Wstp do bajek

Wstp do bajek jest, zgodnie z sugesti zawart w tytule, komentarzem do caego zbioru
bajek a zarazem prb okrelenia istoty bajki jako gatunku. Autor posuy si tu przede
wszystkim nagromadzeniem jednakowych struktur gramatycznych, wypeniajcych prawie
cay utwr i wywoujcych wraenie monotonii. Po tych wyliczeniach, w ostatnich dwch
wersach, nastpuje zaskakujca zmiana toku skadniowego poczona z artobliwie
dwuznaczn ocen wszystkich poprzedzajcych to zakoczenie stwierdze. Poeta opisuje
szereg, jego zdaniem nieprawdopodobnych, sytuacji yciowych, ktre miayby by
zaprzeczeniem przyjtych powszechnie norm:
"By mody, ktry ycie wstrzemiliwie pdzi;
By stary, ktry nigdy nie aja, nie zrzdzi (...);
By celnik, ktry nie krad; szewc, ktry nie pija;
onierz, co si nie chwali; otr, co nie rozbija".
Wiersz ten jest wic wyran sugesti, e bajka jako gatunek literacki czerpie swe tematy z
ycia, wybierajc zachowania typowe i najczciej spotykane, ale jest jednoczenie sugesti,
e bajki nie naley traktowa zbyt serio:
"By na koniec poeta, co nigdy nie zmyla"
Bajk moe by wic wszystko, cho wcale nie musi by to prawd:
"- A c to jest za bajka? Wszystko to by moe!
- Prawda, jednake ja to midzy bajki wo"
Wstp do bajek naley rozumie jako swoiste wprowadzenie w tematyk caego cyklu bajek
Krasickiego, jest to take pewnego rodzaju deklaracja ideowa i artystyczna poety.
Szczur i kot
Bajka Szczur i kot w sposb bardzo wyrany i jednoznaczny atakuje i omiesza ludzk pych.
Poeta posuy si tu tak zwan mask: pod postaciami zwierzt ukrywaj si ludzie, ktrych
cechy charakteru s wskazane przez taki, a nie inny wybr zwierzcia. Opowiadajcy
wszystkim dookoa o wasnej wspaniaoci szczur kojarzy si z zarozumialstwem, pych oraz
z czym nieprzyjemnym:
""Mnie to kadz" - rzek hardzie do swego rodzestwa
Siedzc szczur na otarzu podczas naboestwa"
W swoim samouwielbieniu i wyniosoci szczur zapomina o kocie - swoim odwiecznym,
okrutnym i niezwykle przebiegym wrogu ("Wtem, gdy si dymem kadzide zbytecznych
zakrztusi... ") - ten wykorzystuje t chwil saboci, dopadada szczura i dusi na mier.
Szczur jest wic uosobieniem ludzkiej pychy, le pojtej dumy i zbytniego zadufania w sobie,
za kot - sprytu, bezwzgldnoci i drapienoci.
Mora bajki jest oczywisty: w yciu naley kierowa si skromnoci i pokor, poniewa
nigdy nie jest si tak silnym, aby nie trafi na mocniejszego.
Ptaszki w klatce
Ptaszki w klatce to utwr o naturalnym dla kadej ywej istoty pragnieniu wolnoci. Bajka to
rozmowa dwch uwizionych w klatce czyykw. Pierwszy z nich, modszy, urodzi si ju w
niewoli i nie zna smaku wolnoci. Dla niego jest ona pojciem niezrozumiaym. Klatka to
cay jego wiat, caa rzeczywisto, ktr zna i oczywicie akceptuje. Jednak z yciem w

