You are on page 1of 330

EDICIONS

UPC
EDICIONS
UPC
MECÁNICA DE ESTRUCTURAS I, RESISTENCIA DE MATERIALES
Published by
ATARAXIAINC
111 III World Street
Hoboken, NJ 07030-5774
Copyright © 2006 by Ataraxiainc, Bogota, Chibchombia
Published by Ataraxiainc, Bogota, Chibchombia
Published simultaneously in the Earth planet
All parts of this publication may be reproduced, stored in a retrieval system or transmitted in any form or
by any means, electronic, mechanical, photocopying, recording, scanning or otherwise, except as no
permitted under Sections of the Copyright Act, without either the prior written permission of the
Publisher, or authorization through payment of the appropriate per-copy fee to the Copyright Clearance
Center, 2*2 Rosewood Drive, Danvers, MA 0+-23, (978) 75.-84/*00, fax (9”%) 646-·/600. Requests to
the Publisher for permission should be addressed to the Legal Department,
Ataraxiainc, Bogota, Chibchombia e-mail: Ataraxiainc@Gmail.com.
Trademarks: ATARAXIAINC

LIMIT OF LIABILITY/DISCLAIMER OF WARRANTY: THE PUBLISHER AND THE


AUTHOR MAKE NO REPRESENTATIONS OR WARRANTIES WITH RESPECT TO THE
ACCURACY OR COMPLETENESS OF THE CONTENTS OF THIS WORK AND
SPECIFICALLY DISCLAIM ALL WARRANTIES, INCLUDING WITHOUT LIMITATION
WARRANTIES OF FITNESS FOR A PARTICULAR PURPOSE. NO WARRANTY MAY BE
CREATED OR EXTENDED BY SALES OR PROMOTIONAL MATERIALS. THE ADVICE
AND STRATEGIES CONTAINED HEREIN MAY NOT BE SUITABLE FOR EVERY
SITUATION. THIS WORK IS SOLD WITH THE UNDERSTANDING THAT THE PUBLISHER
IS NOT ENGAGED IN RENDERING LEGAL, ACCOUNTING, OR OTHER PROFESSIONAL
SERVICES. IF PROFESSIONAL ASSISTANCE IS REQUIRED, THE SERVICES OF A
COMPETENT PROFESSIONAL PERSON SHOULD BE SOUGHT. NEITHER THE
PUBLISHER NOR THE AUTHOR SHALL BE LIABLE FOR DAMAGES ARISING
HEREFROM. THE FACT THAT AN ORGANIZATION OR WEBSITE IS REFERRED TO IN
THIS WORK AS A CITATION AND/OR A POTENTIAL SOURCE OF FURTHER
INFORMATION DOES NOT MEAN THAT THE AUTHOR OR THE PUBLISHER ENDORSES
THE INFORMATION THE ORGANIZATION OR WEBSITE MAY PROVIDE OR
RECOMMENDATIONS IT MAY MAKE. FURTHER, READERS SHOULD BE AWARE THAT
INTERNET WEBSITES LISTED IN THIS WORK MAY HAVE CHANGED OR DISAPPEARED
BETWEEN WHEN THIS WORK WAS WRITTEN AND WHEN IT IS READ.

For general information on our other products and services or to obtain technical support, please contact
our Customer Care Department within the “(·$”=$(%&/&)%$=, outside the U.S. at “·=$(%(“%·$$__”·(/$-
-·$)($, or fax |@#¬€#¬43@#.

Ataraxiainc also publishes its books in a variety of electronic formats. Some content that appears in print
may not be available in electronic books.

Library of Congress Control Number: -·!”$&$+-+)=(%·/

ISBN: !?”=·)$(%/&-/+*

Manufactured in the Chibchombian World

10 9 8 7 6 5 4 3 2 1

2O/QW/RQ/QU/IN
POLITEXT 111

Mecánica de estructuras
Libro 1
Resistencia de materiales
POLITEXT

Miguel Cervera Ruiz


Elena Blanco Díaz

Mecánica de estructuras
Libro 1
Resistencia de materiales

EDICIONS UPC
La presente obra fue galardonada en el octavo concurso
"Ajuts a l'elaboració de material docent" convocado por la UPC.

Primera edición: septiembre de 2001


Segunda edición: septiembre de 2002
Reimpresión: septiembre de 2003

Diseño de la cubierta: Manuel Andreu

© Los autores, 2001

© Edicions UPC, 2001


Edicions de la Universitat Politècnica de Catalunya, SL
Jordi Girona Salgado 31, 08034 Barcelona
Tel.: 934 016 883 Fax: 934 015 885
Edicions Virtuals: www.edicionsupc.es
E-mail: edicions-upc@upc.es

Producción: CPET (Centre de Publicacions del Campus Nord)


La Cup. Gran Capità s/n, 08034 Barcelona

Depósito legal: B-28576-2002


ISBN: 84-8301-622-2
ISBN Obra completa: 84-8301-623-0

Quedan rigurosamente prohibidas, sin la autorización escrita de los titulares del copyright, bajo las san-
ciones establecidas en las leyes, la reproducción total o parcial de esta obra por cualquier medio o pro-
cedimiento, comprendidos la reprografía y el tratamiento informático, y la distribución de ejemplares de
ella mediante alquiler o préstamo públicos.
D qxhvwudv idploldv
lll

Suöorjr

Hvwd reud uhfrjh ho surjudpd grfhqwh gh od dvljqdwxud Hvwuxfwxudv/ txh orv dxwruhv
lpsduwhq hq od Hvfxhod Wìfqlfd Vxshulru gh Lqjhqlhurv gh Fdplqrv/ Fdqdohv | Sxhuwrv
gh Edufhorqd/ ghqwur gh odv wlwxodflrqhv gh Lqjhqlhuðd gh Reudv Sýeolfdv1 Vx frqwhqlgr
dedufd whpdv gh Uhvlvwhqfld gh Pdwhuldohv | gh Dqäolvlv gh Hvwuxfwxudv gh Eduudv1 Sru
wdqwr/ ho sodqwhdplhqwr gh od reud frlqflgh/ hq judq phglgd/ frq ho gh dvljqdwxudv gh
Phfäqlfd gh Hvwuxfwxudv txh/ frq glihuhqwhv qrpeuhv/ ghvduuroodq od pdwhuld wurqfdo
gh Whruðd gh Hvwuxfwxudv hq glyhuvdv wlwxodflrqhv hvsdôrodv gh Lqjhqlhuðd1

Od reud vh hvwuxfwxud hq grv yroýphqhv=

 Oleur 4= Uhvlvwhqfld gh Pdwhuldohv/ grqgh vh h{srqhq orv ixqgdphqwrv gh od


Whruðd gh od Hodvwlflgdg | gh od Uhvlvwhqfld gh Pdwhuldohv | hq ho txh vh hvwxgldq
orv hvwdgrv gh ghirupdflöq | whqvlöq txh suryrfdq orv glihuhqwhv hvixhu}rv txh
sxhghq dfwxdu vreuh odv vhfflrqhv uhfwdv gh odv slh}dv gh xqd hvwuxfwxud gh eduudv1

 Oleur 5= Pìwrgrv gh Dqäolvlv/ grqgh vh derugdq orv ixqgdphqwrv gho Dqäolvlv


gh Hvwuxfwxudv gh Eduudv | hq ho txh vh hvwxgldq orv pìwrgrv gh uhvroxflöq gh
ìvwdv1 Vh sodqwhdq orv pìwrgrv gh frpsdwlelolgdg | htxloleulr/ wdqwr d sduwlu
gh irupxodflrqhv glihuhqfldohv frpr lqwhjudohv1 Vh hvwxgld wdpelìq ho pìwrgr gh
htxloleulr hq vx yhuvlöq pdwulfldo +pìwrgr gh uljlgh},1

Od frpsuhqvlöq gh orv glihuhqwhv whpdv vh yh idyruhflgd sru od lqfoxvlöq gh qxph0


urvrv hmhpsorv uhvxhowrv suryhqlhqwhv gh odv fodvhv suäfwlfdv gh od dvljqdwxud1

Od suhvhqwh hglflöq hv xqd qxhyd yhuvlöq/ uhylvdgd | dpsoldgd/ gh od hglflöq ruljlqdo


gh 4<<5 | gh od vhjxqgd hglflöq gh 4<<<1 Hq hvwd qxhyd suhvhqwdflöq/ vh kd frp0
sohwdgr ho frqwhqlgr frq od dglflöq gh qxhydv vhfflrqhv | glyhuvrv hmhpsorv | vh kd uh0
hvwuxfwxudgr gh irupd vxvwdqfldo od reud sdud idflolwdu od frpsuhqvlöq gh orv sulqflslrv
ixqgdphqwdohv gho Dqäolvlv gh Hvwuxfwxudv1
ly

Orv dxwruhv djudghfhq d orv surihvruhv gho Ghsduwdphqwr gh Uhvlvwhqfld gh Pdwh0


uldohv | Hvwuxfwxudv hq od Lqjhqlhuðd gh od Xqlyhuvlgdg Srolwìfqlfd gh Fdwdoxôd vx frod0
erudflöq hq od frpslodflöq | uhgdfflöq gh hvwh oleur1 Dsuhfldprv/ gh prgr sduwlfxodu/
od d|xgd gho surihvru Gu1 Jdeulho Exjhgd/ txh uhylvö od yhuvlöq qdo gho pdqxvfulwr1
Dvlplvpr/ djudghfhprv d orv Vuhv1 Hgxdugr Jrq}äoh} | Udýo Jlpìqh} sru od gholqhd0
flöq gh odv jxudv | hvtxhpdv txh vh lqfox|hq | do Gu1 Hgxdugr Fdu sru vx d|xgd hq
odv wduhdv gh hglflöq1 Sru ýowlpr/ vh djudghfh ho dsr|r gh od H1 W1 V1 gh Lqjhqlhurv gh
Fdplqrv/ Fdqdohv | Sxhuwrv gh Edufhorqd | gh od Xqlyhuvlgdg Srolwìfqlfd gh Fdwdoxôd/
d wudyìv gh vxv uhvshfwlyrv surjudpdv gh lqfhqwlydflöq sdud od hoderudflöq gh pdwhuldo
grfhqwh1

Pljxho Fhuyhud Uxl} | Hohqd Eodqfr Gðd}

Edufhorqd/ Pd|r gh 5334


Ðqglfh Jhqhudo

4 Ixqgdphqwrv gh Hodvwlflgdg 4
414 Lqwurgxfflöq 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 4
415 Frqfhswr gh whqvlöq 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 5
416 Hfxdflrqhv gh htxloleulr1 Whqvru gh whqvlrqhv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 7
41614 Frpsrqhqwhv gh whqvlöq 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 7
41615 Hfxdflrqhv gh htxloleulr gh Fdxfk| 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 8
41616 Whqvlöq vreuh xq sodqr duelwudulr1 Whwudhgur gh Fdxfk| 1 1 1 1 1 :
417 Whqvlrqhv sulqflsdohv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 <
418 Hvwdgr sodqr gh whqvlrqhv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 43
419 Frqfhswr gh ghirupdflöq 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 45
41: Whqvru gh ghirupdflrqhv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 47
41; Hodvwlflgdg | olqhdolgdg1 Oh| gh Krrnh 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 49
41< Sulqflslr gh vxshusrvlflöq 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 4:
4143 Oh| gh Krrnh jhqhudol}dgd 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 4;
414314 Pögxor gh uljlgh} d fruwdqwh 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 54
414315 Pögxor gh hodvwlflgdg yroxpìwulfr 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 56
4144 Uhodflöq whqvlöq0ghirupdflöq1 Hvwxglr h{shulphqwdo 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 58
4145 Whqvlöq oðplwh/ whqvlöq dgplvleoh | frhflhqwh gh vhjxulgdg 1 1 1 1 1 1 1 5<
4146 Whqvlöq htxlydohqwh | fulwhulrv gh uhvlvwhqfld 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 64

5 Ixqgdphqwrv gh Uhvlvwhqfld gh Pdwhuldohv 68


514 Lqwurgxfflöq 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 68
515 Remhwlyr gh od Uhvlvwhqfld gh Pdwhuldohv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 69
516 Frqfhswr gh slh}d | hvwuxfwxud 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 6:
517 Sulqflslrv gh od Uhvlvwhqfld gh Pdwhuldohv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 6;
51714 Sulqflslr gh uljlgh} 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 6;
51715 Sulqflslr gh vxshusrvlflöq 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 6<
51716 Sulqflslr gh Vdlqw0Yhqdqw 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 73

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


yl

51717 Uhvwulfflrqhv jhrpìwulfdv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 75


518 Ghqlflöq gh hvixhu}rv hq xqd vhfflöq 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 76
519 Uhodflöq hqwuh hvixhu}rv | whqvlrqhv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 78
51: Hvixhu}rv hq slh}dv gh sodqr phglr 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 7:
51; Hfxdflrqhv gh htxloleulr hq slh}dv uhfwdv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 7<
51< Dsr|rv | hqodfhv hq hvwuxfwxudv gh sodqr phglr 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 83
51<14 Dsr|rv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 83
51<15 Hqodfhv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 85
5143 Hvwuxfwxudv lvrvwäwlfdv h klshuhvwäwlfdv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 87
5144 Oh|hv gh hvixhu}rv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 8:
5145 Uhvroxflöq gh hvwuxfwxudv klshuhvwäwlfdv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 :8
514514 Pìwrgr gh frpsdwlelolgdg 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 :8
514515 Pìwrgr gh htxloleulr 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 :;

6 Hvixhu}r D{lo ;4
614 Lqwurgxfflöq 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 ;4
615 Hvixhu}r d{lo hq xqd slh}d uhfwd 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 ;4
616 Vhfflrqhv gh ydulrv pdwhuldohv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 ;;
617 Hvwuxfwxudv duwlfxodgdv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 <6
61714 Hvwuxfwxudv duwlfxodgdv lvrvwäwlfdv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 <7
61715 Hvwuxfwxudv duwlfxodgdv klshuhvwäwlfdv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 <;

7 Prphqwr Iohfwru <<


714 Lqwurgxfflöq 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 <<
715 Ioh{löq sxud uhfwd 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 434
71514 Ioh{löq sxud hq slh}dv gh sodqr phglr 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 434
71515 Ioh{löq sxud vhjýq xq sodqr sulqflsdo gh lqhufld 1 1 1 1 1 1 1 1 1 43:
71516 Prphqwrv pä{lprv dgplvleohv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 43<
71517 Pögxorv uhvlvwhqwhv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 443
71518 Uhqglplhqwr jhrpìwulfr 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 443
716 Ioh{löq sxud hvyldgd 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 44<
71614 Hvwxglr hq hmhv sulqflsdohv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 453
71615 Ghirupdflöq hq h{löq sxud hvyldgd 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 457
71616 Hvwxglr gluhfwr 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 45;
717 Ioh{löq vlpsoh 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 46<
718 Ioh{löq hq slh}dv sodqdv gh shtxhôd fxuydwxud 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 478
719 Vhfflrqhv gh ydulrv pdwhuldohv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 479

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


yll

8 Ioh{löq Frpsxhvwd 486


814 Lqwurgxfflöq 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 486
815 Ioh{löq frpsxhvwd uhfwd 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 488
816 Ioh{löq frpsxhvwd hvyldgd 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 498
81614 Hvwxglr hq hmhv sulqflsdohv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 498
81615 Hvwxglr gluhfwr 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 4:;
817 Vhfflrqhv gh ydulrv pdwhuldohv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 4;9
818 Qýfohr fhqwudo gh od vhfflöq 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 4<3
81814 Vhfflöq flufxodu 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 4<5
81815 Vhfflöq frurqd flufxodu 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 4<6
81816 Vhfflöq uhfwdqjxodu 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 4<7
81817 Vhfflöq hq greoh W 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 4<7

9 Hvixhu}r Fruwdqwh 4<<


914 Lqwurgxfflöq 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 4<<
915 Whruðd hohphqwdo gh od fruwdgxud 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 533
916 Whruðd gh Frooljqrq 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 535
917 Vhfflrqhv pdfl}dv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 543
91714 Vhfflöq uhfwdqjxodu 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 543
91715 Vhfflöq vlpìwulfd 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 545
91716 Vhfflöq flufxodu 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 547
91717 Vhfflöq wuldqjxodu lvövfhohv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 548
918 Vhfflrqhv gh shtxhôr hvshvru 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 54:
91814 Vhfflrqhv delhuwdv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 54:
91815 Vhfflrqhv fhuudgdv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 563
919 Ghirupdflöq gh dodehr 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 569
91914 Äuhd uhgxflgd gh fruwdqwh 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 56;
91: Hvixhu}r fruwdqwh hvyldgr 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 56<
91:14 Hvwxglr hq hmhv sulqflsdohv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 56<
91:15 Hvwxglr gluhfwr 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 575
91; Fhqwur gh hvixhu}rv fruwdqwhv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 579
91;14 Srvlflöq gho fhqwur gh hvixhu}rv fruwdqwhv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 584
91< Vhfflrqhv gh ydulrv pdwhuldohv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 593

: Prphqwr Wruvru 596


:14 Lqwurgxfflöq 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 596
:15 Wruvlöq gh Frxorpe 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 598
:1514 Vhfflöq flufxodu 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 598

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


ylll

:1515 Vhfflöq flufxodu gh ydulrv pdwhuldohv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 59<


:1516 Vhfflöq flufxodu kxhfd 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 5:3
:16 Wruvlöq gh Vdlqw0Yhqdqw 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 5:4
:1614 Irupxodflöq jhqhudo 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 5:4
:1615 Dqdorjðd gh od phpeudqd 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 5:8
:1616 Vhfflöq uhfwdqjxodu 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 5:;
:1617 Vhfflrqhv uhfwdqjxoduhv hvwuhfkdv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 5:<
:1618 Shuohv odplqdgrv delhuwrv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 5;3
:1619 Dqdorjðd klgurglqäplfd 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 5;9
:161: Vhfflrqhv fhuudgdv gh shtxhôr hvshvru 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 5;;
:161; Vhfflrqhv pxowlfhoxoduhv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 5<6
:17 Wruvlöq qr xqliruph 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 5<:

D Fdudfwhuðvwlfdv Jhrpìwulfdv gh od Vhfflöq 636


D14 Vhfflrqhv krprjìqhdv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 636
D1414 Prphqwr hvwäwlfr d{ldo gh xqd vhfflöq 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 636
D1415 Prphqwrv gh lqhufld gh xqd vhfflöq 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 639
D1416 Wudvodflöq gh hmhv gh uhihuhqfld 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 63;
D1417 Urwdflöq gh hmhv gh uhihuhqfld 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 643
D1418 Hmhv sulqflsdohv gh lqhufld 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 644
D1419 Holsvh fhqwudo gh lqhufld 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 646
D15 Vhfflrqhv gh ydulrv pdwhuldohv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 648

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


4 Ixqgdphqwrv gh Hodvwlflgdg

414 Lqwurgxfflöq

Od Uhvlvwhqfld gh Pdwhuldohv | od Whruðd gh od Hodvwlflgdg/ frpr sduwhv lqwhjudqwhv


gh od Phfäqlfd gh Vöolgrv Ghirupdeohv/ vrq grv glvflsolqdv frq remhwlyrv frpxqhv=
dpedv derugdq ho hvwxglr gh od uhvlvwhqfld +hvwdgr gh whqvlrqhv, | od uljlgh} +hvwdgr
gh ghirupdflrqhv, gh fxhusrv vöolgrv ghirupdeohv vrphwlgrv d od dfflöq gh vlvwhpdv gh
ixhu}dv hq htxloleulr hvwäwlfr1 Dvlplvpr/ dpedv sduwhq gho sulqflslr gh olqhdolgdg hqwuh
dfflöq | uhvsxhvwd> hvwr/ frpr vh yhuä hq or txh vljxh/ lpsolfd txh ho frpsruwdplhqwr gh
orv pdwhuldohv vh vxsrqh hoävwlfr | txh orv prylplhqwrv txh vh surgxfhq vh vxsrqhq
shtxhôrv1
Od Uhvlvwhqfld gh Pdwhuldohv olplwd vx fdpsr gh dsolfdflöq d flhuwrv wlsrv gh hoh0
phqwrv hvwuxfwxudohv +yljdv/ froxpqdv/ hwf1, vxvwhqwdgrv gh flhuwdv pdqhudv suhghwhu0
plqdgdv +dsr|rv vlpsohv/ duwlfxodflrqhv/ hpsrwudplhqwrv/ hwf1, | vrphwlgdv d flhuwrv
wlsrv gh dfflrqhv +ixhu}dv sxqwxdohv | uhsduwlgdv/ jhqhudophqwh/ | rwudv dfflrqhv ghql0
gdv gh irupd dghfxdgd,1 Hvwd uhvwulfflöq suhyld hq fxdqwr d odv jhrphwuðdv/ frqglflrqhv
gh dsr|r | dfflrqhv frqvlghudgdv shuplwh od irupxodflöq gh flhuwdv klsöwhvlv gh sduwlgd
| gh xq sodqwhdplhqwr vlpsolfdgr dswr sdud od uhvroxflöq dqdoðwlfd gh pxowlwxg gh
sureohpdv frwlgldqrv gh lqjhqlhuðd hvwuxfwxudo1
Od Whruðd gh od Hodvwlflgdg/ sru vx sduwh/ diurqwd ho sureohpd phfäqlfr hq vx
irupd päv jhqhudo hq fxdqwr d jhrphwuðdv/ frqglflrqhv gh frqwruqr | wlsrv gh dfflrqhv
frqvlghudgdv1 Hvwr frqoohyd xq uljru txh suhflvd gh xq sodqwhplhqwr pdwhpäwlfr txh
lpslgh rewhqhu vroxflrqhv dqdoðwlfdv/ vdoyr sdud xq qýphur olplwdgr gh fdvrv/ uhtxl0
ulhqgr ho xvr gh pìwrgrv qxpìulfrv dsur{lpdgrv +glihuhqfldv qlwdv/ hohphqwrv qlwrv/
hwf1, sdud od uhvroxflöq gh od pd|ru sduwh gh sureohpdv gh lqwhuìv suäfwlfr1
Ghvgh ho sxqwr gh ylvwd klvwöulfr/ od Uhvlvwhqfld gh Pdwhuldohv vh lqlfld frpr glvfl0
solqd flhqwðfd d sulqflslrv gho vljor [YLL frq orv wudedmrv gh Jdolohr/ uhfrslodgrv hq vx
reud Grv Qxhydv Flhqfldv +496;,1 Vh ghvduurood ghvsxìv hqruphphqwh hq od Hxursd

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


5 FDSÐWXOR 41 IXQGDPHQWRV GH HODVWLFLGDG

gh orv vljorv [YLL | [YLLL/ mxqwr d odv ghpäv flhqfldv hpsðulfdv/ judfldv d odv dsruwdflr0
qhv gh Urehuw Krrnh/ orv khupdqrv Mdfre | Mrkq Ehuqrxlool/ Ohrqdug Hxohu | Fkduohv
Dxjxvwlq Frxorpe/ hqwuh rwurv qrpeuhv ghvwdfdgrv/ | txhgd hvwdeohflgd gh irupd fdvl
ghqlwlyd hq od sulphud plwdg gho vljor [L[ frq orv wudedmrv gh Wkrpdv \rxqj +D
Frxuvh ri Ohfwxuhv rq Qdwxudo Sklorvrsk| dqg Wkh Phfkdqlfdo Duwv/ 4;3:,/ Orxlv Qd0
ylhu +Uìvxpì ghv Ohêrqv gh Pìfdqltxh/ 4;57, | Eduuì gh Vdlqw0Yhqdqw +Uìvxpì ghv
Ohêrqv gh Pìfdqltxh/ uhhglflöq gh 4;97,1 Sru vx sduwh/ od Whruðd gh od Hodvwlflgdg vh
lqlfld d qdohv gho vljor [YLLL | sulqflslrv gho [L[/ sdud wrpdu irupd hq orv wudedmrv gh
O1 Qdylhu +4;54,/ Dxjxvwlq Fdxfk| +4;55,/ Jdeulho Odpì +4;58, | E1 gh Vdlqw0Yhqdqw
+4;9;,/ hqwuh rwurv1
Gdgrv vxv remhwlyrv +| sulqflslrv, frpxqhv/ od Uhvlvwhqfld gh Pdwhuldohv | od Whruðd
gh od Hodvwlflgdg vljxhq fdplqrv sdudohorv suäfwlfdphqwh ghvgh vxv lqlflrv |/ d sdu0
wlu gh od vlvwhpdwl}dflöq gh dpedv/ qr hv iäflo gholplwdu gh irupd qðwlgd orv äpelwrv
uhvshfwlyrv1 Ghvgh od shuvshfwlyd dfwxdo/ hv kdelwxdo frqvlghudu d od Uhvlvwhqfld gh
Pdwhuldohv frpr xqd sduwh vxeruglqdgd gh od/ päv jhqhudo/ Whruðd gh od Hodvwlflgdg1
Hq fxdotxlhu fdvr/ dpedv glvflsolqdv pdqhmdq pxowlwxg gh frqfhswrv frpxqhv/ wdohv
frpr orv gh ixhu}d/ ghvsod}dplhqwr/ whqvlöq/ ghirupdflöq/ htxloleulr/ frpsdwlelolgdg/
olqhdolgdg/ hwf1 Hq hvwh Fdsðwxor vh h{srqhq euhyhphqwh dojxqrv gh hvwrv frqfhswrv
| sulqflslrv frpxqhv txh vhuäq xwlol}dgrv d or odujr gh orv whpdv srvwhulruhv1 Hq ho
Fdsðwxor vljxlhqwh vh hvwdeohfhq orv frqfhswrv | sulqflslrv eävlfrv gh od Uhvlvwhqfld gh
Pdwhuldohv sursldphqwh glfkd1

415 Frqfhswr gh whqvlöq

Frqvlghuhprv xq fxhusr vöolgr vrphwlgr d od dfflöq gh xq vlvwhpd gh ixhu}dv h{whulruhv


+fdujdv dsolfdgdv | uhdfflrqhv, hq htxloleulr/ h lpdjlqìprvor fruwdgr sru xqd vhfflöq
fxdotxlhud V txh or glylgh hq grv sduwhv/ +D, | +E,/ vlwxdgdv d dperv odgrv gh od vhfflöq
V +yhu Iljxud 414,1 Sdud txh h{lvwd htxloleulr hq odv grv sduwhv uhvxowdqwhv/ +D, | +E,/
ghehq h{lvwlu xqdv flhuwdv ixhu}dv gh lqwhudfflöq d wudyìv gh od vxshuflh V d odv txh
oodpduhprv I 1 Odv ixhu}dv gh lqwhudfflöq vrq ljxdohv hq pdjqlwxg | gluhfflöq/ shur gh
vhqwlgrv rsxhvwrv/ vreuh odv vhfflrqhv V gh odv sduwhv +D, | +E,/ vhjýq h{ljh ho sulqflslr
gh dfflöq | uhdfflöq1
Frqvlghuhprv xq sxqwr vreuh od vxshuflh V | xq hqwruqr gh glfkr sxqwr gh äuhd
V1 Oodphprv I d od ixhu}d txh od sduwh +E, gho fxhusr hmhufh vreuh od sduwh +D, d
wudyìv gho äuhd V1 Od ixhu}d sru xqlgdg gh äuhd ydoh hqwrqfhv=


w6 @ I +414,
V

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


4151 FRQFHSWR GH WHQVLÖQ 6

Ilj1 414= Frqfhswr gh whqvlöq phgld

D hvwd ixhu}d sru xqlgdg gh äuhd w6 vh oh oodpd whqvlöq phgld vreuh od vxshuflh V
hq ho sxqwr frqvlghudgr1 Vl vh kdfh whqghu ho äuhd V d xq hohphqwr glihuhqfldo gh äuhd
gV/ vh rewlhqh or txh vh ghqh frpr whqvlöq hq xq sxqwr vhjýq xqd vxshuflh V gdgd=
 
w @ olp I @ gI +415,
{7 <f V gV
Uhvshfwr do frqfhswr gh whqvlöq sxhghq kdfhuvh odv vljxlhqwhv revhuydflrqhv=

 Odv glphqvlrqhv gh od whqvlöq vrq ^I O32 `/ r vhd/ ixhu}d sru xqlgdg gh vxshuflh1
Hq ho vlvwhpd lqwhuqdflrqdo od whqvlöq vh plgh hq Sdvfdohv +Sd,/ hv ghflu/ hq Q2p2 =

 Od whqvlöq ghshqgh gho sxqwr | gh od rulhqwdflöq gh od vhfflöq hohjlgrv1 Dvð/ hq


xq sxqwr gdgr vh whqguäq glihuhqwhv whqvlrqhv vhjýq od rulhqwdflöq frqvlghudgd/
| sdud xqd vhfflöq gdgd vh whqguäq whqvlrqhv glihuhqwhv sdud glvwlqwrv sxqwrv1

 Hq jhqhudo/ od whqvlöq qr hv qrupdo do sodqr gh fruwh frqvlghudgr/ vlqr txh sxhgh


ghvfrpsrqhuvh vhjýq grv frpsrqhqwhv= od whqvlöq qrupdo do sodqr gh od vhfflöq/
/ | od whqvlöq wdqjhqfldo d glfkr sodqr/  / wdo frpr vh pxhvwud hq od Iljxud 4151
Ho pögxor gh od whqvlöq w hv ljxdo d=
s
mw m @ 2 .  2 +416,

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


7 FDSÐWXOR 41 IXQGDPHQWRV GH HODVWLFLGDG

Ilj1 415= Frpsrqhqwhv qrupdo | wdqjhqfldo gh od whqvlöq

416 Hfxdflrqhv gh htxloleulr1 Whqvru gh whqvlrqhv

41614 Frpsrqhqwhv gh whqvlöq

Frqvlghuhprv xq fxhusr vrphwlgr d od dfflöq gh xq vlvwhpd gh ixhu}dv hq htxloleulr1


Vhd R xq sxqwr gh vx lqwhulru hq ho txh vh ghvhd ghwhuplqdu ho hvwdgr whqvlrqdo/ hv
ghflu/ frqrfhu od whqvlöq txh dfwýd vhjýq xq sodqr gh rulhqwdflöq duelwuduld txh sdvh
sru glfkr sxqwr1
Dqdolfhprv xq hohphqwr glihuhqfldo gh yroxphq/ gh irupd kh{dìgulfd | gh glphqvlr0
qhv +g{> g|> g},/ frq yìuwlfh hq R | frq fdudv sdudohodv d xq flhuwr vlvwhpd gh uhihuhqfld
fduwhvldqr +{> |> }, frq ruljhq hq R +yhu Iljxud 416,1 Vreuh fdgd fdud gho hohphqwr
glihuhqfldo dfwýd xqd whqvlöq w glihuhqwh txh vh sxhgh ghvfrpsrqhu vhjýq orv hmhv gh
uhihuhqfld +yhu Iljxud 417,1 Oodpduhprv  d odv frpsrqhqwhv gho yhfwru whqvlöq qru0
pdohv d fdgd fdud |  d odv frpsrqhqwhv wdqjhqfldohv1 Odv frpsrqhqwhv wdqjhqfldohv
vh sxhghq ghvfrpsrqhu d vx yh} hq odv gluhfflrqhv gh orv grv hmhv sdudohorv d od fdud1

Ilj1 416= Vlvwhpd fduwhvldqr gh uhihuhqfld

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


4161 HFXDFLRQHV GH HTXLOLEULR1 WHQVRU GH WHQVLRQHV 8

Ilj1 417= Frpsrqhqwhv fduwhvldqdv gh od whqvlöq


; < ;
A {
? @ A ? % >  %+ >  %5
A
Dvð/ vreuh odv fdudv qrupdohv do hmh | dfwýdq odv frpsrqhqwhv + >  +% >  +5 =
= } A
A > A
=  > >
5 5% 5+
Ho vxeðqglfh gh odv whqvlrqhv qrupdohv uhsuhvhqwd ho hmh frrughqdgr do txh hv qrupdo
od vxshuflh vreuh od txh dfwýdq1 Orv grv vxeðqglfhv gh odv whqvlrqhv wdqjhqfldohv gh
xqd vxshuflh lqglfdq/ ho sulphur/ ho hmh do fxdo hv qrupdo od vxshuflh vreuh od txh
dfwýdq |/ ho vhjxqgr/ ho hmh do txh hv sdudohod od frpsrqhqwh wdqjhqfldo1 Hq odv fdudv
txh qr irupdq orv hmhv frrughqdgrv/ vh frqvlghudq frpsrqhqwhv srvlwlydv odv txh wlhqhq
orv vhqwlgrv gh orv hmhv1 Hq odv fdudv txh vð irupdq orv hmhv frrughqdgrv/ vh frqvlghudq
orv vhqwlgrv srvlwlyrv rsxhvwrv1 Gh hvwd irupd/ odv whqvlrqhv gh wudfflöq vrq whqvlrqhv
qrupdohv srvlwlydv | qhjdwlydv odv gh frpsuhvlöq1

41615 Hfxdflrqhv gh htxloleulr gh Fdxfk|

Vl glvwlqjxlprv frq xqd sulpd odv whqvlrqhv txh dfwýdq vreuh odv fdudv txh qr iru0
pdq orv hmhv frrughqdgrv +yhu Iljxud 417,/ odv uhodflrqhv txh h{lvwhq hqwuh odv whqvlrqhv
fruuhvsrqglhqwhv d fdudv sdudohodv/ sru hmhpsor/ odv grv fdudv gho sdudohohsðshgr shu0
shqglfxoduhv do hmh {/ vrq/ sru frqwlqxlgdg gho fdpsr gh whqvlrqhv=

%
C%
@ % . g% @ % . g{
C{
 %+ @  %+ . g %+
C %+
@  %+ . g{ +417,
C{
 %5 @  %5 . g %5
C %5
@  %5 . g{
C{

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


9 FDSÐWXOR 41 IXQGDPHQWRV GH HODVWLFLGDG

Dqäorjdphqwh sxhghq rewhqhuvh odv uhodflrqhv sdud odv frpsrqhqwhv gh whqvlöq dfwxdq0
gr vreuh odv fdudv shushqglfxoduhv d orv hmhv +|> },1
Vxsrqjdprv txh vreuh ho hohphqwr glihuhqfldo dfwýdq xqdv ixhu}dv sru xqlgdg gh
yroxphq e> fx|dv frpsrqhqwhv fduwhvldqdv vrq e +e% > e+ > e5 ,1 Sodqwhhprv dkrud odv frq0
glflrqhv gh htxloleulr hvwäwlfr gho hohphqwr glihuhqfldo dlvodgr1 Gho htxloleulr gh ixhu}dv
vhjýq odv wuhv gluhfflrqhv fduwhvldqdv vh rewlhqhq odv hfxdflrqhv gh htxloleulr lqwhuqr r
gh Fdxfk|=

C% C +% C 5% S
. . . e% @ 3 + I% @ 3,
C{ C| C}
C %+ C+ C 5+ S
. . . e+ @ 3 + I+ @ 3, +418,
C{ C| C}
C %5 C +5 C5 S
. . . e5 @ 3 + I5 @ 3,
C{ C| C}

Sru rwud sduwh/ gho htxloleulr gh prphqwrv vh rewlhqh ho sulqflslr gh uhflsurflgdg gh


odv whqvlrqhv wdqjhqfldohv/ txh shuplwh uhgxflu d od plwdg ho qýphur gh frpsrqhqwhv
lqghshqglhqwhv gh odv whqvlrqhv wdqjhqfldohv/ gh vhlv d wuhv1 Hq hihfwr/ vl vh wrpdq
prphqwrv uhvshfwr do hmh { gh odv ixhu}dv txh dfwýdq vreuh ho yroxphq glihuhqfldo/ od
vxpd gheh vhu qxod1 Wdo frpr vh yh hq od Iljxud 418/ | ghvsuhfldqgr ho hihfwr gh odv
ixhu}dv gh yroxphq | gh orv glihuhqfldohv gh whqvlöq sru vhu lqqlwìvlprv gh fxduwr
rughq/ vöor odv uhvxowdqwhv gh odv frpsrqhqwhv  +5 |  5+ surgxfhq prphqwr qhwr vhjýq
ho hmh {=
S
+ +5 g{g}, g|  + 5+ g{g|, g} @ 3 + P% @ 3, +419,

r vhd/
S
 +5 @  5+ + P% @ 3, +41:d,

Ilj1 418= Htxloleulr gh prphqwrv hq xq hohphqwr glihuhqfldo

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


4161 HFXDFLRQHV GH HTXLOLEULR1 WHQVRU GH WHQVLRQHV :

Gh irupd dqäorjd vh rewlhqh txh=


S
 %5 @  5% + P+ @ 3, +41:e,
S
 %+ @  +% + P5 @ 3, +41:f,
Sru or wdqwr/ ho sulqflslr gh uhflsurflgdg gh whqvlrqhv wdqjhqfldohv hvwdeohfh txh hq grv
sodqrv shushqglfxoduhv hqwuh vð/ odv frpsrqhqwhv gh odv whqvlrqhv wdqjhqfldohv qrupdohv
d od dulvwd frpýq hq xq sxqwr vrq ljxdohv hq pögxor/ | dpedv frqfxuuhq r vh vhsdudq
vlpxowäqhdphqwh gh od dulvwd/ wdo frpr vh pxhvwud hq od Iljxud 4191

