Joanna Machowska

Gramatyka?
Dlaczego nie?!
wiczenia gramatyczne dla poziomu A1

jzyk polski

dla
cudzoziemcw

universitas

Gramatyka?
Dlaczego nie?!
wiczenia gramatyczne dla poziomu A1

JZYK POLSKI DLA CUDZOZIEMCW

SERIA POD REDAKCJ

WADYSAWA MIODUNKI

KATEDRA JZYKA POLSKIEGO JAKO OBCEGO

UNIWERSYTETU JAGIELLOSKIEGO

Joanna Machowska

Gramatyka?
Dlaczego nie?!
wiczenia gramatyczne dla poziomu A1

poziom

A1

Krakw

 Copyright by Joanna Machowska and Towarzystwo Autorw

i Wydawcw Prac Naukowych UNIVERSITAS, Krakw 2010

ISBN 97883-242-1473-0
TAiWPN UNIVERSITAS

Tumaczenie na jzyk angielski

Magdalena Buchta

Tumaczenie na jzyk niemiecki

Jan Szurmant

Tumaczenie na jzyk rosyjski

Sergiy Tyupa

Tumaczenie na jzyk hiszpaski

Anna Jankowska

Redakcja
H.A. Gruszka

Rysunki
Kamila Gawowska
www.kamilagawlowska.pl

Projekt okadki i stron tytuowych

Sepielak

www.universitas.com.pl

dla mojego Taty

Spis treci

Od redaktora serii ..................................................................

Wstp .............................................................................
Preface............................................................................
Einleitung .........................................................................
......................................................................
Introduccin .......................................................................

11
13
15
18
20

I. Odmiana rzeczownika, przymiotnika i zaimka osobowego

To jest pan Jan Kowalski. Mianownik liczby pojedynczej ............................... 25
Nie lubi siostry Michaa! Dopeniacz liczby pojedynczej ............................... 38
Mam brata i siostr. Biernik liczby pojedynczej ....................................... 51
Kim jeste? Narzdnik liczby pojedynczej i mnogiej................................... 63
Studiuj w Krakowie. Miejscownik liczby pojedynczej i mnogiej......................... 84
To s inteligentne studentki. Mianownik i biernik liczby mnogiej
rodzaju niemskoosobowego .................................................. 95
Ojej, nic nie pamitam! wiczenia powtrzeniowe. Rzeczownik i przymiotnik ............. 104
II. Moje czy twoje? Zaimek ........................................................... 115
III. Odmiana czasownika
Wiem, umiem, znam. Czas teraniejszy .............................................. 125
Uczyem si ca noc! Czas przeszy ................................................. 143
Bd si umiecha. Czas przyszy ................................................... 155
Ucz si jzyka polskiego, ale jeszcze si nie nauczyem. Aspekt dokonany i niedokonany
w czasie przeszym........................................................... 161
Jutro zrobi zadanie domowe! Aspekt dokonany i niedokonany w czasie przyszym ........ 171
Ojej, nic nie pamitam! wiczenia powtrzeniowe. Czasownik .......................... 177
IV. Dobrze si czujesz? Przyswek ..................................................... 187
V. Sklep jest obok kina, za aptek. Przyimek ............................................. 195
VI. To ju wiesz! wiczenia gramatyczne i nie tylko ....................................... 205
Klucz do zada ..................................................................... 227

