zyskuje w spadku po Radzie Pastwa, ktra czynia to od 1956r, prawo do
podawania powszechnie obowizujcej wykadni ustaw. Uprawnienie to byo sprzeczne z Konstytucj,
ze wzgldu na to, e nastawao na niezawiso sdw, ale do 1997r nikt nie wystpi o zbadanie jego
zgodnoci z Konstytucj.
W odniesieniu do ustawy z 1985r uchwalono, e jeli Sejm w cigu 6 miesicy nie zajmie stanowiska
w sprawie orzeczenia Trybunau Konstytucyjnego to staje si ono wice.

1.8.1997
Z chwil uchwalenia nowej konstytucji zostaa uchwalona nowa ustawa o TK (1 sierpnia 1997r.)
W wietle art. 177 (tej ustawy???) TK skada si z 15 sdziw ( wczeniej byo ich 12 zwikszenie
liczby argumentowano przypisaniem nowych zada; pojawia si skarga). Orzeczenia te nie zawsze
miay charakter ostateczny (art. 238).
Kadencja Sdziego TK trwa 9 lat bez wzgldu na to, kiedy nastpi wybr. Wyboru dokonuje Sejm na
wniosek Prezydium Sejmu bd grupy 50 posw. Wyboru dokonuje si bezwzgldn wikszoci
gosw. Kandydat musi mie kwalifikacje do zajmowania stanowiska Sdziego Sdu Najwyszego
bd NSA. Zasada ta ma gwarantowa fachowo Trybunau Konstytucyjnego podczas gdy
Konstytucja mwi e maj by to osoby wyrniajce si wiedz prawnicz.
Art. 195.
1. Sdziowie Trybunau Konstytucyjnego w sprawowaniu swojego urzdu s niezawili i podlegaj
tylko Konstytucji.
2. Sdziom Trybunau Konstytucyjnego zapewnia si warunki pracy i wynagrodzenie odpowiadajce
godnoci urzdu oraz zakresowi ich obowizkw.
3. Sdziowie Trybunau Konstytucyjnego w okresie zajmowania stanowiska nie mog nalee do partii
politycznej, zwizku zawodowego ani prowadzi dziaalnoci publicznej nie dajcej si pogodzi
z zasadami niezalenoci sdw i niezawisoci sdziw.
Wyganicie mandatu sdziego powoduj
wydalenie dyscyplinarne
skazanie prawomocnym wyrokiem sdu
zrzeczenie si stanowiska
stwierdzenie przez komisj lekarsk o niezdolnoci do wykonywania funkcji
Na status sdziego wpywaj rwnie
immunitet
po zakoczeniu 9 letniej kadencji sdzia wraca na poprzednie stanowisko lub przechodzi w stan
spoczynku
60

Organy

Prezes
Powouje go Prezydent z dwch kandydatw, przedstawionych przez Zgromadzenie Oglne
Sdziw TK
Reprezentuje Trybuna na zewntrz
jest odpowiedzialny za sprawne funkcjonowanie Trybunau
Zgromadzenie Oglne Sdziw TK
wybiera kandydatw na stanowisko Prezesa i Wice-prezesa
przyjcie projektu budetu TK
tworzenie sprawozda o dziaaniu TK

Waciwo TK
Jest to organ wadzy sdowniczej.

Kompetencje
Art. 188.
Trybuna Konstytucyjny orzeka w sprawach:
1) zgodnoci ustaw i umw midzynarodowych z Konstytucj,
2) zgodnoci ustaw z ratyfikowanymi umowami midzynarodowymi, ktrych ratyfikacja wymagaa
uprzedniej zgody wyraonej w ustawie,
3) zgodnoci przepisw prawa, wydawanych przez centralne organy pastwowe, z Konstytucj,
ratyfikowanymi umowami midzynarodowymi i ustawami,
4) zgodnoci z Konstytucj celw lub dziaalnoci partii politycznych,
5) skargi konstytucyjnej, o ktrej mowa w art. 79 ust. 1.
Kontrola materialna i formalna
materialna oznacza badanie czy dany akty nie narusza konstytucji, umowy midzynarodowej,
ustawy przez tre normy zawartej w danym akcie
formalna dokonuje oceny czy dany akt zosta wydany przez konkretny organ, czy nie zostay
przekroczone kompetencje
Kontrola abstrakcyjna i konretna
abstrakcyjna; gdy okrelone w konstytucji podmioty wystpuj z wnioskiem o stwierdzenie
niezgodnoci z konstytucj aktw prawnych
kontrola konkretna ma miejsce w okrelonych sprawach (pytania konstytucyjne, skarga)
Kontroli nie podlegaj akty prawa miejscowego, ktre podlegaj kontroli organw nadrzdnych
i sdw administracyjnych.
Przedmiotem kontroli nie mog by akty ktre utraciy sw moc oraz akty konkretno indywidualne
Konstytucja nie zawiera adnego elementu czasowego (hmmm..???)
Przesanki skargi
suy obronie praw i wolnoci ustanowionych w Konstytucji
prawo do wniesienia przysuguje tylko podmiotowi, ktrego prawa lub wolnoci zostay naruszone
Nie ujte zakresem skargi
prawo azylu
prawo ubiegania si o status uchodcy
prawa i wolnoci ustanowione wycznie w ustawach bd wynikajce z umw midzynarodowych
Art. 79 nie jest objte prawo azylu i prawo ubiegania si o status uchodcy. Nie s objte rwnie
prawa i wolnoci ustanowione w ustawach i wynikajce z umw midzynarodowych.

61

W skardze konstytucyjnej mona podnie wycznie zarzut e ostateczne orzeczenie sdu bd

organw administracji zostao wydane na podstawie aktu niezgodnego z konstytucj. Wadliwo musi
mie charakter merytoryczny.
Orzekanie o zgodnoci z konstytucj celw i zgodnoci dziaalnoci partii politycznych
TK bada zgodno celw lub dziaania partii politycznych z konstytucj. Warunkiem zarejestrowania
partii jest przedstawienie statutu partii. Rejestracji dokonuje Sd Okrgowy w Warszawie.
W zalenoci od tego jak cele partii s ujte Sd Okrgowy bada te cele przed dokonaniem rejestracji
partii. Kompetencj TK jest badanie celw dziaalnoci a nie metody dziaalnoci partii. Przed
wpisaniem do ewidencji sd czytajc wniosek moe mie wtpliwoci co do konstytucyjnoci celw
partii wwczas sd okrgowy wystpuje do trybunau, jeeli TK orzeknie e cele te s nie zgodne
z konstytucj odmawia si wpisania partii do ewidencji. W drugim przypadku kontroli poddaje si cele
partii ju dziaajcej (bada si najczciej w przypadku gdy jaka partia ma utajnione struktury, w tej
sytuacji dziaa si ju nie same cele lecz dziaalno). W przypadku badania zgodnoci celw lub
dziaania partii politycznych z konstytucj TK orzeka w skadzie penym.
Rozstrzyganie sporw kompetencyjnych
Art. 189.
Trybuna Konstytucyjny rozstrzyga spory kompetencyjne pomidzy centralnymi konstytucyjnymi
organami pastwa
Spr
pozytywny dwa lub wicej organw uznaje si za waciwe do rozstrzygnicia sprawy
negatywny dwa bd wiksza liczba organw uznaje si za niewaciwe do rozstrzygnicia
problemu
Orzekanie (stwierdzenie) w sprawie przeszkody w sprawowaniu urzdu przez prezydenta
Art. 131. ust. 1
1. Jeeli Prezydent Rzeczypospolitej nie moe przejciowo sprawowa urzdu, zawiadamia o tym
Marszaka Sejmu, ktry tymczasowo przejmuje obowizki Prezydenta Rzeczypospolitej. Gdy Prezydent
Rzeczypospolitej nie jest w stanie zawiadomi Marszaka Sejmu o niemonoci sprawowania urzdu,
wwczas o stwierdzeniu przeszkody w sprawowaniu urzdu przez Prezydenta Rzeczypospolitej
rozstrzyga Trybuna Konstytucyjny na wniosek Marszaka Sejmu. W razie uznania przejciowej
niemonoci sprawowania urzdu przez Prezydenta Rzeczypospolitej Trybuna Konstytucyjny
powierza Marszakowi Sejmu tymczasowe wykonywanie obowizkw Prezydenta Rzeczypospolitej.
Jeeli gowa pastwa nie moe przejciowo sprawowa swoich obowizkw, zawiadamia o tym
Marszaka Sejmu i powierza mu tymczasowe wykonywanie obowizkw. W sytuacji gdy prezydent
nie jest w stanie powiadomi Marszaka Sejmu, decyzj o przekazanie Marszakowi tymczasowych
funkcji Prezydenta podejmuje TK na wniosek Marszaka Sejmu. Marszaek wystpuje z wnioskiem
o niemonoci sprawowania funkcji przez prezydenta. W rozprawie tej musi uczestniczy Marszaek
Sejmu, Marszaek Senatu, I prezes SN i prokurator generalny. W tej kwestii te jest wydawane
postanowienie. Decyzja zapada przy penym skadzie TK. Marszaek wchodzi w pene obowizki
i kompetencji sejmu poza moliwoci skracania kadencji Sejmu.
Funkcja Sygnalizacyjna
TK nie moe dokonywa oceny zgodnoci ustaw z innymi ustawami (kontrola pozioma). W praktyce
TK zosta upowaniony do przedstawienia waciwym organom prawotwrczym uwag
o stwierdzonych uchybieniach i lukach w prawie. Tego rodzaju wystpienia sygnalizacyjne nie maj
charakteru wicego wobec organu, do ktrego zostay skierowane. Realizowana jest na podstawie
art. 4 ustawy o TK. Nie przeprowadza si nad nim gosowania. Informacj t TK przedstawia na
corocznym posiedzeniu na ktrym zapraszani s wszyscy najwysi przedstawiciele wadzy.
Wykad 19 9.04.2008
Badanie zgodnoci celw lub dziaalnoci partii politycznych z Konstytucj.
Art. 13.
62

