SPIS TRECI

Wstp

Rozdzia I Aminokwasy BCAA

tuszczowej i procesy glikogenolizy

2.1.

Rola leucyny w regulacji hormonalnej

2.2.

Rola BCAA. Powstawanie glukozy

2.3.

Metabolizm glukozy

Rozdzia III BCAA w diecie kulturysty

1.1.

Tkanka tuszczowa

Rozdzia II Rola poday BCAA, zwaszcza leucyny w redukcji tkanki

3.1.

BCAA w diecie a redukcja tkanki tuszczowej

i aktywno fizyczna

10

3.2.

Dieta niskokaloryczna a utrata wagi

10

12

Bibliografia

WSTP

Temat wpywu przyjmowania aminokwasw rozgazionychBCAAna zdolnoci wytrzymaociowe oraz uczucie wyczerpania jest bardzo nony w rodowisku intensywnie trenujcych sportowcw. Aminokwasy BCAAbowiem
s przeznaczone gwnie dla kulturystw oraz osb uprawiajcych sporty
wytrzymaociowe, czyli kolarstwo, biegi dugodystansowe, triathlon. Podstawow zalet stosowania tego rodzaju aminokwasw jest skuteczna redukcja tkanki tuszczowej oraz wpyw na wzrost beztuszczowej masy miniowej. Warto zatem przyjrze si aminokwasom BCAA z bliska i sprawdzi,
w jaki sposb mona wykorzysta je do pracy nad dobrze zbudowan i wyrzebion sylwetk.

Aminokwasy o acuchach rozgazionych (BCAA), do ktrych naley leucyna, izoleucyna i walina, s bardzo chtnie spoywanym
przez kulturystw dodatkiem do diety. Stanowi one cenne rdo energii dla sportowcw w przypadku stanw niedocukrzenia,
w czasie stopniowej redukcji kalorii oraz poday wglowodanw
w okresie prvzygotowania si do zawodw. Ci, ktrym zaley na utrzymaniu
formy, musz pamita, e pomijanie posikw oraz naddatek kalorii pochodzcy znapojw czy te spoywanie obfitego posiku po wysiku nie spowoduje
u nich utraty tkanki tuszczowej. Wrcz
przeciwnie przeoy si to na kiepskie
wyniki wicze. Aby lepiej zrozumie ten
mechanizm, naley przyjrze si tkance
tuszczowej.

Wysoka zawarto aminokwasw BCAA

w diecie z wysok konsumpcj wglowodanw powoduje zatem dramatyczny spadek
masy tkanki tuszczowej bez jednoczesnego spadku wydolnoci fizycznej.

Rozdzia I Aminokwasy BCAA

1.1.Tkanka tuszczowa

Tkanka
w

tuszczowa

zalenoci

od

jest
bilansu

rozproszonym

organem,

energetycznego,

zostaj

ktrym,

wychwytywa-

ne lub s uwalniane kwasy tuszczowe. Peni ona zatem rol narzdu

na,

termoizolujcego
e

tkanka

oraz

tuszczowa

wydzielniczego.
jest

Nie

najwikszym

wolno

ludzkim

zapomiorganem,

w ktrym syntetyzowane s adipokiny, nazywane powszechnie adipocytokinami. Substancje te maj szerokie dziaanie endo-, para-
i autokrynne. Adipokiny bior udzia w procesie krzepnicia oraz
angiogenezie

uczestnicz

reakcjach

biochemicznych,

tym

w procesie metabolizmu lipidw i glukozy. Ta ostatnia jest bardzo istotna, gdy zuywana jest w organizmie do celw funkcjonalnych, energetycznych i budulcowych. Tkanka nerwowa potrzebuje staego dopywu
glukozy, poniewa jej rezerwy s mae, a w prawidowych warunkach mzg
w niewielkim stopniu moe wykorzysta ketokwasy jako rdo energii. Jak
si okazuje, ukad nerwowy do podstawowych funkcji zuywa okoo 150 g
glukozy na dob.

Rozdzia II Rola BCAA, zwaszcza leucyny,

w redukcji tkanki tuszczowej i procesy glikogenolizy

Przyjmowanie

aminokwasw

niezwykle

wanym

na

bowiem

dziaa

BCAA,

elementem
stymulujco

diety
na

zwaszcza

leucyny,

kulturystycznej.

syntez

biaek

jest

Leucy-

miniowych

w stanach katabolicznych. W czasie odchudzania stosujemy diet o obnionej zawartoci kalorii, a wpyw leucyny wie si z oszczdzaniem biaka
miniowego, nasileniem utraty tkanki tuszczowej i zapobieganiem efektowi jo-jo. Oprcz tego, leucyna umoliwia wtrobie skuteczniej regulowa
stenie cukru we krwi po posiku oraz na czczo (w okresie poabsorpcyjnym). Dziki temu osoba, ktra si odchudza, nie ma nagych napadw godu, a take wahania nastrojw.

