You are on page 1of 43

Stanisaw i Aneta Karszy

101
PUAPEK
JZYKA
NIEMIECKIEGO

Przemyl 2002

Przedmowa
Cho w obliczu olbrzymiej iloci publikacji zwizanych z nauk jzyka niemieckiego
mona dosta materiay poruszajce praktycznie kady problem tego jzyka, to jednak bardzo
trudno bdzie nam znale na polskim rynku wydawniczym pozycj podobn do tej.
101 puapek jzykowych jest publikacj, ktra z pewnoci zainteresuje nie tylko
nauczycieli, ale bdzie pomocna dla wszystkich, pragncych dogbniej pozna tajemnice
jzyka Goethego i Schillera.
Jak powszechnie wiadomo jzyk niemiecki ze wzgldu na rozbudowan i
skomplikowan struktur gramatyczn jest jzykiem bardzo trudnym do opanowania i kady
kto pragnie pozna go lepiej, musi spdzi niezliczon ilo godzin, zagbiony w fachow
literatur. Nie oznacza to jednak, e publikacja niniejsza przeznaczona jest jedynie dla
wskiego grona odbiorcw, chocia zdaniem autorw jej adresatami bd przede wszystkim
nauczyciele chccy doszlifowa swoj wiedz o jzyku.
Istotne informacje znajd tutaj nie tylko osoby pracujce z modzie przygotowujc si do
egzaminw maturalnych i wstpnych na studia, ale rwnie bdzie ona pomocna dla
nauczycieli gimnazjw czy nawet szk podstawowych, gdy znajdziemy w niej rwnie
informacje o tych aspektach jzyka niemieckiego, ktre poruszane s czsto ju na bardzo
wczesnym etapie nauki. Pewne zagadnienia mog by rwnie wane dla osb zajmujcych
si tumaczeniami i pozwol z pewnoci unikn wielu racych bdw.
Publikacja niniejsza skada si z trzech czci.W rozdziale pierwszym zaprezentowana
zostaa problematyka zwizana z gramatyk jzyka niemieckiego. Znajdziemy tu zarwno
aspekty jzykowe, z ktrymi spotykamy si przy codziennym uywaniu jzyka niemieckiego,
jak rwnie takie, na ktre natrafiamy sporadycznie.
Rozdzia drugi powicony zosta zasadom pisowni, a w obliczu reformy jest on niezmiernie
istotny.
Rozdzia trzeci bdzie z pewnoci interesujcy dla osb zajmujcych si tumaczeniami,
gdy przedstawia rnice znaczeniowe (i nie tylko) pomidzy wybranymi grupami wyrazw.
Poniewa kada ksika jest rodzajem dialogu pomidzy czytelnikiem i autorem,
wypada w kilku sowach przedstawi si czytelnikom. Autorzy niniejszej publikacji s
nauczycielami jzyka niemieckiego, pracujcymi aktualnie w szkoach na terenie Przemyla.
Poza prac zawodow w szkole zajmuj si rwnie tumaczeniami pisemnymi i
symultanicznymi dla firm i towarzystw oraz s autorami innych publikacji z zakresu jzyka
niemieckiego i problematyki owiatowej, zamieszczanych m.in. w internetowych serwisach
edukacyjnych, z ktrymi systematycznie wsppracuj.
Koczc to krtkie wprowadzenie, wyraamy nadziej, e 101 puapek jzyka
niemieckiego bdzie interesujc lektur i praktyczn pomoc w zgbianiu tajemnic tego
piknego jzyka.
Autorzy

3
SPIS TRECI
Przedmowa .............................................................................................................................2
I.GRAMATYKA ........................................................................................................................6
1.1 Co wybra alleine czy allein?....................................................................................6
1.2 Poprawnie czy nie : Ich werde allein die Aufgabe lsen mssen ? ..............................6
1.3 Co wybra : Ich brauche den Satz aufzuschreiben czy Ich brauche den Satz
aufschreiben ? .......................................................................................................................6
1.4. Als i co dalej ?..............................................................................................................7
1.5 Der Soldat wurde durch einen Schu getroffen - czy aby na pewno? ..........................7
1.6. Ich habe gerade ein Cola getrunken - a nie eine Cola ? ...........................................8
1.7 Tworzenie strony biernej nie tylko z werden ...............................................................8
1.8 Czy heien moe znaczy jeszcze co innego?.............................................................8
1.9 Brauchen nie zawsze wymaga zu. ............................................................................8
1.10 Dodatkowe e w trybie rozkazujcym. .........................................................................9
1.11 Tryb rozkazujcy - inaczej. ............................................................................................9
1.12 Niemand nieodmienne...?............................................................................................9
1.13 Ach, te zdrobnienia ! ....................................................................................................10
1.14 Kiedy nie odmieniamy przymiotnikw w roli przydawki ? .........................................11
1.15 Zaimki dzierawcze inaczej..........................................................................................11
1.16 Kiedy uywamy imion wasnych z rodzajnikiem ?......................................................11
1.17 Odmiana czasownikw w czasie teraniejszym nie taka prosta ! ................................11
1.18 Czy zawsze musi by podmiot?....................................................................................12
1.19 Stawianie bezokolicznika bez zu po haben i nie tylko !.......................................12
1.20 Czy mssen znaczy zawsze musie? ....................................................................12
1.21 Wyraanie przeszoci za pomoc czasu Prsens? .......................................................14
1.22 Czy mona stosowa Perfekt do wyraania przyszoci ?............................................14
1.23 Po gehen i bleiben stawiamu bezokolicznik poprzedzony partyku zu ?........14
1.24 Komm du zu mir! Czy nie dziwne? ........................................................................15
1.25 Ich habe das Brett durchgebohrt czy Ich habe das Brett durchbohrt ? .................15
1.26 Tworzenie form eskich nie takie proste !..................................................................16
1.27 Niezwyka odmiana Jesus Christus ! ........................................................................17
1.28 Man i frau. .............................................................................................................17
1.29 Weil i szyk prosty?....................................................................................................18
1.30 Trb czy trbe ?.....................................................................................................18
1.31 Odmiana liczebnikw gwnych. .................................................................................18
1.32 Odmiana rzeczownikw oznaczajcych ilo lub miar. .............................................19
1.33 Miejsce bitte w zdaniu. .............................................................................................19
1.34 Miejsce w zdaniu rzeczownikw w stosunku do orzecznika. .....................................19
1.35 Zdania przyzwalajce inaczej. ......................................................................................19
1.36 Interfiks czcy s-......................................................................................................20
1.37 Der Hund hat mir czy mich in die Hand gebissen? ...............................................20
1.38 Dwa razy dopeniacz. ..................................................................................................21
1.39 Nie wszdzie przyswek zaimkowy ! .........................................................................21
1.40 Liczebnik ein- nie zawsze zgodny z rodzajem rzeczownika. ......................................21
1.41 Besser wie heute....?..................................................................................................22
II.PISOWNIA ...........................................................................................................................23
2.1.Uycie przecinka, a also..............................................................................................23
2.2.Pisownia nazw ulic. ........................................................................................................23
2.3. Mir gehts gut czy Mir gehts gut ? ........................................................................23

4
2.4 Ein viertel Kilo czy moe ein Viertelkilo ? .............................................................24
2.5 Beim sauber Machen czy beim Saubermachen ? ....................................................24
2.6 Die Mickiewiczausgabe czy moe die Mickiewicz- Ausgabe ?..............................24
2.7 Listy..., ach te listy ! .......................................................................................................24
2.8 Abends czy abends ? ..............................................................................................25
2.9 Ein bisschen czy moe ein Bisschen ? .................................................................25
2.10 Czy mona pisa przymiotniki du liter ?.................................................................25
2.11 Ach ten stopie najwyszy ! .........................................................................................26
2.12 Ein durcheinander czy ein Durcheinander ?..........................................................26
2.13 Czy zawsze na kocu zdania oznajmujcego stawiamy kropk ?................................27
2.14 Uycie przecinka pomidzy przymiotnikami. ..............................................................27
2.15 Und i ten przecinek ! ................................................................................................27
2.16 Uycie przecinka w konstrukcjach bezokolicznikowych. ............................................28
2.17 Czy zawsze na kocu zdania rozkazujcego postawimy wykrzyknik?........................28
2.18 Amen piszemy du czy ma liter?.......................................................................28
2.19 Eh czy eh ? ..........................................................................................................28
2.20 Extra z przymiotnikiem piszemy cznie czy oddzielnie? ........................................29
2.21 Sobald czy so bald ? ..............................................................................................29
2.22 Soviel czy so viel ? ................................................................................................29
2.23 Der Tip ju nie der Tip. .........................................................................................29
III. WYRAZY BLISKOZNACZNE.........................................................................................31
3.1.Co wybra:abgewhnen czy entwhnen ? ..............................................................31
3.2. Co wybra montags czy am Montag ? ...................................................................31
3.3. Co wybra gesinnt czy gesonnen ?.........................................................................31
3.4. Co wybra: gespenstig czy gespenstisch ? ............................................................31
3.5 Abnorm, abnormal, anomal czy anormal ? ......................................................32
3.6 Achten i beachten. ...................................................................................................32
3.7 Altvterisch i altvterlich ........................................................................................32
3.8 Czy forma andererseits jest poprawna ? .....................................................................32
3.9 Apartment czy Appartement?..................................................................................33
3.10 Bayerisch, bayrisch czy bairisch? ......................................................................33
3.11 Czy jest jaka rnica pomidzy bedeutend i bedeutsam ? ..................................33
3.12 Begegnen czy treffen ? ..........................................................................................33
3.13 Berichten jemanden czy berichten jemandem ? ....................................................34
3.14 Co wybra : behindern, hindern czy verhindern? .............................................34
3.15 Czy beleuchten znaczy to samo co erleuchten?.....................................................34
3.16 Jaka jest rnica pomidzy: benutzen, gebrauchen i verwenden? ..................35
3.17 Zweifeln czy bezweifeln ?.....................................................................................35
3.18 Deinetwegen - i wszystko przez ciebie !.................................................................35
3.19 Czy derer i deren to to samo? ................................................................................36
3.20 Deutschsprachig i deutschsprachlich.....................................................................36
3.21 Dursten i drsten....................................................................................................37
3.22 Erfordern i fordern.................................................................................................37
3.23 Fassbar i fasslich....................................................................................................37
3.24 Gesitig i geistlich. ..................................................................................................37
3.25 Landmann czy Landsmann ? .................................................................................38
3.26 Langweile czy Langeweile ? .................................................................................38
3.27 Miene i Mine. .......................................................................................................38
3.28 Numerale i Numerus.............................................................................................39
3.29 Ostern ist... czy Ostern sind ... ? ..........................................................................39

5
3.30 Personal i personell................................................................................................39
3.31 Rational i rationell. ................................................................................................40
3.32 Regelmig i regelgem. .....................................................................................40
3.33 Schreck i Schrecken. .............................................................................................40
3.34 Unvergleichbar i unvergleichlich. .........................................................................40
3.35 Wie alt bist du? inaczej!.........................................................................................41
3.37 Ach, te powody! ...........................................................................................................41
IV. BIBLIOGRAFIA:...............................................................................................................42

