1

Psychika ludzka, pomimo i od lat jest celem bada rnych filozofw, psychologw do
dzi nie jest w peni zrozumiana.
Pisano liczne rozprawy, dziea powicone rnym zachowaniom ludzi i wpywie psychiki na nie.
Jedni ludzie zachowuj si stanowczo, d do wyznaczonego celu, nie zwaajc na adne
przeszkody, inni ludzie s bardzo agresywni, nieprzystpni w kontaktach midzyludzkich, a jeszcze
inni s ludmi zamknitymi w sobie, ktrzy nie maj wasnego zdania a nawet jeli maj to boj si
to wyjawi.
Niektrzy zachowuj si tak, jakby wszystko krcio si dookoa nich, to oni zawsze s w centrum
zainteresowania.
Ksika Marii Krl Fijewskiej Stanowczo, agodnie, bez lku jest jednak powicona ludziom,
ktrzy s zawsze gdzie obok, ktrym wydaje si e wiat stwarza cige przeszkody w ich yciu.
Autorka opisuje zachowania, odczucia ludzi, ktrzy s peni obaw przed uwierzeniem w swoje
prawa i przed ich egzekwowaniem. W bardzo atwy i przystpny sposb przedstawia jak ludzie
niewierzcy w swoje siy mog nabra pewnoci siebie, przesta dawa si wykorzystywa, broni
swoich wasnych interesw, a jednoczenie nie rani godnoci innych osb.
Ksika ta jest powicona osobom , ktre chc nauczy si y po swojemu, wypowiada bez lku
swoje zdanie.
Maria Krl Fijewska jest jedn z pierwszych autorek ksiek powiconych takiemu
wanie tematowi. Stanowczo, agodnie, bez lku jest w zasadzie podrcznikiem napisanym w
formie trzynastu wykadw, w ktrych kady znajdzie podpowied jak zmieni swoje podejcie do
ycia, jak mona y asertywnie.
Masz prawo do wyraania siebie, swoich opinii, potrzeb, uczu
tak dugo, dopki nie ranisz innych.
Masz prawo rani siebie nawet jeli rani to kogo innego
dopki twoje intencje nie s agresywne.
Masz prawo do przedstawiania innym swoich prb
dopki uznajesz, e oni maj prawo odmwi.
S sytuacje, w ktrych kwestia praw poszczeglnych osb nie jest jasna.
Zawsze jednak masz prawo do przedyskutowania tej sytuacji z drug osob.
Masz prawo do korzystania ze swoich praw.
Prawa czowieka wedug HERBERTA FESTERHEIMA
Tymi sowami zaczyna si ta ksika i kady czowiek powinien te sowa sobie uzmysowi oraz
powtarza je gdy co lub kto sprawia mu jak trudno.
Monolog wewntrzny jest tematem pierwszego wykadu, w ktrym autorka porusza kwestie
wewntrznej rozmowy z samym sob komentujcej biece wydarzenia, analizujcej problemy,
zadajcej pytania. Ta wewntrzna rozmowa jest bardzo wana ze wzgldu na to, i odzwierciedla
sposb w jaki czowiek traktuje samego siebie.
Czowiek zachowuje si tak jak jest tego nauczony, rzadko stara si celowo i wiadomie wpyn
na to co do siebie mwi. Rzadko przychodzi ludziom do gowy, aby podda kontroli sposb
traktowania samego siebie, co w gruncie rzeczy jest moliwe.
Tre wewntrznego monologu zaley w duej mierze od tego, co czowiek akurat robi, co
dzieje si z nim i wok niego, jednak wiele tekstw si w nim powtarza. Od lat pozostaj on w
niezmienionej formie i dotycz najczciej obrazu wasnej osoby, wasnych praw i obowizkw: jestem pikna, inni ludzie zawsze zwracaj na mnie uwag; - jestem mao byskotliwy; - zdanie
innych jest zawsze waniejsze od mojego; - mam prawo mie swoje zdanie; - jestem do niczego, bo
nawet nie potrafi si obroni; - jestem wartociowym czowiekiem; itp.