Zakazane jest istnienie partii politycznych i innych organizacji odwoujcych si w swoich

programach do totalitarnych metod i praktyk dziaania nazizmu, faszyzmu i komunizmu, a take tych,
ktrych program lub dziaalno zakada lub dopuszcza nienawi rasow i narodowociow,
stosowanie przemocy w celu zdobycia wadzy lub wpywu na polityk pastwa albo przewiduje
utajnienie struktur lub czonkostwa.
Postpowania moe zada Prokurator Generalny. W postpowaniu powinni uczestniczy
przedstawiciele partii politycznej.
Jeli nie mona stwierdzi kto jest osob upowanion do reprezentowania partii Trybuna
Konstytucyjny uznaje za tak osob ktra faktycznie kieruje dziaalnoci partii.
Trybuna Konstytucyjny orzeka na podstawie statutu partii i ustawy o dziaalnoci partii politycznych.

Postpowanie przed Trybunaem Konstytucyjnym

Podmioty uprawnione do zgaszania skargi art. 191
w sposb generalny
Prezydent
Marszaek Sejmu, Senatu
Prezes Rady Ministrw
grup 50 posw
grup 30 senatorw
Prezesa NSA
I Prezesa Sdu Najwyszego
Prokuratora Generalnego
Prezesa NIK
Rzecznika Praw Obywatelskich
szczegowo gdy akt normatywny majcy podlega zaskareniu dotyczy spraw objtych
zakresem dziaania danego podmiotu
organy stanowice samorzdu terytorialnego
oglnokrajowe wadze organizacji pracodawcw i organizacji zawodowych
kocioy i inne zwizki wyznaniowe
Podmiot musi udowodni, e akt objty wnioskiem dotyczy spraw objtych zakresem dziaania
tego podmiotu.
indywidualnie Krajowa Rada Sdownictwa w zakresie aktw dotyczcych niezalenoci sdw
Podmioty uprawnione do .(???)
Marszaek Sejmu
Marszaek Senatu
Prezes Rady Ministrw
I Prezes Sdu Najwyszego
Prezes NIK
Pytanie prawne moe postawi kady sd, jeli pytanie nawizuje do rozstrzygnicia (???).
Postpowanie
mona wzywa wiadkw
mona posikowa si opiniami biegych
mona posugiwa si dokumentami
postpowanie jest jawne moe nie wystpowa w dwch przypadkach
sprawa dotyczy bezpieczestwa pastwa
sprawa dotyczy tajemnicy pastwowej

63

III Skady orzekajce

Peny skad co najmniej 9 sdziw
rozstrzyganie sporw kompetencyjnych midzy centralnymi konstytucyjnymi organami
pastwa
stwierdzenie przeszkody w sprawowaniu urzdu przez Prezydenta
stwierdzenie zgodnoci z Konstytucj przed podpisaniem ustawy
wnioski dotyczce umw midzynarodowych przed ratyfikacj
szczeglna zawio na wniosek samego skadu orzekajcego lub Prezesa TK
skad 5-osobowy
zgodno ustaw lub ratyfikowanych umw midzynarodowych z Konstytucj
zgodno ustaw z umowami midzynarodowymi, ktrych ratyfikacja wymagaa zgody
wyraonej w ustawie
skad 3- osobowy
zgodno innych aktw normatywnych z Konstytucj, ratyfikowanymi umowami
midzynarodowymi i ustawami
zaalenia na nie nadanie biegu wnioskom o sprawdzenie zgodnoci aktw normatywnych
z Konstytucj, ratyfikowanymi umowami midzynarodowymi, ustawami.
skargi konstytucyjne
Orzeczenia maj moc obowizujc i maj charakter ostateczny.
17.10.1997 Konstytucja wesza w ycie.
Art. 190. ust. 1 i 2
1. Orzeczenia Trybunau Konstytucyjnego maj moc powszechnie obowizujc i s ostateczne.
2. Orzeczenia Trybunau Konstytucyjnego w sprawach wymienionych w art. 188 podlegaj
niezwocznemu ogoszeniu w organie urzdowym, w ktrym akt normatywny by ogoszony. Jeeli akt
nie by ogoszony, orzeczenie ogasza si w Dzienniku Urzdowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor
Polski".
Orzeczenia TK wchodz w ycie natychmiast chyba, e Trybuna Konstytucyjny postanowi inaczej.
Termin wejcia w ycie orzeczenia nie moe przekroczy
18 miesicy gdy chodzi o ustaw
12 miesicy gdy chodzi o inny akt normatywny
Termin wyznacza si z uwagi na
ewentualne koszty

Konsekwencje orzecze Trybunau Konstytucyjnego

Art. 190. ust. 4
Orzeczenie Trybunau Konstytucyjnego o niezgodnoci z Konstytucj, umow midzynarodow lub z
ustaw aktu normatywnego, na podstawie ktrego zostao wydane prawomocne orzeczenie sdowe,
ostateczna decyzja administracyjna lub rozstrzygnicie w innych sprawach, stanowi podstaw do
wznowienia postpowania, uchylenia decyzji lub innego rozstrzygnicia na zasadach i w trybie
okrelonych w przepisach waciwych dla danego postpowania.
Orzeczenie TK stanowi podstaw do wznowienia postpowania.

TRYBUNA STANU
Wie si z odpowiedzialnoci konstytucyjn piastunw wadzy wykonawczej. Odpowiedzialno ta
wie si z deliktami konstytucyjnymi czyli takimi naruszenia Konstytucji lub ustawy, ktre nie s
naruszeniami kodeksu karnego, kodeksu karnego skarbowego, . (???).