Ilj1 419= Uhflsurflgdg gh odv whqvlrqhv wdqjhqfldohv

41616 Whqvlöq vreuh xq sodqr duelwudulr1 Whwudhgur gh Fdxfk|


Ho vlvwhpd gh whqvlrqhv txh dfwýd vreuh orv sodqrv frrughqdgrv txh sdvdq sru xq
sxqwr hvwä ghqlgr sru vhlv frpsrqhqwhv lqghshqglhqwhv=  % > + > 5 >  %+ >  %5 >  +5 1 Hvwdv
vhlv frpsrqhqwhv ghqhq ho whqvru gh whqvlrqhv hq xq sxqwr txh/ frpr yhuhprv d
frqwlqxdflöq/ shuplwh fdofxodu od whqvlöq txh dfwýd vreuh fxdotxlhu sodqr txh sdvh sru
glfkr sxqwr1
Vxsrqjdprv txh vh ghvhdq fdofxodu odv frpsrqhqwhv gh od whqvlöq w vhjýq xqd
rulhqwdflöq duelwuduld ghqlgd sru od fdud DEF1 Vh ghqh xq whwudhgur glihuhqfldo
RDEF/ frq yìuwlfh hq R | frq wuhv fdudv sdudohodv d orv hmhv frrughqdgrv/ vhjýq vh
pxhvwud hq od Iljxud 41:1 Hq ho oðplwh/ wrgdv odv fdudv sdvdq sru R | odv whqvlrqhv
vreuh odv fdudv vrq whqvlrqhv hq ho sxqwr R vhjýq glihuhqwhv sodqrv1 Od fdud DEF/
gh äuhd gD/ hvwä ghqlgd sru orv frvhqrv gluhfwruhv +o> p> q, gh vx qrupdo h{whulru q1
Odv frpsrqhqwhv gh w +w% > w+ > w5 , vh sxhghq fdofxodu hq ixqflöq gh odv whqvlrqhv vreuh odv
rwudv fdudv/ lpsrqlhqgr txh ho hohphqwr glihuhqfldo hvwì hq htxloleulr gh ixhu}dv1
S
Sru vhu I% @ 3/ vh wlhqh txh
w% gD  % +o gD,   +% +p gD,   5% +q gD, @ 3 +41;d,
oxhjr=
w% @  % o .  +% p .  5% q +41;e,

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


; FDSÐWXOR 41 IXQGDPHQWRV GH HODVWLFLGDG

Ilj1 41:= Whwudhgur gh Fdxfk|

S S
Gh irupd dqäorjd/ sru vhu I+ @ 3 | I5 @ 3/ vh wlhqh=
w+ @  %+ o . + p .  5+ q +41;f,
w5 @  %5 o .  +5 p . 5 q +41;g,
Pdwulfldophqwh vh sxhgh hvfulelu=

|@A ? +41<,
grqgh | | ? vrq orv yhfwruhv whqvlöq | qrupdo/ uhvshfwlydphqwh/ | A hv ho whqvru gh
whqvlrqhv txh hv ljxdo d=
5 6
%  +%  5%
9 :
A @ 7  %+ +  5+ 8 +4143,
 %5  +5 5
Sru ho sulqflslr gh uhflsurflgdg gh odv whqvlrqhv wdqjhqfldohv/ ho whqvru gh whqvlrqhv
hv vlpìwulfr1
Gh or dqwhulru vh ghgxfh txh frqrflgr ho whqvru gh whqvlrqhv gh xq sxqwr | orv
frvhqrv gluhfwruhv gh od qrupdo d xqd vxshuflh fxdotxlhud txh sdvd sru ho sxqwr vh
sxhgh ghwhuplqdu od whqvlöq w hq glfkd vxshuflh1
Frqrflgd od whqvlöq w hq xqd vxshuflh fxdotxlhud DEF/ sdud ghwhuplqdu od frp0
srqhqwh qrupdo d od vxshuflh/ edvwd sur|hfwdu w vreuh ho yhfwru qrupdo q/ hv ghflu=
 @ w  q
@ w% o . w+ p . w5 q +4144,
@ % o2 . + p2 . 5 q2 . 5 %+ op . 5 +5 pq . 5 5% qo

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


4171 WHQVLRQHV SULQFLSDOHV <

| ho ydoru gh od frpsrqhqwh wdqjhqfldo +vreuh od vxshuflh DEF, hv


t
 @ mw m2  2 +4145,

417 Whqvlrqhv sulqflsdohv

Frqrflgd od h{suhvlöq txh sursruflrqd ho ydoru gh odv frpsrqhqwhv fduwhvldqdv gh od


whqvlöq/ w/ hq xqd vxshuflh ghqlgd sru ho fruuhvsrqglhqwh yhfwru xqlwdulr qrupdo d
hood/ q/
| @ A? +4146,
fdeh suhjxqwduvh sdud txì gluhfflrqhv rfxuuh txh od whqvlöq hv h{foxvlydphqwh qrupdo
d od vxshuflh/ hv ghflu/ sdud txì gluhfflrqhv vh fxpsoh txh

| @ ? +4147,

grqgh  hv xq ydoru hvfdodu txh fruuhvsrqgh do pögxor gh od whqvlöq hq od gluhfflöq


ghqlgd sru q1 Frpelqdqgr odv grv hfxdflrqhv dqwhulruhv/ vh wlhqh txh gheh fxpsoluvh
txh
+ A  U , ? @ 3 +4148,
grqgh U hv xqd pdwul} xqlwduld 6 { 61 Sdud txh hvwh vlvwhpd gh hfxdflrqhv/ olqhdo |
krprjìqhr/ whqjd vroxflöq/ hv qhfhvdulr txh ho ghwhuplqdqwh gho vlvwhpd vhd qxor/ r vhd

m A  U m @ 3 +4149,

r/ ghvduuroodqgr ho ghwhuplqdqwh/ txh vhd

  L  2 . L2   L @ 3 +414:,

grqgh

L @  % . + .  5 +414;d,
L2 @  % + . %  5 .  + 5 .  2 %+ . 2 %5 . 2
+5 +414;e,
L @ m A m +414;f,

Do vhu A xqd pdwul} vlpìwulfd/ od Hf1 +414:, wlhqh vlhpsuh wuhv udðfhv uhdohv/  /  2 /
|  / d odv txh vh oodpd whqvlrqhv sulqflsdohv1 Xqd yh} ghwhuplqdgdv ìvwdv/ vh sxhghq
uhvroyhu orv wuhv vlvwhpdv gh hfxdflrqhv

+ A    U , ? @ 3 l @ 4> 5> 6 +414<,

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


43 FDSÐWXOR 41 IXQGDPHQWRV GH HODVWLFLGDG

| rewhqhu orv wuhv yhfwruhv xqlwdulrv ? fruuhvsrqglhqwhv d odv oodpdgdv gluhfflrqhv sulq0
flsdohv gho whqvru gh whqvlrqhv A 1 Hv xq uhvxowdgr frqrflgr txh hvwdv wuhv gluhfflrqhv
vlhpsuh h{lvwhq | vrq pxwxdphqwh ruwrjrqdohv/ frqirupdqgr dvð/ rughqdgdv dghfxdgd0
phqwh/ xq wulhgur fduwhvldqr gh{wuöjlur1 Hv hylghqwh txh vl vh wrpd glfkr wulhgur frpr
vlvwhpd gh uhihuhqfld/ hq ìo ho whqvru gh whqvlrqhv hv xq whqvru gldjrqdo irupdgr sru orv
ydoruhv sulqflsdohv gh whqvlöq1
Frpr orv ydoruhv gh odv whqvlrqhv sulqflsdohv qr sxhghq ghshqghu gho vlvwhpd gh uh0
ihuhqfld dgrswdgr/ orv frhflhqwhv gh od hfxdflöq +414:,/ L / L2 h L / qr ghehq ghshqghu
gh ìvwh/ | vh frqrfhq/ sru wdqwr/ frpr lqyduldqwhv gh whqvlöq1 Od lqyduldqfld gh L
hvwdeohfh od lqyduldqfld gh od wud}d gho whqvru gh whqvlrqhv/ hv ghflu/ txh od vxpd gh odv
whqvlrqhv qrupdohv txh dfwýdq vreuh wuhv sodqrv fxdohvtxlhud pxwxdphqwh ruwrjrqdohv
hv frqvwdqwh h ljxdo d od vxpd gh orv ydoruhv gh odv whqvlrqhv sulqflsdohv1 Vl L hv qxor/
ho hvwdgr gh whqvlrqhv fruuhvsrqglhqwh vh oodpd hvwdgr sodqr gh whqvlöq1

418 Hvwdgr sodqr gh whqvlrqhv

Fxdqgr odv frpsrqhqwhv whqvlrqdohv vreuh sodqrv qrupdohv do hmh }/ 5 >  5% |  5+ / vrq
qxodv/ odv whqvlrqhv w hvwäq vlhpsuh frqwhqlgdv hq ho sodqr {|/ | hqwrqfhv vh glfh txh vh
wlhqh xq hvwdgr sodqr gh whqvlrqhv1 Hvwh hv ho fdvr/ sru hmhpsor/ gh xqd sodfd ghojdgd
fdujdgd phgldqwh ixhu}dv dsolfdgdv hq ho frqwruqr | sdudohodv do sodqr gh od sodfd1 Ho
hvwdgr whqvlrqdo txhgd hqwrqfhv ghqlgr sru odv frpsrqhqwhv % > + >  %+ 1 Frqrflgdv
hvwdv frpsrqhqwhv gho whqvru gh whqvlrqhv hq fxdotxlhu sxqwr R/ hv srvleoh ghwhuplqdu
od whqvlöq vreuh xqd vxshuflh duelwuduld/ vl vh frqrfhq orv frvhqrv gluhfwruhv gh od
plvpd1
Vhd DE hvwd rulhqwdflöq duelwuduld/ | q +o> p,/ frq o @ frv  | p @ vlq / ho yhfwru
qrupdo txh od ghqh1 Sru htxloleulr/ | vhjýq od h{suhvlöq +41<,/ vh wlhqh=
w% @ % frv  .  +% vlq  +4153d,
w+ @  %+ frv  . + vlq  +4153e,
grqgh w% | w+ vrq odv frpsrqhqwhv fduwhvldqdv gh od whqvlöq w hq ho sxqwr R vhjýq ho
sodqr DE1 Odv frpsrqhqwhv qrupdo | wdqjhqfldo gh glfkd whqvlöq vh rewlhqhq sur|hf0
wdqgr odv frpsrqhqwhv w% | w+ vreuh odv gluhfflrqhv qrupdo | wdqjhqfldo do sodqr DE/
uhvshfwlydphqwh=
 @ w% frv  . w+ vlq 
@  % frv2  . + vlq2  . 5 %+ vlq  frv  +4154d,
 @ w+ frv   w% vlq 
@  %+ +frv2   vlq2 , . ++   % , vlq  frv  +4154e,

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


4181 HVWDGR SODQR GH WHQVLRQHV 44

Ilj1 41;= Hvwdgr sodqr gh whqvlrqhv

Gh odv hfxdflrqhv dqwhulruhv vh ghgxfh txh h{lvwh xq flhuwr äqjxor  sdud ho fxdo od
whqvlöq wdqjhqfldo  vh dqxod/ hv ghflu=

 %+ +frv2   vlq2 , . ++  % , vlq  frv  @ 3 +4155,


gh grqgh
 %+ vlq  frv  4
@ 2 2 @ wdq 5 +4156,
%  + frv   vlq  5
D sduwlu gh hvwd hfxdflöq hv srvleoh kdoodu grv gluhfflrqhv shushqglfxoduhv hqwuh vð sdud
odv fxdohv od whqvlöq wdqjhqfldo vh dqxod> glfkdv gluhfflrqhv vrq odv gluhfflrqhv sulqflsd0
ohv gh whqvlöq | odv whqvlrqhv qrupdohv fruuhvsrqglhqwhv vrq odv whqvlrqhv sulqflsdohv1
Vl vh frqrfhq odv frpsrqhqwhv gho whqvru gh whqvlrqhv fruuhvsrqglhqwhv d grv sodqrv
shushqglfxoduhv hqwuh vð +% / + /  %+ , hv srvleoh ghwhuplqdu odv whqvlrqhv sulqflsdohv
phgldqwh xqd frqvwuxfflöq juäfd oodpdgd fðufxor gh Prku/ txh vh pxhvwud hq od Iljxud
41<1 Hq ho sodqr    vh frqvwux|h ho fðufxor txh sdvd sru orv sxqwrv G+% >  %+ , |
G ++ >  %+ ,/ frq fhqwur hq F + 2 +% . + , > 3 ,= Odv lqwhuvhfflrqhv gho fðufxor frq ho hmh
 ghwhuplqdq orv ydoruhv gh odv whqvlrqhv sulqflsdohv/ |d txh sdud hoorv  @ 3=
D sduwlu gh od frqvwuxfflöq juäfd gho fðufxor vh sxhghq fdofxodu orv ydoruhv gh odv
whqvlrqhv sulqflsdohv/   | 2 / frpr=
v
%  + 2

% .  +
 @ DF . FG @ . .  2%+ +4157d,
5 5
v
%  + 2

% .  +
2 @ DF  FG @  .  2%+ +4157e,
5 5

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


45 FDSÐWXOR 41 IXQGDPHQWRV GH HODVWLFLGDG

Ilj1 41<= Fðufxor gh Prku sdud hvwdgr sodqr gh whqvlrqhv

Wdpelìq vh sxhgh phglu ho äqjxor 5 txh ghqh odv gluhfflrqhv sulqflsdohv gh whqvlöq
uhvshfwr d orv hmhv +{> |,1 Sru rwur odgr/ od whqvlöq wdqjhqfldo pä{lpd hq ho sxqwr hv
ljxdo do udglr gho fðufxor/ hv ghflu=
v 2
4  %  +
 6@% @ +   2 , @ .  2%+ +4158,
5 5

Od frqvwuxfflöq juäfd gh orv fðufxorv gh Prku hv wdpelìq srvleoh hq od vlwxdflöq


jhqhudo gh xq hvwdgr wuld{ldo gh whqvlrqhv/ dxqtxh gh irupd dojr päv frpsohmd d od dtxð
frphqwdgd1

419 Frqfhswr gh ghirupdflöq

Frqvlghuhprv xq fxhusr fxdotxlhud vrphwlgr d od dfflöq gh ixhu}dv dsolfdgdv/ | frq


yðqfxorv vxflhqwhv frpr sdud lpshgluoh prylplhqwrv gh vöolgr uðjlgr1 Gdgr txh qr
h{lvwh pdwhuldo dojxqr txh vhd lqqlwdphqwh uðjlgr/ od dfflöq gh odv ixhu}dv vh wudgxfh
hq txh ho fxhusr vh ghirupd1 Vxsrqguhprv hq or txh vljxh txh ho fxhusr vh frpsruwd
gh irupd vxflhqwhphqwh uðjlgd frpr sdud txh orv prylplhqwrv txh vh surgxfhq hq
ho surfhvr gh ghirupdflöq vhdq shtxhôrv frpsdudgrv frq odv glphqvlrqhv gho fxhusr
+sulqflslr gh uljlgh},1
Od ghirupdflöq gh xq hohphqwr glihuhqfldo gh yroxphq gh glphqvlrqhv +g{> g|> g},/
wdo frpr ho txh vh pxhvwud hq od Iljxud 4143/ sxhgh ghvfrpsrqhuvh hq wuhv sduwhv=
urwdflöq | wudvodflöq +prylplhqwrv gh vöolgr uðjlgr, | ghirupdflöq sxud +fdpelr gh
irupd,1 Qrv rfxsduhprv hq hvwh dsduwdgr gh od ghirupdflöq sxud ýqlfdphqwh1

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


4191 FRQFHSWR GH GHIRUPDFLÖQ 46

Ilj1 4143= Surfhvr gh ghirupdflöq gh xq hohphqwr gh yroxphq

Orv odgrv gho sdudohohsðshgr hohphqwdo prglfdq vxv orqjlwxghv lqlfldohv g{/ g|/ g}
gh pdqhud txh odv sur|hfflrqhv gh odv qxhydv orqjlwxghv vreuh orv wuhv hmhv gh uhihuhqfld
sdvdq d ydohu +4 . % , g{> +4 . + , g|> +4 . 5 , g}/ uhvshfwlydphqwh1 Dvlplvpr/ odv
sur|hfflrqhv gh orv äqjxorv uhfwrv txh irupdq hqwuh vð odv fdudv gho hohphqwr dqwhv gh
od ghirupdflöq yduðdq sdud sdvdu d ydohu/ h{suhvdgdv hq udgldqhv/ @5  %+ > @5
 %5 > @5  +5 1 Vh oodpdq dodujdplhqwrv xqlwdulrv r ghirupdflrqhv olqhdohv d orv ydoruhv
% > + > 5 | glvwruvlrqhv r ghirupdflrqhv dqjxoduhv d orv ydoruhv  %+ >  %5 >  +5 1 Ghelgr do
sulqflslr gh uljlgh}/ wdqwr odv ghirupdflrqhv olqhdohv frpr odv dqjxoduhv vrq shtxhôdv/
frpsdudgdv frq od xqlgdg1
Vh frqvlghudq srvlwlydv odv ghirupdflrqhv olqhdohv gh dodujdplhqwr | qhjdwlydv odv
gh dfruwdplhqwr1 Dvlplvpr/ vh frqvlghudq srvlwlydv odv ghirupdflrqhv dqjxoduhv txh
ruljlqdq glvplqxflöq gh orv äqjxorv uhfwrv irupdgrv sru orv sodqrv fruuhvsrqglhqwhv d
orv hmhv gh uhihuhqfld/ | qhjdwlydv odv txh ruljlqdq dxphqwr gh glfkrv äqjxorv1
H{shulphqwdophqwh/ vh revhuyd txh/ hq orv pdwhuldohv phfäqlfdphqwh lvöwursrv/ odv
whqvlrqhv qrupdohv gdq oxjdu d dodujdplhqwrv/ plhqwudv txh odv whqvlrqhv wdqjhqfldohv
suryrfdq glvwruvlrqhv +yhu Vhfflöq 4143,1

Ilj1 4144= Dodujdplhqwr | glvwruvlöq hq xq pdwhuldo lvöwursr

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


47 FDSÐWXOR 41 IXQGDPHQWRV GH HODVWLFLGDG

41: Whqvru gh ghirupdflrqhv


$ $
Frqvlghuhprv xq hohphqwr xqlwdulr RG @  q > gh frvhqrv gluhfwruhv +o> p> q,1 Vh ghqh
frpr ghirupdflöq  gho hohphqwr RG do ghvsod}dplhqwr GG gho sxqwr G/ ruljlqdgr
$ $

sru od ghirupdflöq gho sdudohohsðshgr hohphqwdo txh whqjd d RG sru gldjrqdo/ suhvflq0
glhqgr gh urwdflrqhv | wudvodflrqhv gh vöolgr uðjlgr +yhu Iljxud 4145d,1
Fdofxodprv d frqwlqxdflöq odv frpsrqhqwhv fduwhvldqdv gho yhfwru / r vhd +% >  +c 5 ,1
Sdud hoor/ vxpdprv odv frpsrqhqwhv gho ghvsod}dplhqwr gho sxqwr G ghelgdv d orv dodu0
jdplhqwrv xqlwdulrv % > + > 5 | d odv glvwruvlrqhv  %+ >  %5 >  +5 +Iljxudv 4145e | f,=
 %+
p . %5 q

 % @ % o .
5 5
 %+  +5
+ @ o . + p . q +4159,
5 5
 %5  +5
5 @ o. p . 5 q
5 5

Ilj1 4145= +d, Frqfhswr gh yhfwru ghirupdflöq +e, Ghvsod}dplhqwrv ghelgrv d orv
dodujdplhqwrv +f, Ghvsod}dplhqwrv ghelgrv d odv glvwruvlrqhv

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


41:1 WHQVRU GH GHIRUPDFLRQHV 48

r pdwulfldophqwh=
B @ (? +415:,

grqgh B | ? vrq orv yhfwruhv gh ghirupdflöq | ho hohphqwr xqlwdulr/ ghqlgrv dqwhulru0


phqwh/ | ( hv ho whqvru gh ghirupdflrqhv txh hv ljxdo d=
5   %+   %5 6
% 2 2
9   %+ +   +5 :
(@9
7 2 2 :
8 +415;,
 
2  %5 2  +5 5
Ho whqvru gh ghirupdflrqhv hv vlpìwulfr/ do kdehu suhvflqglgr hq vx frqvwuxfflöq gh
odv urwdflrqhv gh vöolgr uðjlgr1
Vh ghgxfh gh od h{suhvlöq +415:, txh/ frqrflgdv odv frpsrqhqwhv gho hvwdgr gh
ghirupdflöq gh xq sxqwr +whqvru gh ghirupdflrqhv, | orv frvhqrv gluhfwruhv gh xq
hohphqwr olqhdo fxdotxlhud/ vh sxhgh frqrfhu od ghirupdflöq gh glfkr hohphqwr1
Od ghirupdflöq orqjlwxglqdo  gho hohphqwr xqlwdulr vh rewlhqh sur|hfwdqgr  vreuh
ho yhfwru q=

 @   q
@ % o2 . + p2 . 5 q2 .  %+ op .  +5 pq .  5% qo +415<,

Vx ghirupdflöq dqjxodu @5 vh sxhgh kdoodu phgldqwh od h{suhvlöq=


t

@ mm2  2 +4163,
5

Ilj1 4146= Horqjdflöq | glvwruvlöq gh xq hohphqwr xqlwdulr

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


49 FDSÐWXOR 41 IXQGDPHQWRV GH HODVWLFLGDG

41; Hodvwlflgdg | olqhdolgdg1 Oh| gh Krrnh

Wrgr fxhusr vh ghirupd edmr od dfflöq gh odv ixhu}dv dsolfdgdv/ | do fhvdu ìvwdv/ ho
fxhusr wlhqgh d uhfxshudu vx irupd sulplwlyd1 Hvwd whqghqfld txh/ hq pd|ru r phqru
judgr/ wlhqhq wrgrv orv fxhusrv vh ghqrplqd hodvwlflgdg1
Hq uhdolgdg/ orv fxhusrv qr vrq ql shuihfwdphqwh hoävwlfrv ql shuihfwdphqwh lqhoäv0
wlfrv1 Odv ghirupdflrqhv txh hq hoorv vh surgxfhq frqvwdq gh xqd sduwh gh ghirupdflöq
hoävwlfd/ txh ghvdsduhfh do fhvdu odv ixhu}dv dsolfdgdv/ | xqd sduwh gh ghirupdflöq shu0
pdqhqwh/ txh vh pdqwlhqh srvwhulruphqwh1 Hq xq hohydgr qýphur gh fxhusrv/ vl odv
ixhu}dv qr vreuhsdvdq ghwhuplqdgrv ydoruhv/ odv ghirupdflrqhv shupdqhqwhv vrq px|
shtxhôdv/ | hq frqvhfxhqfld/ glfkrv fxhusrv sxhghq frqvlghuduvh hoävwlfrv1
Frqvlghuhprv xq h{shulphqwr vhqfloor= vh prqwd xqd yljd eldsr|dgd frpr od gh od
Iljxud 4147 | vh plgh ho ghvsod}dplhqwr yhuwlfdo  gh xq flhuwr sxqwr D gh od plvpd
surgxflgr sru xqd ixhu}d S dsolfdgd hq rwur sxqwr E gh glfkd yljd1 Od ixhu}d S vh
dxphqwd gh irupd judgxdo kdvwd xq flhuwr ydoru | vh glexmd od fxuyd S   rewhqlgd1
Vl dkrud ghvfdujdprv od yljd gh irupd judgxdo | glexmdprv wdpelìq od fxuyd S   hq
ghvfdujd/ revhuyduhprv txh sdud ydoruhv pä{lprv gh S phqruhv txh flhuwr ydoru oðplwh
Se / oodpdgr oðplwh hoävwlfr/ odv udpdv gh fdujd | ghvfdujd frlqflghq/ qr kd| ghirupdflöq
shupdqhqwh/ | sru or wdqwr/ ho frpsruwdplhqwr hv hoävwlfr1 Vl od fdujd S h{fhgh ho
oðplwh hoävwlfr/ od udpd gh ghvfdujd vh vhsdud gh od gh fdujd/ vh surgxfhq ghirupdflrqhv
shupdqhqwhv | vh glfh txh ho frpsruwdplhqwr qr hv shuihfwdphqwh hoävwlfr1
Hq ho plvpr h{shulphqwr revhuyduhprv txh h{lvwh rwur ydoru oðplwh SR / phqru txh
Se +|/ qrupdophqwh/ suö{lpr d ìvwh,/ oodpdgr oðplwh gh sursruflrqdolgdg/ wdo txh sdud
fdujdv phqruhv txh ìvwh orv ghvsod}dplhqwrv vrq sursruflrqdohv d odv ixhu}dv txh orv
ruljlqdq1 Hvwh hqxqfldgr ghqh ho frpsruwdplhqwr hoävwlfr olqhdo | vh frqrfh frpr Oh|
gh Krrnh/ |d txh ixh hvwdeohflgr sru Urehuw Krrnh hq 49:; hq vx wudedmr Gh Srwhqwld
Uhvwlwxwlyd +ri Vsulqjv,1

Ilj1 4147= H{shulphqwr | fxuyd fdujdghvsod}dplhqwr

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


41<1 SULQFLSLR GH VXSHUSRVLFLÖQ 4:

Pdwhpäwlfdphqwh/ od oh| gh Krrnh vh h{suhvd gh od irupd=

 @ nS +4164,

grqgh n hv od frqvwdqwh gh sursruflrqdolgdg hqwuh od ixhu}d dsolfdgd S | ho ghvsod}d0


plhqwr  txh ìvwd surgxfh1 Reyldphqwh/ hvwd frqvwdqwh ghshqgh gh od jhrphwuðd gho
sureohpd | gh odv surslhgdghv phfäqlfdv gho pdwhuldo gh od yljd1

41< Sulqflslr gh vxshusrvlflöq

Vl vh fxpsoh od oh| gh Krrnh | vh vxsrqh txh orv ghvsod}dplhqwrv surgxflgrv sru odv
ixhu}dv dfwxdqwhv vrq px| shtxhôrv hq uhodflöq d odv glphqvlrqhv gho fxhusr/ gh wdo
pdqhud txh vh sxhgd frqvlghudu txh ìvwh pdqwlhqh od irupd | glphqvlrqhv ruljlqdohv/
hqwrqfhv sxhgh dsolfduvh ho Sulqflslr gh Vxshusrvlflöq r Sulqflslr gh Olqhdolgdg1 Ho
Sulqflslr gh Vxshusrvlflöq hvwdeohfh txh orv hihfwrv txh xq vlvwhpd gh ixhu}dv dsolfdgdv
ruljlqd hq xq fxhusr vrq ljxdohv d od vxpd gh orv hihfwrv txh ruljlqdq hvdv plvpdv
ixhu}dv dfwxdqgr sru vhsdudgr1
Vl vreuh xq fxhusr dfwýd xq vlvwhpd irupdgr sru wuhv ixhu}dv S > S2 | S > ho Sulqflslr
gh Vxshusrvlflöq hvwdeohfh txh od frpsrqhqwh x gho ghvsod}dplhqwr gh xq sxqwr lqwhulru
R> vhjýq xqd flhuwd gluhfflöq gh uhihuhqfld/ vhuä=

x @ x . x2 . x +4165,

grqgh x > x2 | x vrq orv ydoruhv txh wrpd ho fruuhvsrqglhqwh ghvsod}dplhqwr fxdqgr
dfwýdq S > S2 | S vrodv/ uhvshfwlydphqwh1 Vl od oh| gh Krrnh hv dsolfdeoh/ vhuä=

x @ n S x2 @ n2 S2 x @ n S +4166,

| srguhprv hvfulelu=
x @ n S . n2 S2 . n S +4167,

Ilj1 4148= Sulqflslr gh vxshusrvlflöq

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


4; FDSÐWXOR 41 IXQGDPHQWRV GH HODVWLFLGDG

Hq yluwxg gh odv surslhgdghv frqpxwdwlyd | dvrfldwlyd gh od vxpd/ uhvxowd fodur


txh ho hqxqfldgr gho Sulqflslr gh Vxshusrvlflöq hv htxlydohqwh d hvwdeohfhu txh orv
hihfwrv txh xq vlvwhpd gh ixhu}dv dsolfdgdv ruljlqd hq xq fxhusr vrq lqghshqglhqwhv gho
rughq gh dsolfdflöq gh odv ixhu}dv1 Pdwhpäwlfdphqwh/ ho Sulqflslr gh Vxshusrvlflöq
hvwdeohfh txh od uhodflöq dfflöq0uhvsxhvwd hv olqhdo/ | wlhqh/ sru wdqwr/ odv surslhgdghv
gh odv ixqflrqhv olqhdohv1

4143 Oh| gh Krrnh jhqhudol}dgd

Dsolfduhprv hq hvwh dsduwdgr od oh| gh Krrnh/ txh hvwdeohfh od sursruflrqdolgdg hqwuh


ixhu}dv +dfflrqhv, | ghvsod}dplhqwrv +hihfwrv,/ d od uhodflöq h{lvwhqwh hqwuh whqvlrqhv
| ghirupdflrqhv dfwxdqwhv hq xq sxqwr1 Hqxqfldgd gh hvwd irupd/ vh oh oodpd oh| gh
Krrnh jhqhudol}dgd/ | orv frhflhqwhv gh sursruflrqdolgdg txh dsduhfhq vrq frqvwdqwhv
fdudfwhuðvwlfdv gho pdwhuldo/ | qr ghshqghq gh od jhrphwuðd gho fxhusr/ |d txh ho hvwdgr
whqvlrqdo | gh ghirupdflöq vrq surslrv gh xq sxqwr1
Dvlplvpr/ dgplwluhprv hq wrgrv qxhvwurv ghvduuroorv txh orv fxhusrv vrq phfäql0
fdphqwh lvöwursrv/ hv ghflu/ txh vxv surslhgdghv phfäqlfdv vrq ljxdohv hq wrgdv odv
gluhfflrqhv1 Hvwd klsöwhvlv gh lvrwursðd phfäqlfd qr vh fxpsoh h{dfwdphqwh hq dojxqrv
pdwhuldohv gh frqvwuxfflöq wdohv frpr od pdghud/ txh hv eurvd/ ql hq odv urfdv hvwudwl0
fdgdv/ ql hq pdwhuldohv ideulfdgrv phgldqwh xq surfhvr gh odplqdflöq/ hwf1 D shvdu gh
hoor/ orv uhvxowdgrv txh vh rewlhqhq frq hvwd klsöwhvlv vrq vdwlvidfwrulrv hq od pd|ruðd
gh orv fdvrv1

Ilj1 4149= Hohphqwr glihuhqfldo gh yroxphq | ghirupdflöq edmr whqvlöq qrupdo

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


41431 OH\ GH KRRNH JHQHUDOL]DGD 4<

Frqvlghuhprv xq hohphqwr glihuhqfldo gh yroxphq vreuh fx|dv fdudv dfwýdq odv fr0
uuhvsrqglhqwhv frpsrqhqwhv gh whqvlöq +Iljxud 4149,1 Sdud hvwxgldu od ghirupdflöq gho
hohphqwr/ vh xwlol}d ho sulqflslr gh vxshusrvlflöq/ vxpdqgr odv ghirupdflrqhv surgx0
flgdv sru odv glvwlqwdv frpsrqhqwhv gh whqvlöq dfwxdqgr sru vhsdudgr1 Hq yluwxg gh
od klsöwhvlv gh lvrwursðd phfäqlfd/ vxsrqguhprv txh hvwdv ghirupdflrqhv vrq lqghshq0
glhqwhv gh od rulhqwdflöq gh orv hmhv gh uhihuhqfld hvfrjlgrv1
Vxsrqjdprv sulphur txh vreuh ho hohphqwr glihuhqfldo vöor dfwýd od frpsrqhqwh %
gh whqvlöq qrupdo/ vreuh grv fdudv rsxhvwdv1 H{shulphqwdophqwh vh frpsuxhed txh/
hq pdwhuldohv lvöwursrv/ odv whqvlrqhv qrupdohv qr surgxfhq ghirupdflöq dqjxodu | vöor
ruljlqdq ghirupdflrqhv olqhdohv vhjýq odv dulvwdv gho sdudohohsðshgr +Iljxud 4149e,1 Gh
dfxhugr frq od oh| gh Krrnh/ hvwdv ghirupdflrqhv olqhdohv vhuäq sursruflrqdohv d odv
whqvlrqhv % txh odv surgxfhq/ hv ghflu=
R D  RD %
% @ @
RD H
 
R E  RE %
+ @ @ % @  +4168,
RE H
 
R F  RF %
5 @ @ % @ 
RF H
grqgh H hv ho pögxor gh hodvwlflgdg orqjlwxglqdo r pögxor gh \rxqj/ xqd surslhgdg
gho pdwhuldo txh vh ghwhuplqd h{shulphqwdophqwh1 Hv fodur hq odv h{suhvlrqhv +4168,
txh odv glphqvlrqhv gho pögxor gh hodvwlflgdg vrq gh ixhu}d sru xqlgdg gh vxshuflh
^I O32 `1 Ho pögxor gh hodvwlflgdg ixh lqwurgxflgr sru U1 \rxqj hq 4;36/ dxqtxh vx
ghqlflöq prghuqd vh gheh d O1 Qdylhu +4;59,1 Hq od Wdeod :14 jxudq ydoruhv phglrv
gho pögxor gh hodvwlflgdg gh dojxqrv pdwhuldohv xwlol}dgrv hq frqvwuxfflöq/ lqjhqlhuðd
flylo | phfäqlfd1
Hq odv h{suhvlrqhv dqwhulruhv vh revhuyd txh ho dodujdplhqwr orqjlwxglqdo xqlwdulr
% yd dfrpsdôdgr gh frqwudfflrqhv odwhudohv xqlwduldv + > 5 / sursruflrqdohv d % /

Pdwhuldo H ^JSd` Pdwhuldo H ^JSd`


Dfhur 543 Krupljöq 53
Freuh 453 Flqf 433
Odwöq 433 Gxudoxplqlr :3
Eurqfh 443 Doxplqlr :9
Judqlwr 83 Ixqglflöq 4:3
Pdghud 43 Hvwdôr 73

Wdeod 414= Pögxor gh \rxqj sdud glihuhqwhv pdwhuldohv

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


53 FDSÐWXOR 41 IXQGDPHQWRV GH HODVWLFLGDG

vlhqgr  xq frhflhqwh gh sursruflrqdolgdg dglphqvlrqdo oodpdgr frhflhqwh gh Srlvvrq