klatce, z yciem w niewoli, nie moe pogodzi si drugi, stary czyyk. On, w przeciwiestwie
do modego, pozna smak wolnoci, wic w uwizieniu ju zawsze bdzie przeladowaa go
myl o czasach, kiedy y na swobodzie:
"Ty w niej zrodzon - rzek stary przeto ci wybacz;
Jam by wolny, dzi w klatce - i dlatego pacz"
Tak wanie jest z ludmi. Bajki Krasickiego ukazay si w roku 1779, a wic ju po
pierwszym rozbiorze Polski. Polacy, ktrzy yli w wolnym kraju, pamitaj czasy sprzed
1772 roku, nie zaakceptuj adnej formy zniewolenia, odzyskanie wolnoci stanie si celem
ich dziaania, ich ycia.
Malarze
Jest to przykad bajki epigramatycznej, krtkiej i zwizej, lecz bardzo wymownej w treci.
Krasicki zestawia ze sob na zasadzie kontrastu sylwetki dwch malarzy portrecistw.
Pierwszy z nich, Piotr, by malarzem dobrym, jednak cae ycie spdzi w ubstwie, "gd go
uciska ". Drugi z prezentowanych w utworze portecistw, Jan, by bardzo kiepskim
malarzem, ale cho "mao i le robi", pawi si w luksusie. Dlaczego tak si dziao?
Wyjania to ostatni wers bajki. Ot "Piotr malowa podobne, Jan pikniejsze twarze ". Mora
ten wyraa ogln prawd, i ludzie s tak bardzo spragnieni wszelkiego rodzaju pochwa i
pochlebstw, e wrcz nie mog si oby bez najprymitywniejszych nawet lizusw i
pieczeniarzy. Ci natomiast, ktrzy z tego typu pochlebstw yj, nawet jeli w swym dziaaniu
mijaj si z prawd, to znajduj si na wiecie w o wiele lepszej sytuacji ni ludzie uczciwi i
prawdomwni. Prawda bowiem czsto kole w oczy, prawda o sobie jest dla wielu z nas
nieprzyjemna, wolimy wic sucha kamstw, byle tylko miych i pochlebnych.
Jagni i wilcy
Jagni i wilcy - bajka epigramatyczna, narracyjno-dramatyczna. Jest to przykad bajki, ktra
ju w pierwszym wersie przynosi mora: "Zawdy znajdzie przyczyn, kto zdobyczy
pragnie". Mora wyraa przekonanie, potwierdzone w dalszej czci utworu, e w wiecie
dominuje prawo silniejszego, e nieistotna jest racja ani prawda, ktre zawsze bd stay po
stronie tego, kto ma si. To przykre stwierdzenie potwierdza przytoczona w kolejnych
wersach historyjka:
Oto niewinne jagni zostaje napadnite w lesie przez grasujce dwa wilki. Jagni zdobywa si
jedynie na saby protest, pyta: "jakim prawem?". Wilki oczywicie nawet nie prbuj znale
adnych rozsdnych argumentw. Odpowiadaj wic: "Smaczny, saby i w lesie", po czym
zjadaj jagni.
Poeta posuy si tu po raz kolejny alegori: pod postaciami zwierzt ukrywaj si ludzie,
ktrych cechy charakteru s wskazane przez taki, a nie inny wybr zwierzcia. Jagni bdzie
wic kojarzy si z niewinnoci, saboci, wrcz naiwnoci, wilki za z si i
okruciestwem.
Filozof

W bajce Filozof Krasicki ukazuje uczonego czowieka, tytuowego filozofa. Filozof jest
przekonanym o wasnej wszechwiedzy teoretykiem, odrzuca nawet wiar w Boga, mieje si
z wszystkich witych. W pewnym momencie jednak spada na niego choroba, "sabo".
Wtedy natychmiast nawraca si i zaczyna wierzy "nie tylko w Pana Boga", ale rwnie w
"upiry". Jest to krtka, epigramatyczna bajka, charakteryzujca chwiejno ludzkich
pogldw i przekona, nieprzystosowanie teoretycznej mdroci do yciowej praktyki.
Ludzie czsto popadaj ze skrajnoci w skrajno, nic w yciu nie jest pewne z gry i na
zawsze okrelone.
Dewotka
Dewotka jest bajk, w ktrej Krasicki wymiewa i pitnuje religijn obud i fasz moralny
spoeczestwa. Tytuow bohaterk charakteryzuje pobono na pokaz, dla ludzi, bowiem
tak naprawd w duszy ma zo i nienawi do bliniego. Dewotka potrafi bowiem
jednoczenie modli si (" ...i odpu nam winy, jako my odpuszczamy") i bez litoci bi
swoj suc. Tym razem w ostatnim wersie poeta daje wprost wyraz swojej dezaprobacie
dla opisanej postawy: "Uchowaj, Panie Boe, takiej pobonoci!".
Kruk i lis
Jest to bajka o budowie udramatyzowanej, zawierajcej elementy narracji penicej rol
komentarza. Rozpoczyna j podany w dwch pierwszych wersach mora (tzw. promythion mora wyraony w sposb bezporedni i znajdujcy si na pocztku utworu):
"Bywa czsto zwiedzionym,
Kto lubi by chwalonym"
Kruk i lis to alegoryczne przedstawienie prnoci poczonej z zarozumiaoci i brakiem
samokrytycyzmu (kruk) oraz przebiegoci i przewrotnoci (lis). Kruk, trzymajcy w dziobie
wielki kawa sera, nie umie piewa. Jednak na przemian wychwalany i proszony o pie
przez lisa, w kocu daje si ubaga, otwiera dzib i oczywicie traci ser.