64

Odpowiedzialno przed Trybunaem Stanu

konstytucyjna do 10 lat od popenienia

prawno-karna za popenienie zwykego przestpstwa pospolitego

Historia odpowiedzialnoci przed Trybunaem Stanu

W okresie midzywojennym minister Gabriel Czechowicz zosta podstawiony przed TS za 40 krotne
zwikszenie kwoty do dyspozycji Rady Ministrw i sfinansowanie z tego funduszu kampanii BBWR.
Odpowiedzialno konstytucyjna narodzia si w Anglii pod nazw impeachment. Pniej procedura
ta zostaa przeniesiona do USA miay miejsce prby uruchomienia tej procedury wobec
Prezydentw Andrew Jacksona, Woodrowa Wilsona, Richarda Nixona.
Na wiecie odpowiedzialno konstytucyjna realizowana jest przed rnymi organami.
Belgia Sd Najwyszy
Anglia Izba Lordw
Wochy Trybuna Konstytucyjny
Trybuna Stanu dziaa na mocy ustawy bardzo podobnej do ustawy z okresu midzywojennego.
W ustawie midzywojennej szerszy jest jedynie katalog kar.
Odpowiedzialno jest zrnicowana
podmiotowo - w zwizku z penionym stanowiskiem lub zakresem urzdowania
Prezydent
Prezes Rady Ministrw
Czonkowie Rady Ministrw
Prezes NBP
Prezes NIK
Czonkowie KRRiTV
Kierownicy Ministerstw
Naczelny dowdca si zbrojnych
Posowie i Senatorowie w zakresie okrelonym w art. 107
przedmiotowo
Prezydent
o delikty konstytucyjne
o przestpstwa pospolite
o
Prezes Rady Ministrw, Czonkowie Rady Ministrw - jedynie za przestpstwo pospolite
zwizane z zajmowanym stanowiskiem, ale TS moe uzna swoj niewaciwo

Posowie i Senatorowie (???) Na wniosek Marszaka wniosek o postawienie przed TS gosuje
odpowiednia Izba
Cechy czynw podlegajcych odpowiedzialnoci konstytucyjnej
nie stanowice przestpstwa
popenione przez osoby w zakresie swojego urzdowania lub w zwizku z penionym
stanowiskiem
majce charakter zawiniony
naruszajce Konstytucj lub ustawy

Skad Trybunau Stanu

Przewodniczcy I Prezes Sdu Najwyszego
16 czonkw wybieranych przez Sejm spoza grona posw i senatorw
S oni wybierani na okres kadencji Parlamentu.

65

Skad Trybunau Stanu ma charakter-prawno spoeczny. Zastpcy Przewodniczcego oraz poowa

skadu musz legitymowa si kwalifikacjami sdziowskimi. Wybierani do Trybunau Stanu nie mog
znajdowa si w stanie oskarenia w procesach karnych.
W skad TS mog wchodzi
obywatele polscy
nie karani
nie bdcy pracownikami administracji rzdowej
Wykad 20 16.04.2008

Postpowanie przed Trybunaem Stanu

W sprawie odpowiedzialnoci konstytucyjnej piastunw wadzy wykonawczej
III Fazy
I.
Postpowanie przygotowawcze powstpowanie wstpne, w Sejmie nabiera cech
ledztwa, prowadzi si je na podstawie Ustawy o Trybunale Stanu, Regulaminu Sejmu lub
Zgromadzenia Narodowego oraz przepisw Kodeksu Postpowania Karnego
Etapy postpowania przygotowawczego
Uprawniony podmiot musi zoy wniosek wstpny kierowany na rce Marszaka Sejmu
Skierowanie wniosku przez Marszaka do Komisji Odpowiedzialnoci Konstytucyjnej (z t chwil
rozpoczyna si prowadzenie ledztwa). Komisja Odpowiedzialnoci Konstytucyjnej powinna
wezwa osob, ktrej dotyczy wniosek.
Na tym etapie udzia obrocy jest fakultatywny.
Osoba objta wnioskiem ma prawo do skadania wyjanie, powoywa si na wiadkw, moe da
od Komisji aby ta wezwaa kogo na wiadkw lub okazaa odpowiednie dokumenty. Komisja moe
zwraca si do NIK lub prokuratury w celu przeprowadzenia postpowania wyjaniajcego w jakiej
sprawie.
Podjcie przez Komisj uchway zawierajcej wniosek o pocignicie do odpowiedzialnoci
konstytucyjnej (postawienie w stan oskarenia jeli dotyczy Prezydenta) lub o umorzenie
postpowania.
Wniosek musi spenia wszelkie wymogi formalne gdy staje si aktem oskarenia.
Podjcie przez Sejm lub Zgromadzenie Narodowe o postawienie w stan oskarenia, wybranie grup
oskarycieli i skierowanie sprawy do Trybunau Stanu lub umorzenie postpowania
Wikszoci wymagane do postawienia przed Trybuna Stanu
2/3 (374) gosw oglnej liczby czonkw Zgromadzenia Narodowego 3/5 (276) gosw oglnej liczby Posw Premier, Czonkowie Rady Ministrw, (???)
Bezwzgldna wikszo (???)
Zgromadzenie Narodowe wybiera dwch oskarycieli, ktrzy powinni posiada uprawnienia do
zajmowania stanowiska sdziego. Jeli oskarycieli wybiera Sejm to przynajmniej jeden powinien
posiada takie kwalifikacje.
II.
Postpowanie przed Trybunaem Stanu ma co do zasady charakter dwuinstancyjny
Obejmuje okres od wpynicia aktu oskarenia a do momentu orzeczenia. Sprawa jest rozpatrywana
wycznie w ramach uchway Zgromadzenia Narodowego lub Sejmu.
Waciwo Trybunau Stanu
naruszenie Konstytucji i popenienie przestpstwa pospolitego przez Prezydenta
delikt Konstytucyjny i popenienie przestpstwa pospolitego majcego zwizek z zajmowanym
stanowiskiem
Orzekanie
W I instancji Przewodniczcy i 4 sdziw
W II instancji - Przewodniczcy i 6 sdziw z wyczeniem Sdziw orzekajcych w I instancji
Nie ma moliwoci wniesienie kasacji, orzeczenie TS jest prawomocne.
Stosowane kary
utrata czynnego i biernego prawa wyborczego we wszystkich wyborach odbywajcych si
w Polsce na okres od 2 do 10 lat
zakaz zajmowania kierowniczych stanowisk w przedsibiorstwach pastwowych,
organizacjach na okres od 2 do 10 lat
utrata odznacze, orderw i tytuw honorowych
66

 pozbawienie mandatu poselskiego jeli postpowanie dotyczy posa lub senatora z art. 107
zoenie z urzdu jeli osoba postawiona przed TS takowe piastuje jeli postpowanie dotyczy
deliktu konstytucyjnego
TS moe poprzesta jedynie na uznaniu winy
kary z kodeksu karnego jeli sprawa dotyczy przestpstwa pospolitego

III.

Postpowanie wykonawcze

Rozdzia funkcji orzekania i cigania.

Wniosek wstpny moe zoy
140 czonkw Zgromadzenia Narodowego aby przed TS odpowiada Prezydent
Prezydent lub grupa 115 posw aby przed TS odpowiaday podmioty wymienione w ustawie
przez komisj ledcz aby przed TS odpowiaday podmioty z wyjtkiem Prezydenta, Premiera,
Czonkw Rady Ministrw (?)
Wniosek nie jest aktem oskarenia.

ORGANIZACJA WYMIARU SPRAWIEDLIWOCI

Art. 175. ust. 1
Wymiar sprawiedliwoci w Rzeczypospolitej Polskiej sprawuj Sd Najwyszy, sdy powszechne, sdy
administracyjne oraz sdy wojskowe.
Wymiar sprawiedliwoci sprawuj 4 rodzaje sdw.

