Planowanie zdolnoci produkcyjnej

Prognozowanie w obszarze operacyjnym

Wykad 4
1

Planowanie zdolnoci
produkcyjnej

Pojcie i podzia zdolnoci

produkcyjnej
Zdolnod produkcyjna to maksymalna ilod produktu jaka
moe byd wykonana w okrelonym czasie.
Wyrnia si:
zdolnod planowan okrelan w fazie projektowania dla
optymalnych warunkw techniczno organizacyjnych,
zdolnod efektywn wielkod produkcji jakiej mona si
spodziewad w realnie wystpujcych warunkach techniczno
organizacyjnych,
produkcja rzeczywista - okrela cakowit liczb produktw
uzyskanych w okrelonym przedziale czasu.
3

Prognozowanie zdolnoci produkcyjnej

podstawowe pojcia
Mierniki zdolnoci produkcyjnej:

1/ stopa wykorzystania = produkcja rzeczywista

zdolnod planowana
2/ sprawnod = produkcja rzeczywista
zdolnod efektywna

3/ produktywnod = wielkod produkcji uzyskana z jednostki

zasobu (np. z jednego stanowiska, 1m2 powierzchni
produkcyjnej, jednostki zuytej energii, jednostki
zainwestowanego kapitau)
4

Sposb obliczenia zdolnoci

produkcyjnej

W komrkach o strukturze technologicznej, tj. skadajcych si z

jednorodnych komrek, zdolnod produkcyjna rwna jest sumie zdolnoci
wszystkich komrek.
W strukturach przedmiotowych, tj. grupy rnorodnych wsppracujcych
komrek, zdolnod produkcyjn ustala si w oparciu o tzw. wskie garda
(ogniwo/komrk o najmniejszej zdolnoci).
A
100
A
100

B C
200 300
A A
100 100
A wskie gardo, na podstawie ktrego ustalamy przepustowod

Zd = 300 Zd = 100

Miary zdolnoci produkcyjnej kwestia

jednostek pomiaru
Zdolnod produkcyjna w przypadku jednorodnej produkcji
wyraa si w jednostkach naturalnych (sztukach, kg,
osobach).
W przypadku niejednorodnej produkcji wykorzystuje si
jednostki przeliczeniowe lub zagregowane (np.
standardowy produkt, wartod produkcji).
Mierniki zdolnoci bazuj na analizie nakadw (np. liczbie
maszyn, liczbie ek w szpitalu), ale powinny odnosid si
rwnie do wynikw odnoszonych do okrelonego
przedziau czasu.
Zdolnod produkcyjn mona ustalid dla pojedynczych
stanowisk, wikszych komrek (gniazd, linii, wydziaw) a
nawet caych zakadw.
6

PLANOWANIE JEDNOSTKI
PRODUKCYJNEJ
Celem planowania zdolnoci jest sprostanie w duszym okresie
przewidywanemu popytowi.
Planowanie zdolnoci przeprowadza si:
w horyzoncie dugookresowym (co najmniej kilkuletnim) w trakcie
uruchamiania zakadu, dalszej jego rozbudowy lub redukcji potencjau
produkcyjnego (s to decyzje strategiczne);
w horyzoncie redniookresowym (umownie rocznym) w trakcie
opracowywania programu produkcji zagregowanego planu produkcji;
w horyzoncie krtkookresowym w trakcie operatywnego planowania
zlecenia produkcji, uruchamiania zadao i biecego sterowania.
Najwiksze znaczenie ma planowanie dugookresowe, w najwikszym
stopniu wpywajce na poziom wykorzystania zasobw oraz wielkod
niezaspokojonego popytu.

W procesie planowania zdolnoci

wyrnia si etapy:
ustalenie przewidywanego popytu i przeliczenie go na potrzeby w
zakresie zdolnoci;
ustalenie zdolnoci aktualnie posiadanego potencjau;
identyfikacja rozbienoci midzy popytem a zdolnociami;
opracowanie alternatywnych planw przezwycienia niezgodnoci.
Strategiczne decyzje odnonie zdolnoci determinowane przez:
prognozy popytu i prawdopodobne zachowania klientw,
planowane wydatki kapitaowe i moliwoci ich sfinansowania,
strategi firmy.

