BIULETYN INSTYTUTU ZACHODNIEGO

Seria Specjalna Uchodcy w Europie

Republika Federalna Niemiec:

rosnce koszty napywu
uchodcw
Tomasz Budnikowski

Redakcja:
Radosaw Grodzki
Jacek Kubera
(redaktor naczelny)
Piotr Kubiak
Krzysztof Malinowski
Korekta:
Hanna Ranek

Nr 228/2016
21.03.16
ISSN 2450-5080

Biuletyny dostpne
take dziki:
NEWSLETTER IZ
FACEBOOK
SCRIBD
LINKEDIN
TWITTER

Masowy i niezaplanowany napyw cudzoziemcw, z jakim mamy

do czynienia w cigu ostatnich dwch lat, wywoa oywion
dyskusj w niemale caej Europie. Sprowadza si ona gwnie
do zagroe, jakie wedug przekonania niemaej czci Europejczykw wynika mog z kulturowej odmiennoci imigrantw.
Coraz goniej artykuowane s take obawy o wzrost zagroenia
terrorystycznego z jednej strony i zwikszenie czstotliwoci pospolitych przestpstw z drugiej strony. Coraz czciej przedmiotem
dyskusji staj si take kwestie natury ekonomicznej, przy czym
na czoo wysuwa si niebezpieczestwo utraty pracy bd rosnce
trudnoci w jej znalezieniu przez rodowitych Niemcw. Obawy
tego typu artykuowane s niemale wycznie przez osoby o niskim poziomie wyksztacenia lub nie posiadajce jakiegokolwiek
przygotowania zawodowego. W ostatnich tygodniach obserwuje
si jednak wyrane oywienie dyskusji odnonie do kosztw,
jakie zwizane s z przyjciem tak wielkiej liczby cudzoziemcw.
Problem nabra na znaczeniu po tym, jak na pocztku lutego
na spotkaniu w Londynie pastwa zachodnie zadeklaroway kwoty,
jakie gotowe s zapaci Turcji za dziaania majce na celu zatrzymanie w tym kraju syryjskich uchodcw. I tak Republika Federalna zobowizaa si do przekazania na ten cel do 2020 r. rekordowej sumy 2,3 mld euro. Jeli pominie si Wielk Brytani,
to okae si, e jest to wicej ni czne zobowizania wszystkich pozostaych krajw Unii Europejskiej. Warto jednak przy tym
zauway, mimo i kwota zadeklarowana przez Berlin robi wraenie, e kraje te zobowizay si przeznaczy na ten cel wiksz
ni Niemcy cz swego produktu krajowego brutto. I tak dla Norwegii odsetek ten wynosi 0,22, dla Kuwejtu 0,19, a dla Niemiec
0,08. Naleaoby przy okazji wspomnie, e rzd w Warszawie
zdecydowa si przeznaczy na ten cel 0,001% produktu krajowego
brutto.