SPIS TRECI

Od redaktora serii

W serii Jzyk polski dla cudzoziemcw istnieje kilka zbiorw wicze zagadnie gramatycznych, ale s one przeznaczone dla poziomw redniego (zwykle B2) i zaawansowanego (C1, C2).
Mowa tu o takich zbiorach wicze, jak: Przygoda z gramatyk. Fleksja i sowotwrstwo imion.
wiczenia funkcjonalno-gramatyczne dla cudzoziemcw Jzefa Pyzika, I czy jecha? wiczenia gramatyczno-semantyczne z czasownikami ruchu Jzefa Pyzika, Czas na czasownik. wiczenia gramatyczne z jzyka polskiego Piotra Garncarka, Liczebnik te si liczy! Gramatyka liczebnika z wiczeniami Stanisawa Mdaka, czy wreszcie Co z czym? wiczenia skadniowe dla grup
zaawansowanych Stanisawa Mdaka. W zasadzie tylko Sowa i swka. Podrcznik do nauczania sownictwa i gramatyki dla pocztkujcych Magdaleny Szelc-Mays i Elbiety Rybickiej jest
przeznaczony dla poziomw europejskich A1 i A2.
Ju z tego przegldu wynika, e nowy zbir wicze gramatycznych dla pocztkujcych,
zwaszcza dla poziomu A1, jest pilnie potrzebny. Taki zbir powinien si ukaza w serii Jzyk
polski dla cudzoziemcw tym bardziej, e wspomniany podrcznik Sowa i swka... zosta przygotowany kilkanacie lat temu, a w serii funkcjonuje ju ponad siedem lat, czyli duej ni proces certykacji jzyka polskiego jako obcego zapocztkowany w roku 2004. Poniewa w roku
2009 Pastwowa Komisja Powiadczania Znajomoci Jzyka Polskiego jako Obcego opracowaa propozycje standardw wymaga egzaminacyjnych i propozycje egzaminw certykatowych dla wszystkich poziomw europejskich take poziomw A1, A2 i C1, na ktrych dotd
nie przeprowadzano egzaminw certykatowych powinny ukaza si nowe pomoce dydaktyczne do nauczania cudzoziemcw jzyka polskiego dostosowane do tych standardw. Warto
przy tym pamita, e standardy zaczn ocjalnie obowizywa dopiero po opublikowaniu
waciwego rozporzdzenia Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyszego w Dzienniku Ustaw RP
(dotychczas obowizuje rozporzdzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z 15 padziernika 2003 roku w sprawie egzaminw jzyka polskiego jako obcego).
Kwestia miejsca gramatyki w nauczaniu jzyka polskiego jako obcego musi zosta podjta
na nowo, gdy po okresie dominacji programw gramatycznych w nauczaniu cudzoziemcw
polszczyzny nastpia wyrana dominacja programw komunikacyjnych, w ktrych nauczanie gramatyki jest nie tylko podporzdkowane komunikacji, ale nawet traktowane jako zbyteczny balast przez autorw nieznajcych wystarczajco dobrze zagadnie gramatycznych,
ktre powinny zosta przyswojone na poszczeglnych poziomach nauczania. Taka sytuacja
musi niepokoi, zwaywszy na fakt, e wci brak dobrych gramatyk dydaktycznych polszczyzny napisanych w jzykach najczciej uywanych przez zainteresowanych cudzoziemcw,
nie mwic ju o nowoczesnych zestawach wicze gramatycznych, zwaszcza dla poziomw
najniszych, czyli A1, A2 i B1.
Publikowany zbir wicze gramatycznych dla poziomu A1 zatytuowany Gramatyka? Dlaczego nie?! Joanny Machowskiej stanowi prb zaspokojenia zapotrzebowania na

OD REDAKTORA SERII

nowoczesny zbir wicze tego typu. Ju dzi mona powiedzie, e autorka koczy opracowywanie podobnego zbioru wicze dla poziomu A2. Co wicej, uczestniczy ona w pracach zespou autorw przygotowujcego nowe podrczniki kursowe do nauczania jzyka polskiego jako obcego na poziomach A1 i A2. Cech wyrniajc tego projektu, realizowanego
pod moim kierownictwem przez pracownikw Katedry Jzyka Polskiego jako Obcego UJ,
jest zamiar przygotowania pierwszego w Polsce podrcznika opartego na podejciu zadaniowym, ktremu wiele uwagi w ostatnich latach powicia dr Iwona Janowska, przygotowujca do publikacji monogra Podejcie zadaniowe w nauczaniu i uczeniu si jzykw obcych
(na przykadzie jzyka polskiego jako obcego).
Pracujc nad zbiorem wicze dla pocztkujcych, Joanna Machowska wykorzystywaa swe bogate dowiadczenie w nauczaniu cudzoziemcw jzyka polskiego jako obcego.
Machowska, absolwentka lologii polskiej UJ, rozpocza prac w Instytucie Bada Polonijnych w 1993 roku. Tu zajmowaa si prowadzeniem zaj jzykowych na rnych poziomach,
szczeglnie chtnie pracujc z pocztkujcymi zarwno na kursach rocznych, jak i w szkole
letniej UJ. Od 2005 roku ju w Centrum Jzyka i Kultury Polskiej w wiecie UJ prowadzi
zajcia na studiach magisterskich dla studentw polskich, specjalizujcych si w nauczaniu
polszczyzny jako jzyka obcego i drugiego. Rwnoczenie koordynuje kursy jzyka polskiego
jako obcego dla cudzoziemcw biorcych udzia w programie Erasmus. Ponadto uczestniczya
w realizacji kilku projektw realizowanych w Katedrze Jzyka Polskiego jako Obcego UJ,
m.in. bya wspautork wicze gramatycznych i leksykalnych do telewizyjnego programu
Profesor Smok i przyjaciele, emitowanego w TV Polonia w latach 20072008.
Mam nadziej, e zbir wicze gramatycznych Gramatyka? Dlaczego nie?! Joanny
Machowskiej okae si pomoc przydatn w nauczaniu cudzoziemcw jzyka polskiego na
poziomie A1.