Sd Najwyszy
Sd Najwyszy jest organem wymiaru sprawiedliwoci wycznie w tych sprawach, ktre nale do
jego waciwoci.
Art. 183. ust. 1 i 2
1. Sd Najwyszy sprawuje nadzr nad dziaalnoci sdw powszechnych i wojskowych w zakresie
orzekania.
2. Sd Najwyszy wykonuje take inne czynnoci okrelone w Konstytucji i ustawach.
Sd Najwyszy oprcz funkcji kontroli judykacyjnej spenia take inne funkcje.
Sd Najwyszy dziaa na podstawie ustawy z dnia 23.11.2002 - Ustawy o Sdzie Najwyszym.
Sd Najwyszy jest sdem kasacyjnym w sprawach rozpatrywanych przez Sdy Powszechne lub Sdy
Wojskowe.

Skad

I Prezes
Prezesi
Sdziowie Sdu Najwyszego

Izby

Izba Pracy
Izba Ubezpiecze spoecznych i spraw publicznych
Izba Cywilna
Izba Karna i Wojskowa

Organy

I Prezes powouje go Prezydent na 6 letni kadencj spord kandydatw przedstawionych przez

Zgromadzenie oglne sdziw SN
Prezes Sdu Najwyszego
67

 Zgromadzenie oglne sdziw SN

Zgromadzenie oglne sdziw Izby
Kolegium

Kompetencje

sprawowanie nadzoru w zakresie wymiaru sprawiedliwoci

zapewnienie w ramach nadzoru zgodnoci z prawem oraz jednolitoci orzecznictwa sdw
powszechnych i wojskowych poprzez rozpatrywanie kasacji oraz innych rodkw
odwoawczych
podejmowanie uchwa rozstrzygajcych zagadnienia prawne
rozstrzyganie w innych sprawach okrelonych w ustawie
rozpatrywanie protestw wyborczych, stwierdzanie wanoci wyborw oraz referendw
opiniowanie aktw prawnych na podstawie ktrych orzekaj sdy

68

Sdy powszechne
Organy wadzy sdowniczej, ktrym Konstytucja przypisuje prawo sprawowania wymiaru
sprawiedliwoci.
Art. 177.
Sdy powszechne sprawuj wymiar sprawiedliwoci we wszystkich sprawach, z wyjtkiem spraw
ustawowo zastrzeonych dla waciwoci innych sdw.
Wyjtki od zasady powszechnoci sprawowania wymiaru sprawiedliwoci przez sdy powszechne
wykroczenia wrd wojskowych s sdzone przez Sd Wojskowy
Sdy Wojskowe i Administracyjne orzekaj wycznie w sprawach okrelonych w ustawach
funkcjonowanie specjalnych komisji ds. naruszenia dyscypliny finansw publicznych
tryb dorany na czas wojny

Sdy Rejonowe

panuje zasada domniemania waciwoci sdw rejonowych

Sdy Okrgowe

s tworzone na obszarze waciwoci co najmniej 2 sdw rejonowych

rozpatruj odwoania od orzecze sdw rejonowych
Organy Prezes i Kolegium

Sdy Apelacyjne

s tworzone dla obszarw waciwoci co najmniej 2 sdw okrgowych

Organy Prezes i Kolegium

Sdy administracyjne
Sprawuj kontrol dziaalnoci administracyjnej, zgodnoci z ustawami uchwa organw samorzdu
terytorialnego, organw wykonawczych, zarzdze wjta, burmistrza, prezydenta.
Kontroluj akty normatywne terenowych organw administracji rzdowej.
Naczelny Sd Administracyjny powsta w 1980, rang organu konstytucyjnego zyska w 1997

Sdy administracyjne dziaaj na podstawie

ustawy z 25.07.2002 Prawo o ustroju Sdw Administracyjnych

Prawo o postpowaniu przed sdami administracyjnymi
Ustawa wprowadzajca ustawy Prawo o ustroju SA i Prawo o postpowaniu przed SA

Skad

Prezes
wice-prezesi
sdziowie

Organy

Prezes NSA powoywany przez Prezydenta na 6 letni kadencj w podobnej procedurze jak
Prezesa SN
Zgromadzenie oglne sdziw NSA
Kolegium NSA

Izby

Finansowa
Gospodarcza
69

 Oglno-administracyjna
Sdziowie powoywani przez Prezydenta na wniosek Krajowej Rady Sdownictwa

Kompetencje

rozpatrywanie skarg na:

decyzje administracyjne
postanowienia wydane w postpowaniu administracyjnym na ktre suy zaalenie
postanowienia wydane w postpowaniu egzekucyjnym
postpowania zabezpieczajce na ktre suy zaalenie
inne czynnoci z zakresu administracji publicznej
akty prawa miejscowego (wydawane przez terenowe organy administracji rzdowej lub organy
samorzdu terytorialnego)
akty organw samorzdu terytorialnego nie bdce aktami prawa miejscowego
rozstrzygnicia nadzorcze wojewody, naczelnych izb obrachunkowych (???)
bezczynno organu
orzeczenia gwnej komisji orzekajcej (???)

Orzekanie
I instancja Wojewdzki Sd Administracyjny
II instancja Naczelny Sd Administracyjny organ kasacyjny
Skarg do sdw administracyjnych mona wnie jeli wyczerpano ca moliw drog odwoawcz.
Rzecznik Praw Obywatelskich moe wnie skarg w kadej czci postpowania. Skarg wnosi si
poprzez organ, ktrego dziaalno lub bezczynno s przedmiotem skargi. Sd Administracyjny
uwzgldnia skarg i uchyla decyzj objt skarg albo oddala skarg. NSA uchyla orzeczenie
w caoci lub czci i przekazuje spraw do rozpatrzenia (???).

Sdy Wojskowe
Ustawa z 21. . 1997 Ustawa o dziaaniu sdw wojskowych
Sdy te wchodz w skad si zbrojnych

Skad
Szef Sdu

I Instancja Sdy Garnizonowe

II Instancja Sdy Okrgu wojskowego

Zasady postpowania sdw

Zasada niezawisoci sdw
Oznacza odrbno przedmiotu wykonywanej przez nich dziaalnoci, samodzielno struktur.
Niezawiso sdziw jest odrbnym rodzaje niezawisoci, niezawisoci osobist.
Prawo Prezydenta do powoywania sdziw na wniosek Krajowej Rady Sdownictwa.
Niezawiso
pozytywna podejmowanie bezstronnych orzecze
negatywna mamy gwarancje e sdzia jest uwolniony od wszelkich naciskw z zewntrz (nie ma
instrumentalnych rozwiza wywierania nacisku na sdziw).

70

Wykad 21 23.04.2008

Zasada instancyjnoci
Art. 176. ust 1.
Postpowanie sdowe jest co najmniej dwuinstancyjne.
Obowizuje od 1951r.
rodkiem odwoawczym od orzeczenia sdu I instancji jest apelacja a rodkiem zaskarenia orzecze
sdw II instancji jest kasacja. Kasacja przysuguje stronie bdcej przedmiotem sporu (nie ma
ogranicze jak wczeniej). Kontrola kasacyjna jest kontrol pod ktem zgodnoci z prawem.
Konsekwencj jest uchylenie bd podtrzymanie orzeczenia. Uchylenie powoduje przekazanie sprawy
do ponownego rozpatrzenia przez sd I instancji.
Gdy w I instancji orzeka sd rejonowy w przypadku apelacji orzekaj sdy okrgowe.
Gdy w I instancji orzeka sd okrgowy w przypadku apelacji orzekaj sdy apelacyjne.
Kasacje rozpatruje Sd Najwyszy.

Zasada udziau obywateli w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwoci

Art. 182.
Udzia obywateli w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwoci okrela ustawa.
awnicy bior udzia w zasadzie we wszystkich sprawach I instancji.

Zasada jednolitoci sdw

Art. 174.
Sdy i Trybunay wydaj wyroki w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej.
Wyraa si w tym, e
sdy wydaj wyroki w imieniu Rzeczypospolitej
struktura sdw na terenie caego pastwa jest jednolita

Zasada prawa do sdu

Art. 45. ust. 1
Kady ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwoki przez
waciwy, niezaleny, bezstronny i niezawisy sd.
Jest to podmiotowe uprawnienie jednostki. Oznacza to, e jednostka, czowiek, wykorzystujc swoje
prawo podmiotowe moe zobowiza waciwe organy pastwowe do przewidzianych w ustawie
dziaa, rozpatrzenia sprawy i wydania orzeczenie.

