Professional Documents
Culture Documents
STRESZCZENIE
W artykule przedstawiono obecny stan zasobw surowcw skalnych wojewdztwa opolskiego ze szczeglnym
uwzgldnieniem zasobw bilansowych iprzemysowych kruszyw wirowo-piaskowych oraz wielko ich wydobycia wskali wojewdzkiej ikrajowej. Ponadto zaznaczono, jaka cz omawianych zasobw jest perspektywiczna
pod ktem moliwoci prowadzenia eksploatacji zuwagi na uwarunkowania rodowiskowe ilogistyczne.
SOWA KLUCZOWE: grnictwo odkrywkowe, kruszywa naturalne, surowce skalne
Wstp
Wojewdztwo opolskie zlokalizowane
jest na poudniowym wschodzie kraju,
gwnie wobszarach nizinnych, ijest najmniejszym wojewdztwem 9411,6 km2
(3% powierzchni kraju). Takie umiejscowienie zgospodarczego punktu widzenia
jest jego atutem, gdy jest pooone na
trasie linii komunikacyjnych drogowych
ikolejowych oraz rozwinitych szlakw
wodnych na wystpujcych ciekach powierzchniowych (gwna rzeka Odra).
lsk Opolski zamieszkuje niewiele
ponad 1,0 mln mieszkacw (ok. 2,6%
populacji kraju), a gsto zaludnienia
jest najmniejsza wPolsce iwynosi 108
osb/km2. Produkt krajowy brutto tego
regionu jest jednym znajniszych wkraju
iutrzymuje si na poziomie poniej 3%.
Zauwaalna jest jednak tendencja wzrostowa wskanika PKB na mieszkaca, co
jest poniekd wynikiem ujemnego przyrostu naturalnego wojewdztwa. Miasto
Opole, jako gwne centrum gospodarcze
wwojewdztwie, koncentruje ok. 68,8%
wartoci wytworzonego wwojewdztwie
PKB.
84
Wojewdztwo opolskie
Lp.
Rodzaj kopaliny
Udzia wojewdztwa, %
Zasoby, tys. Mg
L.z.
bilansowe
Wydobycie,
tys. Mg
przemysowe
wzasobach
bilansowych kraju
wzasobach
przemysowych
kraju
wwydobyciu krajowym
Razem
268
3 976 990
1 148 177
21 029
7,1
11,0
5,3
1.
kamienie amane
ibloczne
20
148 932
44 459
1755
1,4
1,3
2,1
2.
upki fyllitowe
18 082
2183
157
100
100
100
3.
piaski formierskie
31 315
9,3
0,0
0,0
4.
piaski iwiry
170
1 420 419
113 407
8151
8,2
3,7
3,3
5.
piaski kwarcowe do
produkcji betonw
komrkowych
piaski kwarcowe
do produkcji cegy
wapienno-piaskowej
8 440
3,2
0,0
0,0
19 654
4783
61
4,0
12,3
4,4
780 485
112 605
819
17,4
45,0
10,9
44
116 236
19 068
232
2,9
5,9
5,0
406
0,1
0,0
0,0
288
0,4
0,0
0,0
561 588
239 025
4280
10,0
24,5
19,7
871 144
612 648
5573
6,9
28,1
20,4
6.
7.
piaski podsadzkowe
8.
surowce ilaste
ceramiki budowlanej
surowce ilaste do
produkcji cementu
9.
10.
torfy, tys. m3
11.
wapienie dla
przemysu
wapienniczego
wapienie imargle
dla przemysu
cementowego
12.
Kruszywa RAPORT
Tab. 1. Zestawienie zasobw iwydobycia surowcw skalnych wwojewdztwie opolskim na tle zasobw iwydobycia krajowego w2011 r. [1]
85
Kruszywa RAPORT
1289 923
kwarcyty
46 000
wapienie imargle
1243 923
122 352
piaski
37 460
piaski iwiry
84 892
3200*
iy
3200*
* tys. m
86
Piaski i wiry
Kamienie amane
i bloczne
Surowce ilaste
Powiat
Udzia, %
brzeski
3,6
oleski
3,4
nyski
3,3
m. Opole
0,7
prudnicki
0,6
gubczycki
0,4
nyski
1,2
brzeski
0,8
oleski
0,4
strzelecki
27,0
krapkowicki
11,0
opolski
2,0
ogranicze wynikajcych zochrony rodowiska oraz przyjtego kierunku zagospodarowania terenu. Postpujca urbanizacja
oraz powikszanie si obszarw obejmowanych coraz bardziej restrykcyjnymi formami ochrony przyrody s przyczynami
pojawiajcych si konfliktw zwizanych
zzagospodarowaniem terenu. Dotyczy to
rwnie ogranicze wgospodarczym wykorzystaniu z kopalin.
