PoliticalPreferences,No.

8/2014

DOI:10.6084/m9.figshare.1194828

Magdalena Musia-Karg

(Uniwersytet im Adama Mickiewicza Poznaniu, Polska)

POLACY OAKTYWNOCI KOBIET WPOLITYCE.

CZY NALEY WPROWADZA DODATKOWE
MECHANIZMY ZWIKSZAJCE UDZIA POLEK
WYCIU POLITYCZNYM?
Abstract:
Without any doubt since 1989 one may observe increasing womens role
in Polish political life. One of proofs for it is higher number of women registered as candidates before parliamentary elections, as well as higher percentage of women in Polish Sejm. In spite of this, Polish women are still less active
in the political life than men, which results from existence of several barriers
hindering their participation and involvement in politics. The main aim of this
article is to analyze the opinion of Poles on the activity of women in political
life and on the introduction of additional mechanisms having the potential to
increase womens participation in political bodies.

Key words:

women, politics, mechanisms increasing womens participation in politics

Problematyka roli i miejsca kobiet w przestrzeni politycznej obecna
jest od wielu lat wspecjalistycznej literaturze naukowej zarwno rodzimej,
jakizagranicznej. Zagadnienie to coraz czciej jest poruszane nie tylko przez
ekonomistw, socjologw, czy politologw, ale rwnie przez wielu komentatorw przestrzeni publicznej, dziennikarzy, publicystw. Konsekwencj tego
stanu rzeczy jest toczca si dyskusja medialna nad udziaem kobiet wyciu
politycznym, co zkolei wduej mierze przekada si na ksztatowanie opinii
publicznej wtej sprawie.
Podejmujc badania nad miejscem kobiet w przestrzeni politycznej,
naley mie na uwadze fakt, e kobiety wrd ludnoci na wiecie nie stanowi
maej, niewiele znaczcej grupy, ale reprezentuj ponad pidziesit procent
wiatowej populacji. Jednak w zdecydowanej wikszoci pastw, nie znajduje to odzwierciedlenia ani w reprezentacji kobiet w strukturach wadzy
politycznej, ani wsferze gospodarczej. Zauway rwnie mona, i kobiety

61

Magdalena Musia-Karg

czsto postrzegane s jako te, ktrych gwnym zadaniem spoecznym jest

urodzenie iwychowanie dzieci, iktre nie maj potrzeb ksztacenia si, aktywnoci zawodowej, nie wspominajc ju okarierze politycznej. Nie sposb take
nie wspomnie oamaniu praw kobiet nie tylko, jakby si mogo wydawa,
wkrajach sabo rozwinitych, ale rwnie wtych pastwach, ktre szczycsi
wysokim rozwojem gospodarczym i stabiln, ugruntowan demokracj.
Wwielu ztych miejsc mona zaobserwowa dyskryminacj kobiet ze wzgldu
na pe w szeroko pojtym yciu publicznym, oczym wiadczy maa liczba
kobiet na wysokich stanowiskach wbiznesie czy winstytucjach publicznych,
Przyjmowane na przestrzeni ostatnich lat perspektywy badawcze
uwzgldniaj szereg rnych czynnikw wpywajcych bezporednio lub
porednio na sytuacj kobiet w yciu politycznym. Rozwaajc na gruncie
naukowym to zagadnienie naley mie na uwadze wiele czynnikw: przemiany demograficzne wspczesnego wiata, czynniki ekonomiczne, histori,
uwarunkowania kulturowe, atake funkcjonujce stereotypy czy przypisywane
kobietom okrelone role spoeczne.
Pomimo tego, e minione stulecie przynioso przynajmniej wEuropie
dugo oczekiwan rwno midzy kobietami i mczyznami, ktra zreszt
jest jedn z podstawowych zasad europejskiego porzdku prawnego, rzeczywista sytuacja kobiet pozostawia wiele do yczenia. Biorc po uwag na przykad obszar polityki wyranie wida niedoreprezentowanie kobiet, zarwno
worganach wadzy ustawodawczej, jak iwykonawczej. Naturalne zatem wydaj
si pytania oprzyczyny takiej sytuacji. Co stoi na przeszkodzie wuzyskiwaniu
iutrzymywaniu stanowisk politycznych przez kobiety? Jakie s realne przyczyny
nikego zaangaowani si kobiet wpolityk czy dziaalno spoeczn? Dlaczego
wjednych krajach kobiety realizuj si zarwno wsferze zawodowej irodzinnej,
awinnych spychane s wycznie do roli ony imatki? Czyfaktycznie zatak
sytuacj win ponosz mczyni nie godzc si na wiksz ni tylko rodzinn, czy
domow aktywno kobiet? Amoe wina ley po stronie kobiet? Niejednokrotnie
podkrela si bowiem, e wikszo pa nie interesuje si biec polityk, czego
konsekwencj jest ich niech do podejmowania jakichkolwiek dziaa ocharakterze politycznym. Co wicej, do aktywnoci publicznej kobiety zniechcane
s rwnie przez funkcjonujce czsto ograniczenia o charakterze prawnym,
zpowodu skostniaego, nieefektywnego systemu opieki spoecznej czy po prostu
zpowodu tego, e pastwo nie wspomaga ich wpodejmowaniu decyzji ozaangaowaniu spoeczno-politycznym. Taki stan rzeczy moe budzi pewne obawy
i zarazem prowokowa do stawiania pyta o to, jak spoeczestwo postrzega
zaangaowanie kobiet w ycie polityczne oraz czy Polacy (po wprowadzeniu
w 2011 r. parytetu) s zwolennikami implementacji kolejnych narzdzi, ktre
mogyby zwiksza zaangaowanie polityczne kobiet.