I.GRAMATYKA
1.1 Co wybra alleine czy allein?
Obydwie formy s poprawne, przy czym allein stosowane jest oficjalnie, natomiast w
mowie potocznej uywane jest czsto alleine.
Jeli allein peni funkj spjnika: aber lub jedoch, to wwczas powinno by
oddzielone przecinkiem np.: Die Botschaft hr ich wohl, allein fehlt mir der Glaube
(Goethe, Faust I)
W poczeniu z czasownikiem lub imiesowem swko allein piszemy zawsze oddzielnie,
Np.: allein reisen, die allein erziehende Mutter.
1.2 Poprawnie czy nie : Ich werde allein die Aufgabe lsen mssen ?
A nader czsto mona spotka w rnego rodzaju repetytoriach zdania z uyciem
czasownikw modalnych w czasie przyszym Futur I. I na pozr nic w tym dziwnego nie
byoby, gdyby nie fakt, e czasowniki modalne w jzyku niemieckim nie mog wystpowa
w czasie przyszym, gdy jest to konstrukcja bdna. Czasowniki modalne s tzw.
czasownikami uomnymi i nie mona od nich tworzy niektrych form gramatycznych. Tak
wic poprawna forma tego zdania brzmi : Ich muss allein die Aufgabe lsen.
1.3 Co wybra : Ich brauche den Satz aufzuschreiben czy Ich brauche den Satz
aufschreiben ?
Kady maturzysta chccy zdawa matur z jzyka niemieckiego potrafi wymieni z jakimi
czasownikami moemy w zdaniu uy bezokolicznik bez zu, a po jakich konstrukcjach
musimy poprzedzi czasownik wystpujcy w bezokoliczniku partyku zu. Poza
oczywistymi przypadkami, o ktrych moemy przeczyta w kadej podrcznej gramatyce
jzyka niemieckiego jest jeszcze kilka ciekawostek.
Po czasowniku brauchen moemy postawi bezokolicznik zarwno z partyku zu jak i bez
niej, z t rnic, e zu uyjemy czciej w wypowiedzi w formie pisemnej, a konstrukcj
bez zu spotkamy w jzyku mwionym.
Podobnie jest w przypadku czasownika helfen, po ktrym bezokolicznik rwnie moe
wystpowa z zu i bez zu. Tutaj jednak o tym czy postawimy zu czy nie, decyduje
najprociej mwic skomplikowano zdania. Jeli budujemy proste zdanie oznajmujce
skadajce si z niewielu czci, to wwczas powiemy Ich helfe der Mutter kochen.
Jeli zdanie bdzie jednak dosy rozbudowane to uyjemy partykuy zu i oddzielimy na
dodatek konstrukcj bezokolicznikow przecinkiem np: Ich helfe heute der Mutter, nach der
in meinem Zimmer gemachten Ordnung ein kstliches Mittagessen fr die ganze Familie
vorzubereiten.
No i jeszcze jeden czasownik, o ktrym si prawie wcale nie pisze, a po ktrym zazwyczaj,
poza jednym przypadkiem, musimy uy partykuy zu. Chodzi o czasownik bitten.
Zazwyczaj powiemy: Wir bitten euch diese Videokassette mitzubringen, czyli z zu. Ale
jeli jest to bardzo krtkie zdanie o charakterze stanowczej proby np.: Bitte die Tr
schlieen! Bitte nicht stren!, to wwczas nie stawiamy partykuy zu

7
1.4. Als i co dalej ?
Jest rzecz oczywist, e po kadym przyimku naley postawi np.: rzeczownik czy zaimek w
odpowiednim przypadku. Po zu czy po nach postawimy rzeczownik zawsze w celowniku, a
po fr czy ohne zawsze w bierniku, ale z przyimkiem als jest troch inaczej. Zazwyczaj nie
poprzedzamy rzeczownikw wystpujcych ze spjnikiem als adnym rodzajnikiem, a wic
nie ma problemu z okrelaniem przypadkw, np.:
Er arbeitet als Lehrer.
W zdaniu tym jest oczywiste, e rzeczownik Lehrer jest w mianowniku, ale sytuacja si
komplikuje w innego rodzaju zdaniu:
Ich kannte diesen Mann als Schler.
Moemy przetumaczy to zdanie na jzyk polski na dwa sposoby: Znaem tego pana jako
ucze (tzn. ja byem uczniem wtedy) lub Znaem tego pana jako ucznia (tzn. on by
wwczas uczniem). Oczywicie w zalenoci od intencji mwicego jest poprawne zarwno
pierwsze jak i drugie tumaczenie.
W jzyku niemieckim, gdy nie uywamy rodzajnika jest ta rnica niezauwaalna, ale w
przypadku rzeczownikw odmiany sabej musimy na to zwrci uwag, czyli :
Ich kannte diesen Mann als Student bdzie znaczy: Znaem tego pana jako student i to ja
byem wtedy studentem, ale w zdaniu:
Ich kannte diesen Mann als Studenten. Znaczenie bdzie troch inne: Znaem tego pana jako
studenta on by wtedy studentem.

1.5 Der Soldat wurde durch einen Schu getroffen - czy aby na pewno?
Przy tworzeniu strony biernej jest oczywiste, e przyimek von stawiamy przed sprawc
czynnoci np.:
Der Kranke ist von dem Arzt untersucht worden.
Natomiast durch przed rzeczownikiem, ktry oznacza rodek, przyrzd lub powd, przez
ktry dokonuje si jaka czynno, np.:
Das Fuballspiel wird durch das Fernsehen bertragen.
Na pozr wydaje si wybr odpowiedniego przyimka w stronie biernej bardzo prosty, czy jest
jednak rzeczywicie tak prosto? Ot wcale nie ! Spjrzmy na dwa ponisze zdania :
Der Soldat wurde von einem Schu getroffen.
Der Soldat wurde durch einen Schu getroffen.
Wedug przytoczonej wczeniej reguy, drugie zdanie jest poprawne. Ale zdanie pierwsze te
nie jest bdne w jzyku niemieckim. Czasami bowiem wybr odpowiedniego przyimka
uzaleniony jest sensu uytego czasownika. W zdaniu pierwszym Der Soldat wurde von
einem Schu getroffen zaakcentowane jest, e to wanie kula trafia onierza i nie interesuje
nas kto strzela. Natomiast w zdaniu drugim: Der Soldat wurde durch einen Schu getroffen
waniejsze jest, e kto strzela i zrani (akcentowany jest czasownik) onierza pociskiem.
Naley rwnie pamita o tym, e o ile w zdaniach musimy wybiera pomidzy von i durch,
to w konstrukcjach zoonych jedynie z rzeczownikw uywamy tylko przyimka durch np.:
Der Knig ist vom Diener ermordet worden.
Die Ermordung des Knigs durch den Diener.

1.6. Ich habe gerade ein Cola getrunken - a nie eine Cola ?
No wanie ! Prawie kady ucze powie eine Cola i wszystko bdzie poprawnie, bo
rzeczownik Cola jest rodzaju eskiego, ale mao kto wie, e rwnie rodzajnik das przy
rzeczowniku Cola jest moliwy. Tak wic mona powiedzie: Ich habe gerade eine Cola
getrunken lub Ich habe gerade ein Cola getrunken.
Dodajmy, e Cola to skrcona forma zastrzeonej penej nazwy COCA-COLA.
1.7 Tworzenie strony biernej nie tylko z werden .
Jest oczywiste, e stron biern tworzymy w jzyku niemieckim za pomoc czasownika
posikowego werden, ale zamiast tworzy j w sposb tradycyjny, moemy w niektrych
sytuacjach uy czasownika bekommen lub kriegen , np.:
Zamiast:
Die Zeitungen wurden mir geschickt.
moemy powiedzie:
Ich habe die Zeitungen geschickt bekommen.
lub :
Ich habe die Zeitungen geschickt gekriegt.

1.8 Czy heien moe znaczy jeszcze co innego?


Ich heie Karl. (Nazywam si Karl)
Das heit, dass.... ( To znaczy, e ...............)
Te znaczenia czasownika heien s znane kademu, ale warto wspomnie, e ten czasownik
moe by rwnie uywany jako czasownik posikowy, podobnie jak lassen i znaczy
wwczas kaza, np.:
Er hat mich kommen heien? (On kaza mi przyj.)
Ich heie dir die Hausaufgabe machen. (Ka ci robi zadanie domowe)
1.9 Brauchen nie zawsze wymaga zu.
Ten bardzo czsto uywany czasownik wystpuje z bezokolicznikiem zazwyczaj z zu. I jeli
piszemy oficjalny list lub wypracowanie, to musimy zawsze postawi przed bezokolicznikiem
swko zu:
Ich brauche heute meine Eltern anzurufen.
W mowie potocznej moemy rwnie uy bezokolicznika bez zu i bdzie to zdanie cakiem
poprawne:
Ich brauche heute meine Eltern anrufen.

9
1.10 Dodatkowe e w trybie rozkazujcym.
Tworzc form trybu rozkazujcego w 2 os. l.p. w wikszoci przypadkw moemy, musimy
lub nie wolno nam doda dodatkowej litery e. Przypomnijmy najwaniejsze reguy:
Dodatkowe e dodajemy obowizkowo jeli:
temat czasownika koczy si na ig:
entschuldigen - Entschuldige! a nie Entschuldig!
temat czasownika koczy si na :-d, -t, -ffn, -tm :
atmen Atme !
reden Rede !
ffnen ffne !
bezokolicznik czasownika zakoczony jest na eln, -ern:
schutteln Schttle !
kichern Kichere nicht !
Nie wolno doda dodatkowej litery e jeli:
zmienia si samogoska rdzenna e na i :
geben Gib! a nie Gibe!
Ale od tej reguy jest jeden wyjtek, a mianowicie czasownik sehen.
Zazwyczaj tryb rozkazujcy Zobacz! brzmi w jzyku niemieckim:
Sieh!
Forma Siehe! bdzie rwnie poprawna, ale jedynie jako forma odsyacza w tekcie
naukowym.
W wikszoci czasownikw regularnych moemy, ale nie musimy dodawa dodatkowej litery
e, np.:
Mach die Aufgabe! lub Mache die Aufgabe!
1.11 Tryb rozkazujcy - inaczej.
Tak jak w jzyku polskim, rwnie w jzyku niemieckim rnego rodzaju proby, rozkazy
czy wezwania moemy formuowa za pomoc rnych konstrukcji. Jedn z takich
moliwoci jest sformuowanie rozkazu bd zakazu za pomoc bezokolicznika, np.:
Nicht stren! Nie przeszkadza!
Klopfen! Puka!
Konstrukcja bardzo atwa w jzyku niemieckim. Musimy jednak pamita, e przy
czasownikach zwrotnych ponisze konstrukcje nie bd poprawne:
Sich festhalten ! Trzyma si!
Sich nicht hinauslehnen! Nie wychyla si!
Chcc utworzy tryb rozkazujcy od czasownikw zwrotnych za pomoc bezokolicznika
musimy pamita, e zaimek zwrotny naley opuci:
Trzyma si! Festhalten!
Nie wychyla si! Nicht hinauslehnen!

1.12 Niemand nieodmienne...?


Zaimek nieokrelony niemand jest zazwyczaj odmieniany przez przypadki:

10

Ich helfe niemandem.


Hier kennt er niemanden.
Czasami jednak mona usysze zdania:
Heute kann man niemand vertrauen.
Siehst du dort niemand?
Zdania te nie s jednak bdne, poniewa w jzyku mwionym dopuszczalna jest forma
nieodmienna zaimka niemand. W tekstach pisanych naley jednak uywa wycznie formy
odpowiednio odmienionej.

1.13 Ach, te zdrobnienia !


Przyrostki chen i lein s to jedyne przyrostki zdrabniajce w jzyku niemieckim,
pomijajc oczywicie wystpujce regionalnie o zabarwieniu dialektalnym przyrostki le, - i,
-li, -erl. Jedyn trudno dla Polakw stanowi pytanie, kiedy powinnimy uywa lein, a
kiedy chen?
Przyrostek lein uywamy przy rzeczownikach koczcych si na ch, -g, -ng , np.:
das Zwerglein, das Kindlein, das Bchlein
W pozostaych przypadkach uywamy przyrostka -chen, ktry moe peni funkcj:
zmniejszajc: das Huschen domeczek, das Lampchen lampeczka
spieszczajc: das Hndchen - rczka, das Sonnchen - soneczko
W niektrych przypadkach mona uy zamiennie obydwu przyrostkw, pamitajc o tym, e
przyrostek lein nada rzeczownikowi bardziej podniosy ton:
das Tischchen stolik (uyte potocznie)
das Tischlein stolik (uyte np.: w literaturze)
Pamitajmy rwnie o tym, e niektre wyrazy nie maj charakteru zdrobniaego, mimo, e
zawieraj przyrostek chen:
das Mdchen - to dziewczyna, a nie dziewczynka.
I w tym przypadku nie moemy doda dodatkowego przyrostka zdrobniajcego, gdy byoby
to bdem. Chcc dokadnie wyrazi w jzyku niemieckim swko dziewczynka musimy
uy przymiotnika klein, np.: ein kleines Mdchen.
Wane jest ponadto, e niezalenie od rodzaju danego rzeczownika, rzeczowniki zdrobniae
s zawsze rodzaju nijakiego:
der Fernseher das Fernsehchen
die Stadt das Stdchen

11
1.14 Kiedy nie odmieniamy przymiotnikw w roli przydawki ?
Trzeba wiedzie, e przymiotnik stojcy przed rzeczownikiem naley odpowiednio odmieni:
das groe Haus, die netten Leute, eine schne Stadt.
Czy jest jednak moliwa sytuacja, w ktrej stojcy przed rzeczownikiem przymiotnik nie
bdzie odmieniony? Okazuje si, e tak. Takimi nieodmiennymi przymiotnikami s sowa
utworzone za pomoc przyrostka erlei, np.:
dreierlei auf dreierlei Art (w trojaki sposb)
zweierlei auf zweierlei Weise (dwojakim sposobem)
hundertelei hundertelei Schwierigkeiten ( setki rnych trudnoci), a nie hunderteleie
Schwierigkeiten
1.15 Zaimki dzierawcze inaczej.
Formy zaimkw dzierawczych mein,dein,sein itd. s znane oczywicie kademu. Nie jest to
jednak jedyna poprawna forma w jzyku niemieckim. W jzyku literackim mona stosowa
take formy z przyrostkiem ig, poprzedzone rodzajnikiem okrelonym, np.:
der/die/das meinige,
der/die/das deinige,
der/die/das seinige
Du hast das deinige getan, der Rest gehrt den anderen.
1.16 Kiedy uywamy imion wasnych z rodzajnikiem ?
W jzyku niemieckim uywamy zazwyczaj imion wasnych bez rodzajnika, np.:
das Buch von Klaus
Karls Kassette
Romans Haus
Jednak imiona historyczne zakoczone na s wystpuj czsto z rodzajnikiem okrelonym:
die Worte des Sokrates
1.17 Odmiana czasownikw w czasie teraniejszym nie taka prosta !
T cz powicimy czasownikom zakoczonych na eln lub ern, ktrych odmiana w
czasie teraniejszym moe sprawi kopoty. Jest jasne, e w 1 os. l.p. odrzucamy samogosk
e- z tematu czasownika, ale czy jest to obowizkowe czy uzalenione od intencji
mwicego?
Powiemy:
ich rudere czy ich rudre?
ich scheukele czy ich schaukle?