Zasada jawnoci

pozytywne prawo do jawnego rozpatrzenia sprawy

Art. 45. ust. 1
Kady ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwoki przez
waciwy, niezaleny, bezstronny i niezawisy sd
negatywny wyczenie jawnoci moe wystpi ze wzgldu na
Art. 45. ust. 2
Wyczenie jawnoci rozprawy moe nastpi ze wzgldu na moralno, bezpieczestwo pastwa
i porzdek publiczny oraz ze wzgldu na ochron ycia prywatnego stron lub inny wany interes
prywatny. Wyrok ogaszany jest publicznie.

Zasada
Art. 42. ust. 1
Odpowiedzialnoci karnej podlega ten tylko, kto dopuci si czynu zabronionego pod grob kary
71

przez ustaw obowizujc w czasie jego popenienia. Zasada ta nie stoi na przeszkodzie ukaraniu za
czyn, ktry w czasie jego popenienia stanowi przestpstwo w myl prawa midzynarodowego.
Odpowiedzialnoci podlega tylko ten kto dopuci si przestpstwa zagroonego kar, jeli
w momencie popeniania przestpstwa czyn ten by penalizowany.

Zasada prawa do obrony

Art. 42. ust. 2
Kady, przeciw komu prowadzone jest postpowanie karne, ma prawo do obrony we wszystkich
stadiach postpowania. Moe on w szczeglnoci wybra obroc lub na zasadach okrelonych
w ustawie korzysta z obrocy z urzdu.
Prawo do obrony moe by wykonywane
z urzdu
przez wasnego penomocnika

Zasada domniemania niewinnoci

Art. 42. ust. 3
Kadego uwaa si za niewinnego, dopki jego wina nie zostanie stwierdzona prawomocnym
wyrokiem sdu.
Zasada ta ma charakter normy prawa procesowego i zostaa uksztatowana jako podmiotowe prawo
obywatela, kadego wobec ktrego toczy si postpowanie karne.
Zasady tej nie naley utosamia z zasad domniemania nieskazitelnoci charakteru.
Prasa ferujca wyroki przed orzeczeniem sdu amie Konstytucj.

Krajowa Rada Sdownictwa

Art. 186.
1. Krajowa Rada Sdownictwa stoi na stray niezalenoci sdw i niezawisoci sdziw.
2. Krajowa Rada Sdownictwa moe wystpi do Trybunau Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie
zgodnoci z Konstytucj aktw normatywnych w zakresie, w jakim dotycz one niezalenoci sdw
i niezawisoci sdziw.
Art. 187.
1. Krajowa Rada Sdownictwa skada si z:
1) Pierwszego Prezesa Sdu Najwyszego, Ministra Sprawiedliwoci, Prezesa
Naczelnego Sdu Administracyjnego i osoby powoanej przez Prezydenta Rzeczypospolitej,
2)pitnastu czonkw wybranych spord sdziw Sdu Najwyszego, sdw powszechnych, sdw
administracyjnych i sdw wojskowych,
3) czterech czonkw wybranych przez Sejm spord posw oraz dwch czonkw wybranych przez
Senat spord senatorw.
2. Krajowa Rada Sdownictwa wybiera spord swoich czonkw przewodniczcego i dwch
wiceprzewodniczcych.
3. Kadencja wybranych czonkw Krajowej Rady Sdownictwa trwa cztery lata.
4. Ustrj, zakres dziaania i tryb pracy Krajowej Rady Sdownictwa oraz sposb wyboru jej czonkw
okrela ustawa.
Organ ten zosta wprowadzony do polskiego systemu w 1989r.
Celem jej powstania byo zagwarantowanie
niezawisoci sdw i sdziw
nieusuwalnoci sdziw ze stanowiska
Krajowa Rada Sdownictwa posiada moliwo wystpowania do Trybunau Konstytucyjnego
w sprawie zgodnoci z Konstytucj aktw majcych zwizek z niezawisoci i niezalenoci sdw
i sdziw.
72

27.07.2001 ustawa
Kompetencje
rozpatruje i ocenia kandydatury do penienia urzdu sdziowskiego na stanowiskach sdziego SN,
NSA, w sdach powszechnych, wojskowych i administracyjnych I instancji
przedstawia Prezydentowi wnioski o powoanie sdziw
rozpatruje wnioski dotyczce przeniesienia sdziw w stan spoczynku
rozpatruje wnioski dotyczce pozostania na stanowisku jeli sdzia ukoczy 65 lat
rozpatruje wnioski dotyczce sdziw bdcych w stanie spoczynku, ktrzy chc wrci do
orzekania
wyraa opinie w sprawie odwoania prezesa lub wice-prezesa sdu powszechnego lub wojskowego
jest odpowiedzialna za uchwalenie zbioru zasad etyki postpowania zawodowego sdziw oraz
czuwa nad stosowaniem tych zasad etyki w praktyce
opiniuje propozycje w sprawie wynagrodze sdziowskich
opiniuje projekty wszystkich aktw prawnych dotyczcych sdownictwa oraz sdziw
opiniuje programy szkolenia aplikantw sdziowskich, zasady ocen asesorw sdowych
Skad
miaem restart
Kadencja KRS wynosi 4 lata, uchway zapadaj bezwzgldn wikszoci gosw w gosowaniu
jawnym.

Rzecznik Praw Obywatelskich

Jest to instytucjonalna gwarancja ochrony prawa dotyczcego czowieka i obywatela.
W momencie uchwalenia (1987 ???) ustawy RPO nie by organem konstytucyjnym. Do Konstytucji
wczony zosta dopiero nowel z 7.04.1989.
Nad t instytucj debatowano od pocztku lat 60-tych. Wprowadzono model RPO oparty na wzorze
szwedzko-fiskim.
24.08.1991 zmiana ustawy o RPO.
Mimo cisych zwizkw Sejmem RPO nie jest organem Sejmu. Jest niezawisy, odpowiada przed
Sejmem na zasadach okrelonych w ustawie. RPO mieci si w kategorii naczelnych konstytucyjnych
organw pastwowych. RPO jest organem ochrony prawa.
RPO powouje Sejm wikszoci 3/5 gosw w obecnoci poowy ustawowej liczby posw za zgod
Senatu na wniosek Marszaka Sejmu lub grupy 35 posw. Kadencja RPO trwa 5 lat liczc od daty
dnia zoenia lubowania. Ta sama osoba moe by rzecznikiem maksymalnie przez dwie kadencje.
RPO po upywie kadencji ma prawo do powrotu na zajmowane wczeniej stanowisko lub
rwnorzdne, jeli nie ma przeszkd prawnych.
Sejm mona odwoa Rzecznika gdy:
jest trwale niezdolny do sprawowania stanowiska stwierdzonych orzeczeniem lekarskim
zoy dymisj
sprzeniewierzenie si zoonemu lubowaniu
Kompetencje
stoi na stray wolnoci praw czowieka i obywatela okrelonych w Konstytucji i innych aktach
normatywnych
Podejmuje dziaania na wniosek
organw samorzdowych
z wasnej inicjatywy
obywateli
Rzecznika Praw Dziecka
73

Rzecznik na skutek wniosku moe

podj spraw
wskaza wnioskodawcy przysugujcych mu rodkw dziaania
przekaza spraw wedug waciwoci
nie podj sprawy
O decyzji co zrobi musi powiadomi wnioskodawc i osob, ktrej dotyczy wniosek.
RPO moe (art. 13 ustawy o RPO)
zwrci si do Sejmu o to by Sejm zleci NIK przeprowadzenie kontroli i zbadanie okrelonej
sprawy. NIK rzadko odmawia kontroli, ewentualnie kontrol przeprowadza w nastpnym roku.
nawet bez uprzedzenia bada spraw
moe da akt sprawy
zleca sporzdzanie ekspertyz i opinii
itd.
Na skutek swoich dziaa RPO moe:
powiadomi wnioskodawc o nie stwierdzeniu naruszenia praw czowieka i obywatela
skierowa spraw do odpowiedniego organu lub instytucji
da wszczcia postpowania
Rzecznik za zgod Sejmu moe ustanowi swoich penomocnikw terenowych co dotychczas nie
nastpio.