Metody prognozowania popytu

Jakociowe (subiektywne) stosowane w przypadku braku danych ilociowych,

np.:
metoda delficka grupy ekspertw opracowuje kolejno prognozy popytu,
badania rynkowe (testy, ankiety),
wykorzystywanie analogii cyklu ycia produktu,

ilociowe opieraj si na szeregach czasowych przedstawiajcych ksztatowanie

si sprzeday w okresach poprzednich.

Przy stosowaniu tych metod w oparciu o oryginalny szereg czasowy prbuje si

oszacowad:
redni poziom popytu w kolejnych okresach,
trend, tj. zmiany w duszym okresie,
sezonowod, tj. zmiany popytu w cigu 1 roku,
cykl, tj. zmiany w popycie w okresie duszym ni rok; powyej lub poniej trendu,
skadnik losowy.

Prognozowanie subiektywne
Najprostsz metod prognozowania jest
subiektywny osd dokonany przez
menedera na podstawie zebranych
dowiadczeo oraz dodatkowych
informacji i wyciganie na ich podstawie
wnioskw co do przyszych zdarzeo. Ta
metoda prognozowania moe byd
skuteczna w mao skomplikowanym i
stabilnym otoczeniu.
Do najczciej stosowanych podejd
subiektywnych nale: intuicja osobista,
dyskusje panelowe, metoda delficka,
analogie historyczne.
W zoonej organizacji, dziaajcej na
rnych rynkach, metody subiektywne
rzadko si jednak sprawdzaj.

6.3 Schemat powstawania prognoz jakociowych

(podrcznik, s. 149)

10

Metoda delficka
Polega na stworzeniu prognozy w oparciu o
wypowiedzi ekspertw
Wymaga dostpu do ekspertw z danej
dziedziny
Wymaga powtrzeo sesji, w celu uzgodnienia
stanowisk
Mona poczyd z map kognitywn

11

Metody ilociowe prognozowania

Prognozowanie subiektywne
Proste regresji
Szeregi czasowe
Modele sezonowoci

12

Klasyfikacja metod prognozowania

Wg kryterium okresu prognozowania:
dugoterminowe,
rednioterminowe,
Krtkoterminowe.
Wg kryterium sposobu realizacji.
przyczynowe oparte na modelu przeszych zdarzeo, oparte na analizach
przyczyn i ich skutkw. Np. odkrywajc zwizek wydajnoci pracy z
zasadami premiowania, moemy ocenid przysz wydajnod na podstawie
zastosowanych premii.
projekcyjne, w oparciu o modele statystyczne (szeregi czasowe, regresja
liniowa) - uwaga: wymg 8 obserwacji

13

Szeregi czasowe
Szeregi czasowe s seriami obserwacji
dokonywanymi w rwnych odstpach
czasu.
Miesiczna sprzeda, koszt dnia pracy,
produkcja tygodniowa s przykadami
szeregw czasowych.

6.4. Najpopularniejsze szeregi czasowe: a) stay,

b) o trendzie rosncym, c) sezonowy (podrcznik, s. 154)

Rozpatrujc szeregi czasowe, naley

mied na uwadze gwny trend i
nakadajce si na niego zakcenia.

Zakcenia mona oceniad na podstawie

rednich bdw.
6.5. Zakcenia nakadajce si na podstawowy
trend (podrcznik, s. 155)
14

Regresja liniowa
Regresja liniowa jest przykadem prognozy
przyczynowej, w ktrej poszukuje si
zwizku lub przyczyny, jakie mona
wykorzystad w prognozie.
Regresja liniowa wskazuje na prosty zwizek
zmiennej niezalenej (opisujcej) i
zmiennej zalenej (opisywanej).
Uwaga: nie kada zalenod ma charakter
liniowy
Stopieo dopasowania wynikw do prostej
okrela midzy innymi wspczynnik
korelacji.