12
Ot przy czasownikach zakoczonych na eln, jest to obowizkowe, czyli:
Ich schaukle.
Ich lchle.
Ich klingle.
Ale w przypadku czasownikw zakoczonych na ern, samogosk e- odrzucamy tylko w
mowie potocznej :
ich rudre, ich plaudre, ich bewundre
W pismach oficjalnych powinnimy pozostawi samogosk e-:
ich rudere, ich bewundere, ich plaudere

1.18 Czy zawsze musi by podmiot?


Uczc si jeyka niemieckiego wiemy, e inaczej ni to jest w jzyku polskim, musimy
zawsze postawi podmiot:
Am Wochenende mache ich in meiner Wohnung Ordnung, dann gehe ich in die Stadt und ich
kaufe ein.
Podczas weekendu (ja) zrobi porzdki w moim mieszkaniu, pniej(ja) pjd do miasta i (ja)
zrobi zakupy.
Mog wic zdziwi tego typu zdania w jzyku niemieckim:
Freut mich zamiast - Es freut mich.
Mir bangt zamiast Es bangt mir.
Ihn friert zamiast Es friert ihn.
Mao znana regua mwi, e mona odrzuci es w przypadku, gdy czasownikowi
towarzyszy zaimek w celowniku bd bierniku i dany czasownik odnosi si do stanu
psychicznego bd fizycznego osoby wyraonej tym zaimkiem. Tak wic zdania z
opuszczonym es bd rwnie poprawne.
1.19 Stawianie bezokolicznika bez zu po haben i nie tylko !
Czasowniki modalne, oznaczajce ruch oraz odczuwanie czego nie s jedynymi
czasownikami, po ktrych stawiamy czasownik w formie bezokolicznika nie poprzedzajc go
partyku zu. W niektrych sytuacjach nie uywamy rwnie tej partykuy m.in. po takich
czasownikach jak: haben, finden, legen czy schicken :
Ich habe mein Auto in der Garage stehen.(Mam samochd stojcy w garau)
Die Mutter legt ihr kleines Kind schlafen.(Mama kadzie do spania swoje dziecko)
Wir fanden einen lteren Mann auf der Strae liegen.(Znalelimy starszego mszczyzn
lecego na ulicy)
Die Eltern schicken ihre Kinder in die Schule lernen.(Rodzice wysyaj swoje dzieci do
szkoy, aby si uczyy)
Musimy jednak pamita, e te konstrukcje nadaj specyficzny charakter zdaniom i nie
zawsze da si ich przetumaczy na jzyk polski dosownie.
1.20 Czy mssen znaczy zawsze musie?

13
Poza podstawowym znaczeniem czasownikw modalnych istnieje jeszcze co takiego jak
subiektywna wymowa czasownikw modalnych. Wyraaj one wwczas co innego ni
sugerowaoby to ich podstawowe znaczenie. Ciekawa jest rwnie sama konstrukcja takiego
zdania, ktre moe by mylona z konstrukcj w czasie Perfekt.
Wyjanijmy jednak po kolei znaczenie poszczeglnych czasownikw:
mssen
Porwnajmy dwa ponisze zdania:
Der Vater hat den Fernseher reparieren mssen.
Der Vater muss den Fernseher repariert haben.
Pierwsze zdanie jest oczywicie w czasie przeszym Perfekt i oznacza : Tato musia
naprawi telewizor (Bo np.: nie mia innej moliwoci). Zdanie to nie informuje nas jednak,
czy ten telewizor zosta ju rzeczywicie naprawiony czy te nie.
Ale zdanie drugie wskazuje na co cakiem innego :To na pewno tato (a nie kto inny)
naprawi telewizor (i telewizor jest ju na pewno naprawiony).
Inaczej mwic, czasownik mssen wyraa, e co zostao zrobione lub stao si na pewno.
Der Zug muss schon abgefahren sein Pocig ju na pewno odjecha.
A jak sytuacja wyglda przy innych czasownikach modalnych?
drfen
Znowu zacznijmy od przykadu:
Das Kind hat noch spielen drfen.
Das Kind darf noch gespielt haben.
Pierwsze zdanie przetumaczymy: Dziecko mogo jeszcze si bawi (bo np.: nikt mu tego
nie zabrania). Mamy tutaj do czynienia z podstawowym znaczeniem czasownika drfen.
Drugie zdanie natomiast oznacza, e dziecko jeszcze si bawio prawdopodobnie (bo np.:
nie byo go jeszcze w domu).
Inaczej mwic, drfen wyraa, e co prawdopodobnie si dzieje lub stao.
mgen
I znowu najpierw przykady:
Sie hat nicht mit dem Flugzeug fliegen mgen.
Sie mag nicht mit dem Flugzeug geflogen haben.
W pierwszym zdaniu mamy znowu do czynienia z podstawowym znaczeniem mgen lubi:
Ona nie lubia lata samolotem.
Natomiast znaczenie drugiego zdania jest cakiem inne: Ona przypuszczalnie nie poleciaa
samolotem.
Wida na przykadzie tego zdania, e czasownik mgen wyraa przypuszczenie mwicego:
Es mag gestern geregnet haben. Przypuszczalnie wczoraj padao.
knnen
I tradycyjnie na pocztek dwa zdania:
Dein Sohn hat noch in der Schule sein knnen.
Dein Sohn kann noch in der Schule gewesen sein.
Pierwsze zdanie przetumaczymy uywajc podstawowego znaczenia czasownika knnen:
Twj syn mg by jeszcze w szkole, (mia tak moliwo).
W drugim zdaniu wyraone jest:
Twj syn by by moe jeszcze w szkole (a nie gdzie indziej) nie wiadomo jednak w 100
procentach, gdzie by rzeczywicie.
I na koniec jeszcze dwa czasowniki: wollen i sollen:
Er hat in Italien wohnen wollen.- On chcia mieszka we Woszech. Er will in Italien
gewohnt haben.- On twierdzi, e mieszka we Woszech.

14
Za pomoc czasownika wollen, przytaczamy czyje sowa i nie koniecznie musimy by
przekonani o ich prawdziwoci.
Sie hat das Examen bestehen sollen - Ona powinna bya zda ten egzamin (np.: aby mc
studiowa).
Sie soll das Examen bestanden haben Mwi si, e ona zdaa ten egzamin.
Za pomoc czasownika sollen wyraamy rwnie czyje sowa, ale w tym przypadku nie
wiemy dokadnie, kto to powiedzia.

1.21 Wyraanie przeszoci za pomoc czasu Prsens?


Chcc wyrazi wydarzenia przesze nie zawsze musimy stosowa czas przeszy Perfekt,
Imperfekt czy Plusquamperfekt. Moe wydawa si to troch dziwne, ale przeszo mona
rwnie wyrazi za pomoc czasu teraniejszego Prsens.
Im Jahre 1939 bricht der zweite Weltkrieg aus.~ W roku 1939 wybucha druga wojna
wiatowa.
Neulich treffe ich meinen Freund.~ Ostatnio spotkaem swojego przyjaciela.
Zdania te wyraaj zdarzenia przesze, cho uyty jest czas teraniejszy. Tego sposobu
wyraania przeszoci nie stosujemy jednak w potocznej mowie, a jedynie moemy spotka w
tekstach literackich. Pamitajmy jednak, e jeli chcielibymy uy tej formy piszc jakie
opowiadanie, to musimy obowizkowo w zdaniu uy rwnie okolicznika czasu, np.:
neulich, in der letzten Zeit, im vergangenen Jahr itp. .

1.22 Czy mona stosowa Perfekt do wyraania przyszoci ?


Podobnie jak w poprzednim przypadku, rwnie czas przeszy Perfekt moe nie tylko
wyraa zdarzenia z przeszoci. Za pomoc tego czasu mona rwnie powiedzie o tym, co
dopiero si wydarzy, np.:
In einem Jahr habe ich das Studium beendet ~ Za rok ukocz studia.
Bald hat er das Haus verkauft ~ On wkrtce sprzeda dom.
Wyraenie przyszoci za pomoc czasu Perfekt akcentuje, e dana czynno lub zdarzenie w
podanym okresie na pewno si dokona. Obowizkowo w takim zdaniu musi by uyty
okolicznik czasu, np.: bald, in zwei Wochen, bis Montag itp. .
Czas Perfekt do wyraania przyszoci stosuje si czsto zamiast bardziej skomplikowanego
czasu Futur II.
In einem Jahr werde ich das Studium Beendet haben ~ Za rok ukocz studia.
Bald wird er das Haus verkauft haben ~ Wkrtce on sprzeda dom.

1.23 Po gehen i bleiben stawiamu bezokolicznik poprzedzony partyku zu ?


Chocia po czasownikach oznaczajcych ruch nie stawiamy przed bezokolicznikiem
partykuy zu, to w jednym przypadku musimy postpi inaczej.
Zazwyczaj mwimy:

15
Ich gehe heute schwimmen.- Id dzisiaj pywa.
Die Mutter geht in die Stadt einkaufen Mama idzie do miasta robi zakupy
Jednak ponisze zdanie rwnie bdzie poprawne:
Das Radio geht zu reparieren.
Na jzyk polski przetumaczymy je: Radio da si naprawi
Inaczej w jzyku niemieckim moglibymy to zdanie wyrazi za pomoc czasownika knnen.
Das Radio kann man reparieren.
Regua mwi, e jeli czasownik gehen bdziemy chcieli uy w sensie, e jaka czynno
jest moliwa do wykonania, np.:
To da si naprawi / Ten tekst da si nauczy / T potraw da si zje,
to wystpujcy w zdaniu bezokolicznik musi by poprzedzony partyku zu.
W podobny sposb mona uy czasownika bleiben, po ktrym zazwyczaj wystpuje
bezokolicznik bez zu:
Das Kind bleibt zu Hause sitzen - Dziecko zostaje siedzie w domu.
Das Auto bleibt in der Garage stehen - Samochd pozostanie sta w garau.
Ale w konstrukcjach :
Das Resultat bleibt abzuwarten.
Der Text bleibt zu korrigieren.
widzimy jednak, e bezokoliczniki s poprzedzone partyku zu.
Sens powyszych zda mona wyrazi za pomoc czasownika modalnego mssen:
Das Resultat muss abgewartet werden.
Der Text muss korrigiert werden.
Na jzyk polski przetumaczymy te zdania:
Na rezultat trzeba poczeka
Tekst musi by poprawiony
Podsumowujc: Jeli czasownik gehen wyraa jak moliwo, a czasownik bleiben wyraa
konieczno, to wystpujce w takich zdaniach czasowniki w bezokoliczniku musz by
poprzedzone partyku zu.