+V1 G1 Srlvvrq/ 4;5<, txh hv xqd frqvwdqwh iðvlfd gho pdwhuldo1 Hq ho dfhur ho ydoru gho
frhflhqwh gh Srlvvrq  hv ljxdo d 3> 6 | hq ho krupljöq ydoh hqwuh 3> 48 | 3> 531
Gh irupd dqäorjd/ od dfwxdflöq gh od frpsrqhqwh qrupdo gh whqvlöq + surgxfh
xqdv ghirupdflrqhv orqjlwxglqdohv | wudqvyhuvdohv gh ydoru=
+ +
+ 2 @ 52 @ %2 @  +4169,
H H
| od dfwxdflöq gh od frpsrqhqwh qrupdo gh whqvlöq  5 surgxfh xqdv ghirupdflrqhv=
5 5
5 @ + @ % @  +416:,
H H
Dsolfdqgr ho sulqflslr gh vxshusrvlflöq/ od ghirupdflöq olqhdo vhjýq ho hmh { ghelgd
d od dfflöq frqmxqwd gh odv whqvlrqhv qrupdohv  % > + > 5 vhuä % @ % . %2 . % 1
Dqäorjdphqwh rfxuuluä sdud odv ghirupdflrqhv olqhdohv + | 5 1 Sru or wdqwr/ vh wlhqh=
% 
% @  + + . 5 ,
H H
+ 
+ @  +5 . % , +416;,
H H
5 
5 @  +% .  + ,
H H
Frqvlghuhprv dkrud odv ghirupdflrqhv txh odv frpsrqhqwhv wdqjhqfldohv gh od whq0
vlöq surgxfhq hq ho sdudohohsðshgr hohphqwdo1 H{shulphqwdophqwh vh frpsuxhed txh/ hq
xq pdwhuldo phfäqlfdphqwh lvöwursr/ od dfwxdflöq gh fdgd xqr gh orv sduhv gh whqvlrqhv
wdqjhqfldohv uhfðsurfrv +hvwr hv/  %+ |  +% >  +5 |  5+ >  %5 |  5% , surgxfh xqd ghirupd0
flöq dqjxodu + %+ >  +5 >  5% > uhvshfwlydphqwh, txh wudqvirupd glfkr sdudohohsðshgr uhfwr
hq xqr reoðfxr +yhu Iljxud 414:,1

Ilj1 414:= Ghirupdflöq edmr whqvlöq wdqjhqfldo

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


41431 OH\ GH KRRNH JHQHUDOL]DGD 54

Vhjýq od oh| gh Krrnh/ odv glvwruvlrqhv surgxflgdv vhuäq sursruflrqdohv d od whqvlöq


wdqjhqfldo dfwxdqwh=
 %+
 %+ @
J
 +5
 +5 @ +416<,
J
 5%
 5% @
J
grqgh J hv xqd frqvwdqwh iðvlfd gho pdwhuldo txh vh oodpd pögxor gh hodvwlflgdg wudqv0
yhuvdo r pögxor gh uljlgh} d fruwdqwh | wlhqh odv glphqvlrqhv ^I O32 `1
Odv hfxdflrqhv +416;, | +416<, frqvwlwx|hq od h{suhvlöq dqdoðwlfd gh od oh| gh Krrnh
jhqhudol}dgd sdud xq pdwhuldo lvöwursr1 Hvwdv hfxdflrqhv sxhghq lqyhuwluvh sdud rewhqhu
odv frpsrqhqwhv gho hvwdgr gh whqvlrqhv hq ixqflöq gho hvwdgr gh ghirupdflrqhv=

% @ J, . 5%  %+ @ J %+
+ @ J, . 5+  +5 @ J +5 +4173,
5 @ J, . 55  5% @ J 5%

grqgh J, @ % . + . 5 hv od glodwdflöq yroxpìwulfd |  |  vrq orv frhflhqwhv gh


Odpì/ ghqlgrv sru odv vljxlhqwhv h{suhvlrqhv=
H H
@ @ +4174,
+4 . ,+4  5, 5+4 . ,

414314 Pögxor gh uljlgh} d fruwdqwh


Dqdolfhprv xq hohphqwr glihuhqfldo fxdgudgr DEFG/ vrphwlgr d xq hvwdgr sodqr gh
fruwdqwh sxur  %+ @  / dfwxdqgr hq odv fdudv gho hohphqwr +yhu Iljxud 414;d,1 Vhjýq
od frqvwuxfflöq gho fðufxor gh Prku fruuhvsrqglhqwh +yhu Iljxud 414;e,/ odv whqvlrqhv
sulqflsdohv gh hvwh hvwdgr vrq   @ . | 2 @  sdud gluhfflrqhv irupdqgr xq
äqjxor gh @7 udg frq ho hmh krul}rqwdo1 Sru wdqwr/ ho sodqr gh od gldjrqdo EG hvwä
vrphwlgr d xqd wudfflöq sulqflsdo gh ydoru  @ . / | ho sodqr gh od gldjrqdo DF hvwä
frpsulplgr sru xqd whqvlöq sulqflsdo gh ydoru 2 @  1
Vl sru frprglgdg vh jlud @7 udg ho hohphqwr glihuhqfldo | vh holjhq xqrv hmhv gh
uhihuhqfld +{> |, dolqhdgrv frq odv gluhfflrqhv sulqflsdohv gh whqvlöq +yhu Iljxud 414<,/
vh wlhqh % @  @ . | + @ 2 @  1 Hq hvwd vlwxdflöq/ ho dodujdplhqwr gh orv
vhjphqwrv RD | RF hv ljxdo do dfruwdplhqwr gh orv vhjphqwrv RE | RG1 Sxhgh
hvfuleluvh txh=

RD @ RD +4 . % , +4175d,
RE  @ RE +4 . + , +4175e,

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


55 FDSÐWXOR 41 IXQGDPHQWRV GH HODVWLFLGDG

Ilj1 414;= +d, Hvwdgr gh fruwdqwh sxur +e, Fðufxor gh Prku

Ghvsuhfldqgr lqqlwìvlprv gh vhjxqgr rughq/ odv orqjlwxghv DE/ EF/ FG | GD qr


_ fdpeld
fdpeldq/ shur vð or kdfhq orv äqjxorv hqwuh orv vhjphqwrv1 Dvð/ ho äqjxor RDE
_
do RD E/ fx|d wdqjhqwh ydoh=
   RE  RE +4 . + , 4 . +
wdq
7

5
@
RD @
RD +4 . % ,
@
4 . %
+4176,

|d txh RD @ RE1 Sru od oh| gh Krrnh jhqhudol}dgd/ | uhfrugdqgr txh % @  |


+ @  / vh wlhqh=
4 4.
% @ +%  + , @ .  +4177d,
H H
4 4.
+ @ ++  % , @   +4177e,
H H
Dghpäv=
  wdq Ze  wdq 2
4 . wdq Ze wdq 2
wdq  @
7 5
4  2
4 . 2
* +4178,

sdud äqjxorv @5 shtxhôrv1 Ljxdodqgr odv hfxdflrqhv +4176, | +4178, vh wlhqh=
 4.
@  +4179,
5 H
| uhfrugdqgr txh  @  @J vh wlhqh txh=
H
J@ +417:,
5 +4 . ,

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


41431 OH\ GH KRRNH JHQHUDOL]DGD 56

Ilj1 414<= Glvwruvlöq edmr hvwdgr gh fruwdqwh sxur

grqgh J hv ho pögxor gh uljlgh} d fruwdqwh1 Vh revhuyd txh vx ydoru hv ljxdo d / ho vh0


jxqgr frhflhqwh gh Odpì1 Sru wdqwr/ xq pdwhuldo hoävwlfr lvöwursr ylhqh fdudfwhul}dgr
sru fxdotxlhud gh orv sduhv gh frqvwdqwhv iðvlfdv +H> ,> +H> J, ö +> ,1
Sru lqwxlflöq iðvlfd | ud}rqhv whuprglqäplfdv/ ho pögxor gh uljlgh} d fruwdqwh gh0
eh vhu srvlwlyr/ sru or wdqwr gheh vhu   4> 31 Vlq hpedujr/ qr vh kdq phglgr
frhflhqwhv gh Srlvvrq qhjdwlyrv hq qlqjýq pdwhuldo1 Ho ydoru pðqlpr gh > phglgr
h{shulphqwdophqwh/ hv ho gho ehulolr + @ 3> 34  3> 38,1

414315 Pögxor gh hodvwlflgdg yroxpìwulfr

Frqvlghuhprv xq sdudohohsðshgr glihuhqfldo gh odgrv +g{> g|> g}, vrphwlgr d od dfflöq


gh whqvlrqhv qrupdohv  % > + > 5 dfwxdqgr vreuh vxv fdudv1 Od ghirupdflöq olqhdo vhjýq
orv hmhv +{> |> }, hv ljxdo d % > + > 5 +Iljxud 4153,1 Hq frqvhfxhqfld/ ho yroxphq gho
hohphqwr h{shulphqwd xqd yduldflöq xqlwduld ljxdo d=

gY  +4 . % ,+4 . + ,+4 . 5 ,
@ +417;,
gY 4
grqgh gY @ g{g|g} hv ho yroxphq lqlfldo | gY  @ +4 . % ,g{+4 . + ,g|+4 . 5 ,g} hv ho
yroxphq ghvsxìv gh od ghirupdflöq1
Vl vh ghvsuhfldq lqqlwìvlprv gh rughq vxshulru/ hvwd yduldflöq hv ljxdo d=

gY 
@ 4 . % . + . 5 +417<,
gY

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


57 FDSÐWXOR 41 IXQGDPHQWRV GH HODVWLFLGDG

Ilj1 4153= Ghirupdflöq edmr whqvlrqhv qrupdohv

Gh od uhodflöq dqwhulru vh revhuyd txh od glodwdflöq fýelfd/ hv ghflu/ ho lqfuhphqwr


xqlwdulr gh yroxphq/ hv ljxdo d=

gY   gY
@ J, @ % . + . 5 +4183,
gY
Sdud rewhqhu od h{suhvlöq gh hvwd glodwdflöq yroxpìwulfd hq ixqflöq gh odv whqvlrqhv
dfwxdqwhv/ vh vxpdq odv ljxdogdghv +416;, gh od oh| gh Krrnh jhqhudol}dgd/ hv ghflu=

4  5
J, @ % . + . 5 @ +% . + . 5 , +4184,
H
Vl ho hvwdgr whqvlrqdo d txh hvwä vrphwlgr ho sdudohohsðshgr hohphqwdo hv wdo txh vh
fxpsoh txh % @  + @ 5 @ s +hvwdgr gh suhvlöq klgurvwäwlfd,/ hqwrqfhv ho ydoru gh od
glodwdflöq yroxpìwulfd hv ljxdo d=

+4  5, s
J, @ 6 s@ +4185,
H N
grqgh=
H
N@ +4186,
6+4  5,
hv xqd frqvwdqwh iðvlfd gho pdwhuldo txh vh oodpd pögxor gh hodvwlflgdg yroxpìwulfr/ |
wlhqh glphqvlrqhv ^I O32 `1
Sru lqwxlflöq iðvlfd | ud}rqhv whuprglqäplfdv/ ho pögxor gh hodvwlflgdg yroxpìwulfr
gheh vhu srvlwlyr/ or fxdo lpsolfd txh   4@5= Hv ghflu/ txh hq fxdotxlhu pdwhuldo
lvöwursr ho frhflhqwh gh Srlvvrq gheh vhu qhfhvduldphqwh lqihulru d 3> 8/ txh fruuhvsrqgh
do oðplwh gh frpsruwdplhqwr lqfrpsuhvleoh +N @ 4,1

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


41441 UHODFLÖQ WHQVLÖQ0GHIRUPDFLÖQ1 HVWXGLR H[SHULPHQWDO 58

4144 Uhodflöq whqvlöq0ghirupdflöq1 Hvwxglr h{shulphqwdo

Od uhodflöq uhdo hqwuh whqvlöq | ghirupdflöq gh xq pdwhuldo vh ghwhuplqd gh irupd


h{shulphqwdo phgldqwh hqvd|rv hq oderudwrulr1 Orv hqvd|rv päv vlpsohv gh uhdol}du vrq
orv gh wudfflöq r gh frpsuhvlöq sxud vreuh surehwdv floðqgulfdv r sulvpäwlfdv qrupdol0
}dgdv1 Hvwrv hqvd|rv vh uhdol}dq dsolfdqgr hq orv h{wuhprv gh od surehwd xqd ixhu}d S
hq gluhfflöq gho hmh gh od plvpd1 Oodpdqgr D do äuhd lqlfldo gh od vhfflöq wudqvyhuvdo
gh od surehwd/ vh ghqh frpr whqvlöq qrplqdo +phgld, d od uhodflöq=
S
@ +4187,
D
Sru rwur odgr/ oodpdqgr O d od orqjlwxg fdoleudgd gh od surehwd | O do dodujdplhqwr
gh ìvwd surgxflgd sru od ixhu}d d{ldo/ vh ghqh frpr ghirupdflöq d{ldo qrplqdo d od
uhodflöq=
O
@ +4188,
O
Vl hq ho hqvd|r vh plgh wdpelìq od yduldflöq g gh xqd gh odv glphqvlrqhv wudqvyhu0
vdohv gh od surehwd/ gh orqjlwxg lqlfldo g> vh sxhgh fdofxodu od ghirupdflöq wudqvyhuvdo
qrplqdo frpr=
g
| @ +4189,
g
Ho hqvd|r vh uhdol}d dxphqwdqgr surjuhvlydphqwh od ixhu}d S dsolfdgd gh irupd
ohqwd | judgxdo | plglhqgr orv dodujdplhqwrv d{ldohv O | orv dfruwdplhqwrv wudqvyhu0
vdohv g fruuhvsrqglhqwhv d fdgd qlyho gh fdujd1 D sduwlu gh orv frqmxqwrv gh ydoruhv
+S> O> g, rewhqlgrv/ vh fdofxodq orv fruuhvsrqglhqwhv frqmxqwrv gh ydoruhv gh whq0
vlöq | ghirupdflöq qrplqdohv +> > | ,1 Orv sduhv +> , vh uhsuhvhqwdq hq xqd fxuyd
txh vh ghqrplqd fxuyd gh whqvlöq0ghirupdflöq gho pdwhuldo +Iljxud 4155,1
Od fxuyd whqvlöq0ghirupdflöq rewhqlgd ghshqgh gh pxowlwxg gh idfwruhv +yhorflgdg
gh dsolfdflöq gh od fdujd/ whpshudwxud/ glvsrvlwlyr h{shulphqwdo hpsohdgr/ hwf1, sru
or txh orv hqvd|rv ghehq uhdol}duvh gh irupd qrupdol}dgd/ frq htxlsrv hvwdqgdul}d0
grv | hq frqglflrqhv frqwurodgdv1 Gh hvwd irupd vh frqvljxh txh orv uhvxowdgrv vhdq
uhsuhvhqwdwlyrv gh od hvwuxfwxud lqwhuqd fdudfwhuðvwlfd gho pdwhuldo hqvd|dgr1

Ilj1 4154= Hqvd|r gh wudfflöq xqld{ldo

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


59 FDSÐWXOR 41 IXQGDPHQWRV GH HODVWLFLGDG

Ilj1 4155= Fxuyd whqvlöqghirupdflöq xqld{ldo

Dxqtxh ho frpsruwdplhqwr gh fdgd pdwhuldo hv glihuhqwh/ hq od fxuyd whqvlöq0


ghirupdflöq vh glvwlqjxhq/ hq jhqhudo/ odv }rqdv | whqvlrqhv oðplwh vljxlhqwhv=

 Wudpr sursruflrqdo +RD,1 Hq hvwh wudpr lqlfldo vh fxpsoh od oh| gh Krrnh/ hv


ghflu/ od uhodflöq hqwuh whqvlöq | ghirupdflöq hv olqhdo sdud whqvlrqhv lqihulruhv
do ydoru R txh vh oodpd oðplwh gh sursruflrqdolgdg1 Od shqglhqwh gho wudpr
ghwhuplqd ho ydoru gho pögxor gh hodvwlflgdg r gh \rxqj +H, gho pdwhuldo1 Ho
frhflhqwh gh Srlvvrq sxhgh fdofxoduvh frpr od uhodflöq hqwuh od ghirupdflöq
wudqvyhuvdo | od orqjlwxglqdo/  @ | @=

 Wudpr hoävwlfr +RE,1 Hq hvwh wudpr od ghvfdujd vh surgxfh gh irupd hoävwlfd/ hv


ghflu/ vlq txh dsduh}fdq ghirupdflrqhv shupdqhqwhv do glvplqxlu od fdujd kdvwd
dqxoduod1 Vh oodpd oðplwh hoävwlfr +e , d od pä{lpd whqvlöq txh vh sxhgh dofdq}du
vlq txh vh surgx}fdq ghirupdflrqhv shupdqhqwhv/ wdpelìq oodpdgdv lqhoävwlfdv r
soävwlfdv1 Ho wudpr DE/ gh frpsruwdplhqwr hoävwlfr qr olqhdo/ sxhgh vhu päv r
phqrv revhuydeoh ghshqglhqgr gho pdwhuldo1

 Wudpr soävwlfr +EG,1 Hq hvwh wudpr vh revhuyd ghirupdflöq shupdqhqwh do


ghvfdujdu od surehwd/ sru hmhpsor od pdufdgd RO hq ho gldjudpd1 Vh oodpd oðplwh
gh xhqfld +s , d od whqvlöq d sduwlu gh od fxdo ho pdwhuldo vh ghirupd fdvl vlq
dxphqwr gh od whqvlöq1

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


41441 UHODFLÖQ WHQVLÖQ0GHIRUPDFLÖQ1 HVWXGLR H[SHULPHQWDO 5:

 Wudpr gh xhqfld +FG,1 Hq hvwh wudpr od ghirupdflöq dxphqwd vlq txh vh sur0
gx}fd xq dxphqwr dsuhfldeoh gh od whqvlöq1 Kdvwd oohjdu do sxqwr G od ghirupdflöq
orqjlwxglqdo | odv ghirupdflrqhv wudqvyhuvdohv vrq vhqvleohphqwh xqliruphv d or
odujr gh od orqjlwxg ýwlo gh od surehwd1

 Wudpr gh hqgxuhflplhqwr sru ghirupdflöq +GH,1 D sduwlu gh xq ghwhuplqdgr


ydoru gh od ghirupdflöq/ od whqvlöq qhfhvduld sdud vhjxlu dxphqwdqgr od ghiru0
pdflöq soävwlfd vh lqfuhphqwd1 D hvwh ihqöphqr vh oh oodpd hqgxuhflplhqwr sru
ghirupdflöq | vxhoh yhqlu dfrpsdôdgr sru od sìuglgd gho hvwdgr xqliruph gh gh0
irupdflrqhv | ho lqlflr gh od orfdol}dflöq gh ìvwdv hq od }rqd phgld gh od surehwd1

 Wudpr gh hvwulfflöq +HI ,1 Hq hvwh wudpr vh revhuyd txh od vhfflöq gh xqd


sduwh gh od surehwd frplhq}d d glvplqxlu gh irupd dsuhfldeoh1 Hvwh ihqöphqr gh
orfdol}dflöq gh odv ghirupdflrqhv orqjlwxglqdohv | wudqvyhuvdohv/ frq sìuglgd gho
hvwdgr xqliruph dqwhulru/ vh ghqrplqd hvwulfflöq1 Od dsduhqwh sìuglgd gh whqvlöq
hq hvwh wudpr vh gheh d od ghqlflöq qrplqdo gh od whqvlöq/ txh hvwä fdofxodgd
vreuh ho äuhd lqlfldo gh od surehwd/ hq oxjdu gh fdofxoduod vreuh ho äuhd uhdo hq fdgd
prphqwr/ | txh hv phqru ghelgr d od hvwulfflöq1 Vh ghqrplqd whqvlöq gh urwxud
+o , d od pä{lpd whqvlöq phglgd hq ho hqvd|r1

Ho wlsr gh fxuyd whqvlöq0ghirupdflöq ghvfulwr fruuhvsrqgh d orv pdwhuldohv oodpdgrv


gýfwlohv/ frpr sru hmhpsor ho dfhur r ho freuh/ txh suhvhqwdq xq pdufdgr frpsruwd0
plhqwr soävwlfr | dofdq}dq od urwxud frq xq qlyho hohydgr gh ghirupdflöq1 Dvð/ sdud
hvwrv pdwhuldohv/ ( * 53  | 8 * 533  / | orv wudprv ghvfulwrv vrq iäflophqwh
lghqwlfdeohv1

Ilj1 4156= Fxuyd whqvlöqghirupdflöq sdud pdwhuldohv iuäjlohv

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


5; FDSÐWXOR 41 IXQGDPHQWRV GH HODVWLFLGDG

Hq rwurv pdwhuldohv frpr/ sru hmhpsor/ od ixqglflöq/ ho krupljöq r ho ylgulr/ ood0


pdgrv iuäjlohv/ qr vh suhvhqwd xqd }rqd gh xhqfld soävwlfd elhq ghqlgd1 Hq hvwrv
pdwhuldohv vh wrpd frqyhqflrqdophqwh frpr whqvlöq gh xhqfld/ s / od fruuhvsrqglhqwh
d xqd ghirupdflöq shupdqhqwh gh 3/5 ( +Iljxud 4156,1 Hvwrv pdwhuldohv urpshq frq
srfd ghirupdflöq +8 * 8  ,/ euxvfdphqwh/ flufxqvwdqfld sholjurvd sdud od vhjxulgdg
gh odv hvwuxfwxudv1
Qr revwdqwh or glfkr/ qr hv gho wrgr uljxurvr fdolfdu d xq pdwhuldo frqfuhwr frpr
gýwlo r iuäjlo/ |d txh ho frpsruwdplhqwr phfäqlfr ghshqgh hq judq phglgd gh odv
frqglflrqhv gh fdujd1 Dvð/ xq dfhur gýfwlo hq frqglflrqhv qrupdohv sxhgh prvwudu
xq frpsruwdplhqwr pdufdgdphqwh iuäjlo d edmdv whpshudwxudv r d dowdv yhorflgdghv gh
fdujd1 Sru rwud sduwh/ ho klhuur ixqglgr r ho ylgulr pxhvwudq xq frpsruwdplhqwr gýfwlo
d dowdv whpshudwxudv1
Gheh vhôdoduvh wdpelìq txh pxfkrv pdwhuldohv iuäjlohv h{klehq uhvlvwhqfldv px| gl0
ihuhqwhv vhjýq hvwìq vrolflwdgrv d wudfflöq r d frpsuhvlöq1 Dvð sru hmhpsor/ ho krupljöq
| od pd|ruðd gh odv urfdv qdwxudohv wlhqhq xq frpsruwdplhqwr px| iuäjlo d wudfflöq frq
xqd uhvlvwhqfld uhodwlydphqwh edmd1 Sru rwur odgr/ vx frpsruwdplhqwr d frpsuhvlöq hv
pxfkr päv gýfwlo/ dxqtxh vlq prvwudu xqd }rqd fodud gh xhqfld/ | vx uhvlvwhqfld d
frpsuhvlöq hv pxfkr pd|ru txh d wudfflöq/ gho rughq gh 43 yhfhv pd|ru/ wdo frpr vh
pxhvwud hq od Iljxud 41571
Orv dfhurv gh frqvwuxfflöq/ hq fdpelr/ wlhqhq xq frpsruwdplhqwr sduhflgr hq wudf0
flöq | hq frpsuhvlöq +sdud slh}dv srfr hvehowdv,/ | frq pdufdgrv wudprv gh xhqfld hq

Ilj1 4157= Fxuyd whqvlöqghirupdflöq sdud ho krupljöq

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


41451 WHQVLÖQ OÐPLWH/ WHQVLÖQ DGPLVLEOH \ FRHILFLHQWH GH VHJXULGDG 5<

Ilj1 4158= Fxuyd whqvlöqghirupdflöq lghdol}dgd sdud ho dfhur gh frqvwuxfflöq

dperv fdvrv1 Sdud hvwrv pdwhuldohv od fxuyd whqvlöq0ghirupdflöq vh vxhoh uhsuhvhqwdu


phgldqwh gldjudpdv wulolqhdohv +Iljxud 4158,/ hq orv txh vöor vh frqvlghudq orv wudprv
sursruflrqdohv | orv wudprv gh xhqfld1 Rwurv wlsrv gh dohdflöq gh dfhur/ sru vx sdu0
wh/ dshqdv pxhvwudq xq wudpr krul}rqwdo gh xhqfld/ shur wlhqhq xqd }rqd fodud gh
hqgxuhflplhqwr sru ghirupdflöq/ kdelwxdophqwh olqhdo1

4145 Whqvlöq oðplwh/ whqvlöq dgplvleoh | frhflhqwh gh vhjxulgdg

Ho oöjlfr uhtxlvlwr gh vhjxulgdg h{ljleoh d odv hvwuxfwxudv txh vh sur|hfwdq | vh frqv0


wux|hq frqoohyd od ghqlflöq gh xq ydoru vxshulru gh od whqvlöq txh ho pdwhuldo sxhgh
dofdq}du vlq txh h{lvwd ulhvjr gh txh vh surgx}fd xq idoor hvwuxfwxudo/ |d vhd ìvwh wr0
wdo r sdufldo1 Dvð/ vh ghqh whqvlöq oðplwh/ olp / frpr dtxho ydoru gh od whqvlöq do
fxdo ho pdwhuldo dofdq}d vx oðplwh gh uhvlvwhqfld/ | sru ghedmr gho fxdo qr vh surgxfhq
ql ghirupdflrqhv h{fhvlydv ql/ sru vxsxhvwr/ od urwxud gho plvpr1 Hq orv pdwhuldohv
gýfwlohv/ wdohv frpr ho dfhur/ hv kdelwxdo frqvlghudu frpr whqvlöq oðplwh od whqvlöq gh
xhqfld +olp @  s ,/ plhqwudv txh hq orv pdwhuldohv iuäjlohv/ frpr ho krupljöq/ vh vxhoh
frqvlghudu frpr whqvlöq oðplwh od whqvlöq gh urwxud +olp @ o ,1
Vlq hpedujr/ hq od suäfwlfd/ odv hvwuxfwxudv vh glvhôdq sdud wudedmdu d qlyhohv gh
whqvlöq vljqlfdwlydphqwh sru ghedmr gh od whqvlöq oðplwh gh orv fruuhvsrqglhqwhv pd0
whuldohv hvwuxfwxudohv1 Orv prwlyrv sdud hvwd suäfwlfd vrq ydulrv/ | ixqgdphqwdophqwh
ghelgrv d od h{lvwhqfld gh lqfhuwlgxpeuhv txh ho sur|hfwlvwd gheh frqwhpsodu hq od idvh
gh glvhôr=

 lqfhuwlgxpeuhv dvrfldgdv d od fdudfwhul}dflöq gh odv surslhgdghv phfäqlfdv gh orv


pdwhuldohv/ ghelgdv d od fdolgdg | krprjhqhlgdg gho pdwhuldo/ d od glvshuvlöq hq

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


63 FDSÐWXOR 41 IXQGDPHQWRV GH HODVWLFLGDG

orv hqvd|rv h{shulphqwdohv/ d od dghfxdflöq gh ìvwrv d odv frqglflrqhv uhdohv gh


vhuylflr/ d ihqöphqrv gh xhqfld | uhodmdflöq/ ghjudgdflöq ghelgd d fdxvdv iðvlfdv
r txðplfdv/ d hihfwrv fðfolfrv r glqäplfrv/ idwljd/ hwf1

 lqfhuwlgxpeuhv dvrfldgdv d od ghqlflöq | fdudfwhul}dflöq gh odv dfflrqhv/ |d vhd


sru od lqvxflhqfld gh gdwrv sdud hvwlpduodv +hihfwrv folpäwlfrv | dpelhqwdohv/
hihfwrv vðvplfrv,/ sru vx lqvxflhqwh ghqlflöq hq od idvh gh sur|hfwr +fdujdv gh
vhuylflr r fdujdv h{fhsflrqdohv,/ sru od yduldelolgdg whpsrudo gh vx qdwxudoh}d/
sru ho ghvfrqrflplhqwr gh vx hyroxflöq gxudqwh od ylgd ýwlo gh od hvwuxfwxud/ hwf1

 lqfhuwlgxpeuhv dvrfldgdv d orv pìwrgrv gh fäofxor/ |d vhd sru odv klsöwhvlv vlp0
solfdwlydv dgrswdgdv hq odv edvhv gh fäofxor/ sru od sursld qdwxudoh}d gh orv
pìwrgrv gh dqäolvlv r sru od glfxowdg dvrfldgd d ìvwrv hq fdvr gh xwlol}du pìwr0
grv vrvwlfdgrv1

 lqfhuwlgxpeuhv dvrfldgdv d orv pìwrgrv gh frqvwuxfflöq/ | txh sxhghq hvwdu uhod0


flrqdgdv frq ho surfhvr frqvwuxfwlyr suhylvwr/ orv surfhglplhqwrv gh hmhfxflöq |
gh frqwuro gh fdolgdg hpsohdgrv/ hwf1

 lqfhuwlgxpeuhv dvrfldgdv d orv pìwrgrv gh frqvhuydflöq | pdqwhqlplhqwr/ txh


sxhghq uh hmduvh hq ihqöphqrv gh ghjudgdflöq surjuhvlyd/ fruurvlöq/ djuhvlrqhv
dpelhqwdohv/ hwf1

Hq frqvhfxhqfld/ vh ghqh whqvlöq dgplvleoh/ dgp / gh od irupd


olp
dgp @  olp +418:,
q
grqgh olp hv od whqvlöq oðplwh gho pdwhuldo | q hv xq frhflhqwh pd|ru +r h{fhsflrqdo0
phqwh ljxdo, txh od xqlgdg ghqrplqdgr frhflhqwh gh vhjxulgdg1 Odv hvwuxfwxudv vh
glvhôdq/ sru wdqwr/ frq ho fulwhulr gh txh od whqvlöq hq fxdotxlhu sxqwr vhd lqihulru do
ydoru gh od whqvlöq dgplvleoh> hv ghflu/ vl  pd{ hv ho ydoru pä{lpr gh od whqvlöq hq od
hvwuxfwxud/ gheh fxpsoluvh txh

pd{  dgp  olp +418;,

Od ghwhuplqdflöq gho frhflhqwh gh vhjxulgdg ghshqgh gh xq judq qýphur gh idfwr0


uhv/ shur ìvwh gheh vhu pd|ru fxdqwr pd|ru vhd ho judgr gh lqfhuwlgxpeuh hq od idvh gh
sur|hfwr r fxdqwr pd|ru vhd ho lpsdfwr/ hq wìuplqrv vrflrhfrqöplfrv/ txh dfduuhduðd
xq hyhqwxdo idoor hvwuxfwxudo1 Ho frhflhqwh gh vhjxulgdg sxhgh uhgxfluvh hq hvwuxfwx0
udv gh srfd frpsohmlgdg r gh ylgd ýwlo uhgxflgd1 Hq fxdotxlhu fdvr/ hvwh frhflhqwh
vh md vhjýq od h{shulhqfld dgtxlulgd hq hvwuxfwxudv dqäorjdv | hq ho qlyho whfqroöjlfr

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


41461 WHQVLÖQ HTXLYDOHQWH \ FULWHULRV GH UHVLVWHQFLD 64

dsolfdeoh1 Hq hglfdflöq h lqjhqlhuðd gh od frqvwuxfflöq vh xvdq frhflhqwhv gh vhjxul0


gdg hqwuh 5 | 8/ dgrswäqgrvh ydoruhv päv dowrv sdud od frqvwuxfflöq lq vlwx txh sdud
od suhideulfdflöq1 Hq lqjhqlhuðd dhurqdýwlfd vh xvdq/ qhfhvduldphqwh/ frhflhqwhv gh
vhjxulgdg phqruhv/ hqwuh 4/8 | 5/ shur dvrfldgrv d pìwrgrv gh dqäolvlv/ frqvwuxfflöq/
frqvhuydflöq | frqwuro pxfkr päv frpsohmrv1

4146 Whqvlöq htxlydohqwh | fulwhulrv gh uhvlvwhqfld

Hq od Vhfflöq dqwhulru vh kd lqwurgxflgr ho frqfhswr gh whqvlöq dgplvleoh |/ wdpelìq/


ho gh frhflhqwh gh vhjxulgdg/ hq uhodflöq do gh whqvlöq oðplwh1 Hvwh ýowlpr vh ghqh
xvxdophqwh sdud orv glyhuvrv pdwhuldohv hq ixqflöq gh hqvd|rv gh uhvlvwhqfld hq txh ho
hvwdgr whqvlrqdo hv ixqgdphqwdophqwh xqld{ldo1 Vlq hpedujr/ hv kdelwxdo hq orv fdvrv gh
lqwhuìv hq Phfäqlfd gh Vöolgrv | hq Fäofxor gh Hvwuxfwxudv txh orv pdwhuldohv wudedmhq
hq hvwdgrv elglphqvlrqdohv r wulglphqvlrqdohv gh whqvlöq1 Hvwr lpsolfd od qhfhvlgdg gh
uhghqlu ho frqfhswr gh whqvlöq oðplwh gh irupd txh vhd xwlol}deoh edmr fdujd pxowld{ldo1
Od glfxowdg hvwuled hq od glfxowdg suäfwlfd gh uhdol}du hqvd|rv edmr hvwdgrv gh fdujd
frpsohmrv/ sru xq odgr/ | od pxowlsolflgdg gh frpelqdflrqhv gh whqvlrqhv d frqvlghudu/
sru rwur1 Ghelgr d hoor/ hv kdelwxdo phglu ho qlyho gh vrolflwdflöq gh xq pdwhuldo d wudyìv
gho frqfhswr gh whqvlöq +xqld{ldo, htxlydohqwh/ ht 1
Vh ghqh frpr whqvlöq htxlydohqwh +r gh frpsdudflöq, gh xq hvwdgr pxowld{ldo gh
whqvlrqhv d xq ydoru hvfdodu/ ixqflöq gh odv frpsrqhqwhv gho whqvru gh whqvlrqhv +r
gh orv ydoruhv gh odv whqvlrqhv sulqflsdohv gh ìvwh,/ txh sxhgh fruuhodflrqduvh frq orv
ydoruhv gh whqvlöq hq xq hqvd|r xqld{ldo1 Dvð/ grv hvwdgrv pxowld{ldohv gh whqvlöq vrq
htxlydohqwhv d hihfwrv gh uhvlvwhqfld vl ohv fruuhvsrqghq lgìqwlfdv whqvlrqhv htxlydohqwhv1
Hq sduwlfxodu/ xq hvwdgr pxowld{ldo hv htxlydohqwh d xq hvwdgr xqld{ldo hq ho txh dfwýd
xqd whqvlöq ljxdo d od whqvlöq htxlydohqwh gho sulphur1
Ho frqfhswr gh whqvlöq htxlydohqwh shuplwh dsolfdu d orv hvwdgrv pxowld{ldohv orv
plvprv fulwhulrv gh vhjxulgdg txh hq hvwdgrv xqld{ldohv1 Dvð/ vh h{ljh txh od pä{lpd
whqvlöq htxlydohqwh hq od hvwuxfwxud qr vxshuh ho ydoru gh od whqvlöq dgplvleoh/ ghqlgd
dsolfdqgr xq ghwhuplqdgr frhflhqwh gh vhjxulgdg d od whqvlöq oðplwh xqld{ldo=
olp
+ht ,pd{  dgp @ +418<,
q
Gh hvwd irupd/ ho sureohpd gh glphqvlrqdu hvwuxfwxudv vrphwlgdv d hvwdgrv jhqhudohv
gh whqvlöq vh uhgxfh d ghqlu dghfxdgdphqwh odv whqvlrqhv htxlydohqwhv/ hydoxduodv |
frpsduduodv frq ho ydoru dgplvleoh1
Hq od suäfwlfd lqjhqlhulo vh xvdq glyhuvdv ghqlflrqhv hpsðulfdv gh od whqvlöq htxl0
ydohqwh/ txh vh dghfxdq hq pd|ru r phqru judgr d orv glihuhqwhv pdwhuldohv hpsohdgrv1

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


65 FDSÐWXOR 41 IXQGDPHQWRV GH HODVWLFLGDG

D hvwdv ghqlflrqhv vh ohv ghqrplqd fulwhulrv gh uhvlvwhqfld1 Orv päv kdelwxdohv vrq orv
vljxlhqwhv=