2.1. Rola leucyny w regulacji hormonalnej

Leucyna wpywa na syntez biaek miLeucyna, poza rol w procesie regula-

niowych w stanach katabolicznych, regu-

cji homeostazy glukozy, spenia funk-

luje stenie cukru we krwi, przez co zapo-

cje stymulowania syntezy biaek mi-

biega nagym atakom godu i efektowi jo-jo

niowych

podczas odchudzania.

w stanach

katabolizmu,

ktrym s: dugotrway oraz intensywny wysiek fizyczny oraz ograniczenie

iloci kalorii spoywanych w diecie.
W schorzeniach endokrynnych, w ktrych mamy do czynienia z nadprodukcj hormonw kontrregulacyjnych, a wic hormonem wzrostu, glukagonem, kortyzolem, adrenalin, katecholaminami, du rol odgrywa glukoza i aminokwasy rozgazione. Biologiczne oddziaywanie tych hormonw
jest przeciwstawne do insuliny. Gwnym regulatorem homeostazy glukozy
w przypadku godu oraz po posiku jest insulina. Zwikszone stenia hormonw wpywaj na produkcj glukozy poprzez stymulacj glikogenolizy
6

i/albo glukoneogenezy. Mog one rwnie hamowa utylizacj glukozy

przez wpyw na wydzielanie insuliny albo na jej dziaanie.
Wielu naukowcw twierdzi, e aminokwasy z rozgazionymi acuchami,
a zwaszcza leucyna, mog pobudza syntez biaek w sposb bezporedni.
Ostatnie badania udowodniy, e obecno BCAA w miniach hamuje rozpad biaek, ktre si tam znajduj, za sam proces jest zupenie niezaleny
od dziaania hormonu insuliny. Jak zauway Faftag BCAA, a zwaszcza
najwaniejszy zwizek w tej grupie leucyna, s insulinomimetykami,
czyli naladowcami insuliny. Leucyna posiada interesujc cech, ktra
jest przydatna dla kadego kto si odchudza wpywa na odczuwanie aknienia, poprzez wpyw na orodek godu znajdujcy si wpodwzgrzu. Jest
niezbdna do aktywowania enzymu, ktry hamuje apetyt.
Leucyna jest rwnie najwaniejszym z aminokwasw wpywajcym na
prac tkanki miniowej bierze udzia wprocesie metabolizmu biaek i, jak
ju zostao powiedziane, hamuje zachodzce w czasie wysiku procesy rozpadu biaek. Dlatego jest zalecana sportowcom, a take osobom, ktre dbaj
orzeb ciaa, jak rwnie wprzypadku leczenia urazw. Poniewa insulina
jest hormonem anabolicznym rozwijajcym minie, ale te tkank tuszczow, leucyna (czy BCAA) moe utrudnia procesy redukcji tuszczu. Przecz
jednak temu przeprowadzone badania.
W wikszoci bada suplementacja
BCAA albo leucyny powodowaa redukcj tkanki tuszczowej albo przyrost beztuszczowej masy ciaa (wicej mini).

2.2. Rola BCAA. Powstawanie glukozy.

Cykl glukoza-alanina:
Niedobory BCAA organizm uzupenia
W

przypadku

organizmie

nadmiaru

w procesie redukcji mini szkieletowych.

rozkad

Z kow wglowych powstaje wtedy ener-

aminokwasw i dochodzi do powstania

gia, ktr powstajcy aminokwas L-alanina

glukozy.

skrajnych

przeksztaca w wtrobie w glukoz, powra-

sytuacja

ta

doprowadza

uwolnienia

nastpuje

BCAA

kwasw

przypadkach
take

do

cajc do mini szkieletowych.

tuszczowych

w procesie lipogenezy. W stanach

niedoboru

BCAA

diecie,

organizm

otrzymuje

potrzebne

BCAA

w procesie redukcji mini szkieletowych. Tak zwane koce wglowe

wykorzystywane s tutaj do produkcji energii. Jak przebiega ten proces? Ot
z pozostaoci azotu tworzy si aminokwas - L-alanina. Nastpnie zostaje on
odtransportowany do wtroby i przeksztacony w procesie glikoneogenezy
w glukoz. Ta z kolei powraca do mini szkieletowych, uzupeniajc
zapotrzebowanie organizmu na energi. W czasie opisanego procesu
utrzymuje si dynamiczna rwnowaga stenia glukozy we krwi,
ktra

jest

niezbdna

do

utrzymania

metabolicznych

warunkw

w organizmie. Proces ten okrelany jest jako cykl glukoza-alanina. Drugie

rdo uzyskiwania glukozy to wytwarzanie jej w wtrobie podczas procesu
glikogenolizy ze magazynowanego glikogenu.
Stenie glukozy w kreniu zalene jest od jej absorpcji w jelitach, a take
od produkcji i zuycia w wtrobie i przez tkanki obwodowe. U osb zdrowych
(dorosych) poziom glukozy we krwi na czczo zawiera si w granicach 3-5
mmol/l (54-90 mg/dl), gdzie za najnisze przyjmuje si 2,8 mmol/l (50 mg/
dl). Po posiku stenie glukozy moe wynie 7 mmol/l (126 mg/dl), a z kolei
wzrost stenia glukozy >10 mmol/l (180 mg/dl) doprowadza do glukozurii.