1.24 Komm du zu mir! Czy nie dziwne?


Zaimki osobowe du i ihr w trybie rozkazujcym zazwyczaj s odrzucane:
Mach du die Hausaufgabe !
Lernt ihr fleiig !
Czy zatem zdanie z nagwka Komm du zu mir! jest bdne? Ot wcale nie!
Jeli chcemy szczeglnie zaakcentowa, e nasza proba lub rozkaz dotyczy konkretnych
osb, to nie musimy odrzuca zaimka osobowego:
Macht ihr es bitte! WY to zrbcie!
Lies du den Text vor! - TY przeczytaj ten tekst!

1.25 Ich habe das Brett durchgebohrt czy Ich habe das Brett durchbohrt ?

16
Uczc si jzyka niemieckiego naley zwrci uwag na to, e pewne czasowniki s
rozdzielnie zoone, a inne nierozdzielnie. Jest jednak jeszcze caa grupa czasownikw, ktre
s i rozdzielnie zoone i nierozdzielnie zoone. Takim czasownikiem jest np.: durchbohren.
Rnica bdzie polegaa na znaczeniu. Niektre czasowniki z przedrostkiem durch- mog
by rozdzielnie i nierozdzielnie zoone z t rnic, e jeli czasownik akcentuje rezultat
czynnoci, to jest rozdzielnie zoony, a jeli wiksz uwag przywizujemy do sposobu
wykonania czynnoci to uyjemy formy nierozdzielnie zoonej:
Ich habe das Brett durchgebohrt Przepiowaem t desk (Wane jest, e ju skoczyem i
dziura jest gotowa)
Ich habe das Brett durchbohrt Przepiowaem t desk. (Wane jest, e przepiowaem, a
nie np.: przeamaem
To czy dany czasownik powinien by uyty rozdzielnie czy nie zaley rwnie od tego, czy
jest on czasownikiem przechodnim czy nie, tzn., czy mona utworzy stron biern.
Jeli utworzenie strony biernej jest moliwe, to czasownik jest zazwyczaj nierozdzielnie
zoony:
Der Sportler bersprang die Hhe von 2,30 m Die Hhe 2,30 m ist vom Sportler
bersprungen worden.
Das Feuer sprang auf das Nachbarhaus ber Es wurde vom Feuer auf das Nachbarhaus
bergesprungen.
Zasada ta dotyczy czasownikw z przedrostkiem durch- i ber-.
Inna regua umoliwia odpowiednie zastosowanie czasownikw z przedrostkiem um-, ktre
rwnie mog by rozdzielnie i nierozdzielnie zoone.
Czasownik jest rozdzielnie zoony :
a) jeli podmiot si porusza ( dotyczy czasownikw nieprzechodnich) lub robi co ze
sob:
Der Wind sprang von Sd auf West um Wiatr zmieni kierunek z poudnia na zachd.
Die Hunde umsprangen den Dieb Psy obskoczyy zodzieja.
Er ist nach Deutschland umgezogen. On przeprowadzi si do Niemiec.
Man hat den Platz mit Draht umgezogen To miejsce otoczono drutem.
b) jeli obiekt bezporednio dotknity jest przez wykonawc jakiej czynnoci:
Ich habe die Mbel umgestellt Przestawiem meble.(Aby przestawi meble, musiaem je
uchwyci)
Die Polizei hat das Haus umstellt. Policja obstawia dom. (Nie ma bezporedniego
kontaktu midzy policj, a domem)

1.26 Tworzenie form eskich nie takie proste !


Geschftsmann to handlowiec, Geschftsfrau to handlowiec, ale kobieta, Ehemann to
maonek, Ehefrau to maonka, i tak dalej i tak dalej...
Tworzenie rodzaju eskiego zawodw jest oglnie znane i nie sprawia wikszych trudnoci.
Czy jednak moemy mie pewno, e ten sposb tworzenia formy eskiej pozwala zawsze
na stworzenie poprawnej formy? Rzeczywisto pokazuje jednak, e nie. I takim bardzo
ciekawym rzeczownikiem jest der Amtmann zarzdca. Forma eska brzmi: die Amtmnnin.
Jeli jednak zwracamy si bezporednio do osoby tego zawodu to powiemy:
Herr Amtmann ! Ich mchte...............

17
Ale jeli to bdzie kobieta to nie powiemy : Frau Amtmnnin! Ich mchte............,
tylko :
Frau Amtmann! Ich mchte ..........

1.27 Niezwyka odmiana Jesus Christus !


Tak czsto wspominane imi Jezusa Chrystusa ma w jzyku niemieckim specyficzn
odmian:
N. Jesus Christus
G. Jesu Christi
D. Jesu Christo
A. Jesum Christum
Jednak poza form dopeniacza mona rwnie nieodmiennie uywa tego imienia
i spotykana rwnie odmiana to:
N. Jesus Christus
G. Jesu Christi
D. Jesus Christus
A. Jesus Christus
Jeli jednak imieniu towarzyszy sowo Herr, to wwczas nie mona odmienia Jesus
Christus:
N. Herr Jesus Christus
G. Herrn Jesus Christus
D. Herrn Jesus Christus
A. Herrn Jesus Christus

1.28 Man i frau.


Zaimek bezosobowy man jest powszechnie znany i czsto uywany:
Man spricht Deutsch in der Schweiz W Szwajcarii mwi si po niemiecku.
Man trinkt hier gern Wein Tutaj pije si chtnie wino.
Jednak nie jest to jedyna forma zaimka bezosobowego w jzyku niemieckim. Jak wiadomo
jzyk nie jest hermetycznie zamknitym systemem, ale ulega rnorakim wpywom i
przemianom, wskutek czego pojawia si wiele nowych sw lub ju istniejce nabieraj
innego znaczenia czy zaczynaj peni inne funkcje w zdaniu. Tak jest ze sowem frau, kre
moe wystpowa rwnie w roli zaimka bezosobowego:
Das sollte man inzwischen verstanden haben = Das sollte frau inzwischen verstanden haben
Powinno si to byo tymczasem zrozumie.

18

1.29 Weil i szyk prosty?


Spjnik weil wprowadzajcy zdanie podrzdnie zoone przyczyny, narzuca szyk zdania, w
ktrym czasownik stoi na kocu :
Ich gehe nicht zur Arbeit, weil ich krank bin Nie id do pracy, bo jestem chory.
Czasami jednak mona usysze zdanie:
Ich habe dieses Buch dreimal gelesen, weil es war sehr interessant - Przeczytaem t ksik
trzy razy, poniewa bya bardzo interesujca.
Wida, e w powyszym zdaniu uyty zosta szyk prosty. Czy znaczy to, e zdanie jest
bdne? Ot wcale nie! W jzyku potocznym moliwe jest uycie takiej wanie konstrukcji,
ale w pismach oficjalnych naley unika takiego sposobu.

1.30 Trb czy trbe ?


Czsto spotykamy formy czasownikw w roli orzecznika z dodatkow kocwk e, np.:
de, bange, solide, lange, trge.
Der Film ist lang(e).
Die Brcke ist solid(e).
Nie naley jednak sdzi, e jest to jedynie intencja mwicego, czy uyje form z kocwk
e czy te bez niej.
Zasada mwi, e dodatkow kocwk e zazwyczaj dodajemy do jednosylabowych, nie
wywodzcych si od innych czci mowy przymiotnikw zakoczonych na s, - b, - d, -g,
/przykady powyej/

1.31 Odmiana liczebnikw gwnych.


Zazwyczaj liczebniki gwne s nieodmienn czci mowy po za oczywicie liczebnikiem
ein-, np.:
Ich habe zwei Autos.
Ihr Nachbar hat drei Kinder.
Meine Schwiegermutter hat nur einen Hund.
W dopeniaczu mona jednak nie tylko odmienia liczebnik gwny ein-, ale rwnie zwei i
drei :
die Aussagen zweier Zeugen zeznania dwch wiadkw
Vertreter dreier Botschaften przedstawiciele trzech ambasad
Jeli liczebniki uyte s w funkcji rzeczownika, to mona je rwnie odmienia (dotyczy to
zakresu od zwei do zwlf):
Wir haben vorgestern mit zweien aus der anderen Klasse gesprochen Rozmawialimy
przedwczoraj z dwoma z innej klasy.
Ich spielte gestern abend mit dreien Karten Graem wczoraj wieczorem z trzema w karty.

19

1.32 Odmiana rzeczownikw oznaczajcych ilo lub miar.


Jeli w zdaniu stoi rzeczownik okrelajcy ilo lub miar i jest on rodzaju nijakiego lub
mskiego, a przed nim stoi liczebnik, to rzeczownik ten zawsze powinien by uyty liczbie
pojedynczej, np.:
Ich habe drei Glas Bier getrunken - Wypiem trzy kufle piwa.
Die Frau mchte zwei Stck Wurst kaufen Kobieta chciaa kupi dwa kawaki kiebasy.
Jeli zastosujemy jednak troch inn konstrukcj, w ktrej poczymy obydwa rzeczowniki, to
okrelenie iloci musi ju sta w liczbie mnogiej:
Ich habe drei Bierglser getrunken - Wypiem trzy kufle piwa.
Die Frau mchte zwei Wurststcke kaufen Kobieta chciaa kupi dwa kawaki kiebasy.
Naley rwnie pamita, e rzeczowniki rodzaju eskiego oznaczajce miar lub ilo
musz by uyte w liczbie mnogiej:
Der Mann hat drei Flachen Wein getrunken Mszczyzna wypi trzy butelki wina.
Das Kind bekam zwei Tafeln Schokolade - Dziecko dostao dwie tabliczki czekolady.
1.33 Miejsce bitte w zdaniu.
Partykua bitte wystpuje czsto w zdaniach rozkazujcych lub probach i nie ma szczeglnie
znaczenia z punktu widzenia gramatyki jzyka niemieckiego, gdzie stoi ona na w zdaniu.
Zasada mwi, e w zalenoci o intencji mwicego mona postawi partyku bitte na
pocztku, na kocu lub w rodku zdania:
Bitte, treten Sie ein! Prosz wej!
Machen Sie es sich bitte bequem! Prosz si rozgoci!
Nehmen Sie Platz, bitte! Prosz zaj miejsce!
1.34 Miejsce w zdaniu rzeczownikw w stosunku do orzecznika.
Naley pamita, e gramatyka niemiecka okrela dokadnie miejsce rzeczownikw w
stosunku do czci zdania, ktre peni rol orzecznika.
Jeli rzeczownik nie jest poprzedzony adnym przyimkiem to musi on sta przed
orzecznikiem:
Der Sohn ist seinem Vater hnlich Syn jest podobny do ojca.
Postawienie rzeczownika po przymiotniku jest niepoprawne:
Der Sohn ist hnlich seinem Vater Syn jest podobny do ojca
Jeli jednak rzeczownik czy si z przyimkiem, to moe sta zarwno przed jak i po
orzeczniku:
Dieser Autofahrer ist an dem Unfall schuld = Dieser Autofahrer ist schuld an dem Unfall
Ten kierowca jest winny wypadku.
1.35 Zdania przyzwalajce inaczej.
Zdania przyzwalajce wprowadzane s zazwyczaj za pomoc sojnikw: obwohl, obgleich lub
obschon. Istnieje jednak jeszcze inna moliwo utworzenia takiego typu zdania za pomoc

20
spjnika wenn lub bezspjnikowo. W zdaniu nadrzdnym musi wystpi partykua doch, a w
zdaniu podrzdnym patrykua auch, np.:
Obwohl die Aufgabe schwer war, hatten sie alle Schler richtig gelst = Wenn die Aufgabe
auch schwer war, hatten sie alle Schler doch richtig gelst = War die Aufgabe auch schwer
war, hatten sie alle Schler doch richtig gelst Chocia zadanie byo trudne, wszyscy
uczniowie rozwizali je dobrze.
W przypadku zdania bezspjnikowego obowizkowa jest kolejno: najpierw zdanie
podrzdne, a potem nadrzdne:
Haben wir auch gut unseren Urlaub verbracht, sind wir doch nicht so sehr zufrieden
Chocia spdzilimy dobrze nasz urlop, nie jestemy zadowoleni.
1.36 Interfiks czcy s-.
Tworzc wyrazy zoone czsto zastanawiamy si czy wstawi element czcy s- czy te
nie, np.:
Lanndsmann czy Landmann?
Deutschlandreise czy Deutschlandsreise ?
Nie istnieje oglna regua, ktra obowizywaaby zawsze. Istniej jednak zasady, ktre
moemy stosowa w kilku przypadkach. Interfiks s- stawiamy przy rzeczownikach
zoonych, ktrych pierwszy czon zakoczony jest na: -tum, -ling, -heit, -keit, -schaft, -ung
oraz przy urzeczownikowionych czasownikach, np.:
Eigentumsdelikt, Heringssalat, Frhlingswetter, Schnheitswettbewerb, Schlafenszeit,
Lebensmittel itp. .
Interfiks s- postawimy rwnie po urzeczownikowionych bezokolicznikach : die
Lebensverhltnisse
Nie dajemy natomiast dodatkowego s- przy rzeczownikach zoonych, gdy pierwszy czon
jest rzeczownikiem rodzaju eskiego, jednosylabowym lub dwusylabowym zakoczonym na
e, np.:
Nachtwchter, Jagdhund, Modeschau
1.37 Der Hund hat mir czy mich in die Hand gebissen?
No wanie, ktra forma zaimka osobowego bdzie poprawna. Przetumaczenie tego zdania
na jzyk polski: Pies ugryz mnie w rk, sugerowaoby, e powinien by uyty biernik,
czyli:
Der Hund hat mich in die Hand gebissen.
Okazuje si jednak, e rwnie zaimek w celowniku bdzie uyty oprawnie:
Der Hund hat mir in die Hand gebissen.
Wybr jednej bd drugiej formy uzaleniony jest od intencji mwicego i od tego co chce on
zaakcentowa:
Der Junge kte sie in die Hand - Chopiec pocaowa j (a nie kogo innego) w rk.
W zdaniu tym mwicy kieruje szczegln uwag na to, kto zosta pocaowany.