Rzecznik Praw Dziecka

Powouje go Sejm bezwzgldn wikszoci gosw. Nie ma sprecyzowanej wikszoci do odwoania
ale przyjmuje si t sam co przy uchwalaniu.
Wykad 22 30.04.2008

KRRITV
Historia
29.12.1992r - ustawa
29.12.1992r ustawa na podstawie, ktrej dziaa KRRiTV
Jej powoanie w 1993 byo wyrazem pluralizmu w dziedzinie rodkw masowego przekazu.

29.12.2005r - nowela
29.12.2005 Ustawa o przeksztaceniach
Liczba 9 czonkw powoywanych po 3 przez Sejm, Senat i Prezydenta, zostaa zmieniona na 5
(2 Sejm, 2 Prezydent, 1 Senat).
osabienie kompetencyjne rozdzielenie kompetencji do nadawania czstotliwoci midzy
Przewodniczcego KRRiTV i Prezesa Urzdu Komunikacji Elektronicznej.
23.03.2006 Trybuna Konstytucyjny, uzna e artyku 6 ustawy nowelizujcej z 2005 jest sprzeczny
z artykuem 214 Konstytucji.
KRRiTV jest wg. ustaw niezalena od wadz wykonawczej, ustawodawczej i sdowniczej.

74

Dziaalno
Sprawozdanie
KRRiTV corocznie do koca marca przestawia sprawozdanie ze swej dziaalnoci Sejmowi, Senatowi
i Prezydentowi. Jeli Sejm i Senat sprawozdanie odrzuci, a decyzj tak zaakceptuje Prezydent to
czonkowie KRRiTV trac mandat. Sprawozdanie ma dotyczy
problemw jakie spotyka KRRiTV podczas penienia misji, ktra wynika z art. 213 ust. 1
problemw w funkcjonowaniu KRRiTV
Art. 213. ust. 1
Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji stoi na stray wolnoci sowa, prawa do informacji oraz interesu
publicznego w radiofonii i telewizji.
Czonkowie KRRiTV ponosz odpowiedzialno
polityczn na skutek odrzucenia sprawozdania
konstytucyjn przed Trybunaem Stanu

Skad

6 letnia kadencja (liczc od dnia powoania)

5 osb powoywanych przez Sejm (2), Senat (1), Prezydenta (2)
nie ma moliwoci ubiegania si o ponowny wybr
W skad KRRiTV mog wchodzi osoby
wyrniajce si wiedz i dowiadczeniem w dziedzinie rodkw masowego przekazu
nie posiadajce udziaw lub akcji spek albo w inny sposb uczestniczce w podmiocie bdcym
tzw. nadawc lub producentem radiowym lub telewizyjnym
nie czce czonkostwa z dziaalnoci zarobkow z wyjtkiem pracy naukowo-dydaktycznej w
charakterze nauczyciela akademickiego lub dziaalnoci twrczej
W okresie czonkostwa w KRRiTV ulega zawieszeniu czonkostwo w stowarzyszeniach, zwizkach
zawodowych, kocielnych.
Utrata mandatu przez czonka KRRiTV nastpuje, gdy czonek
zrzeknie si funkcji na skutek choroby uniemoliwiajcej na stae wykonywanie czynnoci czonka
naruszy ustaw (orzeczone przez Trybuna Stanu)
gdy popeni przestpstwo z winy umylnej
gdy zoy faszywe owiadczenie lustracyjne

Na czele KRRiTV stoi Przewodniczcy, ktrego ze swego grona wybieraj czonkowie KRRiTV. Na
wniosek przewodniczcego jest wybierany wice-przewodniczcy.

Przewodniczcy

reprezentuje Rad na zewntrz

wykonuje zadania powierzone w ustawie (nadaje tzw. koncesje od nadawania programw
radiowych i telewizyjnych)
wymierza kary administracyjne za naruszenie ustawy (np. art. 53 ustawy)
na osob kierujc programem
na osob kierujc dziaalnoci nadawcy
Odwoanie od kary przysuguje do sdu okrgowego gospodarczego.
wezwania do zaprzestania emisji programu naruszajcego ustaw

75

Artyku 6 ust. 2 - ustawy

powouje czonkw do spek Telewizja Polska i Polskie Radio. Minister Skarbu Pastwa ma prawo
do mianowania po jednym czonku w tych spkach.
Rady Programowe skadaj si z 15 czonkw (10 delegowanych przez ugrupowania parlamentarne, 5
osb z dorobkiem i dowiadczeniem w dziedzinie kultury i mediw delegowanych przez KRRiTV).
KRRiTV wypowiada si w formie rozporzdze. Ma prawo podejmowania uchwa. Koncesje na
nadawanie wydawane s w formie decyzji Przewodniczcego na skutek uchway Rady.

NAJWYSZA IZBA KONTROLI

Celem kontroli jest zapewnienie zgodnoci midzy przebiegiem a wynikiem dziaania.

Postacie kontroli
Ze wzgldu na kryterium podmiotu i znaczenia
spoeczna wykonywana przez organizacje spoeczne, zwizki zawodowe, samorzd w miejscu
pracy). Kontrola spoeczna jest nieograniczona, zarwno co do ujcia podmiotowego (kogo
kontroluje) jak i ujcia przedmiotowego (co kontroluje). Brak formalizmu w przypadku kontroli
spoecznej wynika z braku ustawo okrelonych kryteriw.
pastwowa wykonywana przez organy pastwowe:
wewntrzna
zewntrzna nie podporzdkowana jednostkom kontrolowanym
Ze wzgldu na zakres
wstpna przedstawienie organowi dokumentacji jeszcze przed rozpoczciem dziaania. Wad
takiej kontroli jest moliwo komplikowania dziaalnoci jednostki.
faktyczna sprawdzanie funkcjonowania, w jego trakcie
nastpcza kontrola zachodzca po wykonaniu okrelonego dziaania
Kontrola w sensie strocto oznacza kontrol dziaa rzdu przez parlament.
Kontrola w wskim znaczeniu oznacza wyodrbnienie funkcji pastwa i powierzenie kontroli
wybranemu organowi np. NIK, Pastwowej Inspekcji Sanitarnej, Regionalnym Izbom
Obrachunkowym.
Kontrola NIK nazywana jest czsto kontrol pastwow.

Historia
7.02.1919
Dekret o Najwyszej Izbie Kontroli Pastwa. Dekret obowizywa do 3.06.1921r, kiedy uchwalono
ustaw o NIK.

3.06.1921
Organ niezaleny od rzdu, powizany funkcjonalnie z parlamentem. Prezesa mianowa Prezydent na
wniosek Rady Ministrw. W wietle Konstytucji z 1935r. NIK mg przedstawi wniosek o udzielenie
absolutorium za wykonanie budetu dla Rady Ministrw (wczeniej mg take przedstawi wniosek
o nieudzielanie absolutorium).

1940
Dekret Prezydencki o zmianie ustawy
Prba dostosowania NIK do warunkw panujcych podczas wojny.
76

Po Wojnie
przy Prezydium
przy Radzie Pastwa (do 1949r)

9.03.1949
Ustawa o kontroli pastwowej. Izba niezalena od rzdu, podlega bezporednio Radzie Pastwa.

1952
Dekonstytucjonalizacja NIK.

22.11.1952
Ustawa o ministerstwie kontroli pastwowej. Model ten utrudnia Sejmowi wykonywanie
konstytucyjnych obowizkw kontroli wadzy wykonawczej.