2.3. Metabolizm glukozy

Glukoza,
zostaje

ktra

jest

czciowo

dostarczona

do

metabolizowana

organizmu
w

procesie

glikolizy. Organizm zuywa j na swoje biece

potrzeby.

pewnej

czci

glukoza

zostaje

magazynowana w postaci glikogenu w wtrobie

i

w miniach

(gdzie

zachodzi

glikogeneza).

W przypadku, gdy w diecie wstpuje niedobr BCAA,

ludzki organizm uzyskuje je w procesie redukcji mini
szkieletowych.

Rozdzia III BCAA w diecie kulturysty

Wiedza

na

temat

dziaania

BCAA

w diecie kulturysty ma swoje rdo

w przeprowadzonych licznych dowiadczeniach. Midzy innymi francuscy na-

Przeprowadzone na zapanikach badania

wykazay, e redukcja tkanki tuszczowej
jest najwiksza u sportowcw zaywajcych BCAA.

ukowcy prowadzili badania nad tym, w

jaki sposb mona zwikszy redukcj
tkanki tuszczowej w czasie stosowania niskokalorycznej diety. 25 zapanikw podzielonych zostao na 4 grupy. Kada z grup otrzymaa poywienie ze zredukowan iloci kalorii, czyli ok. 28 kcal na 1 kg masy ciaa.
I grupa stosowaa wywaon diet, II grupa - diet niskobiakow, III grupie
podano diet wysokobiakow, za IV grupa dodatkowo otrzymaa BCAA.
Zauwaono, e redukcja tkanki tuszczowej bya najwiksza u tych sportowcw,
ktrzy w diecie otrzymali suplement BCAA.
9

3.1. BCAA w diecie a redukcja tkanki tuszczowej

i aktywno fizyczna

W opisanych wyej badaniach tkanka tuszczowa, ktra bya mierzona gruboci fadu skrnego, zostaa zredukowana najbardziej w grupie osb suplementowanych BCAA. Ilo tuszczu, ktry zosta oszacowany za pomoc
rezonansu magnetycznego zmniejszy si w najwikszym stopniu (23,4%)
w grupie badanych przyjmujcych diet niskokaloryczn z BCAA. Rnica
ta zostaa najsilniej wyraona w zmniejszeniu iloci tuszczu znajdujcego si dookoa narzdw wewntrznych.
Masa miniowa zmalaa w niewielkim
stopniu w grupach z diet niskokaloryczn (45%). Dieta nie wpyna negatywnie
na si oraz beztlenow pojemno mini. Mimo e badania te przeprowadzono
na zapanikach, maj one rwnie zasto-

To, ile energii dostarczamy do organizmu,

zaley od naszych nawykw, towarzystwa,
w jakim spdzamy czas oraz np. widoku
i zapachu jedzenia, po ktre sigamy,
mimo braku godu.

sowanie dla kulturystw.

3.2. Dieta niskokaloryczna a utrata wagi

Bardzo dobrym uzupenieniem aktywnoci fizycznej w zapobieganiu i w leczeniu otyoci jest zastosowanie diety. Najczciej zaleca si wprowadzenie diety niskokalorycznej, zawierajcej 800-1000 kcal, zakadajc, e zawiera ona w zmniejszonej iloci wszystkie skadniki odywcze konieczne
do normalnego funkcjonowania organizmu.
Badania empiryczne prowadzone nad redukowaniem otyoci potwierdziy skuteczno programw, ktre byy oparte na aktywnoci fizycznej z dodatkiem niskokalorycznej diety. Podobne wnioski wynikaj z wielu innych
bada.
10