21
Der Junge kte ihr in die Hand - Chopiec pocaowa j w rk (a nie np.: w policzek)
W tym zdaniu mwicy akcentuje nie osob, ale to, w co pocaowa chopiec dziewczyn.
Podsumowujc, jeli chcemy zaakcentowa osob, uyjemy biernika, a jeli cz ciaa to
celownika.

1.38 Dwa razy dopeniacz.


Czasami zdarza si, e w zdaniu potrzebujemy uy dwch rzeczownikw, ktre s w
dopeniaczu, np.:
laut Evas letzten Briefs wedug ostatniego listu Ewy
W jzyku polskim brzmi to cakiem niele, natomiast w jzyku niemieckim nie za bardzo
poprawnie. Konstrukcje tego typu odbierane s przez Niemcw jako dosy sztuczne.
Co wic naley zrobi, aby unikn tego rodzaju konstrukcji?
Zamiast drugi raz uywa dopeniacza, moemy zastpi go celownikiem:
laut Evas letztem Brief
statt des Vaters neuem Auto zamiast statt des Vaters neuen Autos
trotzt des Freundes Willlen zamiast trotzt des Freundes Willens

1.39 Nie wszdzie przyswek zaimkowy !


Nie zawsze moemy wyrazi co za pomoc przyswka zaimkowego, chocia najbardziej
nam to pasuje i w tumaczeniu na jzyk polski jest to najodpowiedniejsze.
Czsto mwimy:
Ich wei davon.
Er hat mir darber gesprochen.
I s to zdania poprawne, ale generalna zasada mwi, e nie mona uy przyswka
zaimkowego, gdy po nim wystpuje zdanie przydawkowe:
Er darf davon, was ich ihm gezeigt habe, nicht nehmen.
Jedyna poprawna wersja brzmiaaby:
Er darf von dem, was ich ihm gezeigt habe, nicht nehmen - On nie moe bra z tego, co mu
pokazaem.
1.40 Liczebnik ein- nie zawsze zgodny z rodzajem rzeczownika.
Zazwyczaj uzgadniamy form rodzajnika nieokrelonego i liczebnika ein- z rodzajem
rzeczownika,np.:
ein Haus, eine Schule, ein Lehrer

22
Moe si jednak zdarzy, e liczebnik nie bdzie si zgadza z rzeczownikiem:
Es ist ein Uhr Jest godzina pierwsza.
Chocia rzeczownik Uhr jest rodzaju eskiego, nie powiemy:
Es ist eine Uhr.

1.41 Besser wie heute....?


Porwnujc dwie rzeczy czsto mwimy:
Dein Haus ist so schn wie meins.
Seine Bluse ist teurer als meine.
Zazwyczaj uywamy dwch spjnikw przy porwnaniach wie i als. Zasada jest prosta: wie
stosujemy w poczeniu z przymiotnikami w stopniu rwnym:
Er ist so gro wie du On jest tak wysoki jak ty.
Jeli przymiotnik jest w stopniu wyszym stosujemy als:
Er ist grer als du - On jest wyszy od ciebie.
Co jednak zrobi jeli nie mamy do czynienia z przymiotnikiem, a np.: z przyswkiem, np.:
Er ist anders wie ich
Er ist anders als ich.
Ktre zdanie jest poprawne?
Traktujemy je tak, jak w przypadku przymiotnikw. Jeli porwnujemy dwie rzeczy i nie s
one sobie rwne, to uyjemy zawsze als, a nie wie. Poprawna forma brzmi wic:
Er ist anders als du On jest inny ni ty.
Niemand als du kann mir helfen Nikt nie moe mi pomc jak tylko ty.

23

II.PISOWNIA

2.1.Uycie przecinka, a also


Rzecz by moe nie najwaniejsza, jednak dosy interesujca. Ot, w zalenoci od roli, jak
peni also w zdaniu, naley postawi przecinek przed tym sowem, po nim lub te nie
naley wcale go stawia.
Z pewnoci postawimy przecinek przed also, jeli peni rol spjnika i wprowadza nowe
zdanie np.:
Ich denke, also ich bin.
Postawimy rwnie przecinek po swku also jeli wystpuje w wykrzyknieniach typu:
Also, gute Nacht! Also, denk darber nach!
Nie postawimy natomiast przecinka, jeli sowo also nie jest specjalnie akcentowane przez
mwicego np.: Also gut.

2.2.Pisownia nazw ulic.


Niby proste, a jednak nie tak do koca. Z pewnoci mao kto si zastanawia czy nazw ul.
Mickiewicza napiszemy: Mickiewiczstrae, Mickiewicz-Strae czy Mickiewicz Strae? Nie
jest to wcale obojtne czy uyjemy rednika, napiszemy razem czy osobno.
A oto waniejsze zasady:
Jeli nazwa ulicy wyraona jest rzeczownikiem, ktry moe by odmienny lub nie, bd
te nieodmiennym przymiotnikiem to w jzyku niemieckim napiszemy cznie, np.:
Schillerstrae, Hochstrae
Jeli nazwa ulicy wyraona jest przez odmienny przymiotnik lub wystpuje w niej
przyimek to napiszemy j osobno , np.:
Breite Strae, Unter den Linden Strae
Rwnie napiszemy osobno nazw ulicy, jeli wystpuje w niej przymiotnik utworzony
od nazwy wasnej zakoczony na er, -isch, np.:
Leipziger Strae, Englische Strae
Jeli nazwa ulicy skada si z wielu czonw to napiszemy j oddzielnie uywajc ponadto
cznika, np.:
Juliusz-Sowacki-Strae

2.3. Mir gehts gut czy Mir gehts gut ?


No wanie! Bardzo czsto spotykane powiedzenie. Napiszemy je uywajc apostrofu przed
skrcon form zaimka es czy te nie ? Z pewnoci wielu uczcych si jzyka niemieckiego
uyje apostrof i wedug starych zasad pisowni by to poprawny sposb zapisu, ale po

24
wprowadzeniu reformy pisowni niemieckiej zasada ta ulega zmianie i jedyna poprawna
moliwo to:
Mir gehts gut.
Podobnie w innych zdaniach tego typu np.:
Zamiast:
Ich versuchs noch einmal napiszemy Ich versuchs noch einmal.
2.4 Ein viertel Kilo czy moe ein Viertelkilo ?
Jak to naley napisa: razem czy osobno? Regua jest dosy prosta, mianowicie liczby
uamkowe zakoczone na tel lub stel stojce przed oznaczeniem miary piszemy albo
osobno ma liter albo cznie i oczywicie du liter, np.:
Ein viertel Kilogramm lub ein Viertelkilogramm (wier kilograma)
Eine tausendste Sekunde lub eine Tausendstesekunde ( jedna tysiczna sekundy)
2.5 Beim sauber Machen czy beim Saubermachen ?
Bardzo czsto chcemy uy jakiego czasownika w formie rzeczownika, ale musimy
pamita o tym, e jeli chcemy przeksztaci czasownik w form rzeczownikow i do tego
skadajc si z wicej ni jednego elementu, to musimy wszystko napisa cznie np .:
Schlange stehen whrend des Schlangestehens (podczas stania w kolejce)
Sauber machen beim Saubermachen ( przy robieniu porzdkw)

2.6 Die Mickiewiczausgabe czy moe die Mickiewicz- Ausgabe ?


Tak czsto uywamy nazw wasnych w poczeniu z innym rzeczownikiem np.: pastwo
Izrael, jezioro Garda, gry Ural itd., a czy zastanawialimy si nad tym jak takie zoenie
napisa poprawnie w jzyku niemieckim... ?
Ot wcale nie musimy si nad tym zastanawia i moemy napisa jak si nam tylko podoba,
czyli albo uywajc znaku interpunkcyjnego w postaci pauzy lub te cznie, tak wic forma
die Weichsel-Ebene jest tak samo poprawna jak i forma die Weichselebene.
A c zrobi jeli nazwa wasna skada si z kilku czonw, np.: Aleja Cypriana Kamila
Norwida ? Wwczas nie mamy niestety takiej wolnoci wyboru formy jak w poprzednim
przypadku i musimy wszystko napisa oddzielnie np.:
Die Cyprian-Kamil-Norwid-Alee

2.7 Listy..., ach te listy !

25
Ludzie listy pisz... piewali dawno temu Skaldowie..., a w kadym licie w jakiej formie
zwracamy si do kogo. W jzyku niemieckim jest to najczciej forma:
Liebe Frau Keller lub Sehr geehrter Herr Schmidt.
Istotne jest jednak, e w jzyku niemieckim po takim zwrocie moemy postawi albo
wykrzyknik Sehr geehrte Frau Mller ! albo przecinek i nastpne zdanie zacz od maej
litery, np.:
Sehr geehrter Herr Klein,
ich antworte ......................

2.8 Abends czy abends ?


Du czy ma liter powinnimy napisa sowa typu abends, morgens, anfangs itp.?
Zasada jest jednoznaczna: wszystkie sowa koczce si na s lub ens, ktre powstay od
rzeczownika piszemy maa liter, czyli zawsze : nachts, dienstags, willens, seitens.
Jeli jednak dane sowo jest rzeczownikiem, ktry te ma kocwk s lub ens, to wwczas
musimy oczywicie napisa je du liter np.: eines Abends, eines Morgens, des Willens.
Podobna sytuacja jest z przyimkami, ktre maj identyczn form jak rzeczowniki np.:
dank dziki ( przyimek)
der Dank podzikowanie ( rzeczownik)
kraft na mocy, na podstawie (przyimek)
die Kraft sia (rzeczownik)
zeit ~ przez (przyimek)- zeit seines Lebens przez cae ycie
die Zeit czas (rzeczownik)
Jeli dane sowo uywamy w formie przyimka, to piszemy je ma liter, a jeli w formie
rzeczownika to oczywicie du liter.

2.9 Ein bisschen czy moe ein Bisschen ?


Sowa typu ein bisschen i ein paar to zaimki nieokrelone, ktre musimy napisa ma liter
Przykad:
Ich habe gestern ein bisschen aufgerumt.
Mit diesem bisschen Sand kannst du keine Burg bauen.
Sowo ein paar moe by pisane w dwojaki sposb. W znaczeniu kilka napiszemy je ma
liter : Ich habe nur ein paar Kassetten zu Hause.
Ale jeli sowo ein Paar znaczy para to napiszemy je du liter.
Przykad:
Sie hatte glcklicherweise noch ein Paar Schuhe ( Miaa na szczcie jeszcze jedn par
butw)
2.10 Czy mona pisa przymiotniki du liter ?