1z4

Zdecydowana przewaga Niemiec w tym preliminarzu zostaa przyjta nad Renem

na og ze zrozumieniem, co nie zmienia jednak faktu, i coraz baczniej zaczto
przyglda si kosztom, jakie generuj przybywajcy do Niemiec uciekinierzy. Co wicej,
przecitny niemiecki podatnik zrozumia, e sfinansowanie ich zatrzymania w Turcji
jest alternatyw dla zwikszenia nakadw, jakie w zwizku z migracj ponosz gminy
czy budet federalny. S one za niemae i bd przynajmniej w najbliszych dwch-trzech latach wykazywa tendencj wzrostow, mimo przewidywanego stopniowego
zmniejszania si liczby napywajcych cudzoziemcw. Wynika to z tego, e ustawicznie rosn bdzie liczba osb bdcych beneficjentami rnego rodzaju wiadcze.
Oblicza si, e w ubiegym roku przybyo do Niemiec okoo 1,1 mln uchodcw. Koszty zwizane z zapewnieniem im dachu nad gow, wyywieniem i opiek zdrowotn
wyniosy 5,2 mld euro. Do tego naley doda sum okoo jednego miliarda euro przeznaczon na sfinansowanie kursw integracyjnych i jzykowych. Jak si przewiduje,
szczyt przyjazdw mamy ju za sob. Oczekuje si, e w biecym roku do Niemiec
przybdzie okoo 800 tys. uchodcw, a w nastpnym ich liczba winna oscylowa wok 500 tys. Oznacza to, e w biecym roku koszty zwizane z ich pobytem wynios
22,1 mld euro, a w nastpnym wzrosn o kolejne 6,5 mld. Skumulowane za wydatki
generowane pobytem cudzoziemcw sign w latach 2015-2017 prawie 56 mld euro.
Kalkulujc powysze nakady, koloski Instytut Gospodarki Niemieckiej przyj do
optymistyczne zaoenia odnonie do odsetka pozytywnych decyzji w sprawie azylu z jednej strony, a stopnia przydatnoci uchodcw dla niemieckiego rynku pracy z drugiej.
Za szczliwy zbieg okolicznoci uzna naley niewtpliwie fakt, i niespotykany
w swym rozmiarze napyw uciekinierw nastpi w okresie szczeglnie dobrej kondycji
budetu federalnego. Nie oznacza to jednak, e poszczeglne regiony nie borykaj
si z kopotami natury finansowej. W 2015 r. poowa krajw federalnych wykazywaa
nadwyki. Druga za cz zmuszona bya w tym czasie do zacigania poyczek. Generalnie rzecz biorc panuje jednak przekonanie o koniecznoci wzmoenia kontroli nad
wydatkami ponoszonymi na rzecz przybyszw tak przez poszczeglne miasta i gminy,
jak i kraje zwizkowe.
Szczegln uwag zwraca si na wydatki zwizane z zapewnieniem przybyszom
przejciowego dachu nad gow. Beneficjentami nowej sytuacji staj si przede wszystkim gestorzy tanich hoteli, pensjonatw, domw noclegowych czy firmy koordynujce
wiadczenia na rzecz przybyszw. Jedn z nich jest European Homecare z Essen. O ile
pod koniec 2014 r. opiekowali si oni 8 tys. uchodcw, to w listopadzie ubiegego
roku byo ich ju niemale dwukrotnie wicej. Nie jestemy w stanie odpowiedzie
pozytywnie na kolejne kierowane do nas proby o znalezienie miejsc noclegowych
mwi rzecznik firmy Klaus Kocks. Odmowa nie przysza mu pewnie atwo, zwaywszy
na fakt, e w zalenoci od poziomu wiadczenia za kady dzie pobytu gocia gmina
paci od 11 do 30 euro. Masowy charakter imigracji sprawi, e koniecznoci stao si
poszukiwanie innych, prowizorycznych moliwoci noclegowych. Nie jest to jednak takie
proste, jeli uwzgldni si, i rok temu przewidziane dla 12 osb mieszkanie w module
kontenerowym kosztowao niecae 180 tys. euro, a dzi jego cena jest piciokrotnie
wysza.
Utrzymujcy si napyw uchodcw powoduje coraz wiksze niezadowolenie
mieszkacw wielu niemieckich miast. Nasilaj si gosy domagajce si zwrotu sal

2z4

gimnastycznych przekwalifikowanych na prowizoryczne noclegownie. Stwarza to konieczno znalezienia innych rozwiza. O tym, e nie jest to atwe, dowodzi sytuacja z jak
mielimy w ostatnich miesicach do czynienia w Berlinie. Jedna z firm hotelowych
zaproponowaa wadzom stolicy skorzystanie z jej usug. Oferta opiewajca na niebagateln sum 600 mln euro rocznie przewidywaa zapewnienie 10 tys. miejsc noclegowych wraz z wyywieniem w 22 hotelach nalecych do sieci Grand City Hotels.
W ramach pakietu zaproponowano miastu moliwo caodziennego korzystania przez
uchodcw z infrastruktury hotelowej, a wic min. z sal konferencyjnych, w ktrych
mogyby si odbywa zarwno kursy integracyjne, jak i jzykowe. Oferta bya bardzo
atrakcyjna dla gestorw hoteli. Zapewniaaby im bowiem caoroczne oboenie na rekordowym 95% poziomie, podczas gdy normalnie nie przekracza on rednio w skali roku
poziomu 65%. Wystpujc z t propozycj, oferenci musieli wzi pod uwag niebezpieczestwo pogorszenia reputacji swych hoteli bdce nieuchronnym nastpstwem
masowego korzystania z ich usug przez przybyszw z odlegych krajw. Potencjalne
wpywy finansowe musiay widocznie rekompensowa takie ryzyko. Do transakcji
jednak nie doszo, gdy koszty jej realizacji okazay si nie do zaakceptowania przez
berliski Senat. Problem wszake pozosta. Szacuje si bowiem, e na pocztku biecego roku a 10 tys. uchodcw zamieszkuje stoeczne sale gimnastyczne. Najlepszym
rozwizaniem problemu, jak podkrela Dieter Glietsch, sekretarz stanu ds. uchodcw
w berliskim ratuszu, byoby umieszczenie ich w mieszkalnych kontenerach lub moduowych budynkach. Rzecz w tym, e oferta jest tu stosunkowo ograniczona. Std te,
jak podkreli, prawdopodobnie przyjdzie jednak skorzysta z hoteli. Trudno sobie
jednoczenie wyobrazi, aby podatnik niemiecki mia ponosi roczne koszty usug
zaproponowane przez wspomnian sie Grand City Hotels. Wedug tej oferty zapewnienie noclegu i wyywienia dla jednej osoby pocignoby za sob nakady wynoszce
18 tys. euro. Jest to wysoko nie do zaakceptowania, jeli zway, e w 2015 r. nakady
te ksztatoway si na poziomie niecaych 5 tys. euro. Utrzymujcy si napyw
uchodcw sprawia oczywicie, e poszukiwa trzeba coraz to nowych, najczciej
droszych moliwoci noclegowych. Jak wynika ze wspomnianych bada koloskiego
instytutu, koszty zwizane z zapewnieniem przybyszom dachu nad gow i wyywienia
wzrosn do 9,6 tys. euro na osob.
W rzeczywistoci mog one by jeszcze wysze, przy czym wiele wydatkw
ponoszonych przez miasta w zwizku z przyjmowaniem przez nie uchodcw umyka kalkulacjom. Przykadem moe by dowiadczenie, jakie stao si udziaem 50-tysicznego
Schwerte, miasta pooonego w Nadrenii Pnocnej-Westfalii. Decyzj rady miejskiej
i burmistrza przyjto tu ju ponad 700 uciekinierw. Przekazano im 6 spord 14 funkcjonujcych tutaj sal gimnastycznych. Obok kosztw noclegw i wyywienia miasto
ponosi nakady zwizane z zakupem ek, materacy, ogrzewaniem, wywozem mieci,
ochron i zapewnieniem tumaczy. Mimo e w cae przedsiwzicie zaangaowao si
a 400 wolontariuszy, to w ubiegym roku na sfinansowanie pobytu uchodcw wydano
a 4,6 mln euro. Jako e z kasy krajowej w Dsseldorfie udao si uzyska jedynie
3,1 mln, miasto zmuszone zostao do uzyskania kredytu w wysokoci 1,5 mln euro.
W konsekwencji zaduenie okazao si tak znaczne, e Schwerte znalazo si w grupie
34 miast Nadrenii Pnocnej-Westfalii, w ktrych funkcjonuje tzw. budet awaryjny.
Zdeterminowany co do celowoci dalszej pomocy przybywajcym do Niemiec uchodcom burmistrz, wspierany w tym dziaaniu przez zdecydowan wikszo mieszkacw,