Prof. dr hab. Wadysaw T. Miodunka

Redaktor serii
Krakw, marzec 2010

10

OD REDAKTORA SERII

Wstp

Zbir wicze Gramatyka? Dlaczego nie?! jest przeznaczony dla studentw bdcych na poziomie A1, a wic tych, ktrzy s na pocztku nauki jzyka polskiego.
Od zbiorw wicze gramatycznych obecnych na naszym rynku rni si on tym, e bardzo dokadnie okrela grup osb, do ktrej jest kierowany. Do tej pory zbiory wicze zwykle
byy adresowane do tzw. studenta pocztkujcego lub rozpoczynajcego nauk jzyka. Byy to
okrelenia do nieprecyzyjne, bowiem we wspczesnych opisach kompetencji jzykowych
nie mwimy ju o poziomie pocztkujcym, wyszczeglniamy natomiast poziomy: A1, zwany
take elementarnym, A2, zwany wstpnym, itd.
Poziomy te bardzo cile zostay opisane w Europejskim Systemie Opisu Ksztacenia Jzykowego, dlatego dobrze wiadomo, co uczcy si na danym poziomie powinien umie zarwno
w zakresie sprawnoci (czytanie, suchanie, pisanie, mwienie), jak i podsystemw jzykowych (gramatyka, sownictwo).
Od 2004 roku obcokrajowcy mog zdawa pastwowy egzamin certykatowy z jzyka
polskiego na poziomie B1, B2 i C2. Obecnie w przygotowaniu s testy certykatowe na pozostae poziomy: A1, A2 i C1. Dlatego zesp pracujcy przy certykacji musia opracowa szczegowe wymagania na te wanie poziomy.
Ponadto od duszego ju czasu zesp Centrum Jzyka i Kultury Polskiej w wiecie UJ
do ktrego i ja nale pod kierunkiem profesora Wadysawa Miodunki przygotowuje programy nauczania jzyka polskiego jako obcego na wszystkich poziomach zaawansowania.
Piszc zbir wicze, dostosowywaam go zarwno do powstajcych w naszym Centrum
programw, jak i do wymaga certykatowych na poziomie A1. Pomogo mi w jego opracowaniu take moje wieloletnie dowiadczenie w nauczaniu cudzoziemcw jzyka polskiego na
poziomie A1.
Pomys przygotowania wicze towarzyszy mi bowiem ju od dawna i cz zada to
zadania, ktre ukadaam dla kolejnych grup moich studentw.
Od lat uczc gramatyki na poziomach niszych i starajc si to robi w taki sposb, by
nie bya ona bezsensownym pamiciowym opanowywaniem kolejnych kocwek i form, ale
wspania zabaw z bardzo wyranie zaznaczonym celem, wielokrotnie odczuwaam brak wicze, ktre pozwoliyby lepiej uczy i utrwala nowo poznawane formy.
Chocia tzw. wiczenia automatyzujce s odbierane jako miertelnie nudne, wcale takie
by nie musz. Oczywicie trudno z nich wszystkich zrobi zadania niezwykle kreatywne
i ekscytujce, ale mog by one interesujce i zabawne. Dlatego te w moim zbiorze znalazo
si m.in. duo rysunkw, ktre zapobiegaj nucej schematycznoci i s du pomoc dla
osb z pamici wzrokow.
Z drugiej strony nie mona nauczy si gramatyki bez wicze automatyzujcych, bo jak
wszyscy nauczyciele wiedz, uczenie si gramatyki wymaga mudnej i cikiej pracy. Jednak