Konfliktowo wystpowania z zobszarami chronionymi zwizana jest wduej
mierze zparkami narodowymi jako najwaniejszym skadnikiem tego systemu, nastpne
wkolejnoci s rezerwaty przyrody iparki
krajobrazowe. Oprcz wymienianych powyej rwnie wane od 2004 r. s formy
ochrony przyrody cenne wskali Europy
obszary Natura 2000 (tab. 4). czna powierzchnia obszarw cennych przyrodniczo
na Opolszczynie to ok. 309 tys. ha, ale
uwzgldniajc nakadanie si na siebie granic
rnych form ochrony, jest to ok. 277 tys.
ha, czyli ok. 30% powierzchni wojewdztwa.
Kruszywa RAPORT
Liczba
Powierzchnia, tys. ha
Park narodowy
Rezerwat przyrody
35
0,9
Park krajobrazowy
70,9
196,2
14,1
19
27,1
W porwnaniu do obserwowanych
winnych wojewdztwach, np. maopolskim, podkarpackim czy witokrzyskim,
uwarunkowania rodowiskowe s znacznie
korzystniejsze. Wynika to gwnie zmniejszego pokrycia powierzchni wojewdztwa
obszarami przyrodniczo cennymi.
Oceniajc moliwo wystpienia stref
potencjalnych konfliktw zagospodarowanych z kopalin zgwnych grup surowcowych (piaskw i wirw, kamieni
amanych iblocznych) zformami ochrony
przyrody, wdalszej czci przedstawiono
ich wystpowanie na terenach: parkw
narodowych ikrajobrazowych, obszarw
chronionego krajobrazu iobszarw sieci
Natura 2000 (ryc. 4).
Wgrupie piaskw iwirw wwojewdztwie opolskim przynajmniej jedn form
ochrony przyrody objtych jest osiem z,
ktrych zasoby stanowi 19% zasobw bilansowych wtej grupie (ryc. 5).
Wgrupie kamieni amanych iblocznych
w wojewdztwie opolskim podwjna
forma ochrony przyrody (park krajobrazowy, obszar chronionego krajobrazu)
dotyczy tylko dwch z, ktrych zasoby
stanowi ok. 1% zasobw bilansowych
wtej grupie.
Wwojewdztwie opolskim na konflikt
zprzynajmniej jedn form ochrony przyrody naraonych jest wobszarach perspektywicznych i prognostycznych w grupie
kamieni amanych iblocznych 38% z,
piaskw iwirw 24%, wapieni imargli
przemysu wapienniczego lub cementowego 9% isurowcw ilastych 8%.
Jeli wemie si pod uwag nakadanie
si form ochrony przyrody, powierzchnia
obszarw perspektywicznych wposzczeglnych grupach surowcowych wynosi:
dla piaskw iwirw 4050 ha (24,4%),
dla kamieni amanych iblocznych 440
ha (38,4%), dla surowcw ilastych 247
ha (8,3%), dla wapieni imargli przemysu
wapienniczego icementowego 2643 ha
(9,2%).
Zakadajc, e udzia zasobw prognostycznych jest rwny procentowi powierzchni wkonflikcie lokalizacyjnym, to
ilo zasobw perspektywicznych wynosi:
dla piaskw iwirw 29,8 mln Mg, dla
kamieni amanych iblocznych 17,7 mln
Mg, dla surowcw ilastych 265 tys. m3,
dla wapieni imargli przemysu wapienniczego icementowego 115 mln Mg.
Aktualizacja stanu zasobw z, zmniejszanych wskutek zabudowy terenu oraz
pooenia wobszarach przyrodniczo cennych, jest dokonywana stosunkowo rzadko
wprzypadku z niezagospodarowanych,
jak rwnie obszarw perspektywicznych
zasobowo. Najczciej stan zasobw nie
jest korygowany, co stwarza przekamanie wielkoci faktycznie dostpnych rezerw
zasobowych.
Struktura popytu iprodukcji surowcw
skalnych decyduje okosztach inwestycji
budowlanych idrogowych wposzczeglnych regionach. Na koszty te wpywaj
przede wszystkim koszty eksploatacji oraz
zapotrzebowanie na rynku lokalnym bezporednio po wydobyciu lub po wstp-
87
Kruszywa RAPORT
Ryc. 6. Podstawowa sie transportu drogowego
wojewdztwa opolskiego
Wwojewdztwie opolskim najwiksz
grup zoow stanowi kruszywa wirowo-piaskowe. W zalenoci od zapotrzebowania sprzedaje si piaski i wiry
wtakiej postaci, wjakiej si je uzyskao,
przeprowadzajc tylko pukanie iklasyfikacj wpostaci wirw, mieszanek wirowo-piaskowych ipiaskw.