62

Polacy o aktywnoci kobiet w polityce. Czy naley wprowadza dodatkowe mechanizmy...

Determinanty uczestnictwa kobiet wyciu politycznym

Rozwaajc kwestie aktywnoci politycznej kobiet nie sposb pomin
kilku uwag na temat najwaniejszych czynnikw warunkujcych poziom partycypacji kobiet wyciu politycznym. Wrozwaaniach naukowych nad problematyk obecnoci kobiet we wadzy najczciej wymienianymi powodami
przyczyniajcymi si do mniejszej reprezentacji pa s uwarunkowania biologiczne, spoeczne, ideologiczne, strukturalne, kulturowe, religijne, czy ekonomiczne. Poniej zaprezentowano najwaniejsze zdaniem autorki niniejszego
tekstu determinanty partycypacji kobiet wyciu politycznym.
Jedn znajbardziej zauwaalnych iodczuwalnych przez kobiety barier
s czynniki kulturowe. Tradycyjnie polityka rozumiana jest jako sfera mska,
w ktrym nie ma dla kobiet miejsca. Szczeglnie podkrelana jest specyfika
polityki jako dziedziny aktywnoci wymagajcej szczeglnych predyspozycji,
ktrymi to zdolnociami dysponuj ze swojej natury mczyni [Barburska
2002: 73]. Przyczyn nieobecnoci kobiet w yciu politycznym jest rwnie
proces socjalizacji, w trakcie ktrego dziewczta i chopcy przygotowywani
s do odgrywania odmiennych rl w spoeczestwie: gwnym zadaniem
kobiety ma by realizowanie roli matki, ony, opiekunki ogniska domowego,
natomiast mczyni maj zadba oodpowiednie warunki bytowe dla siebie
i swojej rodziny. Ponadto same spoeczestwa nie postrzegaj kobiet jako
tych, ktremog ipowinny siga po stanowiska polityczne, asame kobiety
czsto nie dostrzegaj swoich zalet, moliwoci ipredyspozycji do penienia
takich rl [Fuszara 2007: 264]. Dodatkowo, funkcjonuj w spoeczestwach
stereotypy spoeczno-kulturowe, ktre wi si np. z wystpujc w wielu
pastwach ide patriarchatu, gdzie tradycyjny system wartoci podkrela
naznaczony pci podzia rl, w ktrym nie ma przyzwolenia na zaangaowanie polityczne kobiet lub te jest ono ograniczone do minimum [Barburska
2002: 74]. W takim systemie wartoci wycznym przywilejem kobiet jest
moliwo partycypacji w wyborach powszechnych. Dodatkowo, wanym
czynnikiem jest religia wedug Olgi Barburskiej wpastwach protestanckich
kobiety wykazujsi wiksz aktywnoci polityczn ni kobiety wpastwach
katolickich [2002: 45-75]. Do faktorw kulturowych naley te zasig dziaalnoci ruchw feministycznych im bardziej rodowiska feministyczne s
aktywne, im bardziej feminizm jest rozpowszechniony, tym wicej kobiet
piastuje wysokie stanowiska publiczne.

63

Magdalena Musia-Karg

Tabela 1. Czynniki wpywajce na udzia kobiet wyciu publicznym

Czynniki kulturowe

Czynniki socjoekonomiczne

- status spoeczny
- postrzeganie polityki jako
iekonomiczny
sfery nieprzyjaznej kobietom
- dostp do edukacji
- proces socjalizacyjny (przy- - brak wystarczajcych zasogotowanie do penienia inbw finansowych
nych rl)
- trudnoci na rynku pracy
- panujca wdanym kraju
ibezrobociem
religia
- podwjnym obcienie: pra- dziaalno ruchw
ca zawodowa idomowa
feministycznych
- oglny poziom rozwoju gospodarczego kraju

Czynniki polityczne

- system polityczny
- system wyborczy
- dziaalno partii
politycznych
- ideologia partii

rdo: Barburska 2002: 73; Fuszara 2007: 263 - 284.