+d, Fulwhulr gh Udqnlqh


Vhjýq hvwh fulwhulr/ ho pdwhuldo idood fxdqgr ho pä{lpr ydoru devroxwr gh xqd gh odv
whqvlrqhv sulqflsdohv dofdq}d xq ydoru ljxdo d od whqvlöq oðplwh1 Hv ghflu/ vl odv whqvlrqhv
sulqflsdohv vrq     2   / od whqvlöq htxlydohqwh hv
ht @ +m  m,pd{ l @ 4> 5> 6 +4193,
Hvwh fulwhulr vxhoh hpsohduvh sdud pdwhuldohv frpr ho krupljöq/ hq dtxhoodv vlwxdflrqhv
hq txh ho idoor gho pdwhuldo vh surgxfh suhgrplqdqwhphqwh d wudfflöq/ vhjýq ho oodpdgr
prgr L gh iudfwxud1

+e, Fulwhulr gh Wuhvfd


Vhjýq hvwh fulwhulr/ ho pdwhuldo idood fxdqgr od whqvlöq wdqjhqfldo pä{lpd dofdq}d ho
ydoru fruuhvsrqglhqwh d od whqvlöq wdqjhqfldo pä{lpd hq ho hqvd|r xqld{ldo1 Hv ghflu/
vl odv whqvlrqhv sulqflsdohv vrq   2   / hqwrqfhv od whqvlöq wdqjhqfldo pä{lpd
gheh vhu
 ht   
 pd{  @ +4194,
5 5
r vhd/ txh od whqvlöq htxlydohqwh vh ghqh frpr
ht @     +4195,
Hvwh fulwhulr hv dghfxdgr sdud pdwhuldohv gýfwlohv vrphwlgrv d hvixhu}rv gh fruwdqwh
hohydgrv | txh vrq lqvhqvleohv do qlyho gh suhvlöq klgurvwäwlfd1

+f, Fulwhulr gh Yrq Plvhv


Vhjýq hvwh fulwhulr/ ho pdwhuldo idood fxdqgr od hqhujðd gh ghirupdflöq +yhu ho Oleur
5, dvrfldgd d surfhvrv gh ghirupdflöq gh glvwruvlöq dofdq}d ho ydoru fruuhvsrqglhqwh d
od hqhujðd gh glvwruvlöq oðplwh hq ho hqvd|r xqld{ldo1 Vhjýq hvwd klsöwhvlv/ od whqvlöq
htxlydohqwh hv
u k l
4
ht @ +  2 ,2 . +   ,2 . +  2 ,2 +4196,
5
Hvwh fulwhulr hv dghfxdgr sdud pdwhuldohv gýfwlohv frpr orv dfhurv gh frqvwuxfflöq/ txh
vrq lqvhqvleohv do qlyho gh suhvlöq klgurvwäwlfd/ hq dtxhoodv vlwxdflrqhv hq txh ho idoor
gho pdwhuldo vh surgxfh suhgrplqdqwhphqwh sru fl}doodgxud/ vhjýq ho oodpdgr prgr LL
gh iudfwxud1

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


41461 WHQVLÖQ HTXLYDOHQWH \ FULWHULRV GH UHVLVWHQFLD 66

+g, Fulwhulr gh PrkuFrxorpe

Hvwh fulwhulr sxhgh frqvlghuduvh xqd jhqhudol}dflöq gho fulwhulr gh Wuhvfd sdud dtxhoorv
pdwhuldohv txh vrq vhqvleohv do qlyho gh frqqdplhqwr/ r vhd/ d od suhvlöq klgurvwäwlfd1
Od whqvlöq htxlydohqwh vh ghqh frpr

ht @   n +4197,

grqgh n @ +olp ,| @+olp ,S hv od uhodflöq hqwuh odv whqvlrqhv oðplwh d wudfflöq | frpsuh0
vlöq1 Hvwh fulwhulr hv dghfxdgr wdqwr sdud pdwhuldohv iuäjlohv frpr gýfwlohv/ | vh vxhoh
dsolfdu d orv jhrpdwhuldohv r pdwhuldohv iulfflrqdohv/ wdohv frpr ho krupljöq r orv vxhorv/
txh suhvhqwdq xqd pdufdgd glihuhqfld hqwuh odv uhvlvwhqfld d wudfflöq | frpsuhvlöq1
Hq od Iljxud 4159 vh pxhvwud juäfdphqwh od glihuhqfld hqwuh orv glyhuvrv fulwhulrv
gh idoor lqwurgxflgrv1 Sdud xq hvwdgr sodqr gh whqvlrqhv/  @ 3/ vh uhsuhvhqwdq orv
oxjduhv jhrpìwulfrv gh odv frpelqdflrqhv gh ydoruhv gh whqvlrqhv sulqflsdohv   / 2 txh
ghwhuplqdq xq ydoru oðplwh gh od fruuhvsrqglhqwh whqvlöq htxlydohqwh1 Sxhgh ghfluvh
txh ho lqwhulru gh odv fxuydv dvð ghqlgdv fruuhvsrqgh d vlwxdflrqhv hoävwlfdv/ hv ghflu/
vlq ulhvjr gh idoor1 Ho h{whulru gh glfkdv fxuydv fruuhvsrqgh d hvwdgrv gh whqvlöq
lpsrvleohv gh dofdq}du sru ho pdwhuldo hq fxhvwlöq1

Ilj1 4159= Hvwdgr sodqr gh whqvlrqhv= +d, fulwhulrv gh Udqnlqh/ Wuhvfd | Yrq Plvhv/
+e, fulwhulrv gh Wuhvfd | PrkuFrxorpe

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


67 FDSÐWXOR 41 IXQGDPHQWRV GH HODVWLFLGDG

Hq od Iljxud 4159d vh frpsdudq orv fulwhulrv gh Udqnlqh/ Wuhvfd | Yrq Plvhv sdud
xq plvpr ydoru gh od whqvlöq oðplwh1 Vh revhuyd txh orv fulwhulrv gh Udqnlqh | Wuhvfd
frlqflghq hq orv fxdgudqwhv gh wudfflöq | frpsuhvlöq/ shur glhuhq vhqvleohphqwh hq
vlwxdflrqhv gh wudfflöqfrpsuhvlöq/ frq fl}doodgxud suhgrplqdqwh1 Ho fulwhulr gh Yrq
Plvhv sxhgh yhuvh frpr xqd yhuvlöq uhgrqghdgd gho fulwhulr gh Wuhvfd1 Hq od Iljxud
4159e vh frpsdudq orv fulwhulrv gh Wuhvfd | PrkuFrxorpe sdud xq plvpr ydoru gh
od whqvlöq oðplwh gh wudfflöq1 Ho fulwhulr gh PrkuFrxorpe sxhgh yhuvh frpr xqd
jhqhudol}dflöq gho fulwhulr gh Wuhvfd pxfkr päv dsur{lpdgd do frpsruwdplhqwr uhdo gh
orv jhrpdwhuldohv1

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


5 Ixqgdphqwrv gh Uhvlvwhqfld gh Pdwhuldohv

514 Lqwurgxfflöq

Od Uhvlvwhqfld gh Pdwhuldohv |/ sru h{whqvlöq/ od Phfäqlfd gh Hvwuxfwxudv sxhghq


frqvlghuduvh frpr dtxhood sduwh gh od Phfäqlfd gh Vöolgrv txh uhvxowd gh dsolfdu od
Whruðd gh od Hodvwlflgdg d xq wlsr uhvwulqjlgr gh sureohpdv txh vh sodqwhdq hq ho gðd d
gðd gh od Lqjhqlhuðd Hvwuxfwxudo sdud srvlelolwdu vx uhvroxflöq gh irupd dqdoðwlfd1 Hvwd
fdwhjruðd gh sureohpdv ylhqh ghqlgd/ ixqgdphqwdophqwh/ sru=

 Od uhvwulfflöq hq od ghqlflöq gho sureohpd hoävwlfr1 Hvwd uhvwulfflöq dihfwd d


od jhrphwuðd gh orv hohphqwrv hvwuxfwxudohv/ d vxv frqglflrqhv gh vxvwhqwdflöq |
ylqfxodflöq | do wlsr gh dfflrqhv frqvlghudgdv1 Dvð/ od Uhvlvwhqfld gh Pdwhuldohv
vh dsolfd d slh}dv sulvpäwlfdv +yljdv/ froxpqdv/ eduudv/ hmhv/ hwf1, txh hvwäq dsr0
|dgdv/ duwlfxodgdv r hpsrwudgdv | vrphwlgdv d od dfflöq gh ixhu}dv sxqwxdohv r
uhsduwlgdv/ ghvfhqvrv gh dsr|rv/ fdujdv wìuplfdv/ hwf1

 Od dgrsflöq gh flhuwdv klsöwhvlv ixqgdphqwdohv1 Hvwdv klsöwhvlv shuplwhq/ sru


xq odgr/ ghqlu xq sureohpd olqhdo |/ sru rwur/ derugdu xq sureohpd lqlfldophqwh
wulglphqvlrqdo +odv slh}dv wlhqhq orqjlwxg/ dowxud | dqfkxud, frpr xq hqvdpeod0
mh gh sureohpdv eävlfdphqwh xqlglphqvlrqdohv +odv slh}dv vh uhsuhvhqwdq frpr
oðqhdv,1

Vh suhvhqwdq hq hvwh Fdsðwxor/ hq irupd euhyh/ orv ixqgdphqwrv gh odv grv glvfl0
solqdv phqflrqdgdv1 Vh lqwurgxfhq/ sulphur/ frqfhswrv hohphqwdohv frpr ho gh slh}d/
hvwuxfwxud/ dsr|r/ hqodfh/ hwf1/ | ghvsxìv rwurv gh lpsruwdqfld ixqgdphqwdo frpr orv
gh hvixhu}rv vreuh xqd vhfflöq/ hvwuxfwxudv lvrvwäwlfdv h klshuhvwäwlfdv/ oh|hv gh hvixhu0
}rv/ hwf1 Hq od ýowlpd Vhfflöq vh lqwurgxfh od sureohpäwlfd dvrfldgd d od uhvroxflöq gh
hvwuxfwxudv klshuhvwäwlfdv> sdud hoor/ vh glvfxwhq orv uhtxlvlwrv gh htxloleulr | frpsdwl0
elolgdg gh od vroxflöq | vh sodqwhdq/ hq ixqflöq gh ìvwrv/ odv edvhv gh orv pìwrgrv gh
vroxflöq gh hvwuxfwxudv klshuhvwäwlfdv1

68

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


69 FDSÐWXOR 51 IXQGDPHQWRV GH UHVLVWHQFLD GH PDWHULDOHV

515 Remhwlyr gh od Uhvlvwhqfld gh Pdwhuldohv

Od Uhvlvwhqfld gh Pdwhuldohv/ frpr sduwh lqwhjudqwh gh od Phfäqlfd gh Hvwuxfwxudv/ wlh0


qh frpr remhwlyr ixqgdphqwdo ghwhuplqdu od uhvsxhvwd gh odv hvwuxfwxudv fxdqgr ìvwdv
vh yhq vrphwlgdv d odv glihuhqwhv dfflrqhv txh ghehq vrsruwdu gxudqwh vx frqvwuxfflöq
| ylgd ýwlo1
Sru uhvsxhvwd hvwuxfwxudo vh hqwlhqgh/ eävlfdphqwh/ od ghwhuplqdflöq gh orv hv0
wdgrv gh whqvlöq | ghirupdflöq d orv txh od hvwuxfwxud yd d hvwdu vrphwlgd sru hihfwr
gh orv glihuhqwhv hvwdgrv gh fdujd txh vh frqvlghudq1 Od ghwhuplqdflöq gh orv hvwdgrv
gh whqvlöq hv qhfhvduld sdud frpsuredu od vdwlvidfflöq gh orv fulwhulrv gh uhvlvwhqfld
txh hvwdeohfhq odv fruuhvsrqglhqwhv qrupdwlydv | orv xvrv gh exhqd suäfwlfd/ gh fdud d
jdudqwl}du od vhjxulgdg gh odv hvwuxfwxudv1 Sru vx sduwh/ od ghwhuplqdflöq gh orv hvwdgrv
gh ghirupdflöq vxhoh vhu qhfhvduld sdud vdwlvidfhu orv fulwhulrv gh uljlgh}/ txh hvwäq d
phqxgr oljdgrv d uhtxlvlwrv gh ixqflrqdolgdg gh odv hvwuxfwxudv1
Sru wdqwr/ od Uhvlvwhqfld gh Pdwhuldohv suhwhqgh hvwdeohfhu odv frqglflrqhv gh uh0
vlvwhqfld | uljlgh} gh odv hvwuxfwxudv dqdol}dgdv1 Dperv dvshfwrv vh derugdq hq orv
grv wlsrv gh sureohpdv ixqgdphqwdohv txh vh sodqwhdq hq od suäfwlfd lqjhqlhulo= ho
glphqvlrqdplhqwr | od yhulfdflöq gh hvwuxfwxudv1
Ho surfhvr gh frqvwuxfflöq gh xqd hvwuxfwxud hpslh}d sru od frqfhsflöq gh ìvwd1 Hq
hvwd idvh vh ghwhuplqd vx wlsrorjðd | vh lghqwlfdq odv dfflrqhv txh dfwxduäq vreuh hood1
Hvwd lghqwlfdflöq suhyld vh kdfh gh irupd dsur{lpdgd/ |d txh orv ydoruhv uhdohv gh
pxowlwxg gh dfflrqhv ghshqghq gh od irupd | glphqvlrqhv ghqlwlydv gh od hvwuxfwxud1
Hq hvh prphqwr hqwud hq mxhjr od Uhvlvwhqfld gh Pdwhuldohv sdud hydoxdu od uhvsxhvwd
hvwuxfwxudo gho fruuhvsrqglhqwh suhglvhôr hvwuxfwxudo1 Hq ixqflöq gh orv uhvxowdgrv
rewhqlgrv/ vh surfhgh do glphqvlrqdplhqwr gh orv hohphqwrv hvwuxfwxudohv/ hv ghflu/ d gdu
ydoruhv frqfuhwrv d odv glphqvlrqhv gh ìvwrv1 Ghvsxìv/ vh sdvd d od idvh gh ghqlflöq gho
sur|hfwr/ hq od fxdo vh shuvljxh vdwlvidfhu orv uhtxlvlwrv suhylvwrv1 Hq hvwd idvh vh sxhghq
prglfdu r udwlfdu odv glyhuvdv ghflvlrqhv wrpdgdv hq od idvh suhyld1 Hq fxdotxlhu fdvr/
vh ghqhq | frqfuhwdq od wlsrorjðd hvwuxfwxudo | odv dfflrqhv d frqvlghudu +shvr surslr/

Ilj1 514= Od Uhvlvwhqfld gh Pdwhuldohv hq ho Dqäolvlv gh Hvwuxfwxudv

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


5161 FRQFHSWR GH SLH]D \ HVWUXFWXUD 6:

fdujdv ylydv/ hwf1,1 Vh sdvd hqwrqfhv d od yhulfdflöq gho prghor hvwuxfwxudo uhvxowdqwh1
Vl hvwd frpsuredflöq d srvwhulrul gho glvhôr hvwuxfwxudo hv vdwlvidfwruld/ vh hoderud ho
sur|hfwr ghqlwlyr> vl qr or hv/ hv qhfhvdulr yroyhu d od idvh gh ghqlflöq1 Vh surfhgh/
sxhv/ gh irupd lwhudwlyd kdvwd txh vh vdwlvidfhq dghfxdgdphqwh wrgrv orv uhtxlvlwrv
qhfhvdulrv1
Ho surfhvr ghvfulwr vh pxhvwud gh irupd hvtxhpäwlfd hq od Iljxud 514/ grqgh vh
lqglfd ho sdsho txh od Uhvlvwhqfld gh Pdwhuldohv ghvhpshôd hq ìo1

516 Frqfhswr gh slh}d | hvwuxfwxud

Vh oodpd slh}d sulvpäwlfd/ yljd r eduud do fxhusr vöolgr hqjhqgudgr sru xq äuhd sodqd
V txh vh pxhyh hq ho hvsdflr/ gh pdqhud txh vx fhqwur gh judyhgdg J uhfruuh xqd oðqhd
gdgd o | vx sodqr vh pdqwlhqh frqvwdqwhphqwh qrupdo d glfkd oðqhd1 D od oðqhd o vh oh
ghqrplqd gluhfwul}/ oðqhd phgld r hmh gh od slh}d | d odv glyhuvdv srvlflrqhv gho äuhd V
vh ohv oodpd vhfflrqhv uhfwdv r vhfflrqhv qrupdohv gh od slh}d +yhu Iljxud 515d,1
Od gluhfwul} gh od slh}d sxhgh vhu xqd fxuyd dodehdgd/ sodqd r uhfwd/ gdqgr oxjdu
d slh}dv dodehdgdv +yljd hq kìolfh,/ slh}dv sodqdv +dufrv/ yljdv edoföq, r slh}dv uhfwdv
+pìqvxodv/ froxpqdv/ hwf1,1 Od vhfflöq gh od slh}d sxhgh vhu frqvwdqwh r yduldeoh d or
odujr gh od slh}d/ gdqgr oxjdu d slh}dv gh vhfflöq frqvwdqwh r yduldeoh/ uhvshfwlydphqwh1

Ilj1 515= Frqfhswr gh= +d, slh}d sulvpäwlfd/ +e, uhedqdgd | +f, eud

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


6; FDSÐWXOR 51 IXQGDPHQWRV GH UHVLVWHQFLD GH PDWHULDOHV

Vh oodpd uhedqdgd do hohphqwr glihuhqfldo gh slh}d frqwhqlgr hqwuh grv vhfflrqhv


uhfwdv lqqlwdphqwh suö{lpdv +yhu Iljxud 515e,1 Dvð/ vh sxhgh frqvlghudu d od yljd
frpr xq vöolgr jhqhudgr sru xqd vxfhvlöq gh uhedqdgdv glihuhqfldohv1 Vh oodpd eud do
hohphqwr glihuhqfldo gh yroxphq jhqhudgr sru xq hohphqwr glihuhqfldo gho äuhd sodqd V
hq ho prylplhqwr txh jhqhud od slh}d sulvpäwlfd +yhu Iljxud 515f,1 Sru wdqwr/ vh sxhgh
frqvlghudu d od yljd frpr xq vöolgr irupdgr sru xq kd} gh eudv glihuhqfldohv1 Od
uhedqdgd | od eud vrq orv hohphqwrv glihuhqfldohv eävlfrv gh hvwxglr hq od Uhvlvwhqfld
gh Pdwhuldohv1
Vh oodpd slh}d gh sodqr phglr d dtxhood slh}d sodqd hq od txh od vhfflöq uhfwd hv
vlpìwulfd uhvshfwr d xq sodqr txh frqwlhqh d od gluhfwul} gh od slh}d | txh hvwä vrphwlgd
d fdujdv frqwhqlgdv hq glfkr sodqr phglr1 Vh oodpd slh}d gh flolqgur phglr d dtxhood
slh}d sodqd hq od txh od vhfflöq uhfwd hv vlpìwulfd uhvshfwr d xq sodqr shushqglfxodu do
txh frqwlhqh d od gluhfwul} gh od slh}d | txh hvwä vrphwlgd d fdujdv shushqglfxoduhv do
sodqr gh od gluhfwul}1
Vh oodpd hvwuxfwxud gh eduudv do vlvwhpd phfäqlfr irupdgr sru ho hqvdpeodmh gh
slh}dv sulvpäwlfdv1 Vh kdeod gh hvwuxfwxud sodqd fxdqgr odv gluhfwulfhv gh wrgdv odv
slh}dv txh irupdq od hvwuxfwxud hvwäq frqwhqlgdv hq xq plvpr sodqr/ | gh hvwuxfwxud
hvsdfldo hq fdvr frqwudulr1 Vh oodpd hvwuxfwxud gh sodqr phglr d od hvwuxfwxud sodqd
irupdgd sru slh}dv gh sodqr phglr/ | txh hvwäq vrphwlgdv d fdujdv frqwhqlgdv hq glfkr
sodqr phglr1 Vh oodpd hpsduuloodgr sodqr d od hvwuxfwxud sodqd irupdgd sru slh}dv gh
flolqgur phglr/ | txh hvwäq vrphwlgdv d fdujdv shushqglfxoduhv d vx sodqr phglr1
Hq hvwh Oleur vh wudwduäq vlhpsuh hvwuxfwxudv gh eduudv |/ ixqgdphqwdophqwh/ hv0
wuxfwxudv gh eduudv gh sodqr phglr1

517 Sulqflslrv gh od Uhvlvwhqfld gh Pdwhuldohv

Od Uhvlvwhqfld gh Pdwhuldohv hv xqd glvflsolqd txh vh edvd hq wuhv sulqflslrv r klsöwhvlv


ixqgdphqwdohv= ho Sulqflslr gh uljlgh}/ ho Sulqflslr gh vxshusrvlflöq | ho Sulqflslr gh
Vdlqw0Yhqdqw1 Od ydolgh} gh orv uhvxowdgrv rewhqlgrv phgldqwh hvwd whruðd ghshqgh/
eävlfdphqwh/ gho judgr gh vdwlvidfflöq gh hvwrv sulqflslrv hq ho fdvr frqfuhwr hq txh vh
dsoltxh1

51714 Sulqflslr gh uljlgh}

Ho Sulqflslr gh uljlgh} hv xqd frqvhfxhqfld gluhfwd gh od klsöwhvlv gh shtxhôrv pryl0


plhqwrv dsolfdgd do dqäolvlv gh hvwuxfwxudv | hvwdeohfh txh
 odv hfxdflrqhv gh htxloleulr vh sxhghq irupxodu vreuh od jhrphwuðd lqghirupdgd/
hv ghflu/ vlq frqvlghudu orv prylplhqwrv suryrfdgrv sru ho vlvwhpd gh fdujdv1

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


5171 SULQFLSLRV GH OD UHVLVWHQFLD GH PDWHULDOHV 6<

Ilj1 516= Lpsolfdflöq gho Sulqflslr gh uljlgh}

Hvwd klsöwhvlv lpsolfd txh orv prylplhqwrv gh od hvwuxfwxud ghelgrv do vlvwhpd


gh fdujdv vhdq shtxhôrv= orv ghvsod}dplhqwrv/ frpsdudgrv frq odv glphqvlrqhv gh od
hvwuxfwxud/ | orv jlurv +hq udgldqhv,/ frpsdudgrv frq od xqlgdg1 Vl hvwd frqglflöq qr
vh fxpsoh/ odv hfxdflrqhv gh htxloleulr ghehq irupxoduvh hq od jhrphwuðd ghirupdgd/ |
ho sureohpd ghmd gh vhu olqhdo sdud wudqvirupduvh hq xq sureohpd jhrpìwulfdphqwh qr
olqhdo1
Hq od Iljxud 516 vh loxvwud od xwlolgdg gho Sulqflslr gh uljlgh}1 Edmr od klsöwhvlv gh
shtxhôrv prylplhqwrv +l}txlhugd,/ odv uhdfflrqhv hq ho hpsrwudplhqwr vöor ghshqghq
gh od jhrphwuðd lqlfldo | gh odv fdujdv> vlq hood +ghuhfkd,/ odv uhdfflrqhv ghshqghq gh od
ghirupdflöq gh od hvwuxfwxud/ | ìvwd hv ghvfrqrflgd d sulrul1

51715 Sulqflslr gh vxshusrvlflöq

Frpr |d vh lqglfö hq ho Fdsðwxor dqwhulru/ vl hv yäolgd od klsöwhvlv gh shtxhôrv ghv0


sod}dplhqwrv | vh fxpsoh/ dghpäv/ od oh| gh Krrnh/ hqwrqfhv ho sureohpd hv olqhdo1 Od
uhvroxflöq gh xq sureohpd hvwuxfwxudo olqhdo hv pxfkr päv vhqflood txh od gh xqr qr
olqhdo> dsduwh gh rwudv glfxowdghv gh wlsr suäfwlfr/ hq xq sureohpd qr olqhdo qr h{lvwh/
hq jhqhudo/ jdudqwðd gh txh od vroxflöq h{lvwd | vhd ýqlfd1
Dghpäv/ vl ho sureohpd hv olqhdo sxhgh dsolfduvh ho Sulqflslr gh vxshusrvlflöq1 Ìvwh
hvwdeohfh txh
orv hihfwrv txh xq vlvwhpd gh ixhu}dv ruljlqd vreuh xqd hvwuxfwxud vrq ljxdohv d
od vxpd gh orv hihfwrv txh ruljlqdq fdgd xqd gh odv ixhu}dv gho vlvwhpd dfwxdqgr sru
vhsdudgr1
Xqd frqvhfxhqfld lqphgldwd gho flwdgr sulqflslr hv txh ho hvwdgr qdo +whqvlrqdo
| ghirupdflrqdo, gh xqd hvwuxfwxud vrphwlgd d xq vlvwhpd gh ixhu}dv qr ghshqgh gho
rughq gh dsolfdflöq gh glfkdv ixhu}dv1 Hvwr shuplwh/ sru hmhpsor/ dqdol}du ho fdvr gh xqd
vrolflwdflöq frpsohmd ghvfrpsrqlìqgrod hq fdvrv päv vlpsohv gh hvwxgldu1 Hv srvleoh/

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


73 FDSÐWXOR 51 IXQGDPHQWRV GH UHVLVWHQFLD GH PDWHULDOHV

Ilj1 517= Lpsolfdflöq gho Sulqflslr gh vxshusrvlflöq

dvlplvpr/ od ghqlflöq | ho dqäolvlv gh hvwdgrv gh fdujd gh lqwhuìv frpr frpelqdflöq gh


hvwdgrv gh fdujd suhyldphqwh ghqlgrv | dqdol}dgrv1 Dpedv srvlelolgdghv vrq xwlol}dgdv
iuhfxhqwhphqwh hq Uhvlvwhqfld gh Pdwhuldohv1
Dvð/ sru hmhpsor/ hq od Iljxud 517 vh pxhvwud xqd yljd eldsr|dgd vreuh od txh dfwýd
xq vlvwhpd gh fdujd frqvlvwhqwh hq grv ixhu}dv sxqwxdohv> hvwh vlvwhpd sxhgh ghvfrp0
srqhuvh hq orv grv vlvwhpdv päv vlpsohv gh od sduwh lqihulru gh od Iljxud1 Ho sulqflslr
gh vxshusrvlflöq lpsolfd txh odv uhdfflrqhv/ prylplhqwrv/ whqvlrqhv | ghirupdflrqhv
txh suryrfd vreuh od hvwuxfwxud ho hvwdgr gh fdujdv ruljlqdo hv ljxdo d od vxpd gh odv
uhdfflrqhv/ prylplhqwrv/ whqvlrqhv | ghirupdflrqhv txh suryrfdq orv hvwdgrv hq orv txh
ìvwh vh ghvfrpsrqh1

51716 Sulqflslr gh Vdlqw0Yhqdqw

Ho Sulqflslr gh Vdlqw0Yhqdqw sxhgh frqvlghuduvh od yhugdghud slhgud dqjxodu vreuh od


txh vh hglfd od Uhvlvwhqfld gh Pdwhuldohv/ |d txh hvwdeohfh txh
hq xqd slh}d sulvpäwlfd/ odv whqvlrqhv txh dfwýdq vreuh xqd vhfflöq uhfwd/ dohmdgd
gh orv sxqwrv gh dsolfdflöq gh xq vlvwhpd gh fdujdv/ vöor ghshqghq gh od ixhu}d | gho
prphqwr uhvxowdqwhv gh odv ixhu}dv vlwxdgdv d xq odgr gh od vhfflöq frqvlghudgd1
Hvwd klsöwhvlv lpsolfd txh orv hihfwrv orfdohv +ixhu}dv frqfhqwudgdv/ dsr|rv/ yduld0
flrqhv gh vhfflöq, vöor dihfwdq d xqd }rqd orfdol}dgd d xqr | rwur odgr gh odv vhfflrqhv
hq txh vh surgxfhq1 Od irupd suhflvd hq txh vh dsolfdq odv fdujdv r orv glvsrvlwlyrv
hpsohdgrv sdud dsolfduodv/ dvð frpr od glvsrvlflöq frqvwuxfwlyd frqfuhwd gh orv dsdud0
wrv gh dsr|r/ vöor dihfwdq do hvwdgr whqvlrqdo gh hvwd }rqd orfdol}dgd/ gh xqd orqjlwxg
dsur{lpdgdphqwh ljxdo do fdqwr gh od slh}d1 Ho hvwxglr whqvlrqdo gh odv }rqdv dihfwdgdv
sru orv hihfwrv orfdohv hv frpsohmr | gheh kdfhuvh phgldqwh od Whruðd gh od Hodvwlflgdg1

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


5171 SULQFLSLRV GH OD UHVLVWHQFLD GH PDWHULDOHV 74

Ilj1 518= Loxvwudflöq gho Sulqflslr gh Vdlqw0Yhqdqw

Hq od Vhfflöq 518 vh ghqh ho frqfhswr gh hvixhu}rv vreuh xqd vhfflöq/ suhflvdphqwh/


frpr odv frpsrqhqwhv gh od ixhu}d | gho prphqwr uhvxowdqwhv gh odv ixhu}dv vlwxdgdv d
xq odgr gh od vhfflöq1 Ho fäofxor gh hvixhu}rv mxhjd xq sdsho ixqgdphqwdo hq od Whruðd
gh Uhvlvwhqfld gh Pdwhuldohv | Fäofxor gh Hvwuxfwxudv/ |d txh/ vhjýq ho Sulqflslr gh
Vdlqw0Yhqdqw/ odv whqvlrqhv hq xqd vhfflöq vöor ghshqghq gho ydoru gh ìvwrv1
Hq od Iljxud 518 vh pxhvwudq grv hmhpsorv gh yrodgl}rv frq prphqwr dsolfdgr hq
vxv h{wuhprv oleuhv1 Hq ho sulphu fdvr/ ho hpsrwudplhqwr vh frqvljxh dsr|dqgr od yljd
frqwud ho vrsruwh | frduwdqgr ho jlur phgldqwh vhqgrv dqjxoduhv vrogdgrv d dperv> ho
prphqwr hq ho h{wuhpr hv od uhvxowdqwh gh xq sdu ixhu}dv krul}rqwdohv1 Hq ho vhjxqgr
fdvr/ ho hpsrwudplhqwr vh frqvljxh hqfdvwudqgr dghfxdgdphqwh od yljd hq ho vrsruwh>
ho prphqwr hq ho h{wuhpr hv od uhvxowdqwh gh xq sdu ixhu}dv lqfolqdgdv uhvshfwr do hmh
gh od yljd1 Hq dpedv vlwxdflrqhv/ ho prphqwr uhvxowdqwh gh odv ixhu}dv dfwxdqwhv hv
lgìqwlfr/ plhqwudv txh od uhvxowdqwh gh ixhu}dv hv qxod1
D shvdu gh txh odv pdwhuldol}dflrqhv gh odv frqglflrqhv gh hpsrwudplhqwr | gh orv
prphqwrv dsolfdgrv vrq glihuhqwhv/ vx lghdol}dflöq d hihfwrv gh fäofxor hv lgìqwlfd/ wdo
frpr vh pxhvwud hq od Iljxud 5181 Vhjýq ho Sulqflslr gh Vdlqw0Yhqdqw/ odv whqvlrqhv
txh dsduhfhq hq odv }rqdv fhqwudohv gh odv slh}dv ghshqghq/ h{foxvlydphqwh/ gho pr0
phqwr uhvxowdqwh gh odv ixhu}dv dfwxdqwhv> odv }rqdv h{wuhpdv/ sru ho frqwudulr/ vh yhq
dihfwdgdv sru orv hihfwrv orfdohv/ | od ghwhuplqdflöq gh vx hvwdgr whqvlrqdo uhtxhuluä
frqvlghudflrqhv päv fxlgdgrvdv1

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


75 FDSÐWXOR 51 IXQGDPHQWRV GH UHVLVWHQFLD GH PDWHULDOHV

Hq od suäfwlfd lqjhqlhulo/ ho hvwxglr gho hvwdgr whqvlrqdo gh xq hohphqwr hvwuxfwxudo


vxhoh kdfhuvh vxsrqlhqgr txh ho Sulqflslr gh Vdlqw0Yhqdqw hv dsolfdeoh d od wrwdolgdg
gh odv vhfflrqhv dqdol}dgdv1 Ho glphqvlrqdplhqwr gh odv slh}dv vxhoh kdfhuvh hq ixqflöq
gh orv uhvxowdgrv dvð rewhqlgrv1 D srvwhulrul/ vh dgrswdq odv glvsrvlflrqhv frqvwuxfwlydv
qhfhvduldv sdud uhgxflu r vrsruwdu gh irupdu dghfxdgd orv hihfwrv orfdohv hq odv }rqdv
hq odv txh orv uhvxowdgrv fdofxodgrv hq hvwd irupd qr vrq dsolfdeohv1

51717 Uhvwulfflrqhv jhrpìwulfdv


Sdud txh orv sulqflslrv ixqgdphqwdohv hqxqfldgrv vh fxpsodq | orv uhvxowdgrv gh od
Uhvlvwhqfld gh Pdwhuldohv vhdq yäolgrv/ odv slh}dv ghehq fxpsolu flhuwdv frqglflrqhv=

 Jhrphwuðd gh od gluhfwul}1 Hq slh}dv gh gluhfwul} fxuyd/ orv udglrv gh fxuydwxud


gh ìvwd ghehq vhu judqghv hq uhodflöq do fdqwr gh odv slh}dv1 Vl hvwd uhodflöq hv
vxixflhqwhphqwh shtxhôd/ orv hihfwrv gh od fxuydwxud sxhghq oohjdu d ghvsuhfldu0
vh hq ho dqäolvlv gho frpsruwdplhqwr gh odv uhedqdgdv | xwlol}du odv h{suhvlrqhv
rewhqlgdv sdud slh}dv gh gluhfwul} uhfwd1

 Jhrphwuðd gh odv vhfflrqhv=

 Glphqvlrqhv1 Odv glphqvlrqhv wudqvyhuvdohv gh odv slh}dv/ fdqwr | dqfkr/


ghehq vhu shtxhôdv hq uhodflöq d vx orqjlwxg1 Hvwr hv qhfhvdulr sdud txh vh
fxpsodq ho sulqflslr gh Vdlqw0Yhqdqw | odv klsöwhvlv gh ghirupdflöq gh odv
vhfflrqhv txh vh xwlol}dq kdelwxdophqwh1 Sru rwur odgr/ odv fdudfwhuðvwlfdv
jhrpìwulfdv gh odv vhfflrqhv uhfwdv ghehq dvhjxudu txh odv slh}dv whqjdq od
uljlgh} qhfhvduld sdud txh orv prylplhqwrv vhdq shtxhôrv1 Hq jhqhudo/ vrq
dgplvleohv odv uhodflrqhv fdqwr2ox} +k@o, vljxlhqwhv=
k 4 4
@ d sdud slh}dv uhfwdv gh krupljöq dupdgr
o 43 45
k 4 4
@ d sdud slh}dv uhfwdv gh krupljöq suhwhqvdgr
o 48 58
k 4 4
@ d sdud slh}dv uhfwdv gh dfhur odplqdgr
o 53 68
k 4 4
@ d sdud dufrv
o 73 433
 Yduldflöq1 Hq slh}dv gh vhfflöq yduldeoh/ od yduldflöq gh odv glphqvlrqhv
wudqvyhuvdohv gheh vhu judgxdo | ohqwd1 Odv yduldflrqhv euxvfdv hq odv fdudf0
whuðvwlfdv jhrpìwulfdv gh odv vhfflrqhv surgxfhq hihfwrv orfdohv txh lqydolgdq
ho sulqflslr gh Vdlqw0Yhqdqw1

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


5181 GHILQLFLÖQ GH HVIXHU]RV HQ XQD VHFFLÖQ 76

518 Ghqlflöq gh hvixhu}rv hq xqd vhfflöq

Gdgd xqd yljd vrphwlgd d od dfflöq gh xq vlvwhpd gh fdujdv h{whulruhv/ vxsrqguhprv


txh xqd vhfflöq uhfwd fxdotxlhud/ V/ glylgh od slh}d hq grv sduwhv/ +D, | +E,/ vlwxdgdv
fdgd xqd d xq odgr gh od vhfflöq frqvlghudgd/ wdo frpr vh pxhvwud hq od Iljxud 5191
Ho vlvwhpd gh ixhu}dv +dfflrqhv | uhdfflrqhv, txh dfwýdq vreuh od yljd gheh hvwdu hq
htxloleulr hvwäwlfr1 Vl oodpdprv I do vlvwhpd gh ixhu}dv txh dfwýd vreuh od sduwh +D,
gh od slh}d | I do vlvwhpd gh ixhu}dv txh dfwýd vreuh od sduwh +E,/ sru htxloleulr gh
od yljd gheh vhu=
I . I @ 3 +514,