Fragmenty te s interesujce ze wzgldu na dwie waciwoci. Po pierwsze: powtarzane teksty

dotyczce wasnej osoby wpywaj na zachowanie autora jak samospeniajce si przepowiednie.
Po drugie: tre tych tekstw w niewielkim stopniu podlega wiadomej weryfikacji, poniewa
ludzie rzadko uwiadamiaj sobie, jak czsto i z jakimi treciami maj kontakt poprzez monolog
wewntrzny. Wpyw na to ma rwnie to, e wikszo z tych tekstw zostaa wprowadzona do
wiadomoci czowieka w okresie, gdy nie mia on penej kontroli nad tym procesem, a wic w
dziecistwie. Znalazy si one tam usyszane z zewntrz od rodzicw, ciotek, dziadkw.
Tre tych tekstw jest odzwierciedleniem zewntrznego obrazu dziecka: Ja jest sabszy fizycznie
od innych. Jeeli Ja kilkakrotnie sysza o sobie takie zdanie, to w gruncie rzeczy sam o sobie tak
zacz myle.
Mona wic stwierdzi, e czowiek za porednictwem wasnego monologu
wewntrznego podlega silnemu wpywowi treci, nad ktrych doborem nie ma kontroli i ktrych
niejednokrotnie nie jest wiadomy.
Treci monologu wewntrznego mog dodawa czowiekowi mocy, sprzyja rozwojowi i
realizowaniu siebie, ale rwnie mog odbiera siy, hamowa rozwj i blokowa zachowania
asertywne.
Asertywno to umiejtno penego wyraania siebie w kontakcie z innymi osobami.
Zachowanie asertywne oznacza bezporednie, uczciwe i stanowcze wyraanie wobec innej osoby
swoich uczu, postaw, opinii lub pragnie, w sposb respektujcy uczucia, postawy, opinie, prawa i
pragnienia drugiej osoby.
Zachowanie asertywne rni si wic od zachowania agresywnego, oznacz bowiem korzystanie z
osobistych praw bez naruszania praw innych osb. Rni si ono te od zachowania ulegego,
zakada bowiem dziaanie zgodne z wasnym interesem oraz stanowcz obron siebie i swoich
praw bez nieuzasadnionego niepokoju, agodnie, lecz stanowczo.
Asertywno powizana jest gboko z poczuciem wasnej godnoci i szacunkiem dla samego
siebie.
Jeeli masz wtpliwoci, czy dane zachowanie jest asertywne, sprawd czy cho odrobin zwiksza
ono Twj szacunek do samego siebie. Jeli tak, jest to zachowanie asertywne. s to sowa jednego
z pionierw treningu asertywnoci HERBERTA FENSTERHEIMA.
Asertywno nie jest wrodzona, a wynika tylko z nauczenia si w rnych sytuacjach okrelonego
sposobu przeywania i reagowania. Asertywno jest zmienna i zaley od sytuacji w jakiej dany
czowiek si znajduje. W stosunku do jednych osb mona si zachowa asertywnie, natomiast w
kontaktach z innymi ludmi jest to niemoliwe.
Naley jednak pamita, e:
Prawo do bycia sob jest najwaniejszym indywidualnym prawem czowieka mog dysponowa
swoim czasem, energi i dobrami materialnymi.
Mam prawo wyraa siebie swoje uczucia, opinie, postawy i potrzeby, o ile czyni to w sposb
nie naruszajcy praw innych osb.
Kady czowiek ma swoje terytorium psychologiczne, ktrym jest wszystko to, co w
podstawowy sposb zaley ode mnie i naley do mnie. Prawo czowieka do bycia sob mona
wyrazi inaczej jako niezbywalne prawo do posiadania i obrony wasnego terytorium.
Wykad II jest na temat asertywnego monologu wewntrznego.
Maria Krl Fijewska ukazuje w nim pi zabiegw, za pomoc ktrych nasz monolog
wewntrzny nie pozwala nam by sob zachowywa si zgodnie z naszymi pragnieniami.