Istotn rol w postrzeganiu kobiet w yciu publicznym odgrywaj

uwarunkowania o charakterze socjoekonomicznym, do ktrych zalicza si:
status spoeczny i ekonomiczny kobiety, dostp do edukacji, ilo zasobw
finansowych, dostp do rynku pracy, bezrobocie, borykanie si zpodwjnym
obcieniem prac zawodow idomow. Wgrupie uwarunkowa socjoekonomicznych istotn rol wydaje si odgrywa oglny poziom rozwoju gospodarczego kraju. Wysoki poziom tego wskanika moe przyczynia si do emancypacji kobiet m.in. poprzez wzrost poziomu urbanizacji, wzrostu poziomu
wyksztacenia, aprzez to do wikszego zainteresowania kobiet pozadomow
aktywnoci, co zkolei przekada si na wikszy udzia kobiet wrynku pracy
[Musia - Karg 2009: 79-82].
Najwaniejsz grup czynnikw zwizanych z partycypacj kobiet s
determinanty ocharakterze politycznym, wpywajce na proces kreowania elit
politycznych: na selekcj kandydatw, na przebieg wyborw. Mona zatem
wysnu wniosek, e udzia kobiet we wadzy zaley od systemu politycznego
ifunkcjonujcych wjego ramach systemu partyjnego iwyborczego. Ideologia
partii politycznych take ma wpyw na reprezentacj kobiet w danej partii,
aprzez to iwyciu politycznym. Wpartiach prawicowych jest zwykle mniej
kobiet anieli wugrupowaniach okorzeniach lewicowych. Istotn rol wtym
kontekcie odgrywa funkcjonowanie mechanizmw majcych na celu zwikszenie partycypacji kobiet wpolityce.
Wszystkie wymienione powyej czynniki maj wpyw na to, ile kobiet
obecnych jest na scenie politycznej danego pastwa, atake ile znich zajmuje
wysokie funkcje publiczne. W opinii Christine Ockrent bez wzgldu na to,
do jakich kultur czy systemw politycznych, w obrbie ktrych realizuj
swoje talenty iuprawnienia, nale te kobiety, mona stwierdzi, e spryny

64

Polacy o aktywnoci kobiet w polityce. Czy naley wprowadza dodatkowe mechanizmy...

dziaania ich ambicji, metody zdobywania wadzy ijej sprawowania s bardzo

podobne jak umczyzn. Ale dla kobiet wszystko byo ijest nadal trudniejsze
[Ockrent 2007: 174].

Polacy oaktywnoci kobiet wpolityce analiza wynikw bada

W Polsce od 1989 r. obserwuje si systematyczny wzrost roli kobiet
w polskim yciu politycznym, czego jednym z widocznych przejaww jest
zwikszenie si wcigu 25 lat liczby kobiet wSejmie RP oraz wzrost liczby
kobiet kandydujcych do Sejmu [Stelmach 2013: 23]. Mimo tego, niezaprzeczalnym jest fakt, i kobiety wPolsce zdecydowanie rzadziej ni mczyni
wykazuj aktywno w dziedzinie polityki, co jak zaznaczono wczeniej
wynika nie tylko ztego, ze kobiety nie s chtne do angaowania si wycie
polityczne, ale take ztego, e istniej przyczyny zewntrzne, ograniczajce
aktywno kobiet na tym polu [Zaworska - Nikoniuk 2009: 163].
W tym kontekcie bardzo ciekawe jest odniesienie prowadzonych
rozwaa do opinii Polakw na temat obecnoci iaktywnoci kobiet wpolityce.
Biorc pod uwag preferencje partyjne zauway naley, i najwiksze
zadowolenie z kobiecego zaangaowania w ycie polityczne odnotowano
wrd potencjalnych wyborcw Prawa iSprawiedliwoci (PiS). Wtym przypadku
55,8% zwolennikw tego ugrupowania przy stwierdzeniu Kobiety wpolskiej
polityce s wystarczajco aktywne wskazao odpowied Zdecydowanie tak
lub Raczej tak. Nieco sabszy wynik odnotowano wprzypadku popierajcych
Sojusz Lewicy Demokratycznej (SLD), wrd ktrych podobnego zdania byo
43,4% badanych. Wrd potencjalnych wyborcw Platformy Obywatelskiej
(PO) okoo 40% badanych zadeklarowao, e zdecydowanie lub raczej odpowiada im poziom zaangaowania Polek w polityk. Najmniej osb, ktrym
zdecydowanie lub raczej odpowiada aktywno pa wpolityce, odnotowano
wrd zwolennikw dwch mniejszych partii Twojego Ruchu (TR) 38,6%
oraz Polskiego Stronnictwa Ludowego (PSL) 39,3%.
Zwolennicy innych ugrupowa reprezentowali w tym przypadku
najwiksz grup: cznie okoo 51% przy stwierdzeniu Kobiety wpolskiej polityce s wystarczajco aktywne wskazao odpowied Zdecydowanie tak lub
Raczej tak. Podobnego zdania byo 26,4% osb, ktre zadeklaroway wstrzymanie si od gosowania wwyborach, gdyby te odbyy si wnajblisz niedziel.
Na tle wymienionych ugrupowa politycznych zwolennicy partii
Jarosawa Kaczyskiego wydaj si mie najbardziej skrystalizowane pogldy
co do aktywnoci kobiet wpolityce. Podczas gdy od 3,9% do 5,6% zwolennikw PO, PLS, SLD czy TR zaznaczao odpowied Zdecydowanie tak,
towrd wyborcw PiS wten sposb uczynio a 12,9% badanych.

65

Magdalena Musia-Karg

Tabela 2. Kobiety wpolskiej polityce s wystarczajco aktywne - rozkad ilociowy iprocentowy odpowiedzi wdeklaracjach wodniesieniu do wyborw
do sejmu, gdyby odbyway si wnajblisz niedziel.
ZdecydoNie mam
ZdecydoRaczej tak
Raczej nie
wanie tak
zdania
wanie nie
ilo
7
65
36
48
24
procent
3,9
36,1
20,0
26,7
13,3

Platforma
Obywatelska
Polskie
ilo
Stronnictwo
procent
Ludowe
ilo
Prawo
iSprawiedliwo procent
ilo
procent
Sojusz Lewicy ilo
Demokratycznej procent
ilo
Inne
procent
Nie gosowa(a) ilo
bym
procent
Twj Ruch