6.6. Liniowe relacje midzy zmiennymi

(podrcznik, s. 157)

15

Prognozowanie projekcyjne
Metody nalece do tego typu prognoz:
1.
2.
3.
4.

rednie arytmetyczne,
rednie ruchome,
Aproksymacja wykadnicza,
Model sezonowoci i trendu.

Rys. 6.19. Wykres popytu sezonowego

(podrcznik, s. 173)

16

OGLNE PRAWA PROGNOZOWANIA:

kada prognoza obarczona jest bdem,
bd prognozy zwiksza si wraz z wydueniem horyzontu planowania,
prognozy dla grup wyrobw s dokadniejsze ni dla pojedynczych
asortymentw.
Uwaga: zmiany popytu maj na og charakter stopniowy, a strategiczne
decyzje dotyczce zdolnoci wywouj znaczny jednorazowy ich wzrost lub
spadek.

17

Trzy przypadki
Strategia firmy:
1. zakada moliwo niedoboru zdolnoci. Podejcie takie stosuje si w przypadku, gdy koszty
utrzymywania zdolnoci s wiksze od kosztu braku danej pozycji.
sztuki
niedobr zdolnoci
popyt
zdolnoci
czas
2. strategia zrwnowaonego wzrostu. Pozwala najlepiej dostosowa zdolnoci do popytu. Jest do
trudna do zrealizowania w praktyce.

18

Trzy przypadki
3/ W tym przypadku zakada si wystpowanie nadwyki zdolnoci nad
popytem. To podejcie stosuje si wwczas, jeeli przewiduje si rozwj
rynku, a koszt jednostkowy utrzymania zdolnoci jest mniejszy ni
jednostkowy brak danej pozycji.

sztuki

zdolnoci
nadwyka zdolnoci
popyt

czas

Uwaga, pytanie do przemylenia:

W Polsce stosowane s zwykle strategie nadwyki zdolnoci. Jakie s tego
przyczyny?
19

Czy zmiany zdolnoci powinny mied charakter radykalny (due

wzrosty, due spadki) lub stopniowy?
Czynnikiem przemawiajcym za zmianami radykalnymi s moliwe
do uzyskania korzyci ekonomii skali.
Zmiany radykalne mog powodowad nisze koszty w wyniku:
rozkadania si kosztw staych na wiksz liczb wyrobw,
moliwod zastosowania bardziej efektywnych procesw,
wykorzystania pozytywnych skutkw tzw. krzywej uczenia
(spadku pracochonnoci realizacji zadania w kolejnych jego
powtrzeniach).

20

Analiza progu rentownoci

Do ustalania planowanego wzrostu zdolnoci mona zastosowad analiz progu rentownoci.
Prg rentownoci wyznacza taki poziom produkcji, dla ktrego: przychody = koszty cakowity
Przychody = wielkod sprzeday *cena
Koszty cakowite = koszty stae + wielkod produkcji * jednostkowy koszt zmienny
Wielkod sprzeday = Q, cena = C, koszty stae = KS, jednostkowy koszt zmienny = kz
Q * C = KS + Q * kz
(QC Qkz) = KS
Q (C kz) = KS

Q =KS /C kz wzr na prg rentownoci

Przykad
Zakadamy, e koszty stae = 2000z, koszty zmienne = 5z/szt, cena jednostkowa = 10z/szt
Oblicz prg rentownoci.
21

Niekorzyci skali
Przyczyny niekorzyci skali:
znaczne rnice pomidzy popytem a zdolnociami produkcyjnymi,
wzrost kosztw spowodowany du zoonoci zarzdzania,
negatywny wpyw na rodowisko,
mniejsza elastycznod.
Wzrost skali dziaania powyej pewnego progu nie powoduje dalszego spadku kosztw a nawet
mona spowodowad ich wzrost.
Z powodu wzrostu znaczenia elastycznoci podejmuje si dziaania majce na celu zwikszenie
elastycznoci zdolnoci produkcyjnej tzn. szybkiego dostosowania zdolnoci do zmieniajcego si
popytu. Uzyskuje si to poprzez:

zakup i wprowadzenie maszyn, ktre atwo instalowad, przestawiad, usuwad,

projektowanie procesu dla rodzin wyrobw w celu wykorzystania powtarzalnoci operacji
pomimo zmian produktw,
zwikszanie elastycznoci pracownikw poprzez odpowiedni nabr, szkolenie, poszerzanie
zadao, wzbogacanie pracy, wielozawodowod, wprowadzanie grupowych form organizacji
pracy.
22

Planowanie krtkoterminowe

23

Planowanie wytwarzania
maoseryjnego
Planowanie wytwarzania maoseryjnego jest
szczegowym rozkadem prac, zasobw
ludzkich, sprztu; ukazuje, co dzieje si z
produktem w danej chwili, na danym odcinku
procesu.