WSTP

11

gdy student ma przed sob cel i wie, e nauczenie si nowych kocwek i zapamitanie kilku
regu pozwoli mu powiedzie nowe rzeczy i poradzi sobie w wielu sytuacjach, nauka gramatyki staje si jedynie etapem na drodze do sukcesu, jakim jest opanowanie jzyka.
wiczenia, ktre przekazuj w rce nauczycieli i studentw, mog by pomoc dla nauczyciela w trakcie zaj, by utrwali zagadnienia, ktre studentom mog sprawia problem; mog
suy jako wiczenia, ktre studenci wykonuj w domu; mog by wreszcie pomoc wycznie dla samego studenta. wiczenia posiadaj bowiem klucz; nauczyciel do sprawdzenia ich
nie jest wic konieczny. Mog by one wykorzystywane przez studentw uczcych si na rozmaitych kursach w celu poprawienia swoich umiejtnoci gramatycznych, ale stanowi te
zbir dla tych, ktrzy chcieliby zdawa egzamin certykatowy. Studenci uczcy si z innych
podrcznikw, rozwizujc wiczenia z tego zbioru, mog sprawdzi, co ju umiej, a czego
jeszcze nie.
Gramatyka? Dlaczego nie?! skada si z siedemnastu rozdziaw. Zagadnienia pokrywaj
si z wymaganiami certykatowymi i zaoeniami programw opracowanych w Centrum.
Nie ma wic wrd nich ani celownika, ani dopeniacza liczby mnogiej, ani trybu rozkazujcego i wielu innych zagadnie gramatycznych. Nie ma, poniewa nie znajduj si one w programie przeznaczonym dla poziomu A1.
Take nieznane formy s bardzo ograniczone w tekstach wicze, tak by byy one zrozumiae dla uczcego si. Rwnie sownictwo pochodzi z katalogu tematycznego przeznaczonego na poziom A1. Ma to, moim zdaniem, du zalet; czsto bowiem zdarzao mi si znajdowa wiczenia, w ktrych problem gramatyczny by bardzo atwy i wspaniale nadawa si
do utrwalenia go na poziomie A1, ale sownictwo byo zbyt trudne i zdecydowanie wykraczao
poza ten poziom. Bywao te, e w tym samym wiczeniu niektre zdania byy bardzo atwe,
inne zbyt trudne. Takich sytuacji staraam si w tym zbiorze unikn, aby nie zmusza nauczyciela do wybierania niektrych tylko zda z wiczenia, co powodowaoby zmniejszenie materiau, na ktrym wiczy si konkretne zagadnienie.
Sownictwo jest wic bardzo proste; takie, by student na poziomie A1 bez problemw sobie
z nim radzi.
Polecenia do wicze zapisane s wycznie w jzyku polskim, ale kade wiczenie zaczyna
si od przykadu, dziki ktremu student powinien si z atwoci zorientowa, w jaki sposb
dane zadanie wykona.
Z nomenklatury aciskiej uywam tylko nazw rodzajw: masculinum, femininum i neutrum, co jest niezbdne zwaszcza w wiczeniach dotyczcych podziau na rodzaje, a take
pomagajcych w opanowaniu czasu przeszego i przyszego.
Specjalne podzikowania chciaam zoy Panu Profesorowi Wadysawowi Miodunce, ktry
udzieli mi wielu cennych porad i wskazwek oraz przeglda cierpliwie pierwsze wersje tego
zbioru. By take osob, ktra mnie zdopingowaa i zmotywowaa do opracowania tej ksiki, co
zapobiego leeniu wielu wicze w szuadach przez kolejne lata.
Dzikuj te moim studentkom ze studiw magisterskich: Ninie Labosze, Kindze Kuchcie, Magdalenie Pachcie i Ewie Woniczce, z ktrymi prowadziam zajcia, a ktre udostpniy mi przygotowane przez siebie konspekty lekcji. Niektre ciekawe wiczenia pochodz
z ich prac.
Joanna Machowska

12

WSTP

I
ODMIANA RZECZOWNIKA,
PRZYMIOTNIKA
I ZAIMKA OSOBOWEGO

To jest pan Jan Kowalski

Mianownik liczby pojedynczej

I. Prosz wybra sowo z ramki i odpowiedzie na pytanie.

a.

artysta * kelnerka * kucharz * inynier * kierowca * policjant * student

* nauczycielka * architekt * dziecko * studentka * dentystka * lekarz

PRZYKAD:
Kto to jest?

To jest dentystka.
................................................

Kto to jest?

1.
.......................................................

2.
...........................................................

3.
.........................................................

TO JEST PAN KOWALSKI. MIANOWNIK LICZBY POJEDYNCZEJ

25

26

4.
...............................................................

5.
...............................................................

6.
...............................................................

7.
...............................................................

8.
...............................................................

9.
...............................................................

10.
...............................................................

11.
...............................................................

12.
...............................................................

I. ODMIANA RZECZOWNIKA, PRZYMIOTNIKA I ZAIMKA OSOBOWEGO

b.

ulica * hotel * rower * dom * samochd * radio * komputer * tramwaj * krzeso

* kawiarnia * okno * ciastko * restauracja

PRZYKAD:

Co to jest?

To jest ulica.
......................................

Co to jest?

1.
..................................................................

4.
..................................................................

2.
...............................................................

5.
...............................................................

3.
...............................................................

6.
...............................................................