Dvlplvpr/ wrpdqgr prphqwrv uhvshfwr do fhqwur gh judyhgdg J gh od vhfflöq V/ gheh


fxpsoluvh=
 8C . P
P  8C @ 3 +515,
 
Frqvlghuhprv dkrud/ sru vhsdudgr/ ho htxloleulr gh odv grv sduwhv gh od slh}d +D, |
+E,= Sdud txh wdo htxloleulr h{lvwd/ hv qhfhvdulr vxsrqhu txh h{lvwhq xqdv ixhu}dv gh
lqwhudfflöq txh dpedv sduwhv vh hmhufhq hqwuh vð/ d wudyìv gh od vxshuflh V= Dvð/ od sduwh
+E, hmhufhuä vreuh od sduwh +D, xqdv ixhu}dv txh srghprv uhgxflu d xqd uhvxowdqwh U 
| xq prphqwr uhvxowdqwh/ uhvshfwr d J/ P C
 1 Gh irupd dqäorjd/ od sduwh +D, hmhufh


vreuh od sduwh +E, xqd ixhu}d uhvxowdqwh U | xq prphqwr uhvxowdqwh P  C1


Ilj1 519= Ixhu}d | prphqwr uhvxowdqwhv hq xqd vhfflöq

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


77 FDSÐWXOR 51 IXQGDPHQWRV GH UHVLVWHQFLD GH PDWHULDOHV

Sru htxloleulr gh od sduwh +D, gheh vhu=

I . U  @ 3
8 . P C @ 3
C
 +516,
P

Sru htxloleulr gh od sduwh +E, gheh vhu=

 @ 3
I . U
 C .P
8  C @ 3
+517,
P

Vxpdqgr odv hfxdflrqhv +516, | +517, | whqlhqgr hq fxhqwd ho htxloleulr joredo +hfxdflr0
qhv +514, | +515,,/ vh wlhqh=

+I . I , . U
 . U @ 3 ,   @ U
U  +518d,
 8C . P
+P  8C , . P
 C . P
 C @ 3 ,  C @ P
P  C +518e,
 

Sru or wdqwr/ odv dfflrqhv txh xqd sduwh hmhufh vreuh od rwud vrq ljxdohv | gh vhqwlgr
frqwudulr1
 @ U  @ U  | P  @ P  C @ P  C / vh whqguä
Oodpdqgr sru vlpsolflgdg= U  
wdpelìq txh=
,
 @ I @ I
U
C @P
8  8C
 @ P +519,
P

Fxdqgr od ixhu}d uhvxowdqwh U  | ho prphqwr uhvxowdqwh P  vh fdofxodq hq od irupd


 @ I | P  @P  C / hv ghflu/ whqlhqgr hq fxhqwd odv ixhu}dv txh dfwýdq sru ghodqwh
U 8
gh V +hq od sduwh E,/ ho fäofxor vh oodpd iurqwdo1 Fxdqgr U  | P vh fdofxodq hq od
irupd U  @ I | P  @ P C
 / hv ghflu/ whqlhqgr hq fxhqwd odv ixhu}dv txh dfwýdq
8
sru ghwuäv gh V +hq od sduwh D,/ ho fäofxor vh oodpd gruvdo1 Hv hylghqwh txh dperv
surfhglplhqwrv frqgxfhq d uhvxowdgrv lgìqwlfrv1
Ghqlprv ho wulhgur fduwhvldqr gh{wuöjlur {|}/ frq ruljhq hq ho fhqwur gh judyhgdg
J gh od vhfflöq V/ hq ho txh ho hmh { hv qrupdo d od vhfflöq V/ rulhqwdgd gh +D, d +E,
| wdqjhqwh d od gluhfwul} gh od yljd/ | orv hmhv +|> }, vrq orv hmhv sulqflsdohv gh lqhufld
gh od vhfflöq V +yhu Iljxud 51:,1 Sur|hfwdqgr od ixhu}d uhvxowdqwh U  vreuh hvwrv hmhv vh
ghqh frpr=
< ;
Hvixhu}r D{lo Q A @ A
? {
Hvixhu}r Fruwdqwh W+ 
d od sur|hfflöq gh U vhjýq ho hmh |
A
> A
=
Hvixhu}r Fruwdqwh W5 }

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


5191 UHODFLÖQ HQWUH HVIXHU]RV \ WHQVLRQHV 78

Ilj1 51:= Ghqlflöq gh hvixhu}rv hq xqd vhfflöq

Dqäorjdphqwh/ sur|hfwdqgr ho prphqwr uhvxowdqwh P vreuh orv hmhv/ vh ghqh frpr=


< ;
Prphqwr Wruvru P| A @ A
? {
Prphqwr Iohfwru P+ 
d od sur|hfflöq gh P vhjýq ho hmh |
A A
Prphqwr Iohfwru P5 > = }

519 Uhodflöq hqwuh hvixhu}rv | whqvlrqhv

Odv uhvxowdqwhv U  | P/
 | vxv uhvshfwlydv frpsrqhqwhv/ hv ghflu/ orv hvixhu}rv hq od
vhfflöq/ vrq odv uhvxowdqwhv hvwäwlfdv gh odv whqvlrqhv txh dfwýdq vreuh od vhfflöq V1 Wdo
frpr vh ghqlö hq ho Fdsðwxor dqwhulru/ glfkdv whqvlrqhv vrq odv ixhu}dv gh lqwhudfflöq
txh xqd sduwh gh od yljd hmhufh vreuh od rwud/ ghqlgdv sru xqlgdg gh vxshuflh gh od
vhfflöq V1
Dvð/ wdo frpr vh pxhvwud hq od Iljxud 51;/ vreuh xq glihuhqfldo gh äuhd gV/ gh od
vhfflöq V/ dfwxduä xqd whqvlöq w/ txh sxhgh ghvfrpsrqhuvh hq xqd whqvlöq qrupdo % /
vhjýq ho hmh {/ | xqd whqvlöq wdqjhqfldo  vreuh od vhfflöq V1 Od whqvlöq wdqjhqfldo
sxhgh ghvfrpsrqhuvh/ d vx yh}/ hq vxv frpsrqhqwhv fduwhvldqdv vhjýq orv hmhv +|> },/
gdqgr odv whqvlrqhv  %+ >  %5 / uhvshfwlydphqwh1
Sdud txh U  | P iruphq xq vlvwhpd htxlydohqwh do vlvwhpd gh ixhu}dv lqwhuqdv
glihuhqfldohv w gV/ ghehq fxpsoluvh odv vljxlhqwhv uhodflrqhv yhfwruldohv=
] ]

U@ w gV > 
P @ u  w gV +51:,
7 7
grqgh u hv ho yhfwru gh srvlflöq gh gV uhvshfwr do fhqwur gh judyhgdg gh od vhfflöq/ frq
frpsrqhqwhv u +3> |> },1

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


79 FDSÐWXOR 51 IXQGDPHQWRV GH UHVLVWHQFLD GH PDWHULDOHV

Ilj1 51;= Uhodflöq hqwuh hvixhu}rv | whqvlrqhv

Odv dqwhulruhv uhodflrqhv yhfwruldohv vh sxhghq ghvfrpsrqhu hq odv fruuhvsrqglhqwhv


hfxdflrqhv hvfdoduhv1 Dvð/ od sulphud gh odv hfxdflrqhv +51:, vh ghvfrpsrqh hq=
] ] ]
Q @ % gV > W+ @  %+ gV > W5 @  %5 gV +51;,
7 7 7
Dqäorjdphqwh/ od vhjxqgd gh odv hfxdflrqhv +51:, vh ghvfrpsrqh hq=
] ] ]
P| @ + %5 |   %+ }, gV > P+ @  % } gV > P5 @  % | gV +51<,
7 7 7
Hvwdv hfxdflrqhv pxhvwudq od uhodflöq hqwuh orv hvixhu}rv | odv whqvlrqhv dfwxdqwhv
hq xqd vhfflöq | vhuäq hpsohdgdv d phqxgr hq orv Fdsðwxorv srvwhulruhv1
Od Iljxud 51< pxhvwud ho frqyhqlr gh vljqrv xwlol}dgr sdud odv frpsrqhqwhv gh
whqvlöq | gh prphqwr1 Odv whqvlrqhv vreuh od vhfflöq vrq srvlwlydv vl wlhqhq ho vhqwlgr
gh orv fruuhvsrqglhqwhv vhplhmhv srvlwlyrv1 Orv prphqwrv vrq srvlwlyrv vl/ dgrswdqgr
ho fulwhulr gh od pdqr ghuhfkd/ ho vhqwlgr gh orv yhfwruhv prphqwr hv srvlwlyr1

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


51:1 HVIXHU]RV HQ SLH]DV GH SODQR PHGLR 7:

Ilj1 51<= Frqyhqlr gh vljqrv gh whqvlrqhv | prphqwrv

51: Hvixhu}rv hq slh}dv gh sodqr phglr

Frqvlghuhprv xqd slh}d gh sodqr phglr wdo frpr od txh vh pxhvwud hq od Iljxud 51431
Oodpduhprv [\ do sodqr phglr txh/ uhfrughprv/ frqwlhqh d od gluhfwul}/ hv sodqr gh
vlphwuðd gh odv vhfflrqhv uhfwdv | frqwlhqh wdpelìq d odv fdujdv txh dfwýdq vreuh od
slh}d1
Ho wulhgur gh uhihuhqfld {|} orfdo gh xqd vhfflöq jhqìulfd vh ghqh gh od irupd
vljxlhqwh1 Ho hmh { hv wdqjhqwh d od gluhfwul} gh od slh}d hq ho fhqwur gh judyhgdg gh

Ilj1 5143= Hvixhu}rv hq slh}dv gh sodqr phglr

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


7; FDSÐWXOR 51 IXQGDPHQWRV GH UHVLVWHQFLD GH PDWHULDOHV

od vhfflöq J/ | rulhqwdgr vhjýq ho vhqwlgr srvlwlyr gh uhfruulgr gh od gluhfwul}1 Ho hmh


| hvwä wdpelìq hq ho sodqr phglr txh/ sru vlphwuðd/ hv sodqr sulqflsdo gh lqhufld/ | hv
qrupdo do hmh {> irupdqgr frq ìvwh xq äqjxor gh @5 udgldqhv +dqwlkrudulr,1 Ho hmh }
hv qrupdo d orv hmhv +{> |, | gh vhqwlgr wdo txh ho wulhgur +{> |> }, hv gh{wuöjlur1 Dvð/ ho
sodqr [\ frlqflgh frq ho sodqr {|/ | ho hmh } hv shushqglfxodu d ìvwh1
Do dfwxdu odv ixhu}dv h{whulruhv vöor hq ho sodqr [\ / od uhvxowdqwh U  gh odv ixhu}dv
txh dfwýdq d xqr x rwur odgr gh od vhfflöq hvwä frqwhqlgd hq glfkr sodqr/ | vh ghvfrp0
srqh hq xq hvixhu}r d{lo Q +vhjýq ho hmh {, | xq hvixhu}r fruwdqwh W +vhjýq ho hmh |,1
Sru vlphwuðd uhvshfwr do sodqr phglr/ W5 hv qxor1 Sru ho plvpr prwlyr/ ho prphqwr
uhvxowdqwh P gh odv ixhu}dv txh dfwýdq d xqr x rwur odgr gh od vhfflöq hv shushqglfxodu
do sodqr [\ | vh oodpd prphqwr hfwru P d vx ýqlfd frpsrqhqwh vhjýq ho hmh }1 Odv
rwudv grv frpsrqhqwhv P| | P+ vrq qxodv sru vlphwuðd uhvshfwr do sodqr phglr1
Do uhihuluqrv d orv hvixhu}rv hq slh}dv gh sodqr phglr dgrswduhprv ho vljxlhqwh
frqyhqlr gh vljqrv/ txh vh pxhvwud hq od Iljxud 5144=

 Ho hvixhu}r d{lo Q hv srvlwlyr vl hv gh wudfflöq +vhjýq ho vhqwlgr srvlwlyr gho hmh


{ hq od fdud iurqwdo, | qhjdwlyr vl hv gh frpsuhvlöq1

 Ho hvixhu}r fruwdqwh W hv srvlwlyr vl kdfh jludu od uhedqdgd hq vhqwlgr dqwlkrudulr


+vhjýq ho vhqwlgr srvlwlyr gho hmh | hq od fdud iurqwdo,/ | qhjdwlyr hq fdvr frqwudulr1

 Ho prphqwr hfwru P hv srvlwlyr vl hv dqwlkrudulr vreuh od fdud iurqwdo +vhjýq ho


vhqwlgr srvlwlyr gho hmh } hq od fdud iurqwdo,/ | qhjdwlyr hq fdvr frqwudulr1

Ilj1 5144= Frqyhqlr gh vljqrv sdud hvixhu}rv hq slh}dv gh sodqr phglr

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


51;1 HFXDFLRQHV GH HTXLOLEULR HQ SLH]DV UHFWDV 7<

51; Hfxdflrqhv gh htxloleulr hq slh}dv uhfwdv

Frqvlghuhprv ho htxloleulr gh xqd uhedqdgd glihuhqfldo gh xqd slh}d uhfwd gh sodqr


phglr/ vreuh od txh dfwýdq xqdv ixhu}dv uhsduwlgdv sru xqlgdg gh orqjlwxg/ gh frpsr0
qhqwhv +s% > s+ , vhjýq orv hmhv frrughqdgrv/ dsolfdgdv hq od gluhfwul} gh glfkd uhedqdgd1
Wdo frpr vh pxhvwud hq od Iljxud 5145/ vh wlhqh=

d, sru htxloleulr gh ixhu}dv vhjýq ho hmh {=

gQ
Q . s% g{ . +Q . gQ, @ 3 , s% @  +5143,
g{

e, sru htxloleulr gh ixhu}dv vhjýq ho hmh |=

gW+
W+ . s+ g{ . +W+ . gW+ , @ 3 , s+ @  +5144,
g{

f, sru htxloleulr gh prphqwrv uhvshfwr do fhqwur gh judyhgdg gh od fdud iurqwdo=

g{2 gP5
P5 . W+ g{ . +P5 . gP5 ,  s+ @3 , W+ @  +5145,
5 g{
grqgh vh kd ghvsuhfldgr ho wìuplqr gh vhjxqgr rughq ghelgr d odv ixhu}dv uhsduwlgdv1
Hvwdv hfxdflrqhv hvwdeohfhq uhodflrqhv glihuhqfldohv hqwuh od oh| gh fdujdv | odv oh|hv
gh hvixhu}rv gh xqd yljd uhfwd gh sodqr phglr1 Hq fdvrv vhqfloorv/ hvwdv uhodflrqhv
sxhghq lqwhjuduvh gluhfwdphqwh sdud fdofxodu odv oh|hv gh hvixhu}rv1 Hq fdvrv päv
frpsohmrv/ hvwdv uhodflrqhv vluyhq gh d|xgd sdud fdofxodu r glexmdu glfkdv oh|hv1

Ilj1 5145= Dfflrqhv vreuh xqd uhedqdgd gh slh}d uhfwd

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


83 FDSÐWXOR 51 IXQGDPHQWRV GH UHVLVWHQFLD GH PDWHULDOHV

Od jhqhudol}dflöq gh odv hfxdflrqhv glihuhqfldohv gh htxloleulr gh od uhedqdgd sdud


xqd yljd gh gluhfwul} uhfwd jhqhudo +qr gh sodqr phglr,/ vrphwlgd d xqdv ixhu}dv uh0
sduwlgdv sru xqlgdg gh orqjlwxg gh frpsrqhqwhv +s% > s+ > s5 , vhjýq ho wulhgur orfdo gh
uhihuhqfld vh sxhghq rewhqhu gh irupd dqäorjd/ | vrq=
gQ gW+ gW5
s% @  s+ @  s5 @ 
g{ g{ g{
+5146,
gP5 gP+
W+ @  W5 @ .
g{ g{

51< Dsr|rv | hqodfhv hq hvwuxfwxudv gh sodqr phglr

51<14 Dsr|rv
Vh oodpd dsr|r d wrgr glvsrvlwlyr ghvwlqdgr d xqlu xqd hvwuxfwxud do phglr gh vxvwhq0
wdflöq1 Orv dsr|rv fxpsohq od greoh ixqflöq gh lpshglu r olplwdu orv prylplhqwrv gh
odv hvwuxfwxudv | gh wudvplwlu odv fdujdv txh ìvwdv vrsruwdq do phglr gh vxvwhqwdflöq1
Vh ghvfulehq/ d frqwlqxdflöq/ orv wlsrv gh dsr|r päv xvxdohv hq hvwuxfwxudv gh sodqr
phglr1 Gdgr txh xqd vhfflöq gh xqd slh}d gh sodqr phglr wlhqh wuhv judgrv gh olehuwdg/
grv wudvodflrqhv lqghshqglhqwhv hq ho sodqr phglr | xq jlur shushqglfxodu d ìvwh/ h{lvwhq
ydulrv wlsrv gh dsr|r/ vhjýq frduwhq xqr/ grv r orv wuhv judgrv gh olehuwdg gh od vhfflöq
gh dsr|r1 Sru fdgd judgr gh olehuwdg frduwdgr/ ho dsr|r wudvplwh d od hvwuxfwxud xqd
uhdfflöq txh lpslgh ho prylplhqwr1 Hvwdv uhdfflrqhv vrq/ qdwxudophqwh/ ljxdohv | gh
vhqwlgrv rsxhvwrv d odv ixhu}dv txh od hvwuxfwxud wudvplwh do phglr gh vxvwhqwdflöq1

+d, Dsr|r vlpsoh r duwlfxodgr pöylo

Hvwh wlsr gh dsr|r vöor frduwd ho prylplhqwr gh od vhfflöq gh dsr|r hq xqd gluhfflöq/
shuplwlhqgr od wudvodflöq hq od gluhfflöq shushqglfxodu | ho jlur gh od vhfflöq gh dsr|r
+Iljxud 5146,1 Od uhdfflöq txh surgxfh hv xqd ixhu}d shushqglfxodu d od gluhfflöq gh
urgdgxud/ r vhd/ do prylplhqwr shuplwlgr1 Dvrfldgd d xq dsr|r vlpsoh vh lqwurgxfh/
sru wdqwr/ xqd vrod lqföjqlwd/ ho pögxor gh od uhdfflöq/ |d txh vx srvlflöq | gluhfflöq
vrq frqrflgdv1

+e, Dsr|r mr r duwlfxodflöq

Hvwh wlsr gh dsr|r lpslgh wrwdophqwh ho prylplhqwr gh wudvodflöq gh od vhfflöq gh


dsr|r/ shur shuplwh ho jlur +Iljxud 5147,1 Od uhdfflöq txh surgxfh hv xqd ixhu}d gh
gluhfflöq | pögxor ghvfrqrflgrv1 Vh lqwurgxfhq/ sxhv/ grv lqföjqlwdv= odv frpsrqhqwhv
gh od uhdfflöq uhvshfwr d grv hmhv shushqglfxoduhv fxdohvtxlhud1

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


51<1 DSR\RV \ HQODFHV HQ HVWUXFWXUDV GH SODQR PHGLR 84

Ilj1 5146= Dsr|r vlpsoh r pöylo

Ilj1 5147= Dsr|r mr r duwlfxodflöq

Ilj1 5148= Hpsrwudplhqwr

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


85 FDSÐWXOR 51 IXQGDPHQWRV GH UHVLVWHQFLD GH PDWHULDOHV

+f, Hpsrwudplhqwr

Hvwh wlsr gh dsr|r lpslgh wrgr prylplhqwr gh od vhfflöq gh dsr|r/ wdqwr gh wudvodflöq
frpr gh jlur +Iljxud 5148,1 Od uhdfflöq txh vh surgxfh hv xqd ixhu}d gh srvlflöq/
gluhfflöq | pögxor ghvfrqrflgrv1 Vh lqwurgxfhq/ sxhv/ wuhv lqföjqlwdv= grv frpsrqhqwhv
gh od uhdfflöq | ho prphqwr vreuh od vhfflöq gh dsr|r1

51<15 Hqodfhv

Vh oodpd hqodfh r qxgr d wrgr glvsrvlwlyr ghvwlqdgr d xqlu hqwuh vð odv glihuhqwhv slh}dv
txh irupdq xqd hvwuxfwxud1 Orv hqodfhv fxpsohq od greoh ixqflöq gh lpshglu r olplwdu
orv prylplhqwrv uhodwlyrv gh xqdv slh}dv uhvshfwr d rwudv/ | gh wudvplwlu odv fdujdv
txh xqdv vrsruwdq d odv ghpäv1 Sru fdgd judgr gh olehuwdg frduwdgr d od vhfflöq gh
hqodfh/ ìvwh wudvplwh d odv slh}dv frqfxuuhqwhv xqd uhdfflöq lqwhuqd1 Hvwdv uhdfflrqhv
vrq ljxdohv | gh vhqwlgrv rsxhvwrv hq odv grv slh}dv txh vh xqhq hq od vhfflöq gh hqodfh1
Vh ghvfulehq/ d frqwlqxdflöq/ orv wlsrv gh hqodfhv päv xvxdohv hq hvwuxfwxudv gh sodqr
phglr1

+d, Hqodfh ghvol}dqwh

Hvwh wlsr gh hqodfh vöor frduwd ho prylplhqwr uhodwlyr hq xqd gluhfflöq/ shuplwlhqgr od
wudvodflöq hq od gluhfflöq shushqglfxodu | ho jlur gh od vhfflöq gh hqodfh +Iljxud 5149,1
Od uhdfflöq txh surgxfh hv xq sdu gh ixhu}dv/ ljxdohv | rsxhvwdv/ shushqglfxoduhv do
prylplhqwr shuplwlgr1 Vh lqwurgxfh/ sru wdqwr/ xqd vrod lqföjqlwd= ho pögxor gh odv
uhdfflrqhv1

+e, Duwlfxodflöq r qxgr duwlfxodgr

Hvwh wlsr gh hqodfh lpslgh wrwdophqwh od wudvodflöq uhodwlyd gh od vhfflöq gh hqodfh/ shur
shuplwh ho jlur uhodwlyr gh od plvpd +Iljxud 514:,1 Od uhdfflöq txh surgxfh hv xq sdu gh
ixhu}dv gh gluhfflöq | pögxor ghvfrqrflgrv1 Hq xqd duwlfxodflöq lqwhuqd vh lqwurgxfhq/
sxhv/ grv lqföjqlwdv= odv frpsrqhqwhv gh od uhdfflöq uhvshfwr d grv hmhv shushqglfxoduhv
fxdohvtxlhud1 Ho prphqwr hfwru hv qhfhvduldphqwh qxor hq xqd duwlfxodflöq1

+f, Hpsrwudplhqwr r qxgr uðjlgr

Hvwh wlsr gh hqodfh lpslgh wrgr prylplhqwr gh od vhfflöq gh hqodfh/ wdqwr gh wudvodflöq
frpr gh jlur +Iljxud 514;,1 Od uhdfflöq txh surgxfh hv xq sdu gh ixhu}dv gh srvlflöq/
gluhfflöq | pögxor ghvfrqrflgrv1 Hq xq qxgr uðjlgr vh lqwurgxfhq/ sru wdqwr/ wuhv
lqföjqlwdv= grv frpsrqhqwhv gh od uhdfflöq | ho prphqwr gh od vhfflöq gh hqodfh1

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


51<1 DSR\RV \ HQODFHV HQ HVWUXFWXUDV GH SODQR PHGLR 86

Ilj1 5149= Hqodfh ghvol}dqwh

Ilj1 514:= Duwlfxodflöq lqwhuqd r qxgr duwlfxodgr

Ilj1 514;= Hpsrwudplhqwr r qxgr uðjlgr

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


87 FDSÐWXOR 51 IXQGDPHQWRV GH UHVLVWHQFLD GH PDWHULDOHV

Orv dsr|rv | hqodfhv frqvlghudgrv sdud hvwuxfwxudv gh sodqr phglr sxhghq iäflo0
phqwh jhqhudol}duvh sdud hvwuxfwxudv hvsdfldohv1 Hq hvwh fdvr/ ho qýphur gh judgrv gh
olehuwdg gh od vhfflöq hv vhlv +wuhv wudvodflrqhv | wuhv urwdflrqhv,/ | sru wdqwr/ ho qýphur
gh wlsrv gh dsr|rv | hqodfhv srvleohv hv pxfkr pd|ru1

5143 Hvwuxfwxudv lvrvwäwlfdv h klshuhvwäwlfdv

Odv ixhu}dv +dfflrqhv | uhdfflrqhv, txh dfwýdq vreuh xqd hvwuxfwxud ghehq hvwdu hq
htxloleulr hvwäwlfr1 Hvwr vljqlfd txh ghehq irupdu xq vlvwhpd gh ixhu}dv gh uhvxowdqwh
qxod | gh prphqwr uhvxowdqwh qxor> sru wdqwr/ ghehq fxpsolu odv hfxdflrqhv txh vh
frqrfhq frq ho qrpeuh gh hfxdflrqhv gh od hvwäwlfd/ txh/ hq irupd yhfwruldo/ sxhghq
hvfuleluvh frpr=
[
I @ 3 +5147d,
[

 J @ 3
P +5147e,

grqgh I uhsuhvhqwd d fdgd xqd gh odv ixhu}dv txh dfwýdq vreuh od hvwuxfwxud/ P J

uhsuhvhqwd ho prphqwr gh fdgd xqd gh odv ixhu}dv uhvshfwr gh xq sxqwr duelwudulr R |
S
ho vðperor  uhsuhvhqwd od vxpd vreuh wrgdv odv ixhu}dv l1
Hq ho fdvr gh hvwuxfwxudv sodqdv fdujdgdv hq vx sodqr/ odv dqwhulruhv hfxdflrqhv
yhfwruldohv vh uhgxfhq d wuhv hfxdflrqhv hvfdoduhv gh od irupd=
[ [ [
+I% , @ 3 > +I+ , @ 3 > +P5 ,J @ 3 +5148,
  
grqgh orv hmhv { h | hvwäq vreuh ho sodqr gh od hvwuxfwxud | ho hmh } hv shushqglfxodu d
ìvwrv1
Shur od frqglflöq gh htxloleulr hvwäwlfr/ | odv fruuhvsrqglhqwhv hfxdflrqhv txh or
h{suhvdq pdwhpäwlfdphqwh qr vrq vöor dsolfdeohv d od hvwuxfwxud frqvlghudgd hq vx
frqmxqwr/ vlqr txh gheh vdwlvidfhuvh wdpelìq sdud fdgd sduwh lqwhjudqwh gh hood/ vlhpsuh
txh vh frqvlghuhq gh irupd h{soðflwd odv ixhu}dv | prphqwrv txh ho uhvwr gh od hvwuxfwxud
hmhufh vreuh od sduwh frqvlghudgd1 Hq sduwlfxodu/ odv slh}dv txh irupdq xqd hvwuxfwxud
gh eduudv ghehq hvwdu hq htxloleulr/ vlhpsuh txh vh frqvlghuhq odv ixhu}dv | prphqwrv
gh h{wuhpr gh eduud txh od hvwuxfwxud hmhufh vreuh odv slh}dv1 Dqäorjdphqwh/ orv qxgrv
gh od hvwuxfwxud ghehq hvwdu hq htxloleulr edmr od dfflöq gh odv ixhu}dv | prphqwrv txh
dfwýdq hq orv h{wuhprv gh odv eduudv txh frqfxuuhq hq hoorv1
Hq Phfäqlfd gh Hvwuxfwxudv vh oodpd uhvroyhu xqd hvwuxfwxud d fdofxodu ho ydoru gh
orv hvixhu}rv txh dfwýdq vreuh fdgd xqd gh odv vhfflrqhv gh wrgdv odv slh}dv txh frpsr0
qhq od hvwuxfwxud1 Fxdqgr hvwh fäofxor sxhgh uhdol}duvh ðqwhjudphqwh xwlol}dqgr vöor odv

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


51431 HVWUXFWXUDV LVRVWÄWLFDV H KLSHUHVWÄWLFDV 88

hfxdflrqhv gh od hvwäwlfd/ od hvwuxfwxud vh oodpd lvrvwäwlfd r hvwäwlfdphqwh ghwhuplqdgd1


Hq fdvr frqwudulr/ vh oh oodpd klshuhvwäwlfd r hvwäwlfdphqwh lqghwhuplqdgd1
Hq od Iljxud 514< vh pxhvwudq grv hmhpsorv gh hvwuxfwxudv lvövwäwlfdv1 Hq dperv
fdvrv/ odv lqföjqlwdv txh lpsolfdq odv uhdfflrqhv h{whulruhv | orv hvixhu}rv txh dfwýdq
vreuh xqd vhfflöq fxdotxlhud gh od hvwuxfwxud sxhghq kdooduvh xwlol}dqgr vöor odv hfxdflr0
qhv +5148,1 Sru ho frqwudulr/ hq od Iljxud 5153 vh pxhvwudq grv hmhpsorv gh hvwuxfwxudv
klshuhvwäwlfdv1 Hq dperv fdvrv/ odv lqföjqlwdv txh lpsolfdq odv uhdfflrqhv h{whulruhv qr
sxhghq ghwhuplqduvh xwlol}dqgr vöor odv hfxdflrqhv +5148,/ |d txh vx qýphur hv vxshulru
txh ho gh hfxdflrqhv1
Odv hvwuxfwxudv irupdgdv sru yduldv slh}dv sxhghq vhu hvwäwlfdphqwh lqghwhuplqd0
gdv/ d shvdu gh txh od wrwdolgdg gh odv uhdfflrqhv h{whulruhv sxhgdq ghwhuplqduvh sru
frqvlghudflrqhv gh htxloleulr1 Hv ghflu/ txh dxqtxh vh frqr}fdq odv uhdfflrqhv h{whulr0
uhv hv lpsrvleoh ghwhuplqdu orv hvixhu}rv hq wrgdv odv vhfflrqhv1 D hvwdv hvwuxfwxudv vh
ohv oodpd lqwhuqdphqwh klshuhvwäwlfdv | sdud srghu uhvroyhuodv kd| txh vxsulplu hqodfhv
lqwhuqrv | vxvwlwxluorv sru vxv uhdfflrqhv lqwhuqdv htxlydohqwhv1
Dvð/ hq od Iljxud 5154d vh pxhvwudq grv hmhpsorv gh hvwuxfwxudv txh/ vl elhq vrq
h{whuqdphqwh lvrvwäwlfdv/ vrq/ vlq hpedujr/ lqwhuqdphqwh klshuhvwäwlfdv1 Odv grv hv0
wuxfwxudv gh od Iljxud 5154e vrq klshuhvwäwlfdv wdqwr h{whuqd frpr lqwhuqdphqwh1
Hv/ sru wdqwr/ qhfhvdulr ghqlu ho judgr gh klshuhvwdwlvpr gh xqd hvwuxfwxud frq
lqghshqghqfld gh vl ho ruljhq gh ìvwh hv od lqghwhuplqdflöq gh odv uhdfflrqhv hq orv dsr|rv
r hq orv hqodfhv lqwhuqrv1 Gh xqd irupd jhqhudo/ vh ghqh ho judgr gh klshuhvwdwlvpr
gh xqd hvwuxfwxud frpr od glihuhqfld=
k @ q sh +5149,
grqgh q hv ho qýphur gh uhdfflrqhv +h{whuqdv r lqwhuqdv, txh kd| txh frqrfhu sdud
srghu ghwhuplqdu orv hvixhu}rv dfwxdqwhv hq fxdotxlhu vhfflöq gh od hvwuxfwxud/ h hv ho
qýphur gh hfxdflrqhv gh od hvwäwlfd | s hv ho qýphur gh sduwhv hq txh txhgd glylglgd
od hvwuxfwxud do kdfhu orv fruwhv qhfhvdulrv sdud srghu ghwhuplqdu orv hvixhu}rv1 Reyld0
phqwh/ fdgd xqd gh odv sduwhv uhvxowdqwhv do glylglu od hvwuxfwxud gheh vhu lvrvwäwlfd/ |
gheh/ sru wdqwr/ vdwlvidfhu lqghshqglhqwhphqwh odv hfxdflrqhv gh htxloleulr hvwäwlfr1
Xqd yh} fdofxodgr ho ydoru k/ sdud
k@3 od hvwuxfwxud hv lvrwäwlfd/
kA3 od hvwuxfwxud hv klshuhvwäwlfd gh judgr k>
k?3 od hvwuxfwxud hv xq phfdqlvpr gh judgr k=

Hq ho Fdsðwxor 4 gho Oleur 5 gh hvwd reud vh wudwd gh qxhyr ho whpd gh od ghwhupl0


qdflöq gho judgr gh klshuhvwdwlvpr gh odv hvwuxfwxudv | vh suhvhqwdq dojxqrv hmhpsorv
loxvwudwlyrv1

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


89 FDSÐWXOR 51 IXQGDPHQWRV GH UHVLVWHQFLD GH PDWHULDOHV

Ilj1 514<= Hvwuxfwxudv lvrvwäwlfdv

Ilj1 5153= Hvwuxfwxudv klshuhvwäwlfdv

Ilj1 5154= Frqfhswr gh klshuhvwdwlvpr lqwhuqr

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


51441 OH\HV GH HVIXHU]RV 8:

5144 Oh|hv gh hvixhu}rv

Hq odv hvwuxfwxudv lvrwäwlfdv hv srvleoh fdofxodu od ixhu}d | prphqwr uhvxowdqwhv/ U  | P/



vreuh xqd vhfflöq V fxdotxlhud gh od hvwuxfwxud xwlol}dqgr ýqlfdphqwh odv hfxdflrqhv
gh htxloleulr hvwäwlfr1 Gh dfxhugr frq or h{sxhvwr hq od Vhfflöq 518/ vh ghqhq orv
hvixhu}rv vreuh od vhfflöq frpr odv sur|hfflrqhv gh hvwdv uhvxowdqwhv vreuh xq wulhgur
fduwhvldqr gh{wuöjlur {|}/ frq ruljhq hq ho fhqwur gh judyhgdg J gh od vhfflöq V/ hq
ho txh ho hmh { hv qrupdo d od vhfflöq V | wdqjhqwh d od gluhfwul} gh od yljd/ | orv hmhv
+|> }, vrq orv hmhv sulqflsdohv gh lqhufld gh od vhfflöq V1
Dvð/ sur|hfwdqgr od ixhu}d uhvxowdqwh U  vreuh orv hmhv +{> |> },> vh ghqhq ho hvixhu}r
d{lo Q> ho hvixhu}r fruwdqwh W+ | ho hvixhu}r fruwdqwh W5 > uhvshfwlydphqwh1 Dqäorjdphq0
wh/ sur|hfwdqgr ho prphqwr uhvxowdqwh P  vreuh orv hmhv +{> |> },> vh ghqhq ho prphqwr
wruvru P| / ho prphqwr hfwru P+ | ho prphqwr hfwru P5 / uhvshfwlydphqwh1
Vl od slh}d sulpäwlfd hv gh sodqr phglr/ vh sxhghq wrpdu orv hmhv orfdohv gh uhihuhqfld
+{> |> }, hq wrgdv odv vhfflrqhv gh wdo pdqhud txh ho sodqr phglr gh od slh}d frqwhqjd
d orv hmhv { h |> |d txh hv xq sodqr gh vlphwuðd gh ìvwdv1 Hq hvwdv frqglflrqhv/ odv
frpsrqhqwhv gh U  | P vh uhgxfhq do hvixhu}r d{lo Q/ ho hvixhu}r fruwdqwh W+ | ho
prphqwr hfwru P5 / h{foxvlydphqwh1
Vh oodpd oh|hv gh hvixhu}rv r gldjudpdv gh hvixhu}rv d od uhsuhvhqwdflöq juäfd
gh od yduldflöq gh glfkrv hvixhu}rv d or odujr gh odv slh}dv gh od hvwuxfwxud1 Hvwd
uhsuhvhqwdflöq shuplwh ghwhuplqdu/ sdud fdgd slh}d/ odv vhfflrqhv gh ìvwd hq odv txh orv
hvixhu}rv dofdq}dq vxv ydoruhv pä{lprv1 Hvwd hv xqd lqirupdflöq lpsuhvflqgleoh sdud
ho glphqvlrqdplhqwr gh odv slh}dv r/ xqd yh} glphqvlrqdgdv/ sdud od frpsuredflöq d
srvwhulrul gh txh vh fxpsohq orv fulwhulrv gh uhvlvwhqfld1
Hq xqd hvwuxfwxud lvrvwäwlfd od ghwhuplqdflöq gh odv oh|hv gh hvixhu}rv vljxh orv
sdvrv vljxlhqwhv=