26
O tym, e rzeczowniki piszemy w jzyku niemieckim du liter wie kady kto uczy si tego
jzyka, ale warto jeszcze wiedzie, e w niektrych przypadkach musimy napisa rwnie
przymiotniki du liter, chocia niekoniecznie musz one sta na pocztku zdania.
Jeli przymiotnik uyty jest w funkcji rzeczownika, to napiszemy go zawsze du liter:
Vor der Tr stand ein Unbekannter Przed drzwiami sta nieznajomy.
Du bist kein Erwachsener Ty ne jeste dorosym.
Oczywicie musimy pamita, e te przymiotniki, mimo e zostay urzeczownikowione,
odmieniaj si nadal jak przymiotniki : ein Bekannter, der Bekannte.
Przymiotniki w formie rzeczownikw uywa si najczciej po takich sowach jak: etwas,
viel, wenig, nichts, alles, np.:
viel Neues - duo nowego
nichts Interessantes nic interesujcego
Wyjtkiem jest sowo ander-, ktre piszemy rwnie w takiej formie ma liter :
etwas anderes co innego
Rwnie urzeczownikowione liczebniki porzdkowe napiszemy du liter:
Ich kamm als Dritter (Przyszedem jako trzeci)
Jeder Fnfte lehnte den Entwurf ab. (Co pity odrzuci projekt)

2.11 Ach ten stopie najwyszy !


Wbrew pozorom pisownia przymiotnikw w stopniu najwyszym nie jest tak atwa, musimy
je bowiem pisa albo maa albo du liter.
Jeli o przymiotnik w stopniu najwyszym, utworzony za pomoc przyimka am i zapytamy
si pytaniem Wie?, to napiszemy go ma liter:
Dieses Restaurant ist am besten.(Ta restauracja jest najlepsza)
Dieses Auto ist am teuersten (Ten samochw jest najdroszy)
Wiemy jednak, e od niektrych przymiotnikw moemy utworzy stopie najwyszy za
pomoc przyimka aufs, np.: aufs Beste,aufs Herzlichste. Wwczas jeli o dany przymiotnik
moemy zapyta si pytaniem Wie?, to moemy napisa du lub ma liter: aufs
Herzlichste lub aufs herzlichste (najserdeczniej).
Ale jeli nie bdzie moliwe postawienie pytania Wie? to musimy taki przymiotnik,
niezalenie czy utworzony za pomoc am czy aufs, napisa zawsze du liter :
Es fehlte an dem Ntigsten. (Zabrako najwaniejszego)
Woran fehlte es (Czego zabrako?)
2.12 Ein durcheinander czy ein Durcheinander ?
Moe rzadko uywamy tego typy wyrazy, ale jednak. No i pojawia si pytanie, jak napisa
nieodmienne wyrazy typu : Durcheinander, nachhinein lub hin und her?
Odpowied jest jednak bardzo prosta, gdy wszystkie nieodmienne wyrazy uyte w formie
rzeczownika piszemy zawsze du liter.
In diesem Zimmer gab es ein groes Durcheinander.( W tym pokoju by duy baagan)
Sie hatte im Nachhinein doch Recht. (Ona miaa jednak pniej racj)

27

2.13 Czy zawsze na kocu zdania oznajmujcego stawiamy kropk ?


Ale wydaje si to pytanie banalne! A jednak ciekawe jest, e w niektrych przypadkach w
jzyku niemieckim moemy opuci ten znak interpunkcyjny, a ma to miejsce w
nastpujcych przypadkach:
w nagwkach czasopism
Die pltzlichen Schneeflle bihinderten den Autoverkehr
W zdaniach wtrconych:
Eines Tages es war im August passierte das Unglck.
Die Aufgabe ist zu schwer fr uns, sagte der Schler.

2.14 Uycie przecinka pomidzy przymiotnikami.


Ich habe ein kleines schnes Haus czy Ich habe ein kleines, schnes Haus ?
Pytanie brzmi: czy poszczeglne przymiotniki powinny by oddzielone przecinkiem jak w
przykadzie:
Ich habe einen kleinen, schnen Hund
czy te moe nie :
Ich habe einen kleinen schnen Hund
Ot jeli pomidzy obywda przymiotniki, moemy wstawi spjnik und to wwczas
postawimy przecinek:
Ich habe eine schne und nette Freundin (Mam adn i mi przyjacik)
lub
Ich habe eine schne, nette Freundin (Mam adn, mi przyjacik)
Ale jeli pomidzy dwoma przymiotnikami nie moemy postawi spjnika und to i nie
moemy stawia przecinka:
Ich habe eine wertvolle goldene Kette (Mam wartociowy zoty piercionek)
Nie moemy jednak powiedzie:
Ich habe eine wetvolle und goldene Kette (Mam wartociowy i zoty piercionek), bo
brzmiaoby to troch niepoprawnie.

2.15 Und i ten przecinek !


Jak to jest waciwie z tym stawianiem przecinka przed spjnikiem und ?
Ot generalnie przed tym spjnikiem nie stawiamy przecinka ani jeli czy on cae zdania
ani jedynie pojedyncze czci zdania, np.:
Er kauft eine Pizza und einen Hamburger.
Wir nehmen unseren kleinen Hund und machen einen kurzen Spaziergang.
Jeli jednak zrozumienie zdania moe sprawi odbiorcy powane trudnoci, to wwczas
powinnimy postawi przecinek przed spjnikiem und:
Ich gehe ins Kino(,) und du bleibst zu Hause.
Ich lag am Strand (,) und meine Frau fotografierte das Meer.

28

2.16 Uycie przecinka w konstrukcjach bezokolicznikowych.


Tym razem zajmiemy si stawianiem przecinka poprzedzajcym zdania bezokolicznikowe.
Ktre zdanie jest poprawne:
Ich hatte keine Lust, ins Kino zu gehen
czy
Ich hatte keine Lust ins Kino zu gehen.
Oto odpowied: Jeli grupa bezokolicznikowa skada si z niewielu wyrazw, np.: tylko z
czasownika, to wwczas nie stosujemy przecinka:
Ich hatte Absicht zu kommen.
Jeli jednak grupa bezokolicznikowa jest bardzo zoona, to musimy postawi przecinek:
Ich hatte Absicht, heute Abend mit meinen Freunden ins Kino zu gehen.

2.17 Czy zawsze na kocu zdania rozkazujcego postawimy wykrzyknik?


Wydawaoby si to oczywiste, e zdanie rozkazujce bdzie zakoczone wykrzyknikiem,
czyli:
Ruf mich morgen an!
Warten Sie bitte ein Moment!
Ale okazuje si, e na kocu zdania rozkazujcego moemy rwnie zamiast wykrzyknika
postawi kropk, jeli zawarte w tym zdaniu wezwanie czy proba s zagodzone:
Komm bitte heute zu mir.
Setzen Sie sich bitte hier.
2.18 Amen piszemy du czy ma liter?
T koczc modlitw formu piszemy w jzyku polskim du liter, poniewa wystpuje
najczciej po zakoczonym kropk zdaniu, czyli traktujemy j jako nowe zdanie.
W jzyku niemieckim napiszemy jednak t formu rozpoczynajc maa liter:
Heilige Maria, Mutter Gottes, Bitt fr uns, amen!
Jeli jednak sowo amen potraktujemy jako rzeczownik, to musimy napisa je du liter:
Das ist so sicher wie das Amen in der Kirche To jest tak jasne jak amen w pacierzu.

2.19 Eh czy eh ?
Ot jeli eh wystpuje w roli wykrzyknika oznaczajcego:Hola!, Co to! lub przyswka:
i tak ju pisze si bez apostrofu:
Eh, was soll das bedeuten? Hola! Co to ma znaczy?

29
Ich habe das eh gemacht I tak ju to zrobiem.
Jeli jednak eh wystpuje jako skrcona forma spjnika ehe zanim, to naley
obowizkowo uy apostrof, np.:
Eh` ich den Entschlu fasse, muss ich es gut berlegen Zanim podejm decyzj, musz to
dobrze przemyle.

2.20 Extra z przymiotnikiem piszemy cznie czy oddzielnie?


Pisownia czna obowizuje gdy przymiotnik extra wzmacnia jedynie inny przymiotnik,
przed ktrym stoi, np.:
Ich benutze extrascharfe Rasierklingen Uywam super ostrych yletek.
Das ist ein extraschnes Bild - To jest przepikny obraz.
Natomiast jeli extra ma samodzielne znaczenie to musimy napisa go oddzielnie:
Du musst noch ein extra neues Arbeitsbuch kaufen - Musisz kupi jeszcze dodatkowo jedn
now ksik wicze.

2.21 Sobald czy so bald ?


Jako spjnik piszemy ten wyraz cznie:
Alle Fans begannen zu schreiben, sobald die Band spielte Wszyscy fani zaczli krzycze,
jak tylko zesp zagra.
Jeli jednak so bald wystpuje w roli zwrotu przyswkowego, to piszemy go oddzielnie:
Er kommt nicht so bald wieder On tak szybko nie powrci.

2.22 Soviel czy so viel ?


Podobna jest tutaj sytuacja jak w przypadku sobald i so bald, tzn. jeli soviel wystpuje w
roli spjnika o ile, to piszemy go cznie, np.:
Soviel ich wei, hat er die Prfung bestanden - O ile wiem, on zda ten egzamin.
Jeli so viel wystpuje w roli przyswka tak duo, to naley napisa go oddzielnie:
Du kannst essen ,so viel du willst. Moesz je, ile chcesz.

2.23 Der Tip ju nie der Tip.

30
Sowo der Tip wskazwka po wprowadzeniu reformy pisowni jzyka niemieckiego
zmienio si rwnie i teraz pisownia z jedn liter p na kocu jest bdna. Aby bya
poprawna musimy doda jeszcze jedno p, czyli: der Tipp

31

III. WYRAZY BLISKOZNACZNE

3.1.Co wybra:abgewhnen czy entwhnen ?


Polski odpowiednik obydwu tych sw to odzwyczai Czy mona jednak uywa zamiennie
jednego lub drugiego sowa bez wzgldu na gbszy sens w zdaniu? Ot odpowied brzmi
zazwyczaj nie.
Czasownik abgewhnen oznacza odzwyczai si lub kogo innego od nawyku, ktry jest
przewanie czym negatywnym np.: od palenia papierosw ( sich das Rauchen abgewhnen),
natomiast czasownik entwhnen oznacza odzwyczajenie si lub kogo np.: od skonnoci,
ktra jest najczciej czym pozytywnym np.: odzwyczai dziecko od ssania piersi Das
Kind soll schon der Mutterbrust entwhnt werden.
W powszechnym uyciu mona jednak rwnie powiedzie jemanden von Drogen entwhnen
lub jemandem Drogen abgewhnen

3.2. Co wybra montags czy am Montag ?


Ot, gdy chcemy powiedzie, e robimy co w poniedziaki, a wic dzieje si to
wielokrotnie, to uyjemy formy pisanej ma liter i z kocwk -s, natomiast jeli dane
wydarzenie jest jednorazowe, czyli co wydarzyo si w poniedziaek to wwczas uyjemy
formy am + dzie tygodnia
Np.:
Montags stehe ich sehr frh auf W poniedziaki wstaj wczenie.
Am Montag stand ich frh auf. W poniedziaek wstaem wczesnie.

3.3. Co wybra gesinnt czy gesonnen ?


Wbrew pozorom nie mona uywa zamiennie tych dwch imiesoww, chocia z punktu
widzenia gramatyki obydwie formy s poprawne i w polskim tumaczeniu znacz prawie to
samo : usposobiony (le, dobrze, przyjanie itp.). Rnica polega na tym, e gesinnt
uywamy w znaczeniu by nastawionym jako w stosunku do kogo np.:
Ich bin gegen dich freundlich gesinnt. - Jestem w stosunku do ciebie przyjanie nastawiony.
Jest to jedyna moliwo. Natomiast gesonnen wystpuje tylko w poczeniu z czasownikiem
sein i tumaczymy jako zamierza co, np.:
Sie war nicht gesonnen mir zu gratulieren - Ona nie zamierzaa mi pogratulowa.
3.4. Co wybra: gespenstig czy gespenstisch ?