Razem
180
100,0

21

21

15

61

4,9

34,4

34,4

24,6

1,6

100,0

27
12,9
3
5,3
5
5,6
27
18,1
11
3,8

90
42,9
19
33,3
34
37,8
49
32,9
66
22,6

43
20,5
7
12,3
12
13,3
22
14,8
83
28,4

39
18,6
14
24,6
29
32,2
36
24,2
103
35,3

11
5,2
14
24,6
10
11,1
15
10,1
29
9,9

210
100,0
57
100,0
90
100,0
149
100,0
292
100,0

Zestawiajc z powyszymi wyniki odpowiedzi Zdecydowanie nie

i Raczej nie wida, i opinie badanych zwolennikw PO oraz SLD s
bardzo spolaryzowane, jeli chodzi ostanowisko dotyczce aktywnoci kobiet
wpolskiej polityce. Wrd potencjalnych wyborcw obu partii taki sam odsetek
badanych uwaa, e kobiety s wystarczajco aktywne (cznie 40% wprzypadku PO i43,4% wprzypadku SLD) oraz e ich aktywno jest zdecydowanie
lub raczej za maa (40% wprzypadku PO i43,3% wprzypadku SLD).
Wrd zwolennikw PSL oraz PiS okoo 1/4 badanych twierdzi, e zaangaowanie Polek wycie polityczne jest za mae (odpowiedzi Zdecydowanie
nie i Raczej nie 26,2% - PSL; 23,8% - PiS). Najwicej osb, ktre
krytycznie oceniaj aktywno pa wpolityce, jest jednak wrd potencjalnych
wyborcw partii Janusza Palikota cznie 49,2%.
Zaraz za wynikiem TR plasuj si Ci, ktrzy nie poszliby do wyborw,
gdyby te odbyway si wnajblisz niedziel. Wtym przypadku 45,2% ocenio
zaangaowanie kobiet jako zbyt mae.
Nadmieni jednoczenie naley, i abstrahujc od sympatii partyjnych,
badane osoby mona podzieli na trzy rne pod wzgldem procentowym
grupy (obliczajc redni arytmetyczn wszystkich wskaza Zdecydowanie
tak iRaczej tak oraz Zdecydowanie nie iRaczej nie). Pierwsz stanowi
okoo 42,1% respondentw, ktrych zdaniem kobiety w polskiej polityce s

66

Polacy o aktywnoci kobiet w polityce. Czy naley wprowadza dodatkowe mechanizmy...

wystarczajcoaktywne. Kolejna grupa to niemal 37,4% tych, ktrzy maj odmienne

zdanie, utrzymujc, e zaangaowanie pa jest za mae. Ostatni trzeci grup
stanowi okoo 20,5% badanych reprezentujcych t grup uprawnionych do gosowana, ktrzy nie maj zdania co do poziomu aktywnoci politycznej Polek.
Odnoszc wyniki bada do podgldw ideologicznych (lewica centrum
- prawica) osb badanych warto zwrci uwag na dwie istotne wydaje si
kwestie rnicujce poszczeglne grupy respondentw.
Czynic podobny zabieg jak w poprzedniej czci analizy wynikw
(czyli czc wskazania zodpowiedzi Zdecydowanie tak iRaczej tak oraz
Zdecydowanie nie iRaczej nie), wida nastpujce prawidowoci:
-- po pierwsze, wystpuj podobne opinie respondentw o pogldach
lewicowych oraz centrowych. W przypadku pozytywnej oceny
aktywnoci kobiet wpolityce odpowiedzi ksztatoway si na poziomie
39,7% (Lewica) i34,4% (Centrum). Negatywnie zaangaowanie pa
ocenio odpowiednio 47,5% i46,2% badanych;
Tabela 3. Kobiety wpolskiej polityce s wystarczajco aktywne - rozkad ilociowy iprocentowy odpowiedzi wdeklaracjach wodniesieniu do pogldw
ideologicznych.
ilo
procent
ilo
Centrum
procent
ilo
Prawica
procent
ilo
Nie wiem/nie
potrafi okreli procent
Lewica

ZdecydoNie mam
ZdecydoRaczej tak
Raczej nie
wanie tak
zdania
wanie nie
20
67
28
68
36
9,1
30,6
12,8
31,1
16,4
5
53
33
54
24
3,0
31,4
19,5
32,0
14,2
44
148
72
77
22
12,1
40,8
19,8
21,2
6,1
14
76
91
85
22
4,9
26,4
31,6
29,5
7,6

Razem
219
100,0
169
100,0
363
100,0
288
100,0

-- po drugie, opinie ankietowanych wyznajcych pogldy prawicowe s

przeciwne wstosunku do tych poprzednich (wyborcw lewicowych
i centrowych): 52,9% ankietowanych postrzega aktywno kobiet
wyciu politycznym wsposb pozytywny, natomiast cznie 27,3%
wskazao odpowiedzi przeciwne;
-- po trzecie, ciekawie rysuje si obraz tych respondentw, ktrzy nie
potrafili okreli swoich pogldw ideologicznych. Wtym przypadku
ich opinie dziel si na trzy relatywnie podobne pod wzgldem
wielkoci grupy: 31,3% - ocenio pozytywnie aktywno kobiet
wpolityce, 31,6% - nie mao zdania na ten temat, a37,1% - uznao,
e panie s zbyt mao aktywne;