3z4

obawia si wrcz, e zmuszony bdzie podejmowa kroki nie zawsze zgodne z prawem.
Moe tak by, jeli rzd krajowy w Dsseldorfie nie zdecyduje si odej od dotychczasowej praktyki przekazywania gminom pomocy finansowej w zryczatowanej wysokoci.
Jest ona bowiem nisza od kosztw, jakie ponosz miasta przyjmujce uchodcw.
Lepszym rozwizaniem byaby na pewno pena refundacja kosztw. Na razie jednak
jest ona realizowana jedynie w dwch krajach federacji, a mianowicie w Meklemburgii-Pomorzu Przednim i w Bawarii. Mona przypuszcza, e powody s zupenie rne.
W tym pierwszym kraju liczba napywajcych cudzoziemcw jest na tyle niewielka,
e jest on w stanie w caoci pokry powstae koszty. Bogat za Bawari sta jeszcze
na sfinansowanie kosztw wynikajcych z rekordowego napywu uchodcw.
Bez wzgldu jednak na to, z jakiej kasy finansowany bdzie pobyt przybyszw,
decydujcego znaczenia wydaje si nabiera zgoda zdecydowanej wikszoci niemieckiego spoeczestwa na dalsze ponoszenie pewnych niedogodnoci zwizanych z now
sytuacj z jednej strony i zaangaowanie sporej liczby obywateli w rne formy wolontariatu z drugiej. Schwerte jest tego najlepszym przykadem.

Tezy zawarte w tekcie wyraaj jedynie opinie autora.

Tekst powsta w ramach Serii Specjalnej Biuletynw IZ powiconej biecym problemom

masowych migracji ludnoci z terenw objtych konfliktami do Europy. Prezentowane zagadnienia obejmuj kwestie skutkw spoecznych, percepcji i nastawienia opinii publicznej, oraz
wyzwa politycznych i ekonomicznych zwizanych z napywem uchodcw w Niemczech, Polsce,
a take innych krajach Europy. Kolejne numery Biuletynu bd przybliay te kwestie z rnych
perspektyw.

Tomasz Budnikowski - prof. dr hab., pracownik Instytutu Zachodniego, ekonomista, zainteresowania badawcze: rynek pracy w Polsce i na wiecie, gospodarka Niemiec, katolicka nauka
spoeczna.

Instytut Zachodni
im. Zygmunta Wojciechowskiego
ul. Mostowa 27A, 61-854 Pozna

tel. +48 61 852 76 91, fax. +48 61 852 49 05

email: izpozpl@iz.poznan.pl
www.iz.poznan.pl

4z4