32
Wcale nie musimy si zastanawia co wybra, gdy obydwie formy s poprawne i znacz
dokadnie to samo upiorny. Rnica polega jedynie na tym, e forma gespenstig staje si
powoli form przestarza i lepiej jest uy gespenstisch.
3.5 Abnorm, abnormal, anomal czy anormal ?
Tumaczenie wszystkich wyej wymienionych brzmi nienormalny i chocia dokadne
rozgraniczenie nie jest moliwe, nie znaczy to, e moemy uywa ich dowolnie. Sprbujmy
jednak wyjani rnice pomidzy tymi przymiotnikami:
abnorm odbiegajcy od normy, np.: ein abnormer Preis, eine abnormeEntwicklung
abnormal nienormalny, chory, np. abnormales Vehalten
anomal - nieregularny, nierwnomierny, np.: ein anomaler Verlauf
anormal nie taki jak powinien by np.: eine anormale Reaktion
3.6 Achten i beachten.
Obydwa czasowniki znacz m.in. zwaa, ale pomimo takiego samego znaczenia musimy
zwrci uwag na niewielkie rnice pomidzy nimi. Ju analiza gramatyczna pozwala
zauway rnic, gdy achten wymaga dopenienia poprzedzonego przyimkiem auf, np.:
Sie achtet auf die Gefhle der anderen.
Czasownik beachten wymaga uycia dopenienia w bierniku, np.:
Er beachtet in der Arbeit alle Vorschriften.
Nie jest to jedyna rnica pomidzy tymi czasownikami.Achten znaczy zwaa na co, w
sensie mie szacunek do czego, natomiast beachten to zwaa na co i przestrzega
tego, np.:
Ich achte auf seine Worte- Szanuj jego sowa( opini, przekonanie)
Ich beachte seine Anweisungen Przestrzegam jego polece.
3.7 Altvterisch i altvterlich
Nie naley myli tych dwch przymiotnikw, chocia niektre polskie sowniki traktuj je
jako synonimy.
Altvterisch znaczy dokadnie w jzyku polski staromodny lub starowiecki, np.:
eine altvrerische Wohnungseinrichtung
Altvterlich przetumaczymy jako patriarchalny, zacny, np.: ein altvterliches Auftreten
3.8 Czy forma andererseits jest poprawna ?
Odpowied brzmi tak, ale oprcz formy andererseits istniej rwnie andrerseits i anderseits,
ktre take s poprawne pod wzgldem stylistycznym.
Einerseits freute er sich auf Weihnachten, andererseits (andrerseits lub anderseits) langweilte
er sich whrend der Festtage meistens.

33
3.9 Apartment czy Appartement?
Obydwu sw nie mona zawsze uywa zamiennie, gdy maj one inne znaczenia. Sowo
das Apartment uywane jest w znaczeniu mae, komfortowe mieszkanie, np.:
Mein Nachbar ist letztens in ein komfortables Apartment umgezogen.
Natomiast sowo das Appartement znaczy apartament w hotelu, np.:
Der Gast wollte ein Appartement mit dem schnen Meeresblick bekommen.
O ile das Appartement mona rwnie uy w znaczeniu mae mieszkanie, o tyle das
Apartment nie mona uy w sensie apartament hotelowy, np.:
Der Gast wollte ein Apartment mit dem schnen Meeresblick bekommen.
Mein Nachbar ist letztens in ein komfortables Appartement umgezogen.
3.10 Bayerisch, bayrisch czy bairisch?
Na okrelenie nazwy bawarski mamy a trzy okrelenia w jzyku niemieckim. Przymiotnik
bayerisch jest tak samo poprawny jak bayrisch, naley jedynie pamita, e w jzyku
urzdowym uywany jest jedynie bayerisch, np.:
der Bayerische Wald, Bayerische Motorwerke
Przymiotnik bairisch uywany jest jedynie w przypadku, gdy chodzi o dialekt bawarski,
np.:
In dieser Region spricht man Bairisch.
3.11 Czy jest jaka rnica pomidzy bedeutend i bedeutsam ?
Tak, i to znaczna. Przymiotnik bedeutsam nie uywany jest zazwyczaj w odniesieniu do osb,
tylko do zjawisk, rzeczy itp., ktre s wane, istotne
Die Rede des Prsindenten war fr die Brger bedeutsam Mowa prezydenta bya znaczca (
wana) dla obywateli.
Przymiotnik bedeutend uywamy w stosunku nie tylko do osb, ale te do zjawisk, rzeczy
itp., ktre s niezwyke, niesamowite:
Sie war eine bedeutende Journalistin Ona bya znaczco dziennikark.
Schiller hinterlie ein bedeutendes Werk Schiller pozostawi znaczce dzieo

3.12 Begegnen czy treffen ?


Obydwa czasowniki tumaczy si na jzyk polski spotyka. Nie mog one by jednak
uywane zawsze zamiennie. Rnica polega na tym, e czasownik begegnen oznacza
przypadkowe spotkanie kogo, np.:
Ich begegnete meiner alten Bekannten auf der Strae Spotkaem (przypadkowo) moj
dawn znajom na ulicy.
Czasownik treffen ma szersze znaczenie, bo moe oznacza zarwno spotkanie przypadkowe
jak rwnie umwione i wczeniej zaplanowane spotkanie, np.:

34
Ich traff meine alte Bekannte auf der Strae Spotkaem moj dawn znajom na ulicy
(przypadkowo).
Wir treffen uns also heute um 12 Uhr vor dem Kino Spotkamy si wic dzisiaj o godz. 12
przed kinem (planowane spotkanie).

3.13 Berichten jemanden czy berichten jemandem ?


Powiadomi kogo powiemy w jzyku polskim, czyli po tym czasowniku wystpi
dopenienie w bierniku. W jzyku niemieckim uycie biernika po czasowniku berichten jest
form przestarza i obecnie uwaan jako bdn:
Die Tochter berichtet ihre Mutter von dem Ergebnis der letzten Prfung.
Prawidowo uy naley dopenienia w celowniku:
Die Tochter berichtet ihrer Mutter von dem Ergebnis der letzten Prfung Crka informuje
mam o wynikach ostatniego egzaminu.
3.14 Co wybra : behindern, hindern czy verhindern?
Pomidzy tymi bardzo podobnymi czasownikami istniej niewielki rnice znaczeniowe.
Behindern tumaczy si :utrudnia co, przeszkadza w zrobieniu czego, np.:
Der falsch geparkte Wagen behinderte die Fugnger le zaparkowany samochw
przeszkadza pieszym.
Czasownik verhindern wyraa, e co nie tylko przeszkodzio w realizacji czego, ale ponadto
akcentuje, e zrealizowanie czego jest w ogle niemoliwe:
Diese Einschlieung wurde von der Opposition verhindert Oblenie zostao udaremnione
przez opozycj.(i jest ju niemoliwe)
Czasownik hindern moe by uywany zarwno jako synonim czasownika verhindern jak
rwnie czasownika behindern, np.:
Der falsch geparkte Wagen hinderte die Fugnger - le zaparkowany samochd
przeszkadza pieszym.
Diese Einschlieung wurde von der Opposition gehindert Oblenie zostao udaremnione
przez opozycj.
3.15 Czy beleuchten znaczy to samo co erleuchten?
Obydwa czasowniki oznaczaj owietla, jednak mona zauway istotne rnice w uyciu
sw beleuchten i erleuchten. Czasownik beleuchten oznacza, e co jest owietlone z
zewntrz:
Die groen Scheinwerfer beleuchteten das Opernhaus- Due reflektory owietlay oper.
Czasownik erleuchten akcentuje natomiast, e co jest owietlane od wewntrz:
Viele Glhlampen erleuchteten den Saal - Wiele arwek owietlao sal.
Naley ponadto wiedzie, e przy uyciu czasownika erleuchten nigdy nie mona uy w
podmiocie osoby:

35
Die Diener erleuchteten den Saal jest zdaniem bdnym.

3.16 Jaka jest rnica pomidzy: benutzen, gebrauchen i verwenden?


Tumaczenie wszystkich trzech czasownikw jest takie samo: uywa, ale nie jest moliwe
zamienne stosowanie tych sw we wszystkich przypadkach. Ze wzgldw stylistycznych
czasownik benutzen stosuje si, gdy dana rzecz jest wykorzystywana do celu, do ktrego
zostaa stworzona i w zdaniu nie jest to przeznaczenie dodatkowo akcentowane, np.:
Mein Vater benutzt jeden Tag seinen WagenMj tato uywa codziennie swojego samochodu.
Benutzen Sie den Lift!- Prosz uy windy !
Czasownik verwenden stosujemy, gdy osoba bd rzecz uywana jest do okrelonego celu,
ktry jest nazwany w zdaniu:
Diesen Film kannst du als Anschauungsmaterial verwenden - Ten film moesz uy jako
materia pogldowy.
Gebrauchen z kolei stosujemy, gdy uywamy pewnej rzeczy, ktra jest aktualnie w naszym
posiadaniu lub ktr mamy do dyspozycji:
Der Lehrer gebrauchte nette Worte, um das Vertrauen des Kindes zu gewinnen- Nauczyciel
uy miych sw, aby zyska zaufanie ucznia.

3.17 Zweifeln czy bezweifeln ?


I znowu polskie tumaczenie obydwu sw - wtpi pozwala na przekonanie, e s to
synonimy, ktre znacz dokadnie to samo. Niestety moe to prowadzi to bdnego uycia
jednego lub drugiego czasownika.
Czasownik bezweifeln wyraa, e kwestionuje si (podaje w wtpliwo) pewien stan
rzeczy, przy czym czasownik ten nie moe wprowadza zdania podrzdnie zoonego ze
spjnikiem ob, np.:
Ich bezweifle, dass seine Aussagen wahrhaft sind Wtpi, czy jego zeznania s prawdziwe.
Zdanie to ze spjnikiem ob bdzie niepoprawne:
Ich bezweifle, ob seine Aussagen wahrhaft sind
Czasownik zweifeln oznacza, e nie jestemy pewni danego stanu rzeczy i czasownik ten
moe wprowadza zarwno zdanie podrzdne ze spjnikiem ob i dass, np.:
Ich zweifle, ob er mutig ist..
Ich zweifle, dass er mutig ist.

Wtpi (nie jestem pewny), czy on jest


odwany.

3.18 Deinetwegen - i wszystko przez ciebie !

36

Ile to rzeczy w yciu zdarza si przez inne osoby i mwimy wtedy: wszystko przez ciebie,
i to znowu przeze mnie, cae to zamieszanie znowu przez ciebie itd. .
W jzyku niemieckim moemy usysze w takich sytuacjach:
Das ist wegen dir.
Jest to jednak forma niepoprawna stylistycznie. Aby poprawnie wyrazi to w jzyku
niemieckim musimy powiedzie:
Das ist deinetwegen.
Es passierte meinetwegen.

3.19 Czy derer i deren to to samo?


Wiele gramatyk czy repetytoriw jzyka niemieckiego wyjania, e forma zaimkw
wzgldnych w liczbie mnogiej brzmi:
I.
die
II.
deren
III.
denen
IV.
die
Nie jest to jednak tak do koca caa prawda, poniewa jak si okazuje mamy do dyspozycji
jeszcze jeden zaimek wzgldny :
V.
die
VI.
deren lub derer
VII. denen
VIII. die
Jak widzimy w dopeniaczu mamy do dyspozycji dwie formy: deren lub derer.
Formy deren uywamy w zdaniach wzgldnych, gdy odnosi si ona do osb lub przedmiotw
ju wymienionych w zdaniu wczeniejszym:
Die Soldaten, deren Mission in Afghanistan sehr schwierig war, kamen schon zurck
onierze, ktrych misja w Afganistanie bya bardzo trudna, ju powrcili.
Form derer uyjemy, gdy ten zaimek wzgldny bdzie odnosi si, do osb lub
przedmiotw, o ktrych jest mowa dopiero w zdaniu nastpnym:
Die Arbeit derer, die diese Strae gebaut haben, war vergebens Praca tych, ktrzy budowali
t ulic, bya na prno.
3.20 Deutschsprachig i deutschsprachlich.
I znowu tumaczenie polskie obydwu przymiotnikw niemieckojzyczny moe
spowodowa bdne uycie jednego z nich.
Przymiotnik deutschsprachig dotyczy czego, co jest w jzyku niemieckim, np.:
ein deutschsprachiges Buch ksika niemieckojzyczna (napisana w jzyku niemieckim)
ein deutschsprachiger Text - tekst niemieckojzyczny (napisany w jzyku niemieckim)
Przymiotnik deutschsprachlich wie si z czym, co dotyczy jzyka niemieckiego, np.:
der deutschsprachliche Kurs kurs, ktry dotyczy jzyka niemieckiego
die deutschsprachliche Vorlesung - odczyt na temat jzyka niemieckiego ( niekoniecznie
musi on odbywa si w jzyku niemieckim)

37

3.21 Dursten i drsten.


Jak zwykle w przypadku dwch tak podobnych czasownikw sownik niemiecko-polski moe
wprowadzi uytkownika w bd, gdy tumaczenie obydwu czasownikw jest takie same :
mie pragnienie, akn, pragn
Jeli komu chce si pi, to moe on to wyrazi zarwno za pomoc czasownika dursten lub
drsten przy czym naley pamita, e zazwyczaj Niemcy uywaj tego pierwszego,
poniewa drsten, jest czasownikiem, ktry nadaje bardzo podniosy ton.
Jeli chcemy jednak uy sowa pragn w sensie przenonym, to powinnimy zastosowa
jedynie czasownik drsten, np.:
Er drstet nach einer zrtlichen Frau - On pragnie czuej kobiety.