I sposb polega na przywoaniu negatywnych zda na wasny temat jeli chcemy co zrobi, co
sprawia nam trudno, wwczas przypominamy sobie wszelkie poraki, jakie odnielimy we
wczeniejszych prbach rozwizania podobnego zadania. Jestem za mao pewny siebie; Jestem
gorsza od innych; Nie mam nic ciekawego do powiedzenia; Jestem niemiay;
Jeeli, kto nawykowo w trudnych sytuacjach myli negatywnie, to wwczas jego wewntrzny
monolog nie dziaa konstruktywnie i na jego korzy, co sprawia i czowiek nie moe by do
koca sob.

II sposb polega na przywoywaniu w myli uznawanych norm zachowania musz,

powinienem, nie wolno mi sformuowanych jednak w sposb, ktry zabrania bycia sob.
Osoba waha si przed podjciem decyzji, przypomina sobie rne powinnociowe zasady,
dotyczce zachowania wobec innych ludzi, np. zwrcenie komu uwagi w kinie.
III sposb polega na stawianiu sobie w mylach pewnych warunkw, pod ktrymi dana osoba
gotowa jest do asertywnego zachowania. Czsto jednak warunki s tak sformuowane, e rzadko
mog by spenione Zachowam si asertywnie, gdy bd pewny, e potrafi to zrobi elegancko i
byskotliwie.
IV sposb to ktastrofizowanie czowiek wyobraa sobie, co moe si wydarzy jeli podejmie
prb asertywnego zachowania, i koncentruje si wycznie na pesymistycznych lub wrcz
katastroficznych, przesadzonych przewidywaniach, np.: - nie powiedzie mi si.
V sposb to samokaranie, oznacza koncentracj wycznie na negatywnych aspektach swojego
dziaania i jest dobrym sposobem zmniejszenia szansy na powtrn prb bycia sob.
Maria Krl Fijewska uwaa jednak, i poprzez samowychowanie mona zmieni sposb
w jaki traktujemy samych siebie. Naley koncentrowa si zawsze na myleniu proasertywnemu,
ktre powinno dodawa nam siy. Zdania antyasertywne naley zastpowa zdaniami
proasertywnymi, np. Nie jestem wygadany na S osoby, ktre chtnie mnie suchaj.
Poruszona jest take sprawa zmiany treci monologu wewntrznego, ktremu suy technika
stopniowania myli. Polega ona na zatrzymaniu myli negatywnych i zastpieniu ich zdaniami
proasertywnymi. Znani amerykascy trenerzy asertywnoci Alberti i Emmos, proponuj aby
umieci sobie proasertywne zdania gdzie w widocznym miejscu w domu, oraz mie je zawsze
przy sobie i kilkakrotnie w cigu dnia je powtarza.
Najwaniejsze jest jednak to, e zachowania asertywne mona zacz wiczy w kadej chwili, i
e na asertywno nigdy nie jest za pno.
Kolejny wykad jest powicony problemowi z ktrym kady czowiek ma duo kopotw,
mwienie NIE.
Bardzo czstym powodem wykorzystywania ludzi jest, nieumiejtno odmawiania innym, boj si
odmwi, ze wzgldu na obaw gniewu lub utrat sympatii. Prowadzi to do naruszenia terytorium
psychologicznego osoby nie umiejcej odmawia, czuje si ona le, wie o wykorzystywaniu siebie,
ale dusi to w sobie. Jeeli taki stan bdzie si dugo utrzymywa, to prowadzi on moe do
wrogoci, do chci wyrzdzenia krzywdy wykorzystujcej osobie.
Nie mona bezkarnie zrezygnowa z siebie. Naley samemu stawia warunki, przyzwala
decydowa, wybiera samemu bra odpowiedzialno za ksztatowanie relacji z otoczeniem.
Kady czowiek powinien nauczy si odmawia asertywnie. Asertywna odmowa to stwierdzenie
czytelne, bezporednie, uczciwe i stanowcze, w ktrym oprcz sowa NIE, powinna znale si
jasna informacja, jak zamierza si postpi. Rozmwca atwiej zrozumie odmow, np. Nie, nie
poycz ci tej ksiki, poniewa nie zwrcie mi jeszcze dwch poprzednich.