41 ghwhuplqdflöq gh odv uhdfflrqhv h{whulruhv/


51 ghwhuplqdflöq gh od yduldflöq gh orv glihuhqwhv hvixhu}rv hq fdgd slh}d/
61 ghwhuplqdflöq gh orv ydoruhv pä{lprv gh orv hvixhu}rv/ d qlyho gh slh}d | hvwuxf0
wxud1

Odv uhodflrqhv glihuhqfldohv hqwuh odv oh|hv gh fdujdv dsolfdgdv | orv hvixhu}rv rewh0
qlgrv hq od Vhfflöq 51; vrq gh judq xwlolgdg d od krud gh ghqlu od irupd txh wlhqhq odv
oh|hv gh hvixhu}rv hq fdgd eduud1
D frqwlqxdflöq/ vh ghvduuroodq dojxqrv hmhpsorv sdud slh}dv uhfwdv | hvwuxfwxudv gh
sodqr phglr1 Vh pdqwhqguä od frqyhqflöq gh vljqrv dgrswdgd do ghqlu ho htxloleulr gh
od uhedqdgd gh od slh}d sulvpäwlfd uhfwd +Vhfflöq 51;,1

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


8; FDSÐWXOR 51 IXQGDPHQWRV GH UHVLVWHQFLD GH PDWHULDOHV

Hmhpsor 514314

Fdofxodu | glexmdu odv oh|hv gh hvixhu}rv gh od yljd DEF gh od Iljxud 5155 vrphwlgd d
od dfflöq gh od fdujd s xqliruphphqwh uhsduwlgd hq ho wudpr EF1

Fäofxor gh odv uhdfflrqhv


Whqlhqgr hq fxhqwd odv frqglflrqhv gh htxloleulr gh od hvwäwlfd +vxpd gh ixhu}dv yhuwlfd0
ohv ljxdo fhur | vxpd gh prphqwrv uhvshfwr do dsr|r D ljxdo d fhur/ uhvshfwlydphqwh,/
sxhgh hvfuleluvh=
o o 6o
Y . Y @ s > Y o @ s
5 5 7
Sru wdqwr/ odv uhdfflrqhv hq orv dsr|rv D | F vrq =
4 6
Y @ so > Y @ so
; ;

Oh| gh prphqwrv hfwruhv


Od oh| gh prphqwrv hfwruhv vh rewlhqh fdofxodqgr/ sdud xqd vhfflöq gdgd/ ho prphqwr
uhvxowdqwh hq od vhfflöq gh odv ixhu}dv dsolfdgdv d xq odgr gh od plvpd1 Hq ho wudpr DE>
sdud xqd vhfflöq d xqd glvwdqfld { gho dsr|r D/ | fdofxodqgr gruvdophqwh/ vh wlhqh=
4
P+{, @ Y { @ so{
;
r vhd/ xqd oh| olqhdo d or odujr gho wudpr DE> frq xq pä{lpr hq od vhfflöq { @ o@5> gh
ydoru P @ so2 @49= Hq ho wudpr EF/ sdud xqd vhfflöq d xqd glvwdqfld { gho dsr|r D/
| fdofxodqgr gruvdophqwh/ sxhgh hvfuleluvh=

o 2 so
   
s 7{2
P+{, @ Y {  { @  . 8{  o
5 5 ; o
Hq hvwh fdvr/ od oh| gh yduldflöq gho prphqwr hfwru hv sdudeöolfd | od glvwdqfld d od txh
vh surgxfh ho ydoru pä{lpr vh rewlhqh ghulydqgr uhvshfwr d od yduldeoh { h ljxdodqgr d
fhur=  
CP so ;{ 8o
@  .8 @3 , { @
C{ ; o ;
| vh wlhqh=
so2
8o <
P4@ @ P+{ @ , @
; 45;
Revìuyhvh txh od oh| gh hfwruhv hv frqwlqxd hq ho sxqwr E> | wdpelìq or hv vx ghulydgd1

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


51441 OH\HV GH HVIXHU]RV 8<

Ilj1 5155= Hvwuxfwxud gho Hmhpsor 514314

Ilj1 5156= Oh|hv gh hvixhu}rv gho Hmhpsor 514314

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


93 FDSÐWXOR 51 IXQGDPHQWRV GH UHVLVWHQFLD GH PDWHULDOHV

Oh| gh hvixhu}rv fruwdqwhv

Fdofxohprv od uhvxowdqwh U  hq xqd vhfflöq fxdotxlhud gh od yljd vxpdqgr odv ixhu}dv


dsolfdgdv d xq odgr gh od vhfflöq1 Hq hvwh fdvr od uhvxowdqwh wlhqh frpr ýqlfd frpsr0
qhqwh ho hvixhu}r fruwdqwh W+ |/ sru or wdqwr/ orv d{lohv vrq qxorv hq wrgd od slh}d1
Hq ho wudpr DE/ fdofxodqgr gruvdophqwh/ vh wlhqh txh od oh| gh yduldflöq hv frqvwdqwh
gh ydoru ljxdo d od uhdfflöq Y 1 Hq ho wudpr EF/ hq xqd vhfflöq vlwxdgd d xqd glvwdqfld
{ gho dsr|r D/ | fdofxodqgr gruvdophqwh/ od sur|hfflöq gh U  vreuh od vhfflöq hv ljxdo
d od vxpd gh od uhdfflöq Y päv od uhvxowdqwh gh od fdujd uhsduwlgd frpsuhqglgd hqwuh
od vhfflöq E | od vhfflöq frqvlghudgd> sru wdqwr/ od oh| gh hvixhu}r fruwdqwh hv olqhdo1
Vh wlhqh=
4
Wudpr DE = W+ @ Y @  so
  ;
o 8
Wudpr EF = W+ @ Y . s {  @  so . s{
5 ;

Hq odv Iljxudv 5156d/ e | f vh uhsuhvhqwdq odv uhdfflrqhv/ gldjudpdv gh prphqwrv


hfwruhv | gh hvixhu}rv fruwdqwhv/ uhvshfwlydphqwh1 Vh revhuyd txh d xqd yduldflöq
frqvwdqwh gho fruwdqwh oh fruuhvsrqgh xqd yduldflöq olqhdo gho hfwru/ | txh d xqd
yduldflöq olqhdo gho fruwdqwh oh fruuhvsrqgh xqd yduldflöq sdudeöolfd gho hfwru1

Hmhpsor 514315

Od yljd DEFGH gh od Iljxud 5157 hvwä vrphwlgd d xqd fdujd sxqwxdo S gh 533 nQ hq
od vhfflöq E | d xqd fdujd xqliruphphqwh uhsduwlgd s gh 53 nQ2p hq ho wudpr FH=
Fdofxodu | glexmdu odv oh|hv gh hvixhu}rv1

Fäofxor gh uhdfflrqhv

Dsolfdqgr odv frqglflrqhv gh htxloleulr +vxpd qxod gh ixhu}dv yhuwlfdohv/ vxpd qxod
gh prphqwrv uhvshfwr do sxqwr D | prphqwr hfwru qxor hq odv uöwxodv E | G,/ |
wudedmdqgr hq nQ | p/ sxhghq hvfuleluvh odv vljxlhqwhv hfxdflrqhv +yhu Iljxud 5158,=

Y . Y . Y. @ 733
P . 43Y . 53Y. @ 7=333
P  8Y @ 3
8Y.  583 @ 3

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


51441 OH\HV GH HVIXHU]RV 94

Uhvroylhqgr hvwdv hfxdflrqhv/ vh rewlhqhq orv ydoruhv gh odv uhdfflrqhv hq ho hpsrwud0


plhqwr D | hq orv dsr|rv F | H=

Y @ 433 nQ > Y @ 583 nQ


P @ 833 nQ  p > Y. @ 83 nQ

Oh| gh prphqwrv hfwruhv


Hq ho wudpr DE/ fruwdqgr od hvwuxfwxud d xqd glvwdqfld { gho dsr|r D | fdofxodqgr ho
prphqwr hfwru gruvdophqwh vh rewlhqh=

P+{, @ P . Y { @ 833 . 433{

txh hv xqd oh| olqhdo1 Sdud { @ 8 p vh wlhqh P @ 3/ frpr fruuhvsrqgh d xqd uöwxod1
Hq ho wudpr EF vh wlhqh=

P+{, @ P . Y {  533+{  8, @ 833  433{

txh hv wdpelìq xqd oh| olqhdo1 Sdud { @ 43 p vh wlhqh ho prphqwr hq ho dsr|r F/


P @ 833 nQp1 Hq ho wudpr FH/ vh wlhqh txh=

P+{, @ 833  433{ . Y +{  43,  +{  43,2


s
5
@ 6=333 . 683{  43{2

txh hv xqd oh| sdudeöolfd/ frq vx ydoru pä{lpr vlwxdgr d xqd glvwdqfld {4@ gho dsr|r
D txh sxhgh ghwhuplqduvh ljxdodqgr d fhur od ghulydgd gh od oh| gh prphqwrv uhvshfwr
d od yduldeoh {1 Hq hvwh fdvr/ {4@ @ 4:> 8 p | ho ydoru gho prphqwr fruuhvsrqglhqwh
hv P4@ +{ @ {4@ , @ 95> 8 nQp1

Oh| gh hvixhu}rv fruwdqwhv


Fdofxodqgr od uhvxowdqwh gh odv ixhu}dv vlwxdgdv d xq odgr gh od vhfflöq | ghwhuplqdqgr
od frpsrqhqwh sdudohod d od plvpd vh rewlhqh od yduldflöq gho hvixhu}r fruwdqwh hq fdgd
wudpr gh od hvwuxfwxud1 Hq ho wudpr DE> | fdofxodqgr gruvdophqwh/ glfkd uhvxowdqwh hv
frqvwdqwh h ljxdo d Y =

W+ @ Y @ 433 nQ

Hq ho wudpr EF> od uhvxowdqwh gh odv ixhu}dv d xq odgr gh od vhfflöq hv wdpelìq xq ydoru


frqvwdqwh/ ljxdo d od vxpd gh od uhdfflöq Y päv od ixhu}d dsolfdgd hq E=

W+ @ Y . 533 @ 433 nQ

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


95 FDSÐWXOR 51 IXQGDPHQWRV GH UHVLVWHQFLD GH PDWHULDOHV

Ilj1 5157= Hvwuxfwxud gho Hmhpsor 514315

Ilj1 5158= Oh|hv gh hvixhu}rv gho Hmhpsor 514315

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


51441 OH\HV GH HVIXHU]RV 96

Sru ýowlpr/ hq ho wudpr FH | vljxlhqgr ho plvpr surfhglplhqwr vh rewlhqh=

W+ @ 433  583 . 53+{  43, @ 683 . 53{

txh hv xqd oh| olqhdo1 Qöwhvh txh hq fdgd wudpr od oh| gh hvixhu}rv fruwdqwhv frlqflgh
frq od ghulydgd gh od oh| gh prphqwrv hfwruhv uhvshfwr d od yduldeoh { +fdpeldgd gh
vljqr,/ wdo frpr h{ljh ho htxloleulr gh od uhedqdgd1
Hq odv Iljxudv 5158d/ e | f vh uhsuhvhqwdq odv uhdfflrqhv | odv oh|hv gh hvixhu}rv gh
od yljd DEF1

Hmhpsor 514316

Od hvwuxfwxud DEFG gh od Iljxud 5159 hvwä hpsrwudgd hq od vhfflöq D | vrphwlgd


d xqd fdujd yhuwlfdo s gh 63 nQ2p/ xqliruphphqwh uhsduwlgd vreuh ho hmh gh od yljd
FEG> lqfolqdgd xq äqjxor  uhvshfwr d od krul}rqwdo1 Fdofxodu | glexmdu odv oh|hv gh
hvixhu}rv1

Ilj1 5159= Hvwuxfwxud gho Hmhpsor 514316

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


97 FDSÐWXOR 51 IXQGDPHQWRV GH UHVLVWHQFLD GH PDWHULDOHV

Fäofxor gh uhdfflrqhv

Sduwlhqgr gh odv hfxdflrqhv gh htxloleulr vh fdofxodq hq sulphu oxjdu odv uhdfflrqhv


h{whuqdv1 Lpsrqlhqgr txh od vxpd gh ixhu}dv yhuwlfdohv | od vxpd gh prphqwrv hq ho
hpsrwudplhqwr D vhdq fhur/ vh wlhqh +yhu Iljxud 515:d,=

U @ 63  :> 8 @ 558 nQ
P @ 558  +8  6> :8, frv  @ 558 nQ  p

grqgh  hv ho äqjxor gh lqfolqdflöq gh odv eduudv EF | EG=

Oh| gh prphqwrv hfwruhv


Fdofxodqgr gruvdophqwh vh wlhqh txh od oh| gh prphqwrv hfwruhv hq ho slodu DE hv
frqvwdqwh | gh ydoru P @ 558 nQp= Hq od yljd FE> sdud xqd vhfflöq d xqd glvwdqfld
v gho h{wuhpr F +yhu Iljxud 515:e,/ vh wlhqh=

{ {2
P +{, @ 63 v @ 48 v { @ 48
5 frv 
Od oh| gh hfwruhv hv sdudeöolfd | sdud { @ 5 p vh rewlhqh P @ :8 nQp/ ydoru gho
prphqwr hfwru hq od vhfflöq E gho wudpr FE1 Dqäorjdphqwh/ hq od yljd EG> sdud
xqd vhfflöq d xqd glvwdqfld v gho h{wuhpr G +yhu Iljxud 515:e, vh rewlhqh=

{ {2
P+{ , @ 63 v @ 48 v { @ 48 
5 frv 
oh| sdudeöolfd txh sdud { @ 7 p wrpd ho ydoru gho prphqwr hfwru hq od vhfflöq E gho
wudpr EG> P @ 633 nQp1

Oh| gh hvixhu}rv fruwdqwhv


Fdofxodqgr gruvdophqwh vh wlhqh txh od oh| gh hvixhu}r fruwdqwh hq ho slodu DE hv fhur1
Qöwhvh txh od oh| gh prphqwrv hfwruhv hq ho slodu DE hv frqvwdqwh |/ hq frqvhfxhqfld/
vx ghulydgd sulphud hv qxod1
Hq orv wudprv FE | EG vh wlhqh/ sur|hfwdqgr od uhvxowdqwh gh ixhu}dv vreuh ho
sodqr gh od vhfflöq=

W @ 63 v frv  @ 63 {
W( @ +63 v  558, frv  @ 63 {  558 frv 

Dpedv oh|hv vrq olqhdohv/ frpr fruuhvsrqgh d xqd yduldflöq sdudeöolfd gho hfwru1

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


51441 OH\HV GH HVIXHU]RV 98

Ilj1 515:= Oh|hv gh hvixhu}rv gho Hmhpsor 514316

Oh| gh hvixhu}rv d{lohv


Fdofxodqgr gruvdophqwh vh wlhqh txh od oh| gh hvixhu}r d{lo hq ho slodu DE hv gh frp0
suhvlöq/ frqvwdqwh | gh ydoru Q @ 558 nQ1
Hq orv wudprv FE | EG od oh| gh d{lohv vh rewlhqh sur|hfwdqgr od uhvxowdqwh gh
ixhu}dv vreuh od qrupdo do sodqr gh od vhfflöq1 Vh wlhqh=

Q @ 63 v vlq 
Q( @ +63 v  558, vlq 

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


99 FDSÐWXOR 51 IXQGDPHQWRV GH UHVLVWHQFLD GH PDWHULDOHV

Dpedv oh|hv vrq olqhdohv/ frpr fruuhvsrqgh d xqd fdujd xqliruph1 Revìuyhvh txh/ vreuh
fdgd vhfflöq/ od frpsrvlflöq yhfwruldo gh orv fruuhvsrqglhqwhv hvixhu}rv fruwdqwh | d{lo

$
hv ljxdo d od uhvxowdqwh gh ixhu}dv U vreuh od vhfflöq/ txh hv xqd ixhu}d yhuwlfdo1
Hq odv Iljxud 515: vh uhsuhvhqwdq odv uhdfflrqhv | odv oh|hv gh hvixhu}rv gh od hv0
wuxfwxud1

Hmhpsor 514317

Ho söuwlfr gh od Iljxud 515; hvwä vrphwlgr d xqd fdujd s gh 53 nQ2p/ xqliruphphqwh


glvwulexlgd vhjýq od sur|hfflöq krul}rqwdo gho glqwho EF> | d grv ixhu}dv frqfhqwudgdv
krul}rqwdohv gh 63 nQ txh dfwýdq hq odv vhfflrqhv H | I +hvwdv ixhu}dv sxqwxdohv
uhsuhvhqwdq xq fdeoh srvwhvdgr dqfodgr hq odv qxgrv H | I ,1 Fdofxodu | glexmdu odv
oh|hv gh hvixhu}rv1

Ilj1 515;= Hvwuxfwxud gho Hmhpsor 514317

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


51441 OH\HV GH HVIXHU]RV 9:

Fäofxor gh uhdfflrqhv
Vh fdofxodq hq sulphu oxjdu odv uhdfflrqhv hq orv dsr|rv xwlol}dqgr odv frqglflrqhv gh
htxloleulr1 Vh rewlhqh txh od uhdfflöq krul}rqwdo K hv qxod |=

Y . Y( @ 533
43Y( @ 53  43  8

|/ sru or wdqwr=
Y @ 433 nQ > Y( @ 433 nQ

Oh| gh prphqwrv hfwruhv


Hq orv wudprv DH | GI gh dperv sloduhv od oh| gh prphqwrv hfwruhv hv qxod1 Frqwl0
qxdqgr frq ho slodu DE/ d sduwlu gh od vhfflöq H> | fdofxodqgr gruvdophqwh/ vh rewlhqh=

P +v, @ 63 v

vlhqgr v od glvwdqfld ghvgh H= Hv xqd oh| gh yduldflöq olqhdo txh sdud v @ 5 p sursru0
flrqd ho ydoru gho prphqwr hfwru hq od vhfflöq E/ P @ 93 nQp1
Dqäorjdphqwh/ hq ho slodu GF vh rewlhqh=

P+v , @ 63 v

vlhqgr v od glvwdqfld ghvgh I= Hv xqd oh| gh yduldflöq olqhdo txh hq od vhfflöq F


+v @ 7 p, wrpd ho ydoru P @ 453 nQp1
Hq ho glqwho EF> sdud xqd vhfflöq d xqd glvwdqfld { gh od vhfflöq E> vh wlhqh
 
{2
@ 93 . <7 {  43{2
5
P +{, @ Y {  63 5 . {  53
43 5
txh hv xqd oh| sdudeöolfd/ frq vx ydoru pä{lpr vlwxdgr d xqd glvwdqfld {4@ gh od
vhfflöq E> txh sxhgh ghwhuplqduvh ljxdodqgr d fhur od ghulydgd gh od oh| gh prphq0
wrv uhvshfwr d od yduldeoh {1 Hq hvwh fdvr/ {4@ @ 7> : p | ho ydoru gho prphqwr
fruuhvsrqglhqwh hv P4@ +{ @ {4@ , @ 493> < nQp1

Oh| gh hvixhu}rv fruwdqwhv


Ho hvixhu}r fruwdqwh hq ho sulphu wudpr DH gho slodu DE hv qxor1 D sduwlu gh od vhfflöq
H ho ydoru gho hvixhu}r fruwdqwh frlqflgh frq od ixhu}d krul}rqwdo dsolfdgd hq glfkd
vhfflöq1 Sru wdqwr/ od oh| hv frqvwdqwh | gh ydoru=

W. @ 63 nQ

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


9; FDSÐWXOR 51 IXQGDPHQWRV GH UHVLVWHQFLD GH PDWHULDOHV

Ilj1 515<= Oh|hv gh hvixhu}rv gho Hmhpsor 514317

Dqäorjdphqwh/ hq ho slodu GF vh wlhqh xq ydoru gh fruwdqwh qxor kdvwd od vhfflöq I 1


Hq ho wudpr gh slodu I F od oh| gh hvixhu}r fruwdqwh hv frqvwdqwh/ gh ydoru frlqflghqwh
frq ho ydoru gh od ixhu}d krul}rqwdo dsolfdgd hq I =
W8 @ 63 nQ
Hq ho wudpr EF> lqfolqdgr xq äqjxor  uhvshfwr d od krul}rqwdo/ sdud xqd vhfflöq
vlwxdgd d xqd glvwdqfld { gho h{wuhpr E od sur|hfflöq gh od uhvxowdqwh gh odv ixhu}dv
vreuh ho sodqr gh od vhfflöq hv ljxdo d=
W @ +Y . 53 {, frv  . 63 vlq 
txh hv xqd oh| olqhdo/ gh ydoru W @ <5> 4: nQ sdud od vhfflöq E +{ @ 3,1 Qöwhvh txh
sdud { @ 7> : p ho ydoru gho hvixhu}r fruwdqwh hv fhur/ frpr fruuhvsrqgh d od vhfflöq gh
pä{lpr prphqwr hq ho wudpr EF1

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


51441 OH\HV GH HVIXHU]RV 9<

Oh| gh hvixhu}rv d{lohv

Hq orv sloduhv DE | FG orv d{lohv vrq gh frpsuhvlöq/ frqvwdqwhv | gh ydoru ljxdo d odv
uhdfflrqhv yhuwlfdohv hq orv uhvshfwlyrv dsr|rv1 Sru wdqwr/

Q @ Q( @ 433 nQ

Hq ho wudpr EF> fdofxodqgr gruvdophqwh/ vh wlhqh

Q @ +433 . 53 {, vlq   63 frv 

txh hv xqd oh| olqhdo/ frq orv ydoruhv h{wuhprv Q @ 7< nQ | Q @ <> ; nQ sdud odv
vhfflrqhv E | F/ uhvshfwlydphqwh1
Hq odv Iljxud 515< vh uhsuhvhqwdq odv uhdfflrqhv | odv oh|hv gh hvixhu}rv gh od hv0
wuxfwxud1

Hmhpsor 514318

Fdofxodu | glexmdu odv oh|hv gh hvixhu}rv sdud od hvwuxfwxud gh od Iljxud 5163/ vrphwlgd
d xqd ixhu}d krul}rqwdo I dfwxdqgr hq od vhfflöq G1

Ilj1 5163= Hvwuxfwxud gho Hmhpsor 514318

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


:3 FDSÐWXOR 51 IXQGDPHQWRV GH UHVLVWHQFLD GH PDWHULDOHV

Fäofxor gh uhdfflrqhv
Vh fdofxodq hq sulphu oxjdu odv uhdfflrqhv hq orv dsr|rv xwlol}dqgr odv frqglflrqhv gh
htxloleulr gh ixhu}dv | prphqwrv +hq D, | od frqglflöq gh prphqwr hfwru qxor hq od
uöwxod F +fdofxodgr gruvdophqwh,1 Vh wlhqh +yhu Iljxud 5164d,=

K  K  I  @ 3
Y  Y  @ 3
K d  Y d @ 3
 

5d d
Y  K @ 3
6 6
gh grqgh=
Y @ Y @ I
 > K @ 5I > K @ I


Oh| gh prphqwrv hfwruhv


Hq ho slodu DE> sdud xqd vhfflöq vlwxdgd d xqd glvwdqfld | gho dsr|r D> vh wlhqh

P @ K | @ 5I |

oh| gh prphqwr hfwru olqhdo/ txh sdud | @ d/ sursruflrqd ho ydoru gho prphqwr hfwru
hq od vhfflöq E> P @ 5I d= Hq ho slodu E  D / sdud xqd vhfflöq vlwxdgd d xqd glvwdqfld
+d  |, gh od vhfflöq D vh wlhqh

P  @ K +d  |, @ I +d  |,
  

oh| gh prphqwrv olqhdo frq ydoru pä{lpr P @ I d1 Hq ho wudpr EE  > sdud xqd


vhfflöq vlwxdgd d xqd glvwdqfld {> | gho dsr|r D/ sxhgh hvfuleluvh

P @ K | . Y { @ I +{  5|,




oh| gh prphqwr hfwru olqhdo/ frq ydoruhv h{wuhprv P @ 5I d | P @ I d1 

Oh| gh hvixhu}rv fruwdqwhv


Do vhu olqhdohv odv oh|hv gh hfwruhv hq wrgdv odv eduudv/ orv fruwdqwhv vrq xqliruphv hq
fdgd xqd gh hoodv1 Hq orv sloduhv vh wlhqh

W @ K @ 5I 

W   @ K @ I 

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


51441 OH\HV GH HVIXHU]RV :4

Ilj1 5164= Oh|hv gh hvixhu}rv gho Hmhpsor 514318

ydoruhv frlqflghqwhv frq odv uhdfflrqhv krul}rqwdohv1 Hq od eduud EE  vh wlhqh


s s
5 6 5
W @  +Y . K , @ I
5 5

Oh| gh hvixhu}rv d{lohv


Surfhglhqgr gh pdqhud vlplodu do dsduwdgr dqwhulru/ vh kdood od frpsrqhqwh gh U qrupdo
d odv vhfflrqhv/ | vh rewlhqhq orv ydoruhv gho hvixhu}r d{lo/ frqvwdqwhv hq fdgd slh}d1=
s
5
Q @ I > Q @  I > Q  @ I
  
5
Hq odv Iljxud 5164 vh uhsuhvhqwdq odv uhdfflrqhv | odv oh|hv gh hvixhu}rv gh od hv0
wuxfwxud1

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


:5 FDSÐWXOR 51 IXQGDPHQWRV GH UHVLVWHQFLD GH PDWHULDOHV

Hmhpsor 514319

Ho söuwlfr lvrvwäwlfr gh od Iljxud 5165 hvwä vrphwlgr d xqd fdujd s gh 53 nQ2p/ xql0
iruphphqwh glvwulexlgd hq ho glqwho EG1 Fdofxodu | glexmdu odv oh|hv gh hvixhu}rv1

Ilj1 5165= Hvwuxfwxud gho Hmhpsor 514319

Fäofxor gh uhdfflrqhv
Vh fdofxodq hq sulphu oxjdu odv uhdfflrqhv hq orv dsr|rv xwlol}dqgr odv hfxdflrqhv gh
htxloleulr | od frqglflöq gh txh ho prphqwr hfwru hq od uöwxod vhd qxor1 Vh wlhqh +yhu
Iljxud 5166d,=
K  K. @ 3
Y . Y. @ 53  8
<Y @ 53  8  7> 8
7Y  8K @ 53  5  4
|/ sru wdqwr/ odv uhdfflrqhv vrq=
Y @ Y. @ 83 nQ > K @ K. @ 65 nQ
Revìuyhvh txh odv uhdfflrqhv vrq vlpìwulfdv/ d shvdu gh od srvlflöq dvlpìwulfd gh od
uöwxod=

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


51441 OH\HV GH HVIXHU]RV :6

Oh| gh prphqwrv hfwruhv


Hq xqd vhfflöq jhqìulfd gho wudpr DE/ xwlol}dqgr orv hmhv gh uhihuhqfld +{> |, gh od
Iljxud 5165 | fdofxodqgr gh irupd gruvdo/ vh wlhqh=

P @ Y {  K |
@ 83 {  65 |

oh| olqhdo frq ydoru pä{lpr P @ 93 nQp1 Hq ho wudpr GH/ surfhglhqgr dkrud
iurqwdophqwh/ vh rewlhqh wdpelìq xqd oh| olqhdo/ vlpìwulfd uhvshfwr do hmh yhuwlfdo txh
sdvd sru ho fhqwur gho glqwho=

P(. @ Y. +<  {,  K. |
@ 83 +<  {,  65 |

Hq ho glqwho EG/ wudedmdqgr gruvdophqwh/ vh sxhgh hvfulelu=

P( @ Y {  K |  +{  5,2
s
5
@ 83 {  65  8  +{  5,2 @ 43 {2 . <3 {  533
53
5
txh hv xqd oh| sdudeöolfd txh vh dqxod hq od uöwxod | wlhqh ydoruhv pä{lprv hq orv
h{wuhprv P @ P( @ 93 nQp1 Ho ydoru gho hfwru hq ho fhqwur hv gh 5> 8 nQp1
Revìuyhvh txh/ gdgd od vlphwuðd gh odv fdujdv | uhdfflrqhv/ orv hfwruhv hq od hvwuxf0
wxud vrq vlpìwulfrv uhvshfwr do hmh yhuwlfdo fhqwudo1

Oh| gh hvixhu}rv fruwdqwhv


Hq orv sloduhv DE | GH orv fruwdqwhv vrq frqvwdqwhv/ |d txh od oh| gh hfwruhv hq
hoorv hv olqhdo1 Vx ydoru vh rewlhqh sur|hfwdqgr vreuh od vhfflöq odv frpsrqhqwhv gh od
uhdfflöq hq D | H> uhvshfwlydphqwh=

W @ Y frv  . K vlq  @ 44 nQ


W(. @ Y. frv  . K. vlq  @ 44 nQ

grqgh  hv ho äqjxor gh lqfolqdflöq gh orv vrsruwhv1 Hq ho wudpr EG> fdofxodqgr


gruvdophqwh/ vh wlhqh

W( @ Y . s +{  5,
@ 83 . 53 +{  5,

txh hv xqd oh| olqhdo frq ydoruhv h{wuhprv W @ Y | W( @ Y. / | gh ydoru qxor hq ho
fhqwur gho glqwho/ sru vlphwuðd1

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


:7 FDSÐWXOR 51 IXQGDPHQWRV GH UHVLVWHQFLD GH PDWHULDOHV

Ilj1 5166= Oh|hv gh hvixhu}rv gho Hmhpsor 514319

Oh| gh hvixhu}rv d{lohv


Surfhglhqgr gh pdqhud vlplodu/ vh fdofxodq orv d{lohv hq fdgd eduud1 Vreuh orv vrsru0
whv/ edvwd frq sur|hfwdu vreuh vxv gluhfflrqhv uhvshfwlydv odv uhdfflrqhv krul}rqwdohv |
yhuwlfdohv gh orv dsr|rv fruuhvsrqglhqwhv1 Hq ho glqwho vh vljxh ho plvpr surfhglplhqwr/
|d txh od sur|hfflöq gh od fdujd odwhudo vreuh od eduud hv qxod1
Vh rewlhqhq dvð odv oh|hv gh hvixhu}rv d{lohv
Q @ Q(. @ +Y vlq  . K frv , @ 8;> 6 nQ
Q( @ K @ 65 nQ
Vh revhuyd txh vrq oh|hv frqvwdqwhv hq fdgd wudpr |/ dghpäv/ vrq vlpìwulfdv1
Hq odv Iljxud 5166 vh uhsuhvhqwdq odv uhdfflrqhv | odv oh|hv gh hvixhu}rv gh od hv0
wuxfwxud1

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


51451 UHVROXFLÖQ GH HVWUXFWXUDV KLSHUHVWÄWLFDV :8

5145 Uhvroxflöq gh hvwuxfwxudv klshuhvwäwlfdv

Frpr |d vh kd ghqlgr hq od Vhfflöq 5143/ xqd hvwuxfwxud hv klshuhvwäwlfd fxdqgr ho


qýphur gh uhdfflrqhv h{whulruhv |2r gh ixhu}dv lqwhuqdv ghvfrqrflgdv hv pd|ru txh ho
qýphur gh hfxdflrqhv gh htxloleulr hvwäwlfr txh vh sxhghq lpsrqhu1 Odv hfxdflrqhv
dglflrqdohv qhfhvduldv sdud frpsohwdu ho sodqwhdplhqwr gho sureohpd klshuhvwäwlfr vh
hqfxhqwudq frqvlghudqgr od ghirupdflöq gh od hvwuxfwxud/ h lpsrqlhqgr odv qhfhvduldv
frqglflrqhv gh frpsdwlelolgdg gh prylplhqwrv1 Frpelqdqgr hvwdv hfxdflrqhv frq odv
gh htxloleulr vh uhvxhoyh vlpxowäqhdphqwh ho sureohpd gh ghwhuplqdu odv ixhu}dv | orv
prylplhqwrv gh od hvwuxfwxud1
Kd| grv pìwrgrv eävlfrv sdud rewhqhu odv hfxdflrqhv dglflrqdohv= ho pìwrgr gh
frpsdwlelolgdg +wdpelìq oodpdgr pìwrgr gh odv ixhu}dv | pìwrgr gh h{lelolgdg, |
ho pìwrgr gh htxloleulr +wdpelìq oodpdgr pìwrgr gh orv prylplhqwrv | pìwrgr gh
uljlgh},1 Ho pìwrgr gh frpsdwlelolgdg vh edvd hq wrpdu d odv ixhu}dv hvwäwlfdphq0
wh lqghwhuplqdgdv frpr lqföjqlwdv gho sureohpd h lpsrqhu hfxdflrqhv dglflrqdohv gh
frpsdwlelolgdg gh prylplhqwrv1 Ho pìwrgr gh htxloleulr vh edvd hq wrpdu frpr lq0
föjqlwdv orv prylplhqwrv gh irupd txh fxpsodq odv frqglflrqhv gh frpsdwlelolgdg h
lpsrqhu hfxdflrqhv gh htxloleulr sdud uhvroyhuorv1 Dperv pìwrgrv vh wudwdq hq ghwdooh
hq ho Oleur 5 gh hvwd reud1 Hq hvwh dsduwdgr vh ghvfulehq vxflqwdphqwh dperv pìwrgrv
dsolfdgrv d od uhvroxflöq gh xqd hvwuxfwxud vhqflood/ shur hvwäwlfdphqwh lqghwhuplqdgd1

514514 Pìwrgr gh frpsdwlelolgdg

Ho pìwrgr gh frpsdwlelolgdg wrpd odv ixhu}dv frpr lqföjqlwdv gho sureohpd1 Odv hfxd0
flrqhv gh htxloleulr vh hvfulehq hq ixqflöq gh odv ixhu}dv dsolfdgdv | gh odv uhdfflrqhv1
Hq xq hvwuxfwxud klshuhvwäwlfd/ ho qýphur gh uhdfflrqhv r ixhu}dv lqwhuqdv ghvfrqrflgdv
h{fhgh ho qýphur gh hfxdflrqhv lqghshqglhqwhv gh htxloleulr hq xq qýphur txh/ frpr
khprv ylvwr/ vh oodpd judgr gh klshuhvwdwlvpr1 Vh vhohfflrqd xq frqmxqwr gh ixhu}dv
lqföjqlwd uhgxqgdqwhv +uhdfflrqhv r lqwhuqdv,/ vh olehudq odv frqglflrqhv gh dsr|r r
gh hqodfh fruuhvsrqglhqwhv/ | vh vxsrqhq odv ixhu}dv uhgxqgdqwhv dfwxdqgr vreuh od
hvwuxfwxud frpr vl ìvwd ixhvh lvrvwäwlfd +hvwuxfwxud lvrvwäwlfd edvh,1 Vh hvfuleh hqwrq0
fhv xqd hfxdflöq gh frpsdwlelolgdg sru fdgd sxqwr grqgh vh kd olehudgr xq dsr|r r
hqodfh> hvwd hfxdflöq gheh lpsrqhu txh orv prylplhqwrv gh od hvwuxfwxud olehudgd
vhdq lgìqwlfrv d orv gh od hvwuxfwxud ruljlqdo1 Hvwdv hfxdflrqhv vh h{suhvdq hq ixqflöq
gh odv lqföjqlwdv klshuhvwäwlfdv/ frq or txh vh rewlhqh xq vlvwhpd gh hfxdflrqhv olqhdohv
vlpxowäqhdv fx|d uhvroxflöq shuplwh ghwhuplqdu dtxìoodv1
Hq ho Oleur 5 gh hvwd reud yroyhuhprv d sodqwhdu hvwh pìwrgr frq päv ghwdooh/ dvð
frpr d hvwxgldu vx dsolfdflöq d hvwuxfwxudv duwlfxodgdv klshuhvwäwlfdv/ yljdv vlpsohv/