67

Magdalena Musia-Karg

Tabela 4. Kobiety wpolskiej polityce s wystarczajco aktywne redni rozkad procentowy odpowiedzi wodniesieniu do wyborw do sejmu, oraz wodniesieniu do pogldw ideologicznych
Zdecydowanie tak +
Raczej tak

Nie mam zdania

Zdecydowanie nie +
Raczej nie

preferencje partyjne

42,071%

20,528%

37,428%

pogldy ideologiczne

39,575%

20,925%

39,525%

Analiza urednionych wynikw poszczeglnych odpowiedzi pozwala

sformuowa wniosek, i odniesienie si do pogldw ideologicznych respondentw wwikszym stopniu ni preferencje partyjne polaryzuje opinie osb
badanych. W tym przypadku obie kategorie: ci, ktrzy uwaaj, e kobiety
si wystarczajco angauj wpolityk oraz ci, ktry maj odmienne zdania
stanowi niemal identyczne pod wzgldem procentowym grupy: 39,576% oraz
39,525%,. Osoby nie majce zdania w tej kwestii stanowi rednio 20,92%
badanych. redni wynik tych odpowiedzi jak mona zauway jest bardzo
podobny do tego samego tyle, e zuwzgldnieniem preferencji partyjnych.

Polacy o potrzebie wprowadzania mechanizmw zwikszajcych

udzia kobiet wpolityce analiza wynikw bada.
Jednym zbardzo istotnych zagadnie poruszanych wdebacie na temat
aktywnoci kobiet wyciu politycznym s mechanizmy umoliwiajce wzrost
uczestnictwa kobiet w przestrzeni politycznej. Zauway naley, i w zalenoci od rodzaju systemu wyborczego stosuje si nastpujce zinstytucjonalizowane formy wzmacniania uczestnictwa kobiet wpolityce:
-- w systemach proporcjonalnych m.in.: kwoty1, parytety2, a take
dodatkowe mechanizmy sprzyjajce zachowaniu rwnych szans
na listach wyborczych, takie jak: system suwakowy (tzw. zebra)3,
czytzw. podwjna nominacja4;
Wskazuje procentowo minimalny udzia kobiet i mczyzn na listach wyborczych,
np.30%,40%.
2
Okrelany jako mechanizm tzw. dyskryminacji pozytywnej, ktry polega na zarezerwowaniu
konkretnej iloci miejsc dla wtym przypadku kobiet. Chodzi ozagwarantowania takiego
poziomu udziau danej grupy wanalizowanej strukturze, ktry jest adekwatny do udziau
tej grupy wcaej populacji. Wprzypadku pci parytet jest tylko iwycznie specyficznym
rodzajem kwoty, ustalonej wanie na poziomie 50%.
3
Zasada, zgodnie zktr na licie wyborczej nazwiska kandydatek ikandydatw umieszczane
s naprzemiennie
4
Zasada, zgodnie z ktr na dane stanowisko przedstawiane s kandydatury kobiety
imczyzny otakich samych kwalifikacjach, awybierana jest osoba tej pci, ktra wdanym
organie jest niedoreprezentowana.
1

68

Polacy o aktywnoci kobiet w polityce. Czy naley wprowadza dodatkowe mechanizmy...

-- w systemach wikszociowych m.in.: kobiece listy kandydatw

(ang. allwomenshortlists)5, listy priorytetowe6 czy parowanie
okrgw7 [Michalak, Sokala, Uzibo 2013: 165; Kobiety wpolskim
yciu : 10-12].
WPolsce od 2011 r. funkcjonuje tzw. parytet. Projekt nowelizacji prawa
wyborczego po burzliwych pracach legislacyjnych i w zmienionej postaci
przyjty zosta przez parlament 5 stycznia 2011 r., anastpnie podpisany przez
Prezydenta RP 31 stycznia 2011 r.8 Zmiana mwi otym, e nie mniej ni 35%
kobiet i nie mniej ni 35%. mczyzn musi znale si na licie wyborczej,
eby ta zostaa zarejestrowana.
Wwyborach parlamentarnych 2011 r. kobiety miay zatem po raz pierwszy
zagwarantowane 35% miejsc na listach wyborczych. Wrezultacie poszczeglne
ugrupowania polityczne zarejestroway okoo 43,54% kandydatek na posa.
Wrd 7035 wszystkich zgoszonych osb byy 3063 panie. Do Sejmu dostao si
110 kobiet, czyli 23,91% skadu caej izby. Wporwnaniu zpoprzedni kadencj
by to niewielki wzrost wSejmie poprzedniej kadencji zasiaday 94 kobiety
20% [Musia - Karg 2009 s. 85]. Warto przypomnie, i w2011 r. ustanowiony
wymg 35% reprezentacji oraz rozlokowanie nazwisk pa na listach wyborczych
partie potraktoway rozmaicie. Proporcjonalnie najwicej kobiet znalazo si na
listach Ruchu Palikota (RP) [obecnie Twojego Ruchu M. M - K.] - ponad 44%
(383 panie) oraz SLD okoo 44% (405 pa). Na 40 posw zRP oraz 28zSLD
kobiety uzyskay odpowiednio 5 i4 mandaty. Platforma do ustawowego wymogu
podesza twrczo, tzn. konstruujc listy zdecydowano, e na pierwszych trzech
miejscach musz by zarwno kobiety, jak i mczyni, a w pierwszej pitce
musi by zachowana proporcja midzy pciami 2 do 3 [Kobiety (n)awybory].
Spord 397 kandydatek zPO (ok. 43% wszystkich zgoszonych kandydatw)
do Sejmu dostao si 71. W przypadku PiS na listach znalazo si 365 kobiet
(niemal 40%), amandat zdobyo 27 znich (na 157 wszystkich posw zPiS).
WPSL zgoszono 382 kobiety (ok. 42% kandydatw), amandat zdobyy tylko 2
(na 32 posw) [Kobiety (n)awybory].
Listy, na ktrych umieszczane s wycznie kobiety
Listy zbilansowane pod wzgldem pci lub te innych kryteriw. Przykadowo Partia
Konserwatywna w Wielkiej Brytanii w roku 2005 wprowadzia zasad, zgodnie z ktr
na listach 50 % kandydatw stanowi bd kobiety oraz uwzgldniane bd mniejszoci
etniczne irasowe oraz osoby niepenosprawne wznaczcej proporcji.
7
Mechanizm polegajcy na dobieraniu wyborczych okrgw jednomandatowych w pary,
przy czym wjednym okrgu kandyduje kobieta, wdrugim za mczyzna rozwizanie
stosowane np. wWalii iSzkocji.
8
Ustawa z 5 stycznia 2011 r. o zmianie ustawy Ordynacja wyborcza do rad gmin,
rad powiatw i sejmikw wojewdztw, ustawy Ordynacja wyborcza do Sejmu
Rzeczypospolitej Polskiej ido Senatu Rzeczypospolitej Polskiej oraz ustawy Ordynacja
wyborcza do Parlamentu Europejskiego, Dz.U. nr 34, poz. 172
5
6