24

Zasady kolejkowania
prac
Istnieje kilka sposobw
ustanawiania kolejnoci
wykonania prac. Kady z nich
ma swoje zalety i wady. Znajc
je, moemy w danej sytuacji
dobrad najlepszy system:
a)
b)
c)

d)

pierwsze przyszo pierwsze

wykonane;
najpierw najkrtsze prace;
najpierw najwaniejsze
prace;
wykonanie prac w kolejnoci
terminw dostaw.

25

Schemat Gantta
Czy schemat Gantta
moemy wykorzystad
do planowania
krtkoterminowego?

16.18. Schemat Gantta (podrcznik, s. 510)

26

Podsumowanie
Prognozowanie w obszarze zarzadzania operacyjnego powinno
byd dokonywane za pomoc rnych metod jednoczenie
Planowanie zdolnoci produkcyjnych wymaga iteracyjnego
podejcia w celu identyfikacji rde przewag
konkurencyjnych (kosztowych i cenowych)
Istnieje potrzeba racjonalnego gospodarowania informacjami w
celu nagromadzenia niezbdnych zasobw wiedzy do
przeprowadzenia prognozowania
W prognozowaniu i planowaniu zdolnoci produkcyjnych naley
wykorzystywad sposb mylenia typowy do zarzdzania
projektowego z uwagi na potrzeb elastycznego zarzadzania
dziaalnoci operacyjn

27

Czd warsztatowa Dzienniczek Seniora

Przedsibiorstwo Grand produkuje Dzienniczki seniora od stycznia 2015 roku.
W 2015 r. produkcja wyniosa cznie 2000 sztuk.
Wejcie na rynek nastpio 3 lutego 2015 r.
Cena dzienniczka wynosi 40 z i nie jest planowana jej zmiana.
Jest dzieo 22 listopada 2015 r. W magazynie zostao 200 nieuszkodzonych
sztuk dzienniczka.
Waciciel firmy Adam Kowalski rozwaa dodruk dzienniczkw lub ich now edycj.
Na przygotowanie projektu firma potrzebuje 1 miesic, a na proces wydawniczy
wraz z wydrukiem 3 miesice.
Wielkod sprzeday w miesicach styczeo listopad obrazuje tabela 1.
Miesicznie koszty stae tego biznesu
(koszty pracy, reklama, inne koszty stae) to 4000z.
Koszt druku 2000 dzienniczkw to koszt 10.000z, bez kosztw prototypu.
Koszt nowego projektu dzienniczka wraz z wydrukiem prbnym wynosi 5000 z.
Jakie czynniki powinien wzid pod uwag planujc t wan decyzj biznesow? Co powinien zrobid, dysponujc
wolnym kapitaem w wysokoci 20.000z. Czy powinien zaplanowad dodruk, czy now edycj dzienniczka? Kiedy ta
decyzja powinna zostad wdroona? A moe powinien podjd zupenie inny biznes?
Zadaniem zespou jest:
- okrelenie brakujcych informacji niezbdnych do dokonania prognozy
(mona je uzyskad w wyniku zapytania menedera prowadzcego ten biznes w przedsibiorstwie)
- wskazanie wiodcych czynnikw wpywajcych na sprzeda dzienniczkw,
- sporzdzenie prognozy sprzeday w styczniu, lutym i marcu 2016 z podaniem jej uzasadnienia.

Wyszczeglnienie
Sprzeda (szt)

I
II
III
40 100 200

IV
300

V
200

VI
100

VII
150

VIII
80

IX
100

X
150

XI (d)
250

XII
???28