Asertywna odmowa nie zawiera pretensji ani usprawiedliwie, powinna by uprzejma ale
stanowcza. Najlepszym argumentem przy odmowie jest odwoanie si do siebie, do swoich
osobistych preferencji wol, chc, mam zamiar, postanowiem.
Kady czowiek ma jednak prawo zarwno do zachowa asertywnych, jak i ma prawo dziaa nie
asertywnie. Istotne jest tylko, aby robic co na co nie ma ochoty, sam dokona takiego wyboru a
nie by do niego zmuszony.
Wykad czwarty powicony obronie swoich praw poza sfer osobist.
Maria Krl Fijewska uwaa, e czowiek ma takie samo prawo bycia sob w kontaktach
osobistych, jak i w innych bardziej oficjalnych, spoecznych.
Brak wiadomoci swoich praw sprawia, e niektrzy ludzie, przekraczajc drzwi urzdu, sklepu
czy kawiarni, czuj si jak na obcym terytorium. dzieje si tak dlatego, e znajdujcy si czowiek,
w tych obcych dla niego miejscach, nie wie czyj wasnoci psychologiczn one s. Stykaj si
tam dwie grupy ludzi ci, ktrzy przychodz oraz ci, ktrzy tam pracuj.
Czasami interesy obu grup s sprzeczne i jedni chc podporzdkowa sobie cae terytorium,
zmuszajc innych czonkw grupy do obrony swoich praw.

Pracownicy, chronic wasne prawa, chc narzuci je na caym terytorium wymiany spoecznej.
Interesanci za, dc do najdogodniejszego sposobu zaatwienia swoich spraw, czsto naruszaj
moliwoci adaptacyjne pracownikw.
Obie grupy maj prawo do obrony swoich praw w ramach swojego terytorium. Dlatego istotne jest,
aby obie grupy wiedziay, e znajdujc si w miejscu wymiany usug spoecznych s u siebie.
We wszystkich sytuacjach, czowiek ma prawo do sprawiedliwego traktowania, jednak wane jest
aby w okrelonej sytuacji mia on wiadomo co jest jego prawem, a co moe uzyska jedynie
dziki dobrej woli innych.
Koncepcja asertywnoci wbrew powierzchownym opiniom nie daje przepisw na to, jak
najefektowniej realizowa swoje interesy, w sytuacjach gdy kto to utrudnia.
Asertywno to pomys na to, jak wykorzysta w peni swoje prawa, ale tylko do granicy, za ktr
rozcigaj si prawa innych osb.
Wielu ludzi zamiast koncentrowa si na zadaniu, czsto koncentruje si na odczuciach innych
osb, co jest powodem kopotw z obron wasnych praw.
Maria Krl Fijewska proponuje rozwizanie tego problemu przez odpowiednie rozpoznawanie
sytuacji i swoich praw, a nastpnie skorzystanie z nich ale nie naruszajc praw innych osb. Naley
to robi agodnie ale stanowczo.
Inicjatywa w kontaktach towarzyskich jest tematem kolejnego wykadu.
Poruszony zosta tutaj problem, ktry dla wielu osb jest bardzo kopotliwy.
W yciu czowieka nieraz dochodzi do takich sytuacji, w ktrych nie wie jak ma si zachowa, np.
jadc w pocigu, na przyjciu. Czsto zdarza si tak, i chcemy nawiza z kim rozmow ale
boimy si przej inicjatyw. Jednak gdy mamy zacz z kim rozmawia zaczynaj nurtowa nas
pytania: O czym mam mwi? A co bdzie, gdy nie spodobam si mojemu rozmwcy? Czy jestem
wystarczajco poinformowany o tym problemie? itd.
Autorka uwaa, e kady ma prawo do inicjatywy i do popeniania bdw. Naley uwiadomi
sobie, to i jest si atrakcyjnym nie tylko dla siebie ale take i dla innych, i uwierzy w to. Nie
naley poddawa si po popenieniu kilku bdw, tylko dy do doskonalenia siebie i okazywa
to innym ludziom.