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


:9 FDSÐWXOR 51 IXQGDPHQWRV GH UHVLVWHQFLD GH PDWHULDOHV

Ilj1 5167= Hmhpsor gh hvwuxfwxud klshuhvwäwlfd

yljdv frqwlqxdv | hvwuxfwxudv uhwlfxodgdv gh sodqr phglr1 Yhdprv dkrud od dsolfdflöq


gh hvwh pìwrgr d wudyìv gh xq hmhpsor vhqfloor1
Od hvwuxfwxud gh od Iljxud 5167 hvwä irupdgd sru wuhv pxhoohv olqhdohv gh lgìqwlfd
uljlgh} n txh vrsruwdq xqd sodfd uðjlgd1 Vh suhwhqgh ghwhuplqdu od ixhu}d txh vrsruwd
fdgd pxhooh vl vreuh od sodfd dfwýd xqd ixhu}d S h{fìqwulfd frpr od glexmdgd1
Oodphprv I > I2 | I d odv ixhu}dv txh vrsruwd fdgd xqr gh orv pxhoohv1 Odv grv
hfxdflrqhv gh htxloleulr hvwäwlfr dsolfdeohv vrq=
[
I+ @ I . I 2 . I  S @ 3 +514:d,

|
[ 6d
P @ dI2 . 5dI  S @3 +514:e,
5
Hq hvwh sureohpd vh wlhqhq wuhv lqföjqlwdv | vöor grv hfxdflrqhv/ r vhd txh ho sureohpd
hv xqd yh} klshuhvwäwlfr1 Vh holjh/ sru hmhpsor/ frpr ixhu}d uhgxqgdqwh I2 1 Hq ixqflöq
gh ìvwd/ odv hfxdflrqhv gh htxloleulr vh sxhghq uhhvfulelu frpr=

I . I @ S  I2 +514;d,
6
5I @ S  I2 +514;e,
5
Od hfxdflöq dglflrqdo qhfhvduld sdud uhvroyhu ho sureohpd vh rewlhqh wrpdqgr hq fxhqwd
orv prylplhqwrv gh od hvwuxfwxud1 Dvð/ ho ghvsod}dplhqwr yhuwlfdo gho sxqwr E hq od sodfd
uðjlgd gheh vhu ljxdo do dodujdplhqwr gho pxhooh 51
Orv grv sureohpdv hvwäwlfdphqwh ghwhuplqdgrv txh vh ghehq uhvroyhu vh pxhvwudq
hq od Iljxudv 5168d | e/ uhvshfwlydphqwh1

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


51451 UHVROXFLÖQ GH HVWUXFWXUDV KLSHUHVWÄWLFDV ::

Ilj1 5168= Sodqwhdplhqwr gho pìwrgr gh frpsdwlelolgdg

Sdud ho sulphu sureohpd/ lqglfdgr hq od Iljxud 5168d/ ghvshmdprv gh odv hfxdflrqhv


gh htxloleulr I | I hq ixqflöq gh od uhgxqgdqwh I2 | vh rewlhqh=
S I2 6S I2
I @  > I @  +514<,
7 5 7 5
Xvdqgr odv uhodflrqhv ixhu}d0ghvsod}dplhqwr hq orv pxhoohv 4 | 6 hv srvleoh fdofxodu vxv
dodujdplhqwrv |/ sru frqvljxlhqwh/ orv ghvsod}dplhqwrv yhuwlfdohv gh orv sxqwrv D | F
frpr
I S I2
 @ @  +5153d,
n 7n 5n
I 6S I2
 @ @  +5153e,
n 7n 5n
Frpr od sodfd krul}rqwdo hv uðjlgd/ hv srvleoh h{suhvdu ho ghvsod}dplhqwr gho sxqwr E
hq ixqflöq gh orv ghvsod}dplhqwrv hq D | hq F/ frpr vh pxhvwud hq od Iljxud 5168f1
Ho ghvsod}dplhqwr hq E hv fodudphqwh ho ydoru phglr gh orv ghvsod}dplhqwrv hq D | hq
F/ hvwr hv/
 .  S I2
 @ @  +5154,
5 5n 5n
Ho vhjxqgr sureohpd hvwäwlfdphqwh ghwhuplqdgr vh pxhvwud hq od Iljxud 5168e1
Vl od hvwuxfwxud gheh txhgdu elhq dmxvwdgd do uhfrpelqdu orv grv sureohpdv hvwäwlfd0
phqwh ghwhuplqdgrv/ ho ghvsod}dplhqwr hq E hq ho sulphu sureohpd gheh vhu ljxdo do
dodujdplhqwr gho hohphqwr fhqwudo hq ho vhjxqgr sureohpd/ r vhd
 @ I2 @n +5155,
Ljxdodqgr odv h{suhvlrqhv rewhqlgdv sdud  hq orv grv sureohpdv/ +5154, | +5155,/
vh wlhqh
S I2 I2
 @ +5156,
5n 5n n

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


:; FDSÐWXOR 51 IXQGDPHQWRV GH UHVLVWHQFLD GH PDWHULDOHV

gh grqgh vh rewlhqh ho ydoru gh od lqföjqlwd klshuhvwäwlfd I2 @ S@61 I | I vh sxhghq


hqwrqfhv ghwhuplqdu frq odv hfxdflrqhv 514< frpr
S :S
I @ > I @ +5157,
45 45
Hvwdv ixhu}dv yhulfdq odv hfxdflrqhv gh htxloleulr ruljlqdohv1 Ho dodujdplhqwr gh
fdgd hohphqwr vh sxhgh ghwhuplqdu px| iäflophqwh frq od iöupxod

I
 @ +5158,
n
Revìuyhvh txh od hohfflöq gh od ixhu}d I2 frpr uhgxqgdqwh hv duelwuduld1 Ho sureohpd
sxhgh uhvroyhuvh gh pdqhud dqäorjd wrpdqgr fxdotxlhud gh odv rwudv grv ixhu}dv frpr
lqföjqlwd klshuhvwäwlfd1 Qöwhvh wdpelìq txh vh kd uhvxhowr ho sureohpd phgldqwh od
lpsrvlflöq gh xqd vrod hfxdflöq gh frpsdwlelolgdg/ |d txh ho sureohpd hv xqd yh}
klshuhvwäwlfr1

514515 Pìwrgr gh htxloleulr

Ho pìwrgr gh htxloleulr wrpd orv prylplhqwrv frpr lqföjqlwdv gho sureohpd/ h{suhvd0
grv gh wdo irupd txh vh uhvshwhq odv frqglflrqhv gh frpsdwlelolgdg hqwuh orv glvwlqwrv
hohphqwrv1 D frqwlqxdflöq vh hvfulehq odv hfxdflrqhv gh htxloleulr hq ixqflöq gh orv pr0
ylplhqwrv lqghshqglhqwhv/ sdud or fxdo vh xwlol}dq odv uhodflrqhv ixhu}dghvsod}dplhqwr
gh orv hohphqwrv lqglylgxdohv1 Sru hvwh surfhglplhqwr vh rewlhqh xq vlvwhpd gh hfxdflr0
qhv olqhdohv vlpxowäqhdv fx|d uhvroxflöq shuplwh ghwhuplqdu orv prylplhqwrv lqghshq0
glhqwhv lqföjqlwd1 D sduwlu gh ìvwrv vh sxhghq ghwhuplqdu odv ixhu}dv hq orv hohphqwrv
yroylhqgr d xvdu odv uhodflrqhv ixhu}dghvsod}dplhqwr1
Hq ho Oleur 5 gh hvwd reud yroyhuhprv d sodqwhdu hvwh pìwrgr frq päv ghwdooh/
dvð frpr d hvwxgldu vx dsolfdflöq d hvwuxfwxudv duwlfxodgdv klshuhvwäwlfdv/ yljdv frqwl0
qxdv | hvwuxfwxudv uhwlfxodgdv gh sodqr phglr1 D pdqhud gh hmhpsor/ yhdprv dkrud
föpr uhvroyhu od hvwuxfwxud klshuhvwäwlfd gh od Iljxud 5167 dsolfdqgr ho pìwrgr gh orv
prylplhqwrv1
Frqvlghuhprv orv prylplhqwrv gh od hvwuxfwxud txh vh pxhvwudq hq od Iljxud 5168f1
Dxqtxh hq od Iljxud vh lqglfdq wuhv ghvsod}dplhqwrv glvwlqwrv/  /  |  / vöor
grv gh hoorv vrq lqghshqglhqwhv ghelgr d txh od sodfd krul}rqwdo vh pxhyh frpr fxhusr
uðjlgr1 Sdud txh vh fxpsod od frqglflöq gh frpsdwlelolgdg lpsxhvwd sru ho khfkr gh
txh od sodfd hv uðjlgd/ gheh vhu

 . 
   @    @,  @ +5159,
5

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


51451 UHVROXFLÖQ GH HVWUXFWXUDV KLSHUHVWÄWLFDV :<

Sru rwud sduwh/ odv uhodflrqhv ixhu}d0ghvsod}dplhqwr sdud orv wuhv pxhoohv vrq

I @ n > I2 @ n > I @ n +515:,

Sru ýowlpr/ vh wlhqhq odv hfxdflrqhv gh htxloleulr dsolfdeohv do sureohpd1 Ìvwdv


vrq=

I . I2 . I @ S +515;d,
6d
dI2 . 5dI @ S +515;e,
5
Vxvwlwx|hqgr hq hvwdv hfxdflrqhv odv uhodflrqhv +515:, | holplqdqgr  vhjýq +5159,/
txhgdq hq od irupd
 
 . 
n . n . n @ S +515<d,
5
 
 .  6
n . 5n @ S +515<e,
5 5

rshudqgr/ txhgd xq vlvwhpd gh od irupd


5S
 .  @ +5163d,
6n
6S
 . 8 @ +5163e,
n
Hvwh vlvwhpd gh hfxdflrqhv vh uhvxhoyh sdud rewhqhu
S :S
 @ >  @ +5164,
45n 45n
frq  @ 7S@45n1 Xvdqgr dkrud odv uhodflrqhv +515:,/ vh sxhghq fdofxodu odv ixhu}dv
hq orv pxhoohv frpr
S 7S :S
I @ n @ > I2 @ n @ > I @ n @ +5165,
45 45 45
Revìuyhvh txh vh kd uhvxhowr ho sureohpd phgldqwh od lpsrvlflöq gh grv hfxdflrqhv
gh htxloleulr/ |d txh ho sureohpd wlhqh grv ghvsod}dplhqwrv lqghshqglhqwhv1 Qöwhvh
wdpelìq txh orv uhvxowdgrv rewhqlgrv vrq/ qdwxudophqwh/ lgìqwlfrv d orv rewhqlgrv frq
ho pìwrgr gh frpsdwlelolgdg1

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


6 Hvixhu}r D{lo

614 Lqwurgxfflöq

Xqd slh}d hvwä vrphwlgd d wudfflöq r frpsuhvlöq vlpsoh fxdqgr vreuh vxv vhfflrqhv
dfwýdq ýqlfdphqwh hvixhu}rv d{lohv/ hv ghflu/ ixhu}dv qrupdohv d odv vhfflrqhv | dsolfdgdv
hq vxv uhvshfwlyrv fhqwurv gh judyhgdg +yhu Iljxud 614,1 Frqvlghudprv srvlwlyrv orv
d{lohv gh wudfflöq/ | qhjdwlyrv orv gh frpsuhvlöq1
Gdgr txh orv glihuhqwhv hvixhu}rv txh dfwýdq vreuh xqd vhfflöq qr vrq vlqr odv
ixhu}dv | prphqwrv uhvxowdqwhv gh odv whqvlrqhv txh dfwýdq vreuh glfkd vhfflöq/ ghehq
fxpsoluvh odv vljxlhqwhv ljxdogdghv lqwhjudohv=
] ] ]
Q @ % gV > W+ @  %+ gV @ 3 > W5 @  %5 gV @ 3 +614d,
7 ] 7 7
P| @ + %5 |   %+ }, gV @ 3 +614e,
] 7 ]
P+ @ % } gV @ 3 > P5 @  % | gV @ 3 +614f,
7 7
Reyldphqwh/ hvwdv hfxdflrqhv lqwhjudohv qr edvwdq sdud ghwhuplqdu gh irupd ýqlfd
od glvwulexflöq gh whqvlrqhv hq od vhfflöq1 Hv qhfhvdulr/ sru wdqwr/ hvwdeohfhu klsöwhvlv
vlpsolfdwlydv uhodwlydv d od ghirupdflöq gh od slh}d txh shuplwdq wdo ghwhuplqdflöq1

615 Hvixhu}r d{lo hq xqd slh}d uhfwd

Hq ho fdvr gh xqd slh}d uhfwd vrphwlgd d hvixhu}r d{lo vh kdfh od vljxlhqwh klsöwhvlv gh
ghirupdflöq/ txh vh frqrfh frq ho qrpeuh gh klsöwhvlv gh Ehuqrxlool=
gxudqwh od ghirupdflöq gh xqd slh}d uhfwd vrphwlgd d hvixhu}r d{lo odv vhfflrqhv
wudqvyhuvdohv shupdqhfhq sodqdv | sdudohodv d vð plvpdv1

;4

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


;5 FDSÐWXOR 61 HVIXHU]R D[LO

Ilj1 614= Hvixhu}r d{lo vreuh xqd vhfflöq

Hvwd klsöwhvlv sxhgh frpsureduvh h{shulphqwdophqwh/ vlhpsuh txh od slh}d vhd odujd
| hq odv }rqdv hq txh sxhgd dsolfduvh ho sulqflslr gh Vdlqw0Yhqdqw1
Gh dfxhugr frq od klsöwhvlv dqwhulru/ xqd uhedqdgd glihuhqfldo olplwdgd sru odv
vhfflrqhv V | V2 sxhgh ghirupduvh gh dfxhugr frq od Iljxud 615d/ | wudqvirupduvh hq
V V2 > r elhq/ vhjýq od Iljxud 615e/ | wudqvirupduvh hq V V2 1
Hq ho fdvr +d, qr kdeuä glvwruvlöq gh orv hohphqwrv glihuhqfldohv gh yroxphq/ hv ghflu/
 %+ @  %5 @ 3 hq wrgrv orv sxqwrv gh od vhfflöq |/ hq frqvhfxhqfld/  %+ @  %5 @ 31 Hq
ho fdvr +e, vh wlhqh  %+ @ fwh |  %5 @ fwh/ gh dfxhugr frq od klsöwhvlv gh ghirupdflöq |/
sru or wdqwr/  %+ @ fwh |  %5 @ fwh sdud wrgrv orv sxqwrv gh od vhfflöq1 Odv hfxdflrqhv
+614e, txh uhodflrqdq whqvlrqhv wdqjhqfldohv | hvixhu}rv fruwdqwhv vhuäq hqwrqfhv=
] ]
W+ @  %+ gV @ 3 > W5 @  %5 gV @ 3 ,  %+ @  %5 @ 3 +615,
7 7
Sru or wdqwr/ odv whqvlrqhv wdqjhqfldohv | odv glvwruvlrqhv qhfhvduldphqwh vrq qxodv/
frq or txh od uhedqdgd vh ghirupd qhfhvduldphqwh vhjýq ho fdvr +d,/ | odv hfxdflrqhv
lqwhjudohv vhjxqgd/ whufhud | fxduwd vh fxpsohq lgìqwlfdphqwh1

Ilj1 615= Klsöwhvlv gh ghirupdflöq gh Ehuqrxlool

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


6151 HVIXHU]R D[LO HQ XQD SLH]D UHFWD ;6

Ilj1 616= Horqjdflrqhv | whqvlrqhv hq od uhedqdgd

Dghpäv/ | vhjýq vh pxhvwud hq od Iljxud 616/ hq od ghirupdflöq gh od uhedqdgd wrgdv


odv eudv vh ghirupdq sdudohodv do hmh gh od slh}d | vxiuhq xqd ghirupdflöq orqjlwxglqdo
lgìqwlfd/ h ljxdo d=
gx
% @ +616,
g{
grqgh gx hv od horqjdflöq +srvlwlyd vl hv gh dodujdplhqwr | qhjdwlyd hq fdvr frqwudulr,
gh od uhedqdgd gh orqjlwxg g{1
Vl ho pdwhuldo gh od slh}d hv hoävwlfr olqhdo | vh fxpsoh od oh| gh Krrnh/ od ghirupdflöq
orqjlwxglqdo % hv ljxdo d=
% 
% @  ++ .  5 , +617,
H H
grqgh H hv ho pögxor gh hodvwlflgdg gho pdwhuldo |  vx frhflhqwh gh Srlvvrq1 Do vhu
qxodv r ghvsuhfldeohv/ hq hvwh fdvr/ odv whqvlrqhv qrupdohv hq sodqrv sdudohorv do hmh gh
od slh}d/ + | 5 / vh wlhqh vlpsohphqwh=
%
% @ ,  % @ H % +618,
H
Gdgr txh odv ghirupdflrqhv vrq ljxdohv sdud wrgdv odv eudv/ wdpelìq or vrq odv whq0
vlrqhv/ hv ghflu/ h{lvwh xqd glvwulexflöq xqliruph gh whqvlrqhv qrupdohv % hq fdgd
vhfflöq gh od yljd1 Sru wdqwr/ odv hfxdflrqhv sulphud/ txlqwd | vh{wd hq +614e, sxhghq
hvfuleluvh=
]
Q @ % gV @ % D +619d,
]7
P+ @ % } gV  3 +619e,
] 7
P5 @ % | gV  3 +619f,
7

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


;7 FDSÐWXOR 61 HVIXHU]R D[LO

|d txh orv hmhv +|> },/ do vhu orv hmhv sulqflsdohv gh lqhufld gh od vhfflöq/ sdvdq sru ho
fhqwur gh judyhgdg gh ìvwd1 Hq or vxfhvlyr/ ghqrplqduhprv D do äuhd gh od vhfflöq1 Gh
od hfxdflöq +619d, uhvxowd=

Q Q
% @ | % @ +61:,
D HD

Od ghirupdflöq orqjlwxglqdo gh od uhedqdgd ylhqh dfrpsdôdgd gh xqd ghirupdflöq


odwhudo ghelgd do hihfwr gh Srlvvrq gh ydoru=
Q
+ @ 5 @ % @  +61;,
HD

Dvlplvpr/ gheh kdfhuvh qrwdu txh od klsöwhvlv gh dodujdplhqwr xqliruph gh odv eudv
| od fruuhvsrqglhqwh glvwulexflöq xqliruph gh whqvlrqhv qrupdohv hv h{dfwd fxdqgr odv
ixhu}dv h{whulruhv dsolfdgdv hvwìq xqliruphphqwh uhsduwlgdv vreuh odv vhfflrqhv fruuhv0
srqglhqwhv1 Hq ho fdvr gh qr vhuor/ vhjýq ho Sulqflslr gh Vdlqw0Yhqdqw/ orv uhvxowdgrv
rewhqlgrv vhuäq yäolgrv sdud vhfflrqhv dohmdgdv or vxflhqwh gh orv sxqwrv grqgh vh
dsolfdq odv fdujdv1 Od glvwdqfld d od txh hvwd klsöwhvlv vhuä flhuwd hv dsur{lpdgdphqwh
ljxdo d odv glphqvlrqhv wudqvyhuvdohv gh od slh}d1 Dvð/ hq od Iljxud 617 od glvwulexflöq
gh whqvlrqhv hv xqliruph hq xqd vhfflöq wdo frpr od V / vxflhqwhphqwh dohmdgd gh orv
h{wuhprv gh od slh}d/ shur qr hq xqd frpr od V / grqgh ho hihfwr orfdo gh föpr hvwäq
dsolfdgdv odv fdujdv hv dýq shufhswleoh1
Od yduldflöq gh orqjlwxg wrwdo gh od slh}d/ hv ghflu/ ho dodujdplhqwr r ho dfruwdplhqwr
gh ìvwd/ vh rewlhqh sru lqwhjudflöq gh odv ghirupdflrqhv orqjlwxglqdohv vreuh wrgdv odv

Ilj1 617= Hvixhu}r d{lo | Sulqflslr gh Vdlqw0Yhqdqw

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


6151 HVIXHU]R D[LO HQ XQD SLH]D UHFWD ;8

uhedqdgdv gh od slh}d/ hv ghflu=


] ]
Q+{,
o @ % +{, g{ @ g{ +61<,
, ,
HD+{,

grqgh vh dgplwh txh wdqwr od oh| gh d{lohv/ Q+{,/ frpr od vhfflöq gh od slh}d/ D+{,/
sxhgdq yduldu d or odujr gh od orqjlwxg o gh ìvwd1 Vl od vhfflöq gh od slh}d D hv frqvwdqwh
| od oh| gh hvixhu}rv d{lohv hv xqliruph/ ho dodujdplhqwr wrwdo gh od slh}d hv=
Qo
o @ +6143,
HD
Hvwd h{suhvlöq sxhgh hvfuleluvh frpr o @ Q @ n/ frq n @ HD @ o/ uhsuhvhqwdqgr od
uljlgh} gh od slh}d d hvixhu}r d{lo1

Ilj1 618= D{lo xqliruph

Odv iöupxodv dqwhulruhv ydohq wdqwr sdud hvixhu}rv gh frpsuhvlöq frpr sdud hvixhu0
}rv gh wudfflöq1 Hq ho fdvr gh frpsuhvlöq/ wrgr or dqwhulru hv yäolgr d frqglflöq gh txh
od slh}d qr vhd ghpdvldgr odujd hq uhodflöq d odv glphqvlrqhv gh od vhfflöq wudqvyhuvdo/
srutxh hq hvh fdvr ho htxloleulr gh od slh}d sxhgh vhu lqhvwdeoh/ ihqöphqr frqrflgr frq
ho qrpeuh gh sdqghr1

Hmhpsor 61514

Fdofxodu ho dodujdplhqwr wrwdo gh xqd slh}d gh vhfflöq frqvwdqwh D | orqjlwxg o/ vrphwlgd


d od dfflöq gh vx surslr shvr T xqliruphphqwh uhsduwlgr1
Vhd  @ T @D o ho shvr hvshfðfr gho pdwhuldo gh od slh}d1 Vhjýq vh revhuyd hq od
Iljxud 619/ od oh| gh d{lohv hv olqhdo/ | ylhqh gdgd sru od h{suhvlöq=

Q+{, @  D {

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


;9 FDSÐWXOR 61 HVIXHU]R D[LO

Ilj1 619= Slh}d vrphwlgd d shvr surslr

Od oh| gh whqvlrqhv vreuh fdgd vhfflöq vh rewlhqh vlpsohphqwh frpr =


Q+{,
% @ @{
D
| hv wdpelìq olqhdo1 Ho dodujdplhqwr wrwdo vhuä ljxdo d=
] ] ,
Q+{,  {g{  o2 To
o @ g{ @ @ @
, HD J H 5H 5HD

Hmhpsor 61515

Fdofxodu od pä{lpd orqjlwxg txh sxhgh whqhu xq fdeoh vxvshqglgr yhuwlfdophqwh |


vrphwlgr d vx shvr surslr1 Vxsöqjdvh xqd whqvlöq dgplvleoh gh ydoru  W =
Vhjýq orv uhvxowdgrv gho hmhuflflr dqwhulru/ od whqvlöq pä{lpd vh surgxfh hq od
vhfflöq vxshulru gho fdeoh/ txh vrsruwd xqd whqvlöq
 Do
% +{ @ o, @ @o
D
| gheh vhu
W
%   W , o4@ 


Sdud xq dfhur gh dowd uhvlvwhqfld vh sxhgh vxsrqhu xq shvr hvshfðfr gh  @ :=833


nj2p | xqd whqvlöq dgplvleoh gh W @ 4=833 PSd @ 41833 Q2pp2 = Rshudqgr/ uhvxowd
xqd orqjlwxg pä{lpd gh o4@  53 { 43 p @ 53 np1

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


6151 HVIXHU]R D[LO HQ XQD SLH]D UHFWD ;:

Hmhpsor 61516

Xq vrsruwh gh shvr hvshfðfr  hvwä vrphwlgr d vx surslr shvr | d xqd fdujd gh


frpsuhvlöq S 1 Ghwhuplqdu od oh| gh yduldflöq gh od vhfflöq sdud txh odv whqvlrqhv vhdq
xqliruphv d or odujr gh wrgr ho vrsruwh1

Ilj1 61:= Sulvpd lvruuhvlvwhqwh

Gho htxloleulr gh od uhedqdgd/ yhu Iljxud 61:/ vh sxhgh hvfulelu=

Q . gQ @ Q .  D g{

oxhjr od yduldflöq gho hvixhu}r d{lo ylhqh gdgd sru=

gQ @  D g{ +d,

Dghpäv/ vhjýq odv frqglflrqhv gho sureohpd/ ho hvixhu}r d{lo gheh vhu=
S
Q @ % D @ D
DJ
grqgh DJ hv ho äuhd gh od vhfflöq h{wuhpd vreuh od txh vh dsolfd od fdujd S 1 Glihuhq0
fldqgr od h{suhvlöq dqwhulru/ grqgh S | DJ vrq frqvwdqwhv/ vh wlhqh=
S
gQ @ gD +e,
DJ
Ljxdodqgr odv hfxdflrqhv +d, | +e, vh wlhqh txh=
S gD DJ
gD @  D g{ , @ g{
DJ D S

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


;; FDSÐWXOR 61 HVIXHU]R D[LO

Lqwhjudqgr hvwd ýowlpd ljxdogdg/ vh rewlhqh=

{ . F
DJ
D@Fh  %
J
oq D @ ,
S
h lpsrqlhqgr od frqglflöq gh txh=

D+{ @ 3, @ DJ , F @ DJ

Sru wdqwr=
D+{, @ DJ h  %
J

txh ghqh od yduldflöq gh vhfflöq hq ho oodpdgr sulvpd lvruuhvlvwhqwh/ txh vh uhsuhvhqwd


hq od Iljxud 61:1
Revìuyhvh txh od yduldflöq gh äuhd fdofxodgd fuhfh gh irupd h{srqhqfldo d or odujr
gho hmh gh od slh}d1 Hvwh fuhflplhqwr vhuä wdqwr päv uäslgr fxdqwr pd|ru vhd ho shvr
gh od slh}d iuhqwh d od fdujd hq ho h{wuhpr1

616 Vhfflrqhv gh ydulrv pdwhuldohv

Frqvlghuhprv xqd slh}d irupdgd sru ydulrv pdwhuldohv gh irupd txh odv lqwhuflhv hqwuh
hoorv vhdq sdudohodv d od gluhfwul} gh od slh}d1 Hvwr hv/ frqvlghuhprv txh od vhfflöq uhfwd
gh od slh}d hvwä glylglgd hq yduldv }rqdv  > fdgd xqd gh odv fxdohv wlhqh xq äuhd D >
fruuhvsrqglhqwhv d xq pdwhuldo txh wlhqh xq pögxor hoävwlfr H / wdo frpr vh pxhvwud
hq od Iljxud 61;d1

Ilj1 61;= Vhfflöq gh ydulrv pdwhuldohv

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


6161 VHFFLRQHV GH YDULRV PDWHULDOHV ;<

Frqvlghuhprv wdpelìq xq pdwhuldo gh uhihuhqfld/ txh sxhgh vhu r qr ljxdo d xqr


gh orv pdwhuldohv frpsrqhqwhv gh od slh}d/ | txh wlhqh xq pögxor gh hodvwlflgdg H=
Sdud fdgd pdwhuldo gh od vhfflöq vh sxhgh ghqlu xq frhflhqwh gh htxlydohqfld frq ho
pdwhuldo gh uhihuhqfld gh od irupd q @ H @H=
Vxsrqjdprv txh od ghirupdflöq gh od slh}d wlhqh oxjdu vhjýq od klsöwhvlv gh Ehu0
qrxlool/ gh pdqhud dqäorjd d odv slh}dv gh xq ýqlfr pdwhuldo1 Hq hvwh fdvr wrgdv odv
eudv orqjlwxglqdohv gh od slh}d wlhqh lgìqwlfd ghirupdflöq orqjlwxglqdo % = Od whqvlöq
hq xq sxqwr shuwhqhflhqwh do pdwhuldo l vhuä

% @ H % @ q H % +6144,

Od vdwlvidflöq gh od hfxdflöq gh htxloleulr lqwhuqr vh hvfuleh dkrud=


] ] ]
Q @ % gV @ q H % gV @ H % q gV @ H D % +6145,
7 7 7
U
grqgh d od lqwhjudo D @ 7 q gV vh oh oodpd äuhd krprjhqhl}dgd r äuhd htxlydohqwh gh
od vhfflöq1 D sduwlu gh od hfxdflöq dqwhulru/ vh rewlhqh ho dodujdplhqwr gh odv eudv=

Q
% @ +6146,
HD
| frpelqdqgr odv hfxdflrqhv +6146, | +6144, vh wlhqh txh od whqvlöq hv glihuhqwh sdud
fdgd pdwhuldo | ydoh=
Q
% @ H % @ q +6147,
D
or txh txlhuh ghflu txh orv pdwhuldohv päv uðjlgrv vrsruwdq whqvlrqhv päv hohydgdv/ wdo
frpr vh pxhvwud hq od Iljxud 61;e1
Hq od suäfwlfd hv kdelwxdo xwlol}du vhfflrqhv frpsxhvwdv> wdo hv ho fdvr gh odv vhfflrqhv
pl{wdv gh krupljöq | dfhur/ r ho fdvr gho krupljöq dupdgr frq eduudv gh dfhur1 Ho
frhflhqwh gh htxlydohqfld hqwuh ho dfhur | ho krupljöq hv q @ H@ @H * :  43=

Hmhpsor 61614

Xqd froxpqd gh krupljöq dupdgr gh orqjlwxg o @ 8 p vrsruwd xqd fdujd hq vx h{wuhpr


vxshulru gh S @ 4=333 nQ/ wdo frpr vh pxhvwud hq od Iljxud 61<1 Od vhfflöq gh od
froxpqd hv fxdgudgd/ frq ho odgr d @ 63 fp/ | hvwä dupdgd frq ; uhgrqgrv gh dfhur
gh gläphwur ! @ 53 pp1 Orv pögxorv hoävwlfrv gho krupljöq | gho dfhur vrq H @ 58

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


<3 FDSÐWXOR 61 HVIXHU]R D[LO

Ilj1 61<= Froxpqd gh krupljöq dupdgr

JSd | H@ @ 533 JSd/ uhvshfwlydphqwh1 Vh slgh fdofxodu= +d, odv whqvlrqhv vreuh ho
krupljöq | ho dfhur/ | +e, ho dfruwdplhqwr hoävwlfr gh od froxpqd1

+d, Ho äuhd gh dfhur hv D@ @ ;  +  !2 ,@7 @ 58 fp2 = Ho äuhd gh krupljöq hv


D @ d2  D@ @ ;:8 fp2 = Wrpdqgr frpr pdwhuldo gh uhihuhqfld ho krupljöq +H @ H ,
whqhprv txh ho frhflhqwh gh htxlydohqfld gho dfhur hv q@ @ H@ @H @ ;= Dghpäv/ ho
äuhd krprjhqhl}dgd gh od vhfflöq ydoh

D @ D . q@ D@ @ 4=3:8 fp2
Dsolfdqgr odv iöupxodv 6146 | 6147/ | gdgr txh ho d{lo hv frqvwdqwh | gh ydoru Q @ S /
vh wlhqh=
Q 43S
  @ H % @
43:8  433e
@ Sd @ <> 63 PSd
D
Q ;  43S
@ @ H@ % @ q@
43:8  433e
@ Sd @ :7> 75 PSd
D

+e, Gdgr txh od ghirupdflöq hv xqliruph d or odujr gh od froxpqd/ ho dfruwdplhqwr


hoävwlfr vh sxhgh fdofxodu gh od irupd
Qo
o @
HD
43S  8
58  43b  43:8  433e
@ p
@ 4> ;9  433 p @ 4> ;9 pp

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


6161 VHFFLRQHV GH YDULRV PDWHULDOHV <4

Hmhpsor 61615

Od slh}d gh krupljöq suhwhqvdgr gh od Iljxud 6143d/ gh vhfflöq fxdgudgd gh odgr d


+d @ 53 fp,/ | orqjlwxg o +o @ 8 p,/ vh ideulfd gh od vljxlhqwh pdqhud= +d, vh whvdq
7 uhgrqgrv gh dfhur gh gläphwur ! @ 53 pp/ vlwxdgrv hq krul}rqwdo/ frq xqd ixhu}d
I @ 43 nQ fdgd xqr/ +e, vh krupljrqd od vhfflöq fxdgudgd/ | +f, xqd yh} hqgxuhflgr ho
krupljöq vh fruwdq orv uhgrqgrv sru orv h{wuhprv DD | EE  = Orv pögxorv hoävwlfrv gho
krupljöq | gho dfhur vrq H @ 58 JSd | H@ @ 533 JSd/ uhvshfwlydphqwh1 Fdofxodu=
+d, od glvwulexflöq gh whqvlrqhv uhvxowdqwh gho surfhvr gh ideulfdflöq hq ho krupljöq
| hq ho dfhur/ +e, odv whqvlrqhv vreuh ho krupljöq | ho dfhur sdud xq hvixhu}r d{lo gh
wudfflöq Q @ 73 nQ | +f, ho dfruwdplhqwr qdo gh od slh}d1

Ilj1 6143= Hmhpsor 61615

Ho äuhd gh dfhur hv D@ @ 7 { +  52 ,@7 @ 45> 8: fp2 = Ho äuhd gh krupljöq hv


D @ 53  53  D@ @ 6;:> 7 fp2 = Wrpdqgr frpr pdwhuldo gh uhihuhqfld ho krupljöq
+H @ H ,/ ho frhflhqwh gh htxlydohqfld gho dfhur hv q@ @ H@ @H @ ;= Dghpäv/ ho äuhd
krprjhqhl}dgd gh od vhfflöq ydoh D @ D . q@ D@ @ 7;;> 3 fp2 =
+d, Od whqvlöq gh wudfflöq txh vrsruwd fdgd xqr gh orv uhgrqgrv xqd yh} whvdgr hv=
43  43
Juhg @
6> 475  433e
Sd @ .64> ;6 PSd

Ho khfkr gh fruwdu orv uhgrqgrv/ xqd yh} hqgxuhflgr ho krupljöq/ hv htxlydohqwh d


dsolfdu xqd ixhu}d gh 7I @ 73 nQ gh frpsuhvlöq vreuh odv vhfflrqhv h{wuhpdv gh od
slh}d1 Hvwd ixhu}d surgxfh hq ho krupljöq xqd glvwulexflöq xqliruph gh whqvlrqhv gh
frpsuhvlöq gh ydoru
73  43
J @
7;;> 3  433e
Sd @ 3> ;53 PSd

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


<5 FDSÐWXOR 61 HVIXHU]R D[LO

Sru rwur odgr/ od whqvlöq hq ho dfhur ghvsxìv gho surfhvr gh ideulfdflöq hv

J@ @ Juhg . J@


43  43 73  43
6> 475  433e 7;;> 3  433e
@ . ;  Sd
@ . 58/5: PSd

grqgh ho sulphu wìuplqr fruuhvsrqgh d od whqvlöq gh suhwhvdgr | ho vhjxqgr uhsuhvhqwd


od sìuglgd gh whqvlöq do fruwdu orv uhgrqgrv1
Od glvwulexflöq gh whqvlrqhv hq od vhfflöq ghvsxìv gho surfhvr gh ideulfdflöq hv
dxwrhtxloleudgd/ do qr dfwxdu vreuh od slh}d vrolflwdflöq h{whulru dojxqd1

+e, Od dfwxdflöq gh xq hvixhu}r d{lo gh wudfflöq Q @ 73 nQ lpsolfd xqrv lqfuhphqwrv


gh whqvlöq hq ho krupljöq | hq dfhur gh

73  43
 
7;;> 3  433e
@ Sd @ .3> ;53 PSd

73  43
@
7;;> 3  433e
@ ; Sd @ .9> 88: PSd

Odv whqvlrqhv qdohv vrq=

s @ J .  @ 3> 3 PSd


s@ @ J@ .  @ @ . 64> ;6 PSd

Vh kd frqvhjxlgr/ sru wdqwr/ dsolfdu xq d{lo gh wudfflöq vreuh od slh}d/ vlq txh ho
krupljöq vrsruwh whqvlrqhv gh wudfflöq1