TO JEST PAN KOWALSKI. MIANOWNIK LICZBY POJEDYNCZEJ

27

7.
..................................................................

10.
..................................................................

8.
...............................................................

11.
...............................................................

9.
...............................................................

12.
...............................................................

II. Prosz popatrze na rysunki i odpowiedzie na pytania.

PRZYKAD:
Czy to jest kucharz?

Tak, to jest kucharz.

..................................................

1. Czy to jest lekarz?

28

Czy to jest kelnerka?

Nie, to nie jest kelnerka.

...........................................................
To jest kucharz.
............................................................

2. Czy to jest dentysta?

.............................................................

.............................................................

.............................................................

.............................................................

I. ODMIANA RZECZOWNIKA, PRZYMIOTNIKA I ZAIMKA OSOBOWEGO

3. Czy to jest kierowca?

4. Czy to jest architekt?

.............................................................

.............................................................

.............................................................

.............................................................

5. Czy to jest kelnerka?

6. Czy to jest policjant?

.............................................................

.............................................................

.............................................................

.............................................................

7. Czy to jest samochd?

8. Czy to jest okno?

.............................................................

.............................................................

.............................................................

.............................................................

9. Czy to jest hotel?

10. Czy to jest komputer?

.............................................................

.............................................................

.............................................................

.............................................................

11. Czy to jest tramwaj?

12. Czy to jest ciastko?

.............................................................

.............................................................

.............................................................

.............................................................

TO JEST PAN KOWALSKI. MIANOWNIK LICZBY POJEDYNCZEJ

29

III. Co to jest? Rodzaj mski (masculinum), rodzaj eski (femininum) czy rodzaj nijaki
(neutrum)? Prosz przyporzdkowa sowa z diagramu do odpowiedniego miejsca
w tabelce1.

WIZA
WDKA

AUTOBUS

KREM

SZAMPON

Polski
jest
atwy!

LAMPA

MAPA

KAKAO

ADRES

ZUPA

WINO
BIURO

masculinum

femininum

neutrum

krem

30

wiczenie zaczerpnite z konspektu mojej studentki Kingi Kuchty.

I. ODMIANA RZECZOWNIKA, PRZYMIOTNIKA I ZAIMKA OSOBOWEGO

IV. Jakiego rodzaju s miasta na mapie? Prosz wpisa nazwy miast wedug rodzajw2.

Gdynia
Gdask
Szczecin

Olsztyn
Biaystok
Pozna
Warszawa

Zielona
Gra

d
Wrocaw
Lublin
Zamo

Opole
Rzeszw
Krakw
Zakopane

masculinum

femininum

neutrum

Szczecin

wiczenie zaczerpnite z konspektu mojej studentki Kingi Kuchty.

TO JEST PAN KOWALSKI. MIANOWNIK LICZBY POJEDYNCZEJ

31

V. Prosz odpowiedzie poprawnie na pytania.

PRZYKAD:
Jaka jest pyta?

nowy

nowe

nowa

1. Jaki jest chopak?

mia

miy

mie

2. Jaka jest dziewczyna?

pikny

pikne

pikna

3. Jaki jest dom?

due

duy

dua

4. Jakie jest dziecko?

maa

may

mae

5. Jaki jest artysta?

bogaty

bogata

bogate

6. Jaka jest ksika?

kolorowa

kolorowy

kolorowe

7. Jakie jest ciastko?

smaczne

smaczna

smaczny

8. Jaki jest lm?

dobra

dobry

dobre

9. Jaka jest nauczycielka?

wysokie

wysoki

wysoka

10. Jakie jest muzeum?

interesujca

interesujce

interesujcy

11. Jakie jest wino?

czerwone

czerwona

czerwony

12. Jaki jest dentysta?

przystojna

przystojne

przystojny

VI. Prosz sprawdzi, czy w podpisach pod zdjciami nie ma bdw. Jeeli jest bd,
prosz podpisa rysunek prawidowo.
PRZYKAD:

32

dobry architekt

.......................................

zdolna studentka

.......................................

dobra kierowca

dobry kierowca
.......................................

I. ODMIANA RZECZOWNIKA, PRZYMIOTNIKA I ZAIMKA OSOBOWEGO

1. sympatyczny inynier

..................................................................

2. mia dentysta

..................................................................

3. nowy nauczycielka

..................................................................

4. duy kot

..................................................................

5. smaczne ciastko

..................................................................

TO JEST PAN KOWALSKI. MIANOWNIK LICZBY POJEDYNCZEJ

33

Niedostpne w wersji demonstracyjnej.

Zapraszamy do zakupu
penej wersji ksiki
w serwisie