3.22 Erfordern i fordern.


Te dwa bardzo podobne czasowniki rni si midzy sob jedynie w niewielkim stopniu.
Erfordern oznacza, e czego potrzeba do pewnego celu lub e co jest wymagane, aby
dana rzecz moga si odby, gdy w przeciwnym wypadku nie bdzie moliwa realizacja
zamierzonego celu np.:
Diese Arbeit erfordert viel Mhe Ta praca wymaga wiele wysiku.
Das Studium erfordert viel Lernen Studia wymagaj wiele nauki.
Czasownik fordern akcentuje, e dana rzecz wymaga czego, ale nie znaczy to, e bez tego
cel nie zostanie zrealizowany, np.:
Der Krieg fordert viele Opfer Wojna pociga wiele ofiar.

3.23 Fassbar i fasslich.


Polskie tumaczenie obydwu przymiotnikw to: zrozumiay. Rnica pomidzy nimi polega
na tym, e fassbar to co, co jest moliwe do zrozumienia, np.:
Es war unfassbar, wie dieses Kind gelogen hat To byo nie do pojcia, jak to dziecko
kamao.
Fasslich oznacza, e co jest jasno, zrozumiale, w prosty sposb sformuowane:
Diese Aufgabe hat der Lehrer auf eine fassliche Weise erklrt Nauczyciel wyjani to
zadanie w zrozumiay sposb.

3.24 Gesitig i geistlich.

38
Obydwa przymiotniki nie mog by uywane zamiennie. Geistlich dotyczy jedynie obszaru
religii i tumaczy si go jako duchowny, religijny, kocielny, np.:
die geistliche Behrde wadza kocielna
Natomiast geistig uywany jest w sensie: duchowy,umysowy, mentalny, np.:
geistige Arbeit praca umysowa

3.25 Landmann czy Landsmann ?


Rni te dwa rzeczowniki jedynie interfiks aczcy s-, ale powoduje to rwnie, e obydwa
rzeczownik maj rne znaczenia. der Landmann to rolnik, chop, np.:
Sein Urgrovater war Landmann Jego pradziadek by rolnikiem.
Rzeczownik der Landsmann tumaczy si jako ziomek, krajan, czyli kto o tej samej
narodowoci, np.:
Was fr ein Landsmann sind Sie?

3.26 Langweile czy Langeweile ?


Obydwie formy s poprawne pod wzgldem stylistycznym i oznaczaj to samo: nuda.
Pamita naley jednak o tym, e rzeczownik die Langeweile albo nie zmienia swojej formy
w odmianie w ogle:
I.
die Langeweile
II.
der Langeweile
III.
der Langeweile
IV.
die Langeweile
Mona te odmienia pierwsz cz tego rzeczownika:
I.
die Langeweile
II.
der Langenweile
III.
der Langenweile
IV.
die Langeweile
lub
I.
Langeweile
II.
Langerweile
III.
Langerweile
IV.
Langeweile
Formy te nadaj jednak bardzo podniosy ton temu rzeczownikowi i nie uywa ich si raczej
w mowie potocznej.

3.27 Miene i Mine.


Te dwa prawie tak samo brzmice rzeczowniki znacz cakiem co innego.

39
Rzeczownik die Miene oznacza wyraz twarzy, mina, np.:
Seine Miene war auergewhnlich - Jego wyraz twarzy by dziwny.
Natomiast rzeczownik die Mine oznacza wkad do dugopisu, np.:
Mein Kuli schreibt nicht mehr, ich brauche eine neue Mine.

3.28 Numerale i Numerus.


Zarwno das Numerale jak i der Numerus to w tumaczeniu na jzyk polski liczba
Rzeczownik pierwszy oznacza oczywicie liczebniki, np.:
Dreiigi ist ein Numerale Trzydzieci jest liczb.
Rzeczownik drugi oznacza natomiast liczb gramatyczn (np. liczba mnoga i liczba
pojedyncza):
Der Numerus im Deutschen heit: der Plural und der Singular.

3.29 Ostern ist... czy Ostern sind ... ?


Sowniki czsto podaj, e rzeczownik Ostern jest rodzaju mskiego, czyli das Ostern.
Dlaczego wic mwimu skadajc komu yczenia Frohe Ostern, a nie Frohes Ostern?
Ot to oznaczenie wit stosuje si zazwyczaj w liczbie pojedynczej bez rodzajnika (jeli nie
towarzyszy mu adna przydawka), np.:
Ostern ist ein schnes Fest
Hast du ein schnes Ostern verbracht?
Formy w liczbie mnogiej uywa si w staych zwrotach, takich jak np.:
Frohe Ostern!
Frhliche Ostern!

3.30 Personal i personell.


Rwnie w tym przypadku wiele sownikw dwujzycznych traktuje te przymiotniki jako
synonimy, chocia w rzeczywistoci maj one odmienny sens. Personal oznacza, e co
odnosi si do jakiej osoby, np.:
Das sind personale Sachen To s rzeczy osobiste.
Personell z kolei oznacza, e co odnosi si do pracownikw, zaogi danego zakadu, spraw
pracowniczych itp. .
Der Direktor entscheidet ber personelle Angelegenheiten Dyrektor decyduje o sprawach
personalnych.

40

3.31 Rational i rationell.


Tumaczenie na jzyk polski jako racjonalny jest w obydwu przypadkach cakiem
poprawne, jednak znowu pozwala przypuszcza, e uycie jednego lub drugiego sowa zaley
od intencji mwicego i nie ma midzy nimi adnej rnicy. A w rzeczywistoci rni si te
dwa przymiotniki. Rational sugeruje, e co odnosi si do rozsdku, racjonalne czyli inaczej
rozsdne, np.:
Im Leben muss man immer rational handeln W yciu naley postpowa zawsze rozsdnie.
Przymiotnik rationell oznacza, e co jest celowe, opacalne, wymierne, np.:
die rationelle Wirtschaft racjonalna gospodarka

3.32 Regelmig i regelgem.


Regelmig uywamy w znaczeniu regularny, odbywajcy si w takich samych odstpach
czasu, np.:
Ich treibe regelmig Sport Regularnie uprawiam sport.
Natomiast regelgem oznacza, e co jest zgodne z przepisami, zasadami itp..
Die Schreibweise ist in diesem Fall regelgem Pisownia jest w tym przypadku zgodna z
reguami.

3.33 Schreck i Schrecken.


Rwnie te dwa rzeczowniki s traktowane przez niektre niemiecko-polskie sowniki jako
synonimy nie wskazujc na to, e rnica znaczeniowa pomidzy nimi jest dosy istotna.
Rzeczownik der Schreck nagy, niespodziewany przestrach, spowodowany przez co
nieoczekiwanego, np.:
Ein Schreck durchzuckte ihn, als ein groer Hund vor ihm erschien Strach przemk przez
niego, gdy duy pies pojawi si przed nim.
Rzeczownik das Schrecken oznacza lk, ktry utrzymuje si przez duszy czas, np.:
Der Fhrer verbreitete Angst und Schrecken unter den Brgern Przywdca rozsiewa strach
wrd obywateli.

3.34 Unvergleichbar i unvergleichlich.

41
Cakiem poprawne przetumaczenie tych przymiotnikw na jzyk polski brzmi
nieporwnany, niezrwnany, warto jednak wiedzie o rnicy pomidzy tymi dwoma
przymiotnikami w jzyku niemieckim.
Unvergleichbar oznacza, e dwie lub wicej rzeczy nie mona ( nie jest moliwe) porwna
midzy sob, np.:
Einzelne Menschen sind unvergleichbar Poszczeglni ludzie s nie do porwnania.
Unvergleichlich oznacza z kolei, e co jest jedyne w swoim rodzaju, szczeglne, np.:
Sie ist eine unvergleichliche Schnheit - Ona to jest niezrwnana pikno.

3.35 Wie alt bist du? inaczej!


To tak proste pytanie, ktrego ucz si ju dzieci w pierwszych klasach mona rwnie zada
w troch inny sposb, ktry chocia rzadko stosowany, to jednak poprawny :
Zamiast zapyta si tradycyjnie: Wie alt bist du?, moemy postawi pytanie:
Wie jung bist du?
Odpowied bdzie brzmiaa:
Ich bin 20 Jahre jung.

3.36 Email to nie koniecznie e-mail.


Tak ostatnio popularne w uyciu sowo nie koniecznie w jzyku niemieckim musi oznacza
list elektroniczny. Rzeczownik das Email tumaczymy na jzyk polski jako emalia, rodzaj
farby
Natomiast list elektroniczny, popularnie zwany emailem to po niemiecku die E-mail.
Ich habe ein Email gekauft- Kupiem emali.
Ich habe eine E-mail geschickt - Wysaem e-maila.

3.37 Ach, te powody!


Przyczyn lub powd czego wyraamy za pomoc przyimka vor lub aus:
Ich zitterte vor Klte - Trzsem si z zimna.
Er heiratete aus Liebe On oeni si z mioci.
Nie mona jednak uywa zamiennie tych przyimkw i zdania ponisze s bdne:
Ich zitterte aus Klte
Er heiratete vor Liebe
Przyimek aus oznacza, e przyczyna jest od nas niezalena:
aus Klte (z zimna), aus Hitze (z upau),
natomiast vor sugeruje, e przyczyna tkwi wanie w nas:
vor Neugier (z ciekawoci), vor Langweile (z nudw).

42

IV. BIBLIOGRAFIA:

1.

Berger D.
Fehlerfreies Deutsch, Dudenverlag, Mannhem 1982

2.

Biadu-Grabarek H.
Grundprobleme der deutschen Orthographie und Interpunktion, Wydawnictwo
Wyszej Szkoy Pedagogicznej w Rzeszowie, Rzeszw 1994

3.

Bzdga A., Chodera J. Kubica S.


Podrczny sownik polsko niemiecki, Pastwowe Wydawnictwo Wiedza
Powszechna, Warszawa 1987

4.

Czochralski J.
Gramatyka funkcjonalna jzyka niemieckiego, Wiedza Powszechna, Warszawa
1994

5.

Dewitzowa W., Paczkowska B.


Zwiza gramatyka jzyka niemieckiego, Pastwowe Wydawnictwo Naukowe,
Warszawa 1991

6.

Gtz D., Haensch G., Welmann H.


Growrterbuch Deutsch als Fremdsprache, Langenscheidt, Berlin 1993

7.

Grabarek J.
Indikatoren des Grundes im deutschen und im polnischen einfachen Satz,
Wydawnictwo Wyszej Szkoy Pedagogicznej w Rzeszowie, Rzeszw 1992

8.

Helbig G., Buscha J.


Deutsche Grammatik, Langenscheidt, Leipzig 1991

9.

Heller K.
Sprachreport- Extra Ausgabe, Institut fr die deutsche Sprache, Mannheim 1996

10.

Herfurth M, Fritsche P., Baer D.


Kleines Wrterbuch der deutschen Sprache, Bibliographisches Institut, Leipzig
1989

43

11.

Ktny A.
Deutsche Sprache im Kontrast und im Kontakt, Wydawnictwo Wyszej Szkoy
Pedagogicznej w Rzeszowie, Rzeszw 1990

12.

Leisering H.
Fremdwrter, Compact Verlag, Mnchen 1997

13.

Luscher R., Schpers R.


Grammatik der modernen deutschen Umgangssprache, Max Hueber Verlag,
Ismaning 1993

14.

Mei K., Arndt M.


ABC der schwachen Verben, Max Hueber Verlag Ismaning 1993

15.

Meil K., Arndt M.


ABC der starken Verben, Max Hueber Verlag, Ismaning 1993

16.

Ostermair H.
Zweifelsflle Deutsch, Compact Verlag, Mnchen 1997

17.

Piprek J. , Ippoldt J.
Wielki sownik niemiecko polski, Wydawnictwo Wiedza Powszechna, Warszawa
1989

18.

Schmitz W.
Der Gebrauch der deutschen Prpositionen, Max Hueber Verlag, Ismaning 1993

19.

Wermke M., Scholze-Stubenrecht W.


Schler-Duden, Dudenverlag, Mannheim 1997

20.

Wierzbicka M.
Grammatische Analyse, Wydawnictwo Wyszej Szkoy Pedagogicznej w
Rzeszowie, Rzeszw 1997

You might also like