12.1957
Nowelizacja Konstytucji wprowadzenie NIK do Konstytucji. NIK dziaa na zasadzie kolegialnoci
(aby nie wykorzystywa NIK do walki politycznej).

13.12.1957
Nowa ustawa o NIK. Podlego Izby Sejmowi, nadzr nad Izb miaa Rada Pastwa.
NIK ma kontrolowa wykonywanie budetu pastwa, zabezpieczenie wasnoci spoecznej
i dyscypliny pastwowej.

2x.03.1976
Kolejna zmiana zasad kontroli pastwowej. Dziaalno NIK ma suy Radzie Ministrw, Sejmowi
i Radzie Pastwa. Organy te mogy zwraca si o kontrol. Zgod na ni musia wyrazi Premier.
Prezes NIK zosta czonkiem Rzdu. Przestaje dziaa zasada kolegialnoci NIK. Zmiany w systemie
organizacji. Zamiast delegatur miejscowych wprowadzono okrgowe wydziay(???) kontroli
z dyrektorami na czele.
NIK staje si w pewnym sensie czci aparatu administracji pastwowej.

8.10.1980
Nowelizacja ustawy o NIK. Przywrcono bez adnych ogranicze podlego NIK Sejmowi.
Wprowadzono zasad kolegialnego dziaania NIK. Kontrola fakultatywna (organizacje i zwizki
spdzielcze w zakresie wykonywania zada zleconych przez pastwo) lub obligatoryjna (dziaalno
naczelnych centralnych i terenowych oddziaw administracji rzdowej w tym przedsibiorstwa,
zakady pastwowe). Kontrola podejmowana na wniosek Sejmu. NIK zyska prawo wydawania
zarzdze doranych w celu zabezpieczenia przed niebezpieczestwem. Postpowanie nie ma
charakteru kontradyktoryjnego (nie ma moliwoci odwoywania si od orzecze). Kolegium Izby ma
charakter urzdniczo-spoeczny.

1989
Od 1989r. kontrola bya podejmowana na wniosek Sejmu, Prezydenta, Prezesa Rady Ministrw oraz
z wasnej inicjatywy.

1994
Ustawa 24.12.1994 - NIK zosta nazwany naczelnym organem kontroli pastwowej.
Wykad 23 14.05.2008
Dziaa na zasadach kolegialnoci.

Kontrole NIK

obligatoryjne kontrolowanie dziaalnoci

77

 organw administracji rzdowej

NBP
pastwowych osb prawnych
inne pastwowe jednostki organizacyjne
fakultatywne
samorzdowe osoby prawnej i inne samorzdowe jednostki organizacyjne
inne jednostki organizacyjne i indywidualne przedsibiorstwa w zakresie w jakim podmioty te
wykorzystuj rodki i majtek pastwowy, komunalny (w tym take korzystajce z subwencji,
dotacji, wykonujce zadania z tytuu ubezpiecze publicznych, otrzymujce zamwienia
publiczne)

Kryteria kontroli

w przypadku kontroli obligatoryjnej

legalnoci zgodnoci z prawem
rzetelnoci
gospodarnoci
celowoci
w przypadku kontroli fakultatywnej:
a) samorzdowe osoby prawnej i inne samorzdowe jednostki organizacyjne
legalnoci
gospodarnoci
rzetelnoci
b) inne jednostki organizacyjne i indywidualne przedsibiorstwa
legalnoci
gospodarnoci

NIK kontroluje take:

wykonanie budetu pastwa.

realizacj ustaw
Izba dziaa na podstawie planw kontroli. S one uchwalane przez kolegium NIK dziaajce w tym
wypadku z wasnej inicjatywy. Kolegium ma moliwo uwzgldnienia w planach kontroli zlece
Sejmu, Komisji, Prezydenta, Prezesa Rady Ministrw.
analiza wykonania budetu pastwa i zaoe polityki pieninej
opini w przedmiocie absolutorium dla Rady Ministrw
informacje o wynikach kontroli zleconych przez Sejm lub jego organy
przedkada Sejmowi informacj o wynikach kontroli zleconych przez
przedkada Sejmowi szereg mniej wanych dokumentw (art. 7 ustawy)

Struktura organizacyjna Izby

Prezes NIK
Odpowiada przed Sejmem za dziaalno NIK, powoywany przez Sejm za zgod Senatu na wniosek
Marszaka Sejmu lub grupy co najmniej 35 posw. Powoanie odbywa si bezwzgldn wikszoci
gosw, tak samo wyraenie zgody w Senacie. Senat ma 30 dni na podjcie uchway wyraajcej
zgod lub jej brak na dan kandydatur. Jeeli w tym terminie Senat nie uchwali uchway przyjmuje
si, e nie ma nic naprzeciw tej kandydaturze. Wybierany jest na kadencj 6 letni, moe ubiega si
o reelekcj.
Prezes moe by odwoany w czterech przypadkach
zrzecze si stanowiska
zostanie stwierdzona dusza niezdolno do sprawowania obowizkw
zosta skazany prawomocnym wyrokiem za popenie przestpstwa
78

 Trybuna Stanu orzek wobec niego zakaz penienia funkcji kierowniczych

Prezes NIK cieszy si immunitetem.
Zasada incompatibilitas.
Nie moe by czonkiem partii.
Bierze udzia w posiedzeniach Sejmu, od roku 2001 nie ma prawa brania udziau w posiedzeniach
Rady Ministrw.

Kolegium

Prezes jako przewodniczcy

Wice-Prezesi od 2 do 4 powolywanych przez Marszaka Sejmu na wniosek Prezesa NIK.
Dyrektor generalny powoywany przez Prezesa za zgod Marszaka Sejmu
14 czonkw kolegium
przedstawiciele nauk prawnych bd ekonomicznych
7 - doradcy Prezesa NIK bd
Kadencja Kolegium trwa lat.
16 depertamentw
8 kontrolnych
4 funkcyjne
2 wspomagajace
nie wicej ni 14 delegatur

NIK jako organ

zatwierdzajcy
sprawozdanie z dziaalnoci NIK
ocen wykonania budetu
uchwaodawczy
opini w sprawie absolutorium dla rady ministrw
wnioskw w sprawie rozpatrzenia problemw wskazanych przez Sejm itd.
wystpienia przedstawiajce zarzuty wobec najwyszych organw w pastwie
opiniujcy
sprawy przedstawione przez Prezesa
inne sprawy wniesione przez odpowiedni cz Kolegium
Tutaj to si mocno pogubiem co i kiedy:
Postpowanie ma charakter kontradyktoryjny. Nie koczy si ono moliwoci zoenia skargi na
wynik kontroli. Mona zoy jedynie zastrzeenia do protokou. Skada si je w cigu 14 dni od
otrzymania protokou kontroli dyrektorowi odpowiedniej jednostki organizacyjnej (???).
Mona odmwi podpisania protokou w cigu 7 dni od dnia otrzymania protokou podajc
uzasadnienie dla niepodpisania. Zastrzeenia do wystpienia pokontrolnego mona skada w cigu

PRAWO WYBORCZE
Wybory i kadencja
Art. 96.
1. Sejm skada si z 460 posw.
2. Wybory do Sejmu s powszechne, rwne, bezporednie i proporcjonalne oraz odbywaj si
w gosowaniu tajnym.
Art. 97.
1. Senat skada si ze 100 senatorw.
2. Wybory do Senatu s powszechne, bezporednie i odbywaj si w gosowaniu tajnym.
79

