Bakterie to jedna z gromad krlestwa bezjdrowych (Procaryota).

S to jednokomrkowe
organizmy, o wielkoci od 0,1 do kilkunastu mikrometrw, majce rne ksztaty, jak np.:

ziarenkowce (coccus) - kuliste,

paeczki (bacterium) - wyduone,

laseczki (bacillus) - paeczki z przetrwalnikami,

promieniowce - nitkowato rozgazione,

przecinkowce (vibrio) - przypominajce przecinki,

maczugowce - przypominajce maczugi,

rubowce (spirillum) - maj ksztat falisty i s podobne do wy,

i grupujce si w rny sposb, np.:

dwoinki (diplococcus) - wystpuj parami,

czworaczki - wystpuj czwrkami,

pakietowce (sacrina) - regularne prostopadociany,

paciorkowce (streptococcus) - tworz acuszki,

gronkowce (straphylococcus) - nieregularne skupienia na ksztat kici winogron,

nici - dugie

W wikszoci bakterie to organizmy cudzoywne (heterotrofy), ktre yj jako roztocza

lub pasoyty czerpice gotowe zwizki organiczne z innych organizmw. Niektre
bakterie s samoywne (autotrofy) czyli zdolne do przyswajania dwutlenku wgla albo w
procesie fotosyntezy, albo w procesie chemosyntezy (utleniania zwizkw trujcych bd
nieprzyswajalnych, ktremu towarzyszy wydzielenie energii oraz powstanie zwizkw
przyswajalnych).
Ze wzgldu na wykorzystywane rdo energii wyrnia si m.in. bakterie:

siarkowe (uzyskujce energi, potrzebn do asymilacji dwutlenku wgla, podczas

utleniania siarki i jej zwizkw),

metanowe (rozkadajce zwizki organiczne z wytworzeniem metanu),

wodorowe (utleniajce wodr czsteczkowy),

elazowe (utleniajce zwizki elazawe do elazowych),

purpurowe siarkowe (samoywne, zawierajce bakteriochlorofil, ktre w czasie

fotosyntezy redukuj dwutlenek wgla, utleniajc siarkowodr),

purpurowe bezsiarkowe (samoywne, w czasie fotosyntezy redukujce dwutlenek

wgla przez utlenianie znajdujcych si w rodowisku alkoholi lub wodoru).

Wrd bakterii s zarwno tlenowce (aeroby), jak i beztlenowce (anaeroby):

bezwzgldne tlenowce - rosn tylko w obecnoci tlenu atmosferycznego i czerpi

energi drog oddychania tlenowego;

bezwzgldne beztlenowce - rosn tylko w nieobecnoci tlenu (tlen jest dla nich
zabjczy), czerpi energi drog beztlenow;

wzgldne beztlenowce - rosn w niskich steniach tlenu atmosferycznego,

czerpi energi take drog oddychania beztlenowego. W tej grupie jest najwicej
bakterii chorobotwrczych.

Ze wzgldu na temperatur, w ktrej bakterie utrzymuj ywotno, dzielimy je na:

bakterie psychrofilne - gin poniej temperatury 0C i powyej 30C, najlepiej

rozwijaj si w temperaturze: 15C

bakterie mezofilne - gin poniej temperatury 10C i powyej 45C, najlepiej

rozwijaj si w temperaturze: 30-37C. W tej grupie znajduj si bakterie
chorobotwrcze, dla ktrych optymalna jest temperatura ciaa ludzkiego

bakterie termofilne - gin poniej temperatury 40C i powyej 70C, najlepiej

rozwijaj si w temperaturze 52C. Bakterie te yj w gorcych rdach
siarkowych, elazowych oraz w gorcych ciekach.

Komrka bakterii otoczona jest bon cytoplazmatyczn, a take (poza Mycoplasmatales)

cian komrkow i niekiedy otoczk luzow. ciana komrkowa wytwarza
charakterystyczne wyrostki (fimbrie), ktre prawdopodobnie peni rol w procesach
pciowych. Narzdem ruchu bakterii s rzski bakteryjne. W cytoplazmie mieszcz si
rybosomy, mezosomy (zawierajce enzymy i speniajce rol mitochondriw), substancje
zapasowe oraz - u bakterii samoywnych - ziarna chromatoforowe, zawierajce barwniki.

Bakteria nie ma wyodrbnionego jdra. Jego odpowiednikiem jest nukleoid nie

oddzielony bon od reszty cytoplazmy, a zawierajcy genofor (chromosom bakteryjny)
zbudowany z DNA w formie zamknitego piercienia. W komrkach wielu gatunkw
bakterii oprcz genoforu wystpuj take znacznie mniejsze od niego koliste czsteczki
DNA
zwane
plazmidami.
W niesprzyjajcych warunkach bakterie tworz formy przetrwalnikowe. Rozmnaaj si
wegetatywnie, przez podzia, ktry jest poprzedzony replikacj genoforu. Rzadko
obserwowane procesy pciowe su jedynie do tworzenia form mieszacowych.

Klebsiella

aeruginosa

(Bayer

1996

www.bayer.com)

1. Otoczka bakteryjna, 2. ciana komrkowa, 3. Chromatyna, 4. Substancje zapasowe, 5.

Rybosomy

Bakterie po raz pierwszy dostrzeg, w skonstruowanym przez siebie mikroskopie, oraz

opisa A. Leeuwenhoek. Natomiast nazw nada im Ch. G. Ehrenberg w 1838r., ale
dokadne prace nad funkcjami yciowymi bakterii rozpoczy si dopiero od czasw L.
Pasteura (1822-1895). Dokadne poznanie struktury i genetyki bakterii stao si moliwe
dziki skonstruowaniu mikroskopu elektronowego oraz zastosowaniu metod
biochemicznych.
Bakterie maj ogromne znaczenie biologiczne jako jeden z gwnych czynnikw
utrzymujcych krenie materii w przyrodzie (destruenci rozkadaj martw materi
organiczn). Do najwaniejszych grup ekologiczno-fizjologicznych nale bakterie
glebowe (wytwarzajce m.in. prchnic glebow) i bakterie korzeniowe (Rhizobium).
Bakterie s rwnie niezbdne do prawidowego funkcjonowania przewodw
pokarmowych zwierzt - u przeuwaczy wystpuje specyficzna flora bakteryjna trawica
celuloz, u czowieka bakterie syntetyzuj witamin K i witaminy z grupy B. Bakterie
wykorzystywane s rwnie w przemyle farmaceutycznym (produkcja lekw np.
insuliny,
witamin),
spoywczym
(fermentacja,
jogurty).
Oprcz tego bakterie powoduj jednak szereg chorb, takich jak: zapalenie puc, angina,
szkarlatyna, trd, dur brzuszny, czerwonka bakteryjna, grulica, kia, rzeczka, cholera i
inne.