Wiele osb boi si ocen zarwno negatywnych jak i tych pozytywnych.
Ocenianie ludzi czy si z ich emocjami, ludzie czsto nie wiedz jak sobie radzi z sytuacjami
oceniania. Wanie temu zagadnieniu zosta powicony wykad szsty Asertywne przyjmowanie
ocen.
Krytyka, jest przez wiele osb traktowana jako rodzaj wyroku i zalenie od tego, czy uwaaj
one, e zosta wydany susznie czy te nie, staraj si to zmieni.
Najczstszym powodem dla ktrego ludzie walcz z krytyk, jest powizanie treci uwag z
byciem nie w porzdku.
Autorka podaje wiele sposobw na walk z krytyk, np. gromadzenie kontrargumentw,
usprawiedliwianie czy atak na osob krytykujc.
Kolejny problem, stanowi przyjmowanie pochwa. Osoby chwalone uywaj czsto rnych,
rnych wyszukanych sposobw aby nie dopuci do przyjcia pochway, przeformuowa
pochwa tak, aby nie dotyczya jej czy te, obniy warto swojego sukcesu na rzecz innych
osb.
Asertywne rozwizanie problemu z reagowaniem na oceny wie si przyjciem postawy jestem
w porzdku i potraktowaniem oceny nie jako odzwierciedlenia prawdy obiektywnej lub
susznego czy nie susznego wyroku, ale jako jednej z moliwych opinii.
Postawa jestem w porzdku oznacza wewntrzn akceptacj wasnego istnienia w tym ksztacie,
z jakim mamy do czynienia w danym momencie.
Potraktowanie oceny jako opinii oznacza, e dopuszczam jako naturaln moliwo posiadania
odmiennego obrazu mojej osoby ni mj rozmwca.
Reagowanie na krytyk i atak jest tematem kolejnego wykadu.
Maria Krl Fijewska opisuje kilka rodzajw krytyki:

- Krytyka czciowo suszna, ale zbyt szeroko zakrojona. Asertywna odpowied powinna
zmierza do weryfikacji faktw i ustalenia tego co istotnie moe podlega krytyce.
- Krytyka oparta na nieuprawnionym uoglnieniu pojedynczych faktw.
Niektre osoby maj tendencje do kreowania rzeczywistoci interpersonalnej za pomoc fantazji i
reagowania na wasne wyobraenia, a nie na zachowania partnera.
Asertywna odpowied powinna odwoywa si tylko do rzeczywistoci nie do fantazji. Naley
oddzieli uoglnion ocen od faktw, skupi si na nich, podda je weryfikacji i dostosowa do
nich swoje zachowanie.
- Krytyka oceniajca osob a nie dziaanie.
Krytykujcy bazujc na faktach istotnie majcych miejsce dokonuje nieprzyjemnej, oglnej i
nieuprawnionej w oczach krytykowanego oceny jego osoby.
Asertywna odpowied polega na oddzieleniu treci dotyczcych dziaania od treci oceniajcych
osob. Krytykowany, moe przyzna racj osobie krytykujcej w stosunku do faktw, ale
przeciwstawi si uoglnionej negatywnej ocenie jego osoby.
- Krytyka wyraana w agresywnej, ranicej formie.
Krytykujcy poddaje negatywnej ocenie dziaania krytykowanego, naruszajc jednoczenie
poczucie jego godnoci.
Asertywna odpowied polega na przyjciu negatywnej oceny, ale stanowczemu przeciwstawieniu
si formie, jako niedopuszczalnemu sposobowi traktowania.
- Krytyka podana w formie aluzji.
Asertywna odpowied polega na ujawnieniu treci aluzji, najlepiej jest poprosi rozmwc o
odkodowanie lub zrobi to samemu.
- Krytyka zaskakujca wystpuje wwczas, gdy osoba krytykowana jest zaskoczona
wypowiedzi krytykujcego i nie ma gotowej odpowiedzi.
Naley wwczas zweryfikowa wypowied rozmwcy, a jeli to nie pomoe to powiedzie wprost
co si czuje.
W przedstawionych sposobach reagowania na krytyk najwaniejsze jest aby czowiek mg by
blisko siebie niezalenie od sytuacji.
Dla niektrych osb wyraanie uczu jest nie mniej trudne, ni przyjmowanie ocen
krytycznych. Dlatego, te tematem smego wykadu jest wyraanie uczu pozytywnych.
Problemy z wyraaniem uczu pozytywnych s porednio zwizane z wczeniejszymi doznaniami.
Osoby, ktre maj z tym problem, podaj sobie rne przykady na to, e jest to zbdne, np.
Nie warto mwi o pozytywnych uczuciach, bo osoba, do ktrej si to czuje i tak wie o tym
kiedy bya poinformowana lub czuje to intuicyjnie.
Naley jednak pamita o tym, e im czciej wyraa si uczucia pozytywne, tym czciej si je
przeywa, wwczas wiat staje si bardziej taki, jaki chcielibymy eby by.
Wiele osb stara si unikn sytuacji, w ktrych czuj si nieswojo, s zakopotani.
Najczstsz reakcj zakopotania jest ch uniknicia go, a jeli ju taka sytuacja nastpi, to
wwczas stara si to ukry. W swym dziesitym wykadzie Maria Krl Fijewska mwi wanie
o zakopotaniu i uwaa, i najlepszym wyjciem z takiej sytuacji jest przyznanie si otwarcie do
tego, e sytuacja taka bya dla kogo zaskoczeniem. Wwczas nawet samo zakopotanie nie jest
tak widoczne i przejmujce.
Stajc w takiej sytuacji naley wybra czy by blisko siebie i swojego zakopotania, czy te bliej
podanego obrazu w oczach innych, jednak to ju jest indywidualna decyzja kadego czowieka.
Gniew ma rne odcienie i stopnie natenia. Autorka powica mu swj kolejny wykad.
Uwaa, i gniew peni dwie funkcje:
- informacyjn
- energetyczn
Sygnalizuje czowiekowi , i na zewntrz niego dzieje si co niepodanego i dostarcza energii
do zmiany tego stanu.
W obu funkcjach gniew jest bezcennym darem czowieka. Rozwaane s trzy sposoby wyraania
gniewu.

I Agresywny polega na tym, e czowiek dc do zmiany sytuacji podejmuje zachowania

nastawione na niszczenie lub uszkodzenie (w sensie psychologicznym lub materialnym) obiektu
powodujcego gniew. Narusza wwczas granice jego psychologicznego terytorium.
Zastrzeenia do takiego sposobu wyraania gniewu maj charakter nie tylko moralny ale i
praktyczny.
II Pasywny polega na stumieniu reakcji energetycznej.
Czowiek pomimo, e jest wiadom niezadowolenia przeywa je w swoim wntrzu, nie podejmuje
otwartych dziaa aby to zmieni. Efektem tego jest obcienie organizmu nie wyraonym
napiciem emocjonalnym i ewentualne konsekwencje somatyczne lub psychologiczne.
III Asertywny oznacza skoncentrowanie si na zadaniu jakim jest zmiana niepodanego
elementu rzeczywistoci. Wane jest, aby czowiek nie wyraa swojego gniewu w sposb
naruszajcy prawa innych osb, np.
Nie lubi, gdy mwisz do mnie w ten sposb.
Asertywne wyraanie zoci musi by jednak kontrolowane. Suy temu scenariusz stopniowania
reakcji skadajcy si z kilku etapw.
Etap pierwszy udzielenie informacji :
Polega na poinformowaniu drugiej osoby co dzieje si z nami w zwizku z jej zachowaniem.
Etap drugi wyraania uczu :
Polega na ponownym poinformowaniu co si z nami dzieje i zadaniu zmiany zachowania, tym
razem stanowczo.
Etap trzeci przywoanie zaplecza.
Polega na poinformowaniu tej osoby co mamy zamiar zrobi w zwizku z jej zachowaniem.
Zaplecze to co, co stanowi stanowi rodzaj zabezpieczenia przed bezradnoci. Rni si od
groby tym, e nie uywa si go po to, by kogo ukara, lecz by broni swoich praw.
Etap czwarty skorzystanie z zaplecza.
Polega na zrobieniu tego co si zapowiedziao.
Scenariusz ten, pozwala zachowa godno w kadej trudnej sytuacji.
Wyraanie wasnych opinii i przekona to temat jedenastego wykadu.
Maria Krl Fijewska opisuje w nim, e czowiek zachowujcy si asertywnie komunikuje swoim
zachowaniem Ja jestem w porzdku i Ty jeste w porzdku.
Przytacza tu take trzy postawy interpersonalne wedug amerykaskiego psychologa Thomasa
Horrisa.
Ja jestem w porzdku Ty jeste nie w porzdku.
Ja jestem nie w porzdku Ty jeste w porzdku.
Ja jestem nie w porzdku Ty jeste nie w porzdku.
Uwaa, e bycie nie w porzdku jest bardzo nieprzyjemne i dlatego ludzie robi wiele, aby unikn
takiego poczucia. Niektrzy wierz, e na kady temat istnieje tylko jedno suszne stwierdzenie.
Z tego punktu widzenia kada opinia musi by albo faszywa, albo prawdziwa.
Jeeli dwie osoby maj odmienne opinie, to nastpuje konflikt, gdy tylko jedna z nich moe mie
racj. Wwczas wystpuje podzia: ten kto ma racj jest w porzdku ten ktry nie ma racji
jest nie w porzdku.
Ludzie dokonuj wielu zabiegw aby takich sytuacji unikn, bd chocia zminimalizowa.
Mog w tym celu zaciera rozbienoci upodobniajc swoj opini do opinii innych osb, lub
gdy rozbieno ju si uwidocznia, osoba nie w porzdku zaczyna si usprawiedliwia.
Asertywne podejcie do odmiennych pogldw wynika z zaoenia, e skoro kady czowiek ma
prawo by sob, to kady ma prawo do subiektywnego punktu widzenia i wasnej opinii.
Autorka radzi prezentowa a nie argumentowa swoj opini, zamiast udowadnia prawdziwo,
odwoywa si do siebie i do swojej interpretacji faktw na dany temat.
Osoby, ktre zaczynaj praktykowa zachowanie asertywne w swoim yciu, zauwaaj
czsto, e poznanie a nawet przewiczenie nowych sposobw zachowania, nie przesdza jeszcze o
tym, e bd zachowywa si jak ludzie doroli.

Kademu zdarza si czasem mie poczucie winy i krzywdy. Temu wanie Maria Krl
Fijewska powicia swj przedostatni wykad.
Nieraz zdarzyo si, e kto sam siebie ocenia negatywnie, czu si nie w porzdku, np. mia odda
ksik do biblioteki i zapomnia, a w kocu otrzyma upomnienie. Czowiek dorosy starajcy
zachowywa si asertywnie, bdzie stara si jak najszybciej naprawi swj bd. Natomiast osoba
zachowujca si nie asertywnie bdzie zwleka, czeka na odpowiedni moment, a w kocu
sytuacja pogorszy si jeszcze bardziej.
Poczucie krzywdy jest reakcj wewntrzn na niekorzystne okolicznoci zewntrzne, osabia ona
posiadan przez czowieka moc do zmiany tej sytuacji. Zakada bowiem identyfikowanie si ze
skrzywdzonym, skrzywdzeni s sabsi od krzywdzicieli.
Moe powsta tutaj bdne koo, jeeli osoba skrzywdzona (ofiara) bdzie udowadnia osobie
krzywdzcej (katu), e jest on nie w porzdku, gdy wwczas kat bdzie zachowywa si jeszcze
gorzej i tym wicej powodw do skarg bdzie miaa ofiara.
Aby przezwyciy poczucie krzywdy autorka podaje scenariusz asertywnego przezwyciania
poczucia krzywdy, ktry skada si z kilku etapw.
Krok pierwszy zaplanowa rozsdne, asertywne rozwizanie konkretnej sytuacji, zapominajc w
tym momencie o wszystkich innych doznanych krzywdach lub przeywanym poczuciu winy.
Krok drugi wyobraenie sobie dokadnie zachowania, sprawdzenie jakie teksty antyasertywne
wywouj one w twojej wiadomoci i zamiana ich na teksty proasertywne.
Krok trzeci zrobienie tego co si zamierzao, koncentrujc si na zadaniu, a nie na relacji z
osobami wystpujcymi w tej sytuacji.
Zmiana, utrwalonego czasem przez lata, wyuczonego stylu spostrzegania, odczuwania i
zachowania, wymaga wielkiej, samodzielnej pracy. wiat oskaronych i oskarajcych cho nie
jest specjalnie szczliwy, to jednak dobrze znany i atwo mona do niego powrci.
Ostatni wykad Asertywno w kontakcie z samym sob, jest w zasadzie podsumowaniem
caej reszty oraz utrwaleniem czytelnika w przekonaniu, e naley wiczy cay czas zachowania
asertywne.
Autorka ukazuje jak zachowuj si ludzie, ktrzy nie potrafi uksztatowa swoich zachowa.
Podane s rwnie przykady osb konstruujcych plany o nierealistycznie wysokich
wymaganiach, czy te stosujcych wobec siebie zy system kar i nagrd. Tacy ludzie s wiecznie
nieszczliwi i niezadowoleni. Jedynym wyjciem, jest dla nich zmiana ich stosunku do samego
siebie. Maria Krl Fijewska radzi aby zadania, ktre sobie stawiaj, byy realistyczne, gdy s one
ju wykonane, naley wymyli dla siebie jak nagrod. W razie jakiego kopotu, w wykonaniu
zadania, naley sprawdzi, czy wykonujc zadanie, nie mona skorzysta z pomocy z zewntrz
chodzi tu, o odpowiednio przemylane bodce zewntrzne, ktre bd sprzyjay sukcesowi a nie
klsce, np. jedni ludzie nie mog skupi si w domu, tylko gdzie poza nim.
wiat czowieka asertywnego wyglda zupenie inaczej. Jest w nim duo mniej lku, znikaj
dawne problemy, do ktrych czowiek by przyzwyczajony.
Maria Krl Fijewska uprzedza jednak o tym, i nawet czowiek asertywny miewa kopoty, tylko
wwczas, wie on jak atwiej mona przez nie przej.
Na samo zakoczenie ksiki Stanowczo, agodnie, bez lku, autorka proponuje map
asertywnoci, ktra uatwi sprawdzenie w jakich okolicznociach czowiek ma problem z
zachowaniami asertywnymi, a w jakich si z nich korzysta.
Uwaam, e ksika Marii Krl Fijewskiej Stanowczo, agodnie, bez lku, pozwala
spojrze w inny sposb, na zachowania niektrych ludzi. Jest ona ciekawym podrcznikiem dla
tych, ktrzy chc zmieni co w swoim yciu.
W bardzo atwy i przystpny sposb czytelnik uwiadamia sobie, jak mona na wiele rnych
problemw spojrze bardziej optymistycznie. Czytelnik uwiadamia sobie take, jak wane
powinno by poczucie wasnej wartoci, e czowiek yje peniom ycia dopiero wtedy, gdy
korzysta ze wszystkich swoich praw.
Poruszone tu tematy, pozwol uzmysowi sobie jak przesta dawa si wykorzystywa, nauczy
si odmawia innym. Sta si czowiekiem w peni przygotowanym do ycia w spoeczestwie.

Ksika ta moe pomc stwierdzi, ktre zachowania moemy zmieni aby nasze kontakty,
stosunki partnerskie byy jeszcze lepsze. Jest ona zacht do gbszej analizy swojej osobowoci i
nawet jeli powstan pytania, na ktre nie ma w niej odpowiedzi, to i tak wystarczajc zachca do
zagbienia si w tym temacie. Powinna by czytana nie tylko przez ludzi majcych kopoty z
wiar w samego siebie, ale take przez tych, ktrzy ju zaczli zachowywa si asertywnie aby
dyli do doskonalenia tego zachowania.
Uwaam, e gdyby zachowanie kadego czowieka byo asertywne, to wwczas wiat byby
znacznie lepszy.