Wprzypadku kruszyw amanych produkowanych ze ska zwizych wojewdztwo
opolskie jest samowystarczalne, co wicej,
eksportuje swoje kruszywo do ssiednich
wojewdztw, przede wszystkim do lskiego idzkiego.
Kruszywa wirowo-piaskowe wwikszoci maj charakter surowcw oznaczeniu
lokalnym lub regionalnym. Grupa wirw
najwyszych klas bierze udzia w rynku
midzyregionalnym. Wrd bardzo duej
liczby czynnych zakadw produkujcych
kruszywa wirowo-piaskowe wwojewdztwie dominuj zakady mae, w ktrych
wydobycie nie przekracza 100 tys. Mg/r.
Podobnie ksztatuje si sytuacja, jeeli
chodzi o zwize kopaliny skalne najwiksza liczba z obejmuje zoa mae.
Produkcja kruszyw amanych bazaltowych
skoncentrowana jest wpowiecie opolskim.
wiadczy to otym, e tam, gdzie znajduj
si nawet najmniejsze zasoby, s one wydobywane na lokalne potrzeby.
Efektem zrnicowania wielkoci istruktury popytu na kruszywa s due rnice
wpoziomie cen najwaniejszych sortymentw kruszyw wdanych regionach.
Wwojewdztwie opolskim sie drogowa
przebiega wukadzie rwnolenikowym,
88
Podsumowanie
Ostatnie lata wbrany kruszyw naturalnych wskazuj na ma dynamik rozwoju
wojewdztwa opolskiego wtym kierunku.
Wrekordowym 2011 r. wydobyto cznie
ponad 21,0 mln Mg surowcw skalnych
wszystkich grup zidentyfikowanych wwojewdztwie, zczego ok. 47% to wanie
kruszywa naturalne. Tyle samo procentowo
wydobyto surowcw dla przemysu cementowo-wapienniczego.
Wskaniki wystarczalnoci zasobw
przemysowych w wojewdztwie opolskim, z wyjtkiem kamieni amanych
iblocznych, s wysze wporwnaniu do
wskanikw krajowych (kruszywa wirowo-piaskowe 14 lat). Wynika to m.in.
zdo duego udziau zasobw przemysowych wudokumentowanych zasobach
bilansowych (28,9%). W przypadku surowcw przeznaczonych dla przemysu
cementowego wystarczalno zasobw
przemysowych wynosi 110 lat, natomiast
dla surowcw przemysu wapienniczego
ponad 56 lat, a z uwagi na stopie ich
wykorzystania wgospodarce lokalnej jest
to bardzo optymistyczna informacja, gdy
zagwarantowana jest cigo produkcji
wyrobw cementowo-wapienniczych, ale
pod warunkiem istnienia popytu i moliwoci produkcji lokalnego przemysu.
Wojewdztwo opolskie, posiadajc 6,9%
zasobw surowca cementowego, zajmuje
Literatura
[1] Bilans zasobw z surowcw mineralnych
iwd podziemnych wPolsce, lata 2008
2013. PIG. Warszawa 2013.
[2] Kozio W., Machniak ., Ciepliski A., Borcz
A.: Aktualny stan iwybrane uwarunkowania
rozwoju wydobycia surowcw skalnych wwojewdztwie opolskim ilskim. Grnictwo
Odkrywkowe 2013, nr 56, s. 222232.
[3] Koma J., Cwojdziski S., Sroga C.: Perspektywiczne zasoby z surowcw skalnych wPolsce. rodowiskowe uwarunkowania
wich wykorzystaniu. PIG. Wrocaw 2013.
[4] Scenariusze technologiczne pozyskiwania
i zagospodarowania surowcw skalnych
wwojewdztwie opolskim. Red. W. Kozio,
. Machniak. AGH. Krakw 2013.
[5] Strategie iscenariusze technologiczne zagospodarowania iwykorzystania z surowcw skalnych. Projekt wspfinansowany ze
rodkw Europejskiego Funduszu Rozwoju
Regionalnego wramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka, AGH,
Krakw, 2010.
Praca zostaa wykonana wramach projektu
Strategie i scenariusze technologiczne zagospodarowania i wykorzystania z surowcw skalnych, wspfinansowanego ze rodkw Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego
w ramach PO Innowacyjna Gospodarka (nr
UDA-POIG.01.03.01-00-001/09-00).