BAKTERIE TO KOMRKI PROKARIOTYCZNE

Bakterie s komrkami prokariotycznymi, zawieraj zatem wszystkie, typowe dla tej grupy
struktury. Elementami wsplnymi dla wszystkich bakterii s: bona komrkowa, cytoplazma,
rybosomy i nukleoid. Prawie wszystkie bakterie zawieraj ponadto cian komrkow.
Niektre komrki wytwarzaj otoczki, rzski, fimbrie lub ciaa chromatoforowe. Wiele
bakterii zawiera plazmidy. Cytoplazma bakterii nie zawiera takich ultrastruktur, jak siateczka
wewntrzplazmatyczna i struktury Golgiego. Czsto natomiast na jej obszarze wystpuj
materiay zapasowe. Bona komrkowa bakterii, cho zbudowana wedug tego samego
modelu pynnej mozaiki co bona komrek eukariotycznych, ma inny skad lipidowy. Przede
wszystkim obserwuje si mniejsz rnorodno fosfolipidw oraz - u wikszoci bakterii brak cholesterolu. Poza tym, z powodu braku mitochondriw, z procesami oddychania
tlenowego zwizane s fragmenty bony cytoplazmatycznej.
Materia genetyczny komrki bakteryjnej wystpuje w czci cytoplazmy zwanej obszarem
jdrowym, czyli nukleoidem. W przeciwiestwie do komrek eukariotycznych, w komrce
bakterii nie ma jdra komrkowego; DNA zawarty w nukleoidzie nie jest oddzielony od
reszty cytoplazmy z rybosomami, dziki czemu wykorzystywanie informacji zawartej w tym
materiale moe by bardzo szybkie. Z reguy nukleoid zawiera jedn kolist dwuniciow
czsteczk DNA, poskrcan i przyczepion do biakowo-rybonukleinowego rdzenia. .
Struktura ta nie przypomina chromosomw eukariotycznych.
Poza chromosomem w komrkach wielu bakterii mog wystpowa plazmidy - niewielkie
koliste czsteczki DNA zwizane midzy innymi z 'pci' niektrych komrek, a take z
opornoci na antybiotyki.
Bakterie, okrelane jako Gram(+) i Gram(-) maj dwa podstawowe rodzaje cian
komrkowych. Nazwa pochodzi od rnicy w barwieniu si komrek bakterii z tych dwch
grup, uzyskanej przy zastosowaniu metody wprowadzonej pod koniec XIX wieku przez
Duczyka Grama. Pniejsze badania wykazay, e obserwowane rnice w wynikach
barwienia s wynikiem fundamentalnych rnic w strukturze midzy dwoma typami cian. .
Rysunek ilustruje budow cian typu Gram(+) i Gram(-). ciany Gram(+) s stosunkowo
grube (15-50 nm), skadaj si z kilku warstw mureiny - substancji o charakterze biakowocukrowym - i stanowi typow zewntrzn oson komrki. ciany Gram(-), cho ciesze (2 10 nm), maj o wiele bardziej zoon budow. Wystpuje w nich tylko jedna warstwa
mureiny, pokryta od zewntrz bon biakowo-cukrowo-lipidow podobn do bony
cytoplazmatycznej. ciana Gram(-) nie jest wskutek tego tylko mechaniczn oson komrki,
lecz w caoci yw, dynamiczn struktur biologiczn.
U wielu bakterii na zewntrz od ciany komrkowej wystpuje gruba, luzowata otoczka,
ktrej rednica czsto przekracza rednic znajdujcej si wewntrz komrki. Niekiedy
wsplna otoczka obejmuje kilka komrek. Podstawowymi skadnikami otoczek s
polisacharydy. Otoczki bakterii wolno yjcych chon wod z otoczenia, zabezpieczajc
komrki przed wyschniciem. Otoczki bakterii chorobotwrczych s doskona ochron
przed reakcj obronn organizmu ywiciela. Reakcja ta, skierowana przeciwko otoczce, nie
czyni wikszych szkd schowanej wewntrz bakterii. Otoczkowe szczepy bakterii s wic o
wiele groniejsze ni ich pozbawieni otoczek kuzyni.

Wiele bakterii wyksztaca rzski - organelle ruchu. Liczba rzsek i ich rozmieszczenie zale
od gatunku bakterii. Rzski bakterii zbudowane s inaczej ni omwione wczeniej rzski
komrek eukariotycznych; skadaj si z czsteczek biaka o nazwie flagelina, uoonych w
ten sposb, e puste wntrze rzski tworzy kana na caej dugoci. Oprcz rzsek u
wikszoci bakterii wystpuj licznie biakowe wyrostki krtsze i ciesze ni rzski - fimbrie.
Bior one udzia w przyczepianiu si komrek do rnych powierzchni, a tzw. fimbrie
pciowe - w rozpoznawaniu osobnikw przeciwnej 'pci'. Ciaa chromatoforowe s
odpowiednikami chloroplastw komrek rolinnych i wystpuj u samoywnych bakterii
fotosyntezujcych. Ciaa te maj struktur o wiele prostsz ni chloroplasty. Najczciej s to
kuliste, owalne lub bardzo wyduone pcherzyki, zawierajce barwniki fotosyntetyczne i
odpowiednie zestawy enzymw. Warto w tym miejscu wspomnie, e bakterie mog
wykazywa zabarwienie nie zwizane z fotosyntez. Niektre bakterie s intensywnie te,
inne brzowe, jeszcze inne czerwone, jak paeczka cudowna, ktrej kolonie przypominajce
krople krwi pojawiaj si niekiedy na obrazach.
Niektre bakterie (gwnie z grupy laseczek) wytwarzaj przetrwalniki, ktre mog przez
bardzo dugi czas przeczekiwa niekorzystne warunki rodowiskowe. Szczeglnie
przetrwalniki bakterii charakteryzuj si ogromn wytrzymaoci na wysuszenie, wysok
temperatur oraz dziaanie promieni UV.

CO WARTO ZAPAMITA
Bakterie to wycznie jednokomrkowe organizmy prokariotyczne. Wystpuj
powszechnie w caej biosferze. Zewntrznie komrki bakterii nie rni si znacznie od
siebie - wystpuj w postaci zaledwie kilku typw morfologicznych. W komrkach bakterii
wystpuj: ciana komrkowa, bona komrkowa, cytoplazma, rybosomy i nukleoid.
Ponadto mog wystpowa: otoczka, rzski, fimbrie i ciaa chromatoforowe. Nukleoid jest
to obszar cytoplazmy zawierajcy DNA. Obecno otoczki uatwia bakteriom
przeciwstawienie si reakcji obronnej gospodarza. Niektre bakterie mog wytwarza
przetrwalniki oporne na niekorzystne warunki rodowiskowe.