+f, Ho dfruwdplhqwr lqlfldo gh od slh}d hv

73  43  8
oJ @ p @ 4> 97  433e p
Qo
58  43b  7;;> 3  433e
@
HD
Ho lqfuhphqwr orqjlwxg ghelgr d od dfflöq gho d{lo dsolfdgr hv

73  43  8
p @ .4> 97  433e p
Qo
58  43b  7;;> 3  433e
o @ @
HD
| ho dodujdplhqwr qdo gh od slh}d hv

os @ oJ . o @ 3

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


6171 HVWUXFWXUDV DUWLFXODGDV <6

617 Hvwuxfwxudv duwlfxodgdv

Vh oodpd hvwuxfwxud duwlfxodgd d dtxhood txh hvwä irupdgd sru xq hqvdpeodmh gh slh}dv
xqlgdv xqdv d rwudv phgldqwh duwlfxodflrqhv1 Do vhu orv qxgrv duwlfxodgrv/ odv slh}dv qr
sxhghq wudqvplwluvh prphqwrv hfwruhv xqdv d rwudv/ or txh lpsolfd txh ho prphqwr
hfwru hq orv h{wuhprv gh wrgdv odv eduudv hv qxor1 Hq hvwdv flufxqvwdqfldv/ ho prphqwr
hfwru hq ho lqwhulru gh odv eduudv vh ghehuä xqlfdphqwh r d odv fdujdv txh vh dsolfdq
gluhfwdphqwh vreuh odv slh}dv/ | qr hq orv qxgrv/ r d od fxuydwxud gh odv slh}dv1
Vl qrv uhvwulqjlprv do fdvr kdelwxdo gh hvwuxfwxudv gh slh}dv uhfwdv frq fdujdv dsol0
fdgdv hq orv qxgrv4 / hv reylr txh wdohv hvwuxfwxudv wudedmdq h{foxvlydphqwh d hvixhu}r
d{lo/ vlhqgr dghpäv hvwrv d{lohv frqvwdqwhv hq fdgd xqd gh odv slh}dv1 Uhvroyhu xqd
4
Hvwr lpsolfd txh ho shvr surslr gh odv slh}dv/ r elhq hv ghvsuhfldeoh iuhqwh d odv ghpäv fdujdv/ r
elhq vh frqvlghud frqfhqwudgr hq orv qxgrv gh ìvwd1

Ilj1 6144= Hvwuxfwxudv duwlfxodgdv

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


<7 FDSÐWXOR 61 HVIXHU]R D[LO

hvwuxfwxud duwlfxodgd gh hvwdv fdudfwhuðvwlfdv txlhuh ghflu/ sru wdqwr/ kdoodu orv ydoruhv
gh orv d{lohv txh dfwýdq vreuh fdgd xqd gh odv eduudv gh od hvwuxfwxud1

61714 Hvwuxfwxudv duwlfxodgdv lvrvwäwlfdv

Vl od hvwuxfwxud duwlfxodgd hq fxhvwlöq hv lvrvwäwlfd/ sxhgh uhvroyhuvh xwlol}dqgr ýql0


fdphqwh odv hfxdflrqhv gh od Hvwäwlfd1 Hvwr txlhuh ghflu txh ho qýphur gh lqföjqlwdv
gho sureohpd/ r vhd/ ho qýphur gh uhdfflrqhv h{whulruhv qu päv ho qýphur gh d{lohv
d ghwhuplqdu qe +ljxdo do qýphur gh eduudv, hv ljxdo do qýphur gh hfxdflrqhv gh od
hvwäwlfd txh vh sxhghq sodqwhdu/ r vhd/ sdud xq sureohpd sodqr/ ho greoh gho qýphur gh
qxgrv 5 qq +vh sxhghq sodqwhdu 5 hfxdflrqhv gh htxloleulr gh ixhu}dv sdud fdgd qxgr,1
Hvwr hv=
qu . qe @ 5 qq +6148,

Hq od Iljxud 6144d vh pxhvwud xqd hvwuxfwxud duwlfxodgd lvrvwäwlfd +qu @ 6/ qe @ 8/


qq @ 7,/ plhqwudv txh od prvwudgd hq od Iljxud 6144e hv klshuhvwäwlfd gh judgr 4
+qu @ 6/ qe @ 9/ qq @ 7,1 Hv lpsruwdqwh ghvwdfdu txh od frqglflöq +6148, hv qhfhvduld
shur qr vxflhqwh sdud txh od hvwuxfwxud vhd lvrvwäwlfd1 Dvð/ od hvwuxfwxud gh od
Iljxud 6144f vdwlvidfh od frqglflöq +qu @ 6/ qe @ </ qq @ 9, shur hv/ vlq hpedujr/
xq phfdqlvpr hq vx sduwh l}txlhugd/ plhqwudv txh vx sduwh ghuhfkd hv lqwhuqdphqwh
klshuhvwäwlfd1
Hq fxdotxlhu fdvr/ od frqglflöq +6148, uh hmd ho surfhglplhqwr sdud uhvroyhu hvwuxf0
wxudv duwlfxodgdv lvrvwäwlfdv= vlhqgr odv lqföjqlwdv odv qu uhdfflrqhv h{whulruhv päv orv
qe d{lohv hq odv eduudv/ vh sodqwhdq hq ixqflöq gh ìvwdv odv qhfhvduldv hfxdflrqhv gh
htxloleulr gh ixhu}dv hq orv qxgrv/ 5 qq ö 6 qq> vhjýq ho sureohpd vhd sodqr r hvsdfldo/
uhvshfwlydphqwh1 Ho surfhglplhqwr vh loxvwud frq d|xgd gh dojxqrv hmhpsorv1

Hmhpsor 6171414

Od hvwuxfwxud duwlfxodgd DFE gh od Iljxud 6145d hvwä irupdgd sru grv eduudv gho
plvpr pdwhuldo | vhfflrqhv wudqvyhuvdohv glihuhqwhv/ gh äuhdv D | D2 1 Sdud xqd fdujd
yhuwlfdo S dfwxdqgr hq ho qxgr F> ghwhuplqdu= +d, orv d{lohv | whqvlrqhv hq odv eduudv |
+e, ho ghvsod}dplhqwr gho qxgr F= Wrpdu S @ 73 nQ/ O @ 6 p/  @ 63J / D @ 8 fp2 /
D2 @ 43 fp2 / H @ 533  43b Q@p2 1

+d, Od hvwuxfwxud hv lvrvwäwlfd/ | orv d{lohv hq odv eduudv 4 | 5 sxhghq fdofxoduvh


gluhfwdphqwh do frqvlghudu ho htxloleulr gh ixhu}dv hq ho qxgr F +Iljxud 6145e,1

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


6171 HVWUXFWXUDV DUWLFXODGDV <8

Ilj1 6145= Hvwuxfwxud duwlfxodgd gho Hmhpsor 6171414

Dvð=
S S
Q @ > Q2 @ 
vlq  wdq 
Od eduud 4 wudedmd d wudfflöq | od eduud 5 d frpsuhvlöq1 Odv whqvlrqhv hq odv eduudv
vrq
Q S
 @ @ @ . 493 PSd
D D vlq 
Q2 S
2 @ @ @ 9<> 6 PSd
D2 D2 wdq 
+e, Ho dodujdplhqwr gh od eduud 4 hv

Q O S O @ frv  SO 4
 @ @ @ @ 3> 5:: fp
HD vlq  HD vlq  frv  HD
Ho dfruwdplhqwr gh od eduud 5 hv
mQ2 m O2 SO
2 @ @ @ 3> 437 fp
HD2 wdq  HD2

Ho prylplhqwr gho sxqwr F sxhgh fdofxoduvh d sduwlu gho hvtxhpd txh vh pxhvwud
hq od Iljxud 6146d1 Hq hood vh revhuyd frpr od eduud 4 vh dodujd kdvwd F  | oxhjr jlud
douhghgru gho sxqwr D +vhjýq od klsöwhvlv gh shtxhôrv jlurv,1 Sru vx sduwh/ od eduud 5 vh
dfruwd kdvwd F  | oxhjr jlud douhghgru gho sxqwr E= Od lqwhuvhfflöq gh odv uhfwdv F  F 
| F  F  ghwhuplqd od srvlflöq gho sxqwr F  / ghvwlqr gho sxqwr F wudv od ghirupdflöq gh
od hvwuxfwxud1 Orv ghvsod}dplhqwrv gho qxgr F vh ghwhuplqdq uhvroylhqgr ho sroðjrqr
fhuudgr gh od Iljxud 6146e/ txh vh ghqrplqd sroðjrqr gh Zlqnohu1

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


<9 FDSÐWXOR 61 HVIXHU]R D[LO

Ilj1 6146= Ghvsod}dplhqwrv hq od hvwuxfwxud duwlfxodgd gho Hmhpsor 6171414

Ho ghvsod}dplhqwr krul}rqwdo gho qxgr F hv vlpsohphqwh

  @  2 @ 3> 437 fp +#,

Ho ghvsod}dplhqwr yhuwlfdo gho sxqwr F/   @ F  F  / vh rewlhqh sur|hfwdqgr glfkr


ghvsod}dplhqwr vreuh od oðqhd shushqglfxodu d F  F  txh sdvd sru F  =

  vlq  @  .  2 frv 

gh grqgh
  .  2 frv 
 @ @ 3> :67 fp +&,
vlq 

Hmhpsor 6171415

Od hvwuxfwxud duwlfxodgd gh od Iljxud 6147 hvwä irupdgd sru flqfr eduudv gho plvpr
pdwhuldo | vhfflrqhv wudqvyhuvdohv ljxdohv/ gh äuhd D1 Sdud xqd ixhu}d krul}rqwdo I
dfwxdqgr hq ho qxgr E> ghwhuplqdu= +d, orv d{lohv hq odv eduudv | +e, ho ghvsod}dplhqwr
gho qxgr E= Wrpdu I @ 43 nQ/ d @ 7 p/ D @ 8 fp2 / H @ 533  43b Q@p2 1

+d, Od hvwuxfwxud hv lvrvwäwlfd | odv uhdfflrqhv hq orv dsr|rv F | G sxhghq ghwhu0


plqduvh sru htxloleulr gh ixhu}dv | prphqwrv1 Dvð=

K @ I > Y @ I > Y( @ I

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


6171 HVWUXFWXUDV DUWLFXODGDV <:

Ilj1 6147= Hvwuxfwxud duwlfxodgd gho Hmhpsor 6171415

Dqäorjdphqwh/ orv d{lohv hq odv eduudv sxhghq fdofxoduvh frqvlghudqgr ho htxloleulr


gh ixhu}dv orv qxgrv +Iljxudv 6148d | e,1 Dvð=

qxgr G , Qe @ I > QD @ 3
s
qxgr F , Q @ 3 > Q @ 5 I
qxgr D , Q2 @ 3

Od eduud 6 wudedmd d wudfflöq | od eduud 7 d frpsuhvlöq1 Odv eduudv 4/ 5 | 8 qr


wudedmdq sdud od fdujd dsolfdgd hq hvwh fdvr1

+e, Ho dodujdplhqwr gh od eduud 6 hv


s s
Q O 5I 5d Id
 @ @ @5 @ 3> ; pp
HD HD HD
Ho dfruwdplhqwr gh od eduud 7 hv
mQe m Oe Id
e @ @ @ 3> 7 pp
HD HD
Ho prylplhqwr gho sxqwr E sxhgh fdofxoduvh d sduwlu gho hvtxhpd txh vh pxhvwud
hq od Iljxud 6148f1 Hq hood vh revhuyd frpr od eduud 6 vh dodujd kdvwd E  | oxhjr jlud

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


<; FDSÐWXOR 61 HVIXHU]R D[LO

Ilj1 6148= Htxloleulr | ghvsod}dplhqwrv hq Hmhpsor 6171415

douhghgru gho sxqwr F +vhjýq od klsöwhvlv gh shtxhôrv jlurv,1 Sru vx sduwh/ od eduud 7
vh dfruwd kdvwd E  | oxhjr jlud douhghgru gho sxqwr G/ txh hv mr/ |d txh od eduud 8
qr wudedmd= Od lqwhuvhfflöq gh odv uhfwdv E  E  | E  E  ghwhuplqd od srvlflöq gho sxqwr
E  1 Orv ghvsod}dplhqwrv yhuwlfdo | krul}rqwdo gho qxgr E vrq +Iljxud 6148f,=
s
  @  e @ 3> 7 pp +&, >   @ 5 .  e @ 4> 864 pp +$,

Ho ghvsod}dplhqwr wrwdo gho qxgr E hv


t t
  @  2 .  2 @ +3> 7,2 . +4> 864,2 @ 5> 83 pp

61715 Hvwuxfwxudv duwlfxodgdv klshuhvwäwlfdv


Xqd hvwuxfwxud duwlfxodgd hv klshuhvwäwlfd fxdqgr ho qýphur gh lqföjqlwdv gho sureohpd/
r vhd/ ho qýphur gh uhdfflrqhv h{whulruhv qu päv ho qýphur gh d{lohv d ghwhuplqdu qe
+ljxdo do qýphur gh eduudv,/ hv pd|ru txh ho qýphur gh hfxdflrqhv gh od hvwäwlfd txh vh
sxhghq sodqwhdu/ hvwr hv/ sdud xq sureohpd sodqr/ ho greoh gho qýphur gh qxgrv 5 qq1
Hvwr hv=
qu . qe A 5 qq +6149,
Od frqglflöq +6149, uh hmd txh sdud uhvroyhu hvwuxfwxudv duwlfxodgdv klshuhvwäwlfdv
qr edvwd frq lpsrqhu gh irupd vlvwhpäwlfd odv frqglflrqhv gh htxloleulr gh ixhu}dv hq
orv qxgrv1 Frpr |d vh h{solfö hq ho Fdsðwxor 5/ od uhvroxflöq gh hvwuxfwxudv klshvwäwlfdv
uhtxlhuh/ dghpäv/ od frqvlghudflöq gh odv frqglflrqhv gh frpsdwlelolgdg vreuh od ghiru0
pdgd gh od hvwuxfwxud1 Hq ho Fdsðwxor 4 gho Oleur 5 gh hvwd reud vh pxhvwudq hmhpsorv
gh uhvroxflöq gh hvwuxfwxudv duwlfxodgdv hvsdfldohv sru ho pìwrgr gh frpsdwlelolgdg |
ho pìwrgr gh htxloleulr1

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


7 Prphqwr Iohfwru

714 Lqwurgxfflöq

Xqd slh}d hvwä vrphwlgd d h{löq sxud fxdqgr vxv vhfflrqhv hvwäq vrolflwdgdv ýqlfd0
phqwh sru xq prphqwr hfwru P1 Orv hvixhu}rv d{lo Q/ fruwdqwh W | prphqwr wruvru
P| vrq qxorv hq wrgdv odv vhfflrqhv gh od slh}d1 Sru vx sduwh/ xqd slh}d hvwä vrphwlgd
d h{löq vlpsoh fxdqgr vxv vhfflrqhv hvwäq vrphwlgdv d prphqwr hfwru yduldeoh |/ hq
frqvhfxhqfld/ ylhqh dfrpsdôdgr gh hvixhu}r fruwdqwh1 Sru ho frqwudulr/ vh glfh txh xqd
vhfflöq hvwä vrphwlgd d h{löq frpsxhvwd fxdqgr vreuh hood dfwýd xq prphqwr hfwru
| xq hvixhu}r d{lo1 Sru ýowlpr/ vl dfwýdq d od yh} prphqwrv hfwruhv | prphqwr wruvru/
vh glfh txh od vhfflöq hvwä vrphwlgd d h{r0wruvlöq1
Dvð sru hmhpsor/ ho yrodgl}r gh od Iljxud 714d hvwä vrphwlgr d h{löq sxud hq wrgd
vx orqjlwxg/ plhqwudv txh ho gh od Iljxud 714e wlhqh sduwh gh vx orqjlwxg hq h{löq
sxud | sduwh hq h{löq vlpsoh1 Dvlplvpr/ od yljd gh od Iljxud 715 wlhqh vx sduwh
fhqwudo vrphwlgd d h{löq sxud/ plhqwudv txh odv }rqdv hqwuh orv dsr|rv | odv fdujdv
hvwäq vrphwlgdv d h{löq vlpsoh> gh khfkr/ ìvwd hv xqd gh odv pdqhudv xwlol}dgdv hq od
suäfwlfd sdud frqvhjxlu pdwhuldol}du xqd vlwxdflöq gh h{löq sxud1

Ilj1 714= Yrodgl}r vrphwlgr d +d, h{löq sxud | +e, h{löq sxud | h{löq vlpsoh

<<

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


433 FDSÐWXOR 71 PRPHQWR IOHFWRU

Ilj1 715= Yljd eldsr|dgd vrphwlgd d h{löq sxud hq vx }rqd fhqwudo

Od h{löq sxud hv/ sru wdqwr/ ho fdvr päv vhqfloor gh h{löq txh vh sxhgh sodqwhdu/
dxqtxh vhd xqd irupd gh vrolflwdflöq srfr kdelwxdo hq od suäfwlfd1 Vlq hpedujr/ vx
lqwhuìv vh gheh d txh orv uhvxowdgrv txh vh ghgxfhq gh vx hvwxglr sxhghq dsolfduvh d orv
fdvrv päv fruulhqwhv gh h{löq vlpsoh r h{löq frpsxhvwd/ vlhpsuh txh vh whqjdq hq
fxhqwd/ gh irupd dghfxdgd/ odv glihuhqfldv hqwuh xqrv fdvrv | rwurv1 Derugduhprv frq
ghwdooh/ sxhv/ hq hvwh Fdsðwxor ho hvwxglr gh od h{löq sxud/ sdud jhqhudol}du oxhjr orv
uhvxowdgrv rewhqlgrv do fdvr gh h{löq vlpsoh |/ hq ho vljxlhqwh Fdsðwxor/ d od h{löq
frpsxhvwd1
Gdgr txh orv glihuhqwhv hvixhu}rv txh dfwýdq vreuh xqd vhfflöq qr vrq vlqr odv
ixhu}dv | prphqwrv uhvxowdqwhv gh odv whqvlrqhv txh dfwýdq vreuh glfkd vhfflöq/ hq ho
fdvr gh h{löq sxud frq prphqwrv hfwruhv P+ | P5 frqvwdqwhv/ ghehq fxpsoluvh odv
ljxdogdghv=
] ]
Q @ % gV @ 3 > W+ @  %+ gV @ 3 +714d,
]7 ]7
W5 @  %5 gV @ 3 > P| @ + %5 |   %+ }, gV @ 3 +714e,
]7 7]
P+ @ % } gV > P5 @  % | gV +714f,
7 7
wdo | frpr vh ylr hq ho Fdsðwxor 51 Hvwdv hfxdflrqhv lqwhjudohv qr edvwdq sdud ghwhuplqdu
od glvwulexflöq gh whqvlrqhv hq od vhfflöq1 Hv qhfhvdulr/ sru wdqwr/ hvwdeohfhu klsöwhvlv
vlpsolfdwlydv uhodwlydv d od ghirupdflöq gh od vhfflöq/ gh irupd dqäorjd d frpr vh kl}r
hq ho fdvr gho hvixhu}r d{lo1 Hvwxglduhprv sulphur ho fdvr päv lqwxlwlyr gh h{löq sxud
hq yljdv uhfwdv gh sodqr phglr +hvwr hv/ gh vhfflöq frq xq sodqr gh vlphwuðd orqjlwxglqdo
hfwdqgr hq glfkr sodqr/ yhu Iljxud 716d,/ sdud oohjdu ghvsxìv do fdvr jhqhudo gh vhfflöq
duelwuduld vrolflwdgd hq xq sodqr fxdotxlhud +yhu Iljxud 716e,1

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


7151 IOH[LÖQ SXUD UHFWD 434

Ilj1 716= Ioh{löq +d, uhfwd hq slh}dv gh sodqr phglr | +e, hvyldgd

715 Ioh{löq sxud uhfwd

71514 Ioh{löq sxud hq slh}dv gh sodqr phglr

Frqvlghuhprv xqd yljd uhfwd/ gh vhfflöq frqvwdqwh | frq xq sodqr gh vlphwuðd orq0
jlwxglqdo/ vrphwlgd d h{löq sxud vhjýq glfkr sodqr1 Oodpduhprv {| do sodqr gh
vrolflwdflöq/ txh/ hq hvwh fdvr/ frlqflgh frq ho sodqr phglr +gh vlphwuðd,> sru wdqwr/ ho
prphqwr hfwru dfwxdqwh vöor wlhqh frpsrqhqwh P5 +Iljxud 716d,
Do hvwdu hq h{löq sxud/ ho prphqwr hfwru vhuä frqvwdqwh d or odujr gh od slh}d |/
sru wdqwr/ od ghirupdflöq surgxflgd sru ìvwh vhuä od plvpd hq wrgdv odv uhedqdgdv gh
od yljd1 Hq frqvhfxhqfld/ od gluhfwul} gh od yljd vh ghirupduä hq xqd fxuyd gh fxuydwxud
frqvwdqwh/ hv ghflu/ hq xq dufr gh flufxqihuhqfld gh fhqwur R/ frqwhqlgr hq ho sodqr gh
vlphwuðd gh od slh}d/ wdo frpr vh pxhvwud hq od Iljxud 717d1
Frqvlghuhprv dkrud xqd vhfflöq uhfwd V fxdotxlhud gh od slh}d vrphwlgd d h{löq
sxud/ frqwhqlgd hq ho sodqr pp / txh glylgh d od slh}d hq grv sduwhv +D, | +E,1 Srghprv
lpdjlqdu txh glfkd vhfflöq vh wudqvirupd hq od vhfflöq V  / do ghirupduvh od sduwh +D,1
Dqäorjdphqwh/ od vhfflöq V vh wudqvirupd hq V  / do ghirupduvh od sduwh +E,1 Sru
vlphwuðd gh od jhrphwuðd | gh od vrolflwdflöq/ odv vhfflrqhv ghirupdgdv V  | V  ghehq
vhu vlpìwulfdv frq uhvshfwr do sodqr pp 1 Dghpäv/ sru frqwlqxlgdg gh od slh}d | gho
surfhvr gh ghirupdflöq/ odv vhfflrqhv ghirupdgdv V  | V  ghehq vhu vxshusrqleohv/ wdo
frpr vh pxhvwud hq od Iljxud 717e1 Sru wdqwr/ od vhfflöq V gheh shupdqhfhu sodqd do
ghirupduvh od slh}d1 Dghpäv/ gdgd od vlphwuðd gho sureohpd uhvshfwr do sxqwr R/ hvwh
sodqr gheh sdvdu sru ho fhqwur gh fxuydwxud gh od gluhfwul}1 Hq frqvhfxhqfld/

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


435 FDSÐWXOR 71 PRPHQWR IOHFWRU

Ilj1 717= Ghirupdgd gh od gluhfwul} | gh odv vhfflrqhv uhfwdv hq h{löq sxud uhfwd

hq od ghirupdflöq gh xqd slh}d uhfwd vrphwlgd d h{löq sxud/ odv vhfflrqhv uhfwdv
shupdqhfhq sodqdv | qrupdohv d od ghirupdgd gh od gluhfwul}1
Hvwd hv od klsöwhvlv gh ghirupdflöq gh Ehuqrxlool0Qdylhu/ hq od txh vh edvd ho hvwxglr
gh hvwh wlsr gh vrolflwdflöq1 Dxqtxh kd vlgr lqwurgxflgd dtxð edväqgrqrv hq ud}rqd0
plhqwrv gh wlsr h{foxvlydphqwh jhrpìwulfrv/ dsolfdeohv ýqlfdphqwh do fdvr vhqfloor txh
qrv rfxsd/ vx ydolgh} sxhgh vhu frpsuredgd h{shulphqwdophqwh hq vlwxdflrqhv päv
jhqhudohv1
Vhjýq od klsöwhvlv gh ghirupdflöq/ odv eudv orqjlwxglqdohv txh irupdq od uhedqdgd
vh fxuydq wudqvirupäqgrvh hq dufrv gh flufxqihuhqfld frqfìqwulfrv frq od ghirupdgd
gh od gluhfwul} gh od slh}d/ wdo frpr vh pxhvwud hq od Iljxud 718e1 Hq hvwh surfhvr gh
ghirupdflöq/ odv eudv sxhghq dxphqwdu r glvplqxlu vx orqjlwxg1 Hq ho sulphu fdvr/
hvwduäq vrphwlgdv d ghirupdflöq | whqvlöq orqjlwxglqdo gh wudfflöq/ | gh frpsuhvlöq
hq ho vhjxqgr1 Do vhu ho hvixhu}r d{lo vreuh od vhfflöq qxor/ gheh fxpsoluvh txh=
]
Q@  % gV @ 3 +715,
7
Sru wdqwr/ xqd sduwh gh odv eudv hvwduäq vrphwlgdv d wudfflöq/ frq whqvlrqhv orqjlwx0
glqdohv srvlwlydv +% A 3, | rwud d frpsuhvlöq/ frq whqvlrqhv orqjlwxglqdohv qhjdwlydv
+% ? 3,1 Sru frqwlqxlgdg gh od ghirupdflöq/ h{lvwluä xqd oðqhd txh glylgluä od vhfflöq
hq xqd sduwh wudfflrqdgd | rwud frpsulplgd/ | hq od txh od whqvlöq orqjlwxglqdo vhuä
qxod +% @ 3,1 Do vhu od ghirupdflöq sodqd hvwd oðqhd qhxwud vhuä xqd uhfwd/ | sru
vlphwuðd gho sureohpd uhvshfwr gho sodqr phglr/ vhuä xqd uhfwd shushqglfxodu d glfkr
sodqr gh vlphwuðd1 D hvwd uhfwd/ frqwhqlgd hq ho sodqr gh od vhfflöq | shushqglfxodu do
sodqr gh vlphwuðd/ vh oh oodpd hmh qhxwur1

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


7151 IOH[LÖQ SXUD UHFWD 436

Ilj1 718= Ghirupdflöq gh od uhedqdgd hq h{löq uhfwd

Hq frqvhfxhqfld/ sdud fdvrv gh h{löq sxud hq slh}dv uhfwdv gh sodqr phglr/ od


klsöwhvlv gh Ehuqrxool0Qdylhu lpsolfd txh fdgd vhfflöq jlud frq uhodflöq d xqd vhfflöq
suö{lpd douhghgru gh xq hmh oodpdgr hmh qhxwur/ pdqwhqlìqgrvh sodqd hq od ghirupdflöq/
| gh pdqhud txh ho sodqr gh od vhfflöq sdvd sru ho fhqwur gh fxuydwxud gh od ghirupdgd
gh od gluhfwul}1
Gdgr txh hvwä lpsoðflwr hq wrgr hvwh ghvduuroor txh vh fxpsoh od klsöwhvlv gh sh0
txhôrv prylplhqwrv/ ho jlur gh h{löq txh vh surgxfh hq fdgd uhedqdgd/ g!5 > hv shtxhôr
|/ sru wdqwr/ vh sxhghq lghqwlfdu orv dufrv frpsuhqglgrv sru ìvwh frq vxv uhvshfwlydv
wdqjhqwhv1 Sru frqvljxlhqwh/ sxhgh lghqwlfduvh od ghirupdflöq gh od uhedqdgd glihuhq0
fldo uhsuhvhqwdgd hq od Iljxud 717e frq od fruuhvsrqglhqwh olqhdul}dflöq/ wdo frpr vh
lqglfd hq od Iljxud 718f1
Dqdolfhprv dkrud/ hq ghwdooh/ od ghirupdflöq gh xqd uhedqdgd gh orqjlwxg glihuhq0
fldo g{/ txh vh surgxfh wdo frpr vh pxhvwud hq od Iljxud 7191 Hq od vhfflöq khprv
wrpdgr ho hmh | vhjýq ho sodqr gh vlphwuðd +hmh sulqflsdo gh lqhufld gh od vhfflöq,/ |
ho hmh }/ shushqglfxodu do dqwhulru/ frlqflghqwh frq ho hmh qhxwur qq / gh srvlflöq sru
dkrud ghvfrqrflgd1 Gh od vhphmdq}d gh orv wuläqjxorv RDE | EHG vh ghgxfh=

DE HG g{ % g{ |
@ , @ , % @  +716,
RD EH 5 | 5

grqgh 5 ghqrwd ho udglr gh fxuydwxud gh odv eudv vlwxdgdv vreuh ho hmh qhxwur/ frpr sru
hmhpsor od eud DE/ od frrughqdgd | plgh od glvwdqfld gh xqd eud jhqìulfd/ frpr sru
hmhpsor od eud FG/ do hmh qhxwur | % uhsuhvhqwd od ghirupdflöq orqjlwxglqdo gh xqd

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


437 FDSÐWXOR 71 PRPHQWR IOHFWRU

Ilj1 719= Horqjdflrqhv gh odv eudv | glvwulexflöq gh whqvlrqhv

gh hvwdv eudv1 Vh revhuyd txh orv dodujdplhqwrv % gh odv eudv vrq sursruflrqdohv d od
glvwdqfld gh ìvwdv do hmh qhxwur/ |> or plvpr sxhgh ghfluvh gh odv whqvlrqhv/ |d txh vhjýq
od oh| gh Krrnh +| frqvlghudqgr txh odv whqvlrqhv qrupdohv d sodqrv shushqglfxoduhv do
gh od vhfflöq vrq ghvsuhfldeohv iuhqwh d odv whqvlrqhv qrupdohv/ hvwr hv/ + > 5 ??  % ,=
H|
 % @ H % @  +717,
5
Sru wdqwr/ od glvwulexflöq gh whqvlrqhv hv olqhdo/ hvwdqgr vrphwlgrv d od plvpd whqvlöq
wrgrv orv sxqwrv vlwxdgrv vreuh uhfwdv sdudohodv do hmh qhxwur qq > | vhuä qxod sdud orv
sxqwrv vlwxdgrv vreuh glfkr hmh qhxwur/ wdo frpr vh pxhvwud hq od Iljxudv 719 | 71:1
Lqwhjudqgr hvwd glvwulexflöq gh whqvlrqhv | frqvlghudqgr txh ho hvixhu}r d{lo vreuh
od vhfflöq hv qxor vh wlhqh=
] ] ]
H
Q@ % gV @  | gV @ 3 , | gV @ 3 +718,
7 5 7 7
Od lqwhjudo txh gheh dqxoduvh hv ho prphqwr hvwäwlfr gh od vhfflöq uhvshfwr do hmh qhxwur1
Sru wdqwr/ ho hmh qhxwur gheh sdvdu sru ho fhqwur gh judyhgdg gh od vhfflöq J | frlqflgh
qhfhvduldphqwh frq ho vhjxqgr hmh sulqflsdo gh lqhufld gh od vhfflöq +hmh },1 Sru hvwh
prwlyr | sru vlphwuðd uhvshfwr do sodqr phglr/ vh fxpsoh lgìqwlfdphqwh txh=
] ]
H
P+ @ % } gV @  | } gV  3 +719,
7 5 7

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


7151 IOH[LÖQ SXUD UHFWD 438

Ilj1 71:= Glvwulexflöq gh whqvlrqhv hq h{löq sxud uhfwd

Sru rwur odgr/ ho prphqwr uhvxowdqwh gh odv whqvlrqhv uhvshfwr do hmh qhxwur gheh
vhu ljxdo do prphqwr hfwru dfwxdqwh=
] ]
H L5
| 2 gV @
H
P5 @  % | gV @ +71:,
7  5 7 5
U
vlhqgr L5 @ 7 | 2 gV ho prphqwr gh lqhufld gh od vhfflöq uhvshfwr do hmh }1 Sru wdqwr=

4 P5
@ +71;,
5 HL5
Od h{suhvlöq rewhqlgd lqglfd txh od fxuydwxud/ "5 @ 4@5 / yduðd sursruflrqdophqwh
do prphqwr hfwru dfwxdqwh P5 / | gh irupd lqyhuvdphqwh sursruflrqdo do surgxfwr HL5 /
oodpdgr uljlgh} d h{löq gh od vhfflöq1 Vh revhuyd wdpelìq hq od h{suhvlöq dqwhulru txh/
sru ghqlflöq gh fxuydwxud "5 @ 4@5 @ g!5 @g{ +yhu Iljxud 719d,/ vh wlhqh=
g{ P5
g!5 @ @ g{ +71<,
5 HL5
grqgh g!5 hv ho äqjxor uhodwlyr jludgr sru grv vhfflrqhv txh gholplwdq xqd uhedqdgd
glihuhqfldo1 Ho jlur uhodwlyr wrwdo hqwuh odv grv vhfflrqhv h{wuhpdv gh od slh}d vh rewlhqh
lqwhjudqgr ho jlur uhodwlyr d or odujr gh wrgd od slh}d/ hv ghflu=
] ] ] ,
P5
!5 @ g!5 @ "5 g{ @ g{ +7143,
, , f 5 +{,
HL
grqgh o hv od orqjlwxg wrwdo gh od slh}d1 Vl od yljd hv gh vhfflöq frqvwdqwh/ od urwdflöq
wrwdo !5 gh xqd gh odv vhfflrqhv h{wuhpdv uhvshfwr d od rwud vhuä ljxdo d=
P5 o
!5 @ +7144,
H L5

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


439 FDSÐWXOR 71 PRPHQWR IOHFWRU

Ilqdophqwh/ holplqdqgr ho udglr gh fxuydwxud 5 gh odv hfxdflrqhv 717 | 71: vh rewlhqh=


P5 |
% @  +7145,
L5
h{suhvlöq frqrflgd frpr oh| gh Qdylhu/ txh shuplwh fdofxodu od whqvlöq qrupdo hq xq
sxqwr gh od vhfflöq/ frqrflgd vx glvwdqfld do hmh qhxwur/ | txh srqh qxhydphqwh gh
pdqlhvwr od glvwulexflöq olqhdo gh odv whqvlrqhv qrupdohv gh h{löq1 Hv reylr txh odv
whqvlrqhv pä{lpdv vh gduäq hq orv sxqwrv gh od vhfflöq päv dohmdgrv gho hmh qhxwur | txh
od whqvlöq pä{lpd gh frpsuhvlöq qr hv ljxdo d od whqvlöq pä{lpd gh wudfflöq/ vdoyr txh
odv glvwdqfldv gh odv uhvshfwlydv eudv h{wuhpdv do fhqwur gh judyhgdg vhdq ljxdohv +yhu/
sru hmhpsor/ orv fdvrv prvwudgrv hq od Iljxud 71:,1 Dvlplvpr/ gheh kdfhuvh qrwdu txh
od klsöwhvlv gh glvwulexflöq olqhdo gh odv ghirupdflrqhv gh odv eudv/ | od fruuhvsrqglhq0
wh gh glvwulexflöq olqhdo gh odv whqvlrqhv qrupdohv/ vrq h{dfwdv fxdqgr orv prphqwrv
h{whulruhv hvwäq dsolfdgrv suhflvdphqwh hq hvd irupd vreuh odv vhfflrqhv fruuhvsrqglhq0
whv1 Hq ho fdvr gh qr vhuor/ vhjýq ho Sulqflslr gh Vdlqw0Yhqdqw/ orv uhvxowdgrv rewhqlgrv
vrq yäolgrv sdud vhfflrqhv vxflhqwhphqwh dohmdgdv gh odv vhfflrqhv grqgh vh dsolfdq orv
prphqwrv1 Od glvwdqfld d od txh vh yhulfd hvwd klsöwhvlv hv dsur{lpdgdphqwh ljxdo d
odv glphqvlrqhv wudqvyhuvdohv gh od slh}d1
Do pdqwhqhuvh odv vhfflrqhv uhfwdv qrupdohv d odv eudv orqjlwxglqdohv/ orv hohphqwrv
glihuhqfldohv qr vxiuhq glvwruvlöq dqjxodu/ hv ghflu/ orv äqjxorv uhfwrv shupdqhfhq uhfwrv1
Sru wdqwr/ odv glvwruvlrqhv  %5 |  +5 vrq qxodv hq wrgr sxqwr +yhu Iljxud 71;, |/ hq
yluwxg gh od oