Kategorie fleksyjne rzeczownikw:

I Rodzaj gramatyczny rzeczownikw:

Rzeczowniki nie odmieniaj si przez rodzaje. Odpowiednia
warto tej kategorii jest z gry przypisana do kadego wyrazu,
ma wic ona charakter sownikowy. Suy przede wszystkim do
sygnalizowania istnienia zwizkw skadniowych rzeczownika z
przymiotnikiem, liczebnikiem i pewnymi formami czasownika,
ktrym poszczeglne rzeczowniki narzucaj odpowiednie
kocwki rodzajowe. Jest to moliwe dlatego, e kategoria
rodzaju gramatycznego jest dla tamtych czci mowy kategori
fleksyjn
np.: ten duy kot sta / widz tego duego kota / ta dua
ksika staa

Wartoci rodzaju rzeczownikw:

mskie osobowe, np. CHOPIEC
mskie ywotne, np. KOT
mskie nieywotne, np. ST
nijakie, np. OKNO
eskie, np. KSIKA
pluralia tantum osobowe, np. PASTWO
nieosobowe, np. SANIE
Chocia nazwy wartoci rodzaju gramatycznego nawizuj do
nazw okrelajcych pe ludzi i zwierzt, czyli do tzw. rodzaju
naturalnego, nie mona ich identyfikowa. Wprawdzie
rzeczowniki rzeczowniki nazywajce mczyzn i samcw s
przewanie rodzaju mskiego, a rzeczowniki nazywajce kobiety
i samice rodzaju eskiego, zdarzaj si odstpstwa, np. ta
dziewczyna : to dziewcz, to dziecko : ten dzieciak
Rodzaj gramatyczny decyduje o odrbnym zestawie kocwek,
peni wic funkcj klasyfikujc rzeczowniki na klasy fleksyjne.

II Kategoria przypadka:
Ma ona charakter skadniowy: suy do sygnalizowania zwizkw
skadniowych rzeczownika z czasownikiem, przymiotnikiem,
liczebnikiem, innym rzeczownikiem, przyimkiem lub
przyswkiem. Mechanizm jej dziaania polega na tym, e
wyrazy nalece do wymienionych czci mowy narzucaj
rzeczownikowi swoje wymagania co do jego formy.

Kategoria przypadka posiada w jzyku polskim 7

wartoci:
1. Mianownik ( kto?, co )
To jest (s)
brat;
pies;
st;
auto;
rka;
(ci)pastwo;
sanie
2. Dopeniacz ( kogo?, czego?)
Brakuje mu
brata;
psa;
stou;
auta;
rki;
(tych)pastwa;
sa
3. Celownik (komu?, czemu?)
Przygldam si
bratu;
psu;
stoowi;
autu;
rce;
(tym)pastwu;
saniom
4. Biernik (kogo?, co?)
Widz
brata;
psa;
st;
auto;
rk;
(tych)pastwa;
sanie
5. Narzdnik (z kim?, z czym?)
Zachwycam si
bratem;
psem;
stoem;
autem;
rk;
(tymi)pastwem;
saniami
6. Miejscownik (o kim?, o czym?)
Opowiadam o
bracie;
psie;
stole;
aucie;
rce;
(tych)pastwu;

saniach
7. Woacz (o!)
Hej
bracie;
psie;
sanie

stole;

auto;

rko;

pastwo;

III Kategoria liczby:

Kategoria liczby wnosi do fleksji rzeczownika regularne
zrnicowanie znaczeniowe: informuje oglnie o liczebnoci
zbioru przedmiotw i zdarze nazywanych danym
rzeczownikiem. Posiada 2 wartoci:
* liczb pojedyncz (informujc o zbiorze
jednoelementowym) st
* liczb mnog (informujc o zbiorze
ponadjednoelementowym) stoy

Rzeczowniki mona podzieli na:

- policzalne (oznaczajce przedmioty fizyczne o okrelonym
ksztacie, np. DOM, PIES i jednostkowe, ograniczone czasowo
zdarzenia, np. WDECH, KROK)
- niepoliczalne (oznaczajce substancje, np. WODA, MLEKO,
TLEN i wasnoci, procesy, stany, np. DOBRO, APETYT,
URODZINY)
Rzeczownikom niepoliczalnym nie przysuguje kategoria liczby.
Maj one najczciej kocwki liczby pojedynczej s to
singularia tantum, lub rzadziej kocwki liczby mnogiej s
to pluralia tantum.

Istniej ponadto 2 grupy rzeczownikw policzalnych,

ktre nie odmieniaj si przez liczby:
1. Rzeczowniki majce wycznie formy z kocwkami liczby
mnogiej (rzadziej pojedynczej) = pluralia tantum, np. SANIE,
SPODNIE, OKULARY.
Jeli chcemy poda liczb przedmiotw przez nie oznaczanych,
czynimy to za pomoc liczebnikw zbiorowych lub liczebnikw
gwnych w poczeniu z wyrazem para, np. dwoje sa, trzy
pary spodni
2. Nazwy wasne, ktre istniej w jzyku, aby oznacza
pojedyncze przedmioty, a wic opozycja pojedynczy : mnogi
jest tu wykluczona. Mog one mie zarwno kocwki waciwe
formom:
- liczby pojedynczej, np. (ten) Krakw-, Krakow-a , (ta)
Gdyni-a, Gdyn-i = singularia tantum
- lub liczby mnogiej, np. (te) Katowic-e, Katowic-, (te) Helsink-i,
Helsinek-