Aktywno ruchowa wpywa na zmian rzeczywistej masy ciaa,

a take wskanika BMI, obwodu ciaa, wskanika WHR i fadw skrno
-tuszczowych. L-leucyna stymuluje produkowanie insuliny, ktrej dziaanie wie si z przypieszeniem wchaniania do komrek miniowych
wielu aminokwasw. Wzrost produkcji insuliny nie daje w efekcie duego
spadku stenia glukozy w surowicy, dlatego nie zmniejsza si odporno
fizyczna oraz psychiczna ludzkiego organizmu. L-izoleucyna jest odpowiedzialna za powstanie hemoglobiny. Wpywa stabilizujco i regulujco na
poziom energii i stenie glukozy we krwi. L-walina pobudza organizm,
a take odpowiada za wzrost i jest rdem energii. Kada niskokaloryczna
dieta zawiera tak sam liczb kalorii, jednak wpyw spoywanych pokarmw na tkank tuszczow oraz na utrat wagi ciaa jest rny, czego przykadem s wyniki dla grupy osb, ktre spoyway dodatkowo aminokwasy
BCAA (z rozgazionymi acuchami). Naley pamita, e ilo przyjtych
aminokwasw rozgazionych w prowadzonych badaniach bya wysoka (0,9
grama / kg masy ciaa dziennie). Taka ilo jest niepraktyczna. Zaleca si
spoycie 25% albo 50% tej dawki, a kocowy efekt bdzie taki sam.
Ograniczenia kaloryczne powoduj przewidywalne zmiany w wadze ciaa oraz
w masie tkanki tuszczowej. Dostarczanie energii do organizmu jest uwarunkowane rnymi czynnikami: nawykami (np. spoywanie trzech posikw
dziennie), towarzystwem innych osb (np. uczestnictwo w spotkaniach, ktre
zwizane s z koniecznoci przyjmowania dodatkowych posikw albo wysokokalorycznych napojw), widokiem oraz z zapachem jedzenia, ktre powoduje ch spoycia pokarmu, mimo braku godu. W tym sensie skuteczne
w redukowaniu energii i w redukcji masy ciaa, du rol odgrywaj substancje i leki, ktre opniaj uczucie godu, i wpywaj na redukcj objtoci porcji posikw (szybkie uczucie sytoci), a take wpywaj na wybr
spoywanych potraw.

11

Bibliografia:
1. A. Mazur, P. Matusik, Maecka-Tendera E. Tkanka tuszczowa jako narzd wydzielania wewntrznego. Ped Pol 2010; 85(3), s. 255-64.
2. E. Otto-Buczkowska, Biologiczne dziaanie insuliny w stanie zdrowia i choroby. [W:] Cukrzyca wieku rozwojowego. Otto-Buczkowska E., Urban & Partner,
Wrocaw 1999, s. 43-5.
3. A. Symonides-awecka, Cukrzyca u dzieci, PZWL 1995, s. 109-114.
4. DS. Wilkinson, L. D. Prockop , Hypoglycemia: effects on central nervous system. [W:] Handbook of Clinical Neurology, Tom 27. Metabolic and Deficiency
Diseases. Red. P.J. Vinken i G.W. Bruyn. North-Holland Publ. Co. Amsterdam 1976,
s. 53.
5. E. Otto-Buczkowska, P. Jarosz-Chobot , Hormony odkowo-jelitowe i ich
rola w utrzymaniu homeostazy glukozy. Endokrynologia, Diabetologia i Choroby
Przemiany Materii Wieku Rozwojowego 1999, 5, s.41-44.
6. BCAA bez tajemnic, http://www.hitec.home.pl/publikacje/bcaa_bez_tajemnic
7. E. Otto-Buczkowska, P. Jarosz-Chobot,Zaburzenia metabolizmu glukozy w
populacji wieku rozwojowego co nowego w diagnostyce i leczeniu? Cz II,
Medycyna Rodzinna 1/2008, s. 19-23.
8. J. Krassowski, Wtrne zaburzenia tolerancji glukozy w przebiegu endokrynopatii. w Cukrzyca - patogeneza, diagnostyka, leczenie. Otto-Buczkowska E. (red.)
Borgis, Warszawa 2005,s. 176-189.
9. A. Grzanka, J. Jarzab, Niegenomowy mechanizm dziaania glikokortykosteroidw, Pneumonol. Alergol. Pol. 2009; 77,s. 387393.
10. AJR. Habenich , U. Janssen-Timmen, R. Ziegler , G. Schetter, Lipoproteins
and their function. Clinical Investigation 1994, 72, s. 639-644.
11. B. Zahorska-Markiewicz, Aktualna strategia leczenia otyoci. Kardiologia
w Praktyce 2004; 3: 8-12.
12. T. Mieczkowski, Metody redukcji otyoci u mczyzn podczas 14-dniowej
kuracji. Nowa Medycyna Medycyna w sporcie 1999; III, 7s. 55-57.
13. K. Roek-Mrz wsp. Ocena skutecznoci kompleksowego leczenia otyoci
kobiet w sanatorium. Nowa Medycyna Medycyna w Sporcie 2000; IV, 12,s. 8284.
14. MA.Valentino, JE. Lin , SA. Waldman, Central and peripheral molecular targets for antiobesity pharmacotherapy. Clin Pharmacol Ther 2010; 87,s. 652-662.

10