69

Magdalena Musia-Karg

Niecae trzy lata po wyborach parlamentarnych z2011 r. liczba kobiet

wSejmie RP prezentowaa si jak wponiszej tabeli.
Tabela 5. Liczba kobiet wSejmie RP stan na dzie 20 czerwca 2014 r.
partia

PO

PiS

TR

PSL

SLD

SP

liczba kobiet

74

23

udzia kobiet (%) 36,63% 16,79% 8,57% 9,38% 11,54% 8,33%

Niezrzeszeni cznie
2

109

13,33%

23,70%

rdo: opracowanie wasne na podstawie danych PKW.

Najwiksz liczb posanek ma PO, co stanowi rwnie wynik dwukrotnie

wyszy od PiS, ktre pod wzgldem zarwno liczbowym, jak i procentowym
uplasowao si na drugim miejscu (23 posanki, 16,79% wszystkich posw
zPiS). Warto nadmieni, i najbardziej pro-rwnociowe TR iPS reprezentowane s przez trzy kobiety, co stanowi odpowiednio 8,57% oraz 11,54%.
Wzwizku ztym, e wprowadzenie parytetu na listach wyborczych nie
przyczynio si do wikszych zmian, jeli chodzi oliczb kobiet sprawujcych
mandat poselski, adebata nad rol kobiet wprzestrzeni politycznej jest nadal
prowadzona, do ciekawych wnioskw mog skania opinie respondentw
natemat potrzeby wprowadzenia kolejnych po parytetach rozwiza, ktrych
celem byoby zwikszenie reprezentacji kobiet wyciu politycznym.
Uwzgldniajc preferencje partyjne badanych osb wida, i potencjalni wyborcy SLD s najwikszymi zwolennikami wprowadzenia dodatkowych mechanizmw, ktre umoliwiyby kobietom zdobycie wikszej liczby
miejsc winstytucjach politycznych. cznie 53,4% osb badanych ztej grupy
zaznaczyo odpowiedzi Zdecydowanie tak iRaczej tak. Przeciwnego zdania
byo niecae 29% popierajcych Sojusz.
Na drugim miejscu pod wzgldem poziomu poparcia dla dodatkowych
prokobiecych rozwiza wpolityce uplasowali si respondenci, ktrzy deklarowali gotowo do gosowania na PO. Poowa respondentw utrzymywaa,
iistnieje potrzeba wprowadzenia wikszej liczby mechanizmw zwikszajcych uczestnictwo kobiet wpolityce. Okoo 28,3% potencjalnych wyborcw
partii Donalda Tuska wyrazio odmienne zdanie. Podczas gdy wikszo badanych zwolennikw PSL naley do ordownikw dodatkowych narzdzi zwikszajcych udzia pa wpolityce, 25,6% popierajcych Stronnictwo zaznaczyo
odpowiedzi Raczej nie iZdecydowanie nie.

70

Polacy o aktywnoci kobiet w polityce. Czy naley wprowadza dodatkowe mechanizmy...