Art. 98.
1. Sejm i Senat s wybierane na czteroletnie kadencje. Kadencje Sejmu i Senatu rozpoczynaj si
z dniem zebrania si Sejmu na pierwsze posiedzenie i trwaj do dnia poprzedzajcego dzie zebrania
si Sejmu nastpnej kadencji.
2. Wybory do Sejmu i Senatu zarzdza Prezydent Rzeczypospolitej nie pniej ni na 90 dni przed
upywem 4 lat od rozpoczcia kadencji Sejmu i Senatu, wyznaczajc wybory na dzie wolny od pracy,
przypadajcy w cigu 30 dni przed upywem 4 lat od rozpoczcia kadencji Sejmu i Senatu.
3. Sejm moe skrci swoj kadencj uchwa podjt wikszoci co najmniej 2/3 gosw ustawowej
liczby posw. Skrcenie kadencji Sejmu oznacza jednoczesne skrcenie kadencji Senatu. Przepis ust.
5 stosuje si odpowiednio.
4. Prezydent Rzeczypospolitej, po zasigniciu opinii Marszaka Sejmu i Marszaka Senatu, moe
w przypadkach okrelonych w Konstytucji zarzdzi skrcenie kadencji Sejmu. Wraz ze skrceniem
kadencji Sejmu skrcona zostaje rwnie kadencja Senatu.
5. Prezydent Rzeczypospolitej, zarzdzajc skrcenie kadencji Sejmu, zarzdza jednoczenie wybory
do Sejmu i Senatu i wyznacza ich dat na dzie przypadajcy nie pniej ni w cigu 45 dni od dnia
zarzdzenia skrcenia kadencji Sejmu. Prezydent Rzeczypospolitej zwouje pierwsze posiedzenie nowo
wybranego Sejmu nie pniej ni na 15 dzie po dniu przeprowadzenia wyborw.
6. W razie skrcenia kadencji Sejmu stosuje si odpowiednio przepis ust. 1.
Art. 99.
1. Wybrany do Sejmu moe by obywatel polski majcy prawo wybierania, ktry najpniej w dniu
wyborw koczy 21 lat.
2. Wybrany do Senatu moe by obywatel polski majcy prawo wybierania, ktry najpniej w dniu
wyborw koczy 30 lat.
Art. 100.
1. Kandydatw na posw i senatorw mog zgasza partie polityczne oraz wyborcy.
2. Nie mona kandydowa rwnoczenie do Sejmu i Senatu.
3. Zasady i tryb zgaszania kandydatw i przeprowadzania wyborw oraz warunki wanoci wyborw
okrela ustawa.
Art. 101.
1. Wano wyborw do Sejmu i Senatu stwierdza Sd Najwyszy.
2. Wyborcy przysuguje prawo zgoszenia do Sdu Najwyszego protestu przeciwko wanoci wyborw
na zasadach okrelonych w ustawie.
Wybory trwaj od chwili ich zarzdzenia a do momentu ogoszenia ich wanoci przez Izb
Administracji, Pracy i czego jeszcze Sdu Najwyszego.

Prawo wyborcze podmiotowe i przedmiotowe

Ordynacje wyborcze stanowi o tzw. pojciu prawa wyborczego w znaczeniu przedmiotowym.
Prawo wyborcze w znaczeniu podmiotowym okrelone w obowizujcych normach uprawnienia
ogu obywateli w wyborach do organw przedstawicielskich.

Pojcie systemu wyborczego

system wyborczy caoksztat zasad zawartych w normach prawa wyborczego.
w znaczeniu wskim zasady ustalania wyniku wyborw
w znaczeniu szerokim system wyborczy to og zasad dotyczcych trybu przygotowania
i przeprowadzania wyborw oraz zasad podziau mandatw

80

Funkcje wyborw
Podstawowy instrument sprawowania wadzy przez zbiorowego suwerena jakim jest nard lub og
mieszkacw np. gminy, podstawowy mechanizm wpywu spoeczestwa na wadz, gospodark itd.
identyfikacja podstawowych problemw spoecznych, gospodarczych, ekonomicznych oraz
poszukiwanie sposobu ich rozwizywania.
dyferencjacji wyborw rnicuj si pogldy wyborcw, krystalizuj si odmienne postawy
w sprawach pastwa
rozwizywania napi spoecznych
polityczno-programowa (ideologiczna) formuowanie programw wyborczych przez partie,
w ktrych zawarte s informacje o najwaniejszych dziaaniach w celu rozwizaniu problemw
uznanych przez parti za najwaniejsze w danym momencie.
integracyjna wok programw skupiaj si wyborcy
w akcie gosowania uwidaczniaj si preferencje programowe i personalne
kreacyjna ksztatowanie skadu personalnego i politycznego wybieranych organw kolegialnych
zwierciada narodu w pastwie demokratycznym organy przedstawicielskie powinny w sposb
do wierny odzwierciedla struktur spoeczestwa
wyonienia stabilnej wikszoci rzdzcej
petryfikacyjna oddziaywanie na ksztat systemu partyjnego
kreowania elit politycznych ma szczeglne znaczenie dla liderw partyjnych
legitymizujca daje ona okrelonym osobom prawny i moralny tytu do sprawowania wadzy
kontrolna wybory s zawsze pewn form rozliczenia zapowiedzianych w programach
wyborczych dziaa

Zasady konstytucyjne prawa wyborczego

Zasady te tworz pewien katalog.
Art. 96. ust. 2
Wybory do Sejmu s powszechne, rwne, bezporednie i proporcjonalne oraz odbywaj si
w gosowaniu tajnym.
Art. 97. ust. 2.
Wybory do Senatu s powszechne, bezporednie i odbywaj si w gosowaniu tajnym.
Wybory Prezydenckie:
Powszechne, bezporednie, rwne, tajne, odbywaj si bezwzgldn wikszoci gosw.

Zasada powszechnoci
Okrela krg obywateli posiadajcych bierne i czynne prawo wyborcze, speniajcych pewne cenzusy.
Czynne prawo wyborcze
Art. 62.
1. Obywatel polski ma prawo udziau w referendum oraz prawo wybierania Prezydenta
Rzeczypospolitej, posw, senatorw i przedstawicieli do organw samorzdu terytorialnego, jeeli
najpniej w dniu gosowania koczy 18 lat.
2. Prawo udziau w referendum oraz prawo wybierania nie przysuguje osobom, ktre prawomocnym
orzeczeniem sdowym s ubezwasnowolnione lub pozbawione praw publicznych albo wyborczych.
Bierne prawo wyborcze
Art. 99.
1. Wybrany do Sejmu moe by obywatel polski majcy prawo wybierania, ktry najpniej w dniu
wyborw koczy 21 lat.
2. Wybrany do Senatu moe by obywatel polski majcy prawo wybierania, ktry najpniej w dniu
wyborw koczy 30 lat.
Od 1997 prawo do zgaszania kandydatw utraciy organizacje inne ni partie polityczne.
W wyborach prezydenckich:
Kady obywatel polski, ktry skoczy 35 lat, korzysta z peni praw wyborczych.
Kandydata moe zgosi grupa co najmniej 100tys obywateli majcych prawa wyborcze.
81

Prawa wyborcze nie przysuguj

ubezwasnowolnionym z powodu choroby psychicznej lub niedorozwoju umysowego
osoby pozbawione praw publicznych na podstawie orzeczenia sdu
osoby pozbawione praw wyborczych na podstawie orzeczenie Trybunau Stanu
Cenzusy
pci do 1918 w Polsce (chyba)
wyksztacenia wybory do Senatu pod rzdami Konstytucji Kwietniowej
majtkowy
koloru skry
inne

Zasada rwnoci

znaczenie formalne kady wyborca posiada jeden bd tak sam liczb gosw
znaczenie materialne sia kadego gosu jest taka sama, w rwnej mierze wpywa na wynik
wyborw
Rwno w znaczeniu materialnym zaley od:
ostatecznie ustalonej normy przedstawicielstwa
staa norma przedstawicielstwa 460 posw od 1952r
sposobu wyznaczania okrgw wyborczych
Ordynacja z 1991 -> 40 (???) okrgw, w ktrych wybiera si co najmniej 7 posw
systemu wyborczego
wikszociowy
proporcjonalny
mieszany musi on by kombinacj systemu wikszociowego i proporcjonalnego w stosunku
50% do 50%. Stosowany jest obecnie np. w wyborach na Ukrainie.

82