Tabela 6. Naley wprowadzi wicej mechanizmw zwikszajcych uczestnictwo kobiet wpolskiej polityce.- rozkad ilociowy iprocentowy odpowiedzi wdeklaracjach wodniesieniu do wyborw do sejmu, gdyby odbyway si
wnajblisz niedziel.
ZdecydoNie mam
ZdecydoRaczej tak
Raczej nie
wanie tak
zdania
wanie nie
ilo
38
52
39
38
13
procent
21,1
28,9
21,7
21,1
7,2

Platforma
Obywatelska
Polskie
ilo
Stronnictwo
procent
Ludowe
ilo
Prawo
iSprawiedliwo procent
ilo
procent
Sojusz Lewicy ilo
Demokratycznej procent
ilo
Inne
procent
Nie gosowa(a) ilo
bym
procent
Twj Ruch

Razem
180
100,0

19

19

12

61

13,1

31,1

31,1

19,7

4,9

100,0

20
9,5
12
21,1
16
17,8
22
14,8
46
15,8

49
23,3
9
15,8
32
35,6
35
23,5
74
25,3

51
24,3
13
22,8
16
17,8
33
22,1
105
36,0

53
25,2
18
31,6
19
21,1
30
20,1
48
16,4

37
17,6
5
8,8
7
7,8
29
19,5
19
6,5

210
100,0
57
100,0
90
100,0
149
100,0
292
100,0

Bardzo ciekawie rysuj si opinie badanych, ktrzy zadeklarowali

poparcie dla ugrupowania Janusza Palikota. Oile niemal 50% utrzymywao,
ikobiety wpolskiej polityce nie s wystarczajco aktywne, to ju tylko 36,9%
poparo pomys wdroenia dodatkowych prokobiecych rozwiza, majcych
na celu zwikszenie liczby kobiet wpolityce, a40,4% wyrazia swj sprzeciw
wobec tego pomysu. Okoo 23% respondentw nie miao zdania na ten temat.
Jeli chodzi o zwolennikw innych ni wymienione partii politycznych, zauway naley, i popierajcy iprzeciwnicy wprowadzenia dodatkowych mechanizmw zwikszajcych uczestnictwo kobiet wpolityce stanowi
podobne wielkociowo grupy odpowiednio: 38,3% i 39,6%. Troch ponad
41% osb, ktre zadeklaroway wstrzymanie si od gosowania, gdyby wybory
odbyy si w najblisz niedziel, wykazao poparcie dla wdroenia mechanizmw zwikszajcych partycypacj pa w instytucjach o charakterze politycznym. Niemal 23% miao odmienne opinie, natomiast 36% nie miao zdania
na ten temat.
Odnoszc wyniki bada do podgldw ideologicznych (lewica centrum
- prawica) osb badanych warto zwrci uwag na dwie istotne wydaje si
kwestie rnicujce poszczeglne grupy badanych respondentw.

71

Magdalena Musia-Karg

Tabela 7. Naley wprowadzi wicej mechanizmw zwikszajcych uczestnictwo kobiet wpolskiej polityce - rozkad ilociowy iprocentowy odpowiedzi
wdeklaracjach wodniesieniu do pogldw ideologicznych.
ilo
procent
ilo
Centrum
procent
ilo
Prawica
procent
ilo
Nie wiem/nie
potrafi okreli procent
Lewica

ZdecydoNie mam
ZdecydoRaczej tak
Raczej nie
wanie tak
zdania
wanie nie
42
62
48
48
19
19,2
28,3
21,9
21,9
8,7
34
46
39
38
12
20,1
27,2
23,1
22,5
7,1
30
86
94
87
66
8,3
23,7
25,9
24,0
18,2
56
76
95
45
16
19,4
26,4
33,0
15,6
5,6

Razem
219
100,0
169
100,0
363
100,0
288
100,0

Czynic podobny zabieg jak w poprzedniej czci analizy wynikw

(czyli czc wskazania zodpowiedzi Zdecydowanie tak iRaczej tak oraz
Zdecydowanie nie iRaczej nie), wida nastpujce prawidowoci, ktre
pokrywaj si zwynikami poprzedniej czci bada (opinie na temat poziomu
zaangaowania kobiet wpolityce):
-- po pierwsze, wystpuj podobne opinie respondentw o pogldach
lewicowych oraz centrowych w przypadku poparcia dla
wprowadzenia dodatkowych mechanizmw zwikszajcych udzia
kobiet w polityce odpowiedzi ksztatoway si na poziomie 47,5%
(Lewica) i47,3,4% (Centrum). Negatywnie pomys nowych rozwiza
ocenio odpowiednio 30,6% i29,6% badanych. Rezultaty te stanowi
niejako potwierdzenie wynikw dotyczcych oceny zaangaowania
kobiet wycie polityczne;
-- po drugie, opinie ankietowanych wyznajcych pogldy prawicowe s
przeciwne w stosunku opinii wyborcw lewicowych i centrowych:
32% ankietowanych postrzega wprowadzenie nowych prokobiecych
narzdzi sposb pozytywny, natomiast cznie 42,2% wskazao
odpowiedzi przeciwne;
-- po trzecie, ciekawie ksztatuj si pogldy respondentw, ktrzy
nie potrafili okreli swoich pogldw ideologicznych, W tym
przypadku 45,8% badanych poparo pomys wdroenia dodatkowych
narzdzi, ktre mogyby przeoy si na wzrost liczby kobiet
w polityce. 21,2% badanych ma odmienn opini na ten temat,
natomiast 1/3 ankietowanych zaznaczya odpowied Nie mam
zdania.

72

Polacy o aktywnoci kobiet w polityce. Czy naley wprowadza dodatkowe mechanizmy...

Tabela 8. Naley wprowadzi wicej mechanizmw zwikszajcych uczestnictwo

kobiet wpolskiej polityce redni rozkad procentowy odpowiedzi wodniesieniu do wyborw do sejmu oraz wodniesieniu do pogldw ideologicznych
Zdecydowanie tak +
Raczej tak

Nie mam zdania

Zdecydowanie nie +
Raczej nie

preferencje partyjne

42,39%

25,60%

32,50%

pogldy ideologiczne

43,15%

25,98%

30,90%

Analiza urednionych wynikw poszczeglnych odpowiedzi pozwala

sformuowa wniosek, i odniesienie si do pogldw ideologicznych respondentw wpodobnym stopniu jak preferencje partyjne polaryzuje opinie osb
badanych. Z powyszej tabeli wida, i opinie uwzgldniajce preferencje
partyjne, jak i pogldy ideologiczne s porwnywalne. Osoby popierajce
wdroenie nowych mechanizmw zwikszajcych partycypacj pa stanowi
okoo 42-43% badanych. Przeciwnicy wprowadzania dodatkowych instrumentw reprezentuj okoo 31-32% respondentw. Natomiast 1/4 ankietowanych nie ma zdania na ten temat.

Podsumowanie
Pod wzgldem liczebnym kobiety wPolsce wporwnaniu do mczyzn
nadal stanowi mniejszo w pastwowych organach politycznych. Mimo i
w ostatnich 25 latach liczba kobiet kandydujcych do parlamentu oraz tych,
ktre uzyskuj w wyborach mandat poselski wzrosa, wspomniane zmiany
trudno uzna za radykalne. Wiksza liczba kobiet w Sejmie w stosunku do
tej zlat 90-tych nie przeoya si bowiem diametralnie na wzrost aktywnoci
pa wsferze politycznej czy na wzrost ich roli wszeroko rozumianej polityce.
Jest to zapewne zwizane z istnieniem rnorodnych barier ograniczajcych
moliwo podjcia przez kobiety aktywnoci politycznej, anastpnie barier
ograniczajcych szanse wyborcze kobiet. Wtym kontekcie znaczenia nabiera
fakt, i jak pokazuj przeprowadzone badania, okoo 37-40% respondentw
dostrzega problem niewystarczajcego zaangaowania pa wprzestrzeni politycznej, aokoo 43% badanych utrzymuje, e naleaoby wprowadzi dodatkowe mechanizmy, ktre mogyby przeoy si na zwikszenie uczestnictwa
kobiet w polskiej polityce. Opinie te s o tyle istotne, i czsto zwraca si
uwag, i jeli w wiadomoci spoecznej bdzie dominowao przekonanie,
e polityka jest obszarem, w ktrym rwnie dobrze jak mczyni mog
sprawdzi si kobiety i e naley kobiety zachca do aktywizacji na paszczynie politycznej, wwczas istnieje szansa, e gosy wwyborach bd oddawane na kandydatki podobnie czsto jak na kandydatw. Warto wtym miejscu

73

Magdalena Musia-Karg

przypomnie rwnie, i debata nad problemem relacji kobieta-polityka

koncentrowa si bdzie prawdopodobnie nad zagadnieniem wdroenia kolejnych narzdzi wzmacniajcych szanse kobiet na rynku politycznym. Pamita
jednak naley, i podobnie jak niezbyt efektywnym okaza si wPolsce parytet,
podobnie - przyjcie kolejnych rozwiza nie musi wcale oznacza zwikszenia udziau kobiet wyciu publicznym [Secler 2009: 97 - 98].
Bibliografia:
Barburska Olga (2002), Czynniki determinujce udzia kobiet w sprawowaniu wadzy
politycznej wkrajach Europy Zachodniej, Studia Polityczne, nr 2.
Fuszara Magorzata (2007), Kobiety wpolityce, Wydawnictwo TRIO, Warszawa.
Kobiety (n)a wybory, 13.10.2011, Polityka.pl, http://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/
kraj/1520400,1,wybory-2011-jak-nam-wyszly-parytety.read (15.06.2014)
Kobiety wpolskim yciu politycznym. Informator, (2009), Fundacja Przestrze Kobiet Krakw.
Michalak Bartomiej, Sokala Andrzej, Uzibo Piotr (2013), Leksykon prawa wyborczego
ireferendalnego oraz systemw wyborczych, Wolters and Kluwer, Warszawa.
Musia-Karg Magdalena, (2009), Kobiety worganach wadzy ustawodawczej oraz wykonawczej,
[w:] M. Musia-Karg (red.), Kobiety we wspczesnej Europie. Rola imiejsce kobiet na
rynku pracy, wpolityce iwspoeczestwie, Toru: Wydawnictwo Adam Marszaek.
Ockrent Christie (2007), Kobiety uwadzy, Prszyski & Spka, Warszawa.
Secler Bartomiej (2010), Kobiety ipolityka wlatach 1989-2009. Wybrane zagadnienia, [w:]
M. Musia - Karg, B. Secler (red.), Kobiety we wspczesnym wiecie. Rola imiejsce kobiet
wyciu politycznym, Pozna: Wydawnictwo Naukowe WNPiD UAM.
Stelmach Andrzej (2013) Mechanizmy zwikszania partycypacji kobiet w wyborach,
rodkowoeuropejskie Studia Polityczne, nr 4.
Zaworska - Nikoniuk Dorota (2009), Uczestnictwo kobiet wpolityce ikariery polityczne kobiet.
Upowszechnianie wmagazynach luksusowych iprasie feministycznej, [w:] J. MarszaekKawa (red.), Kobiety wpolityce, Toru: Wydawnictwo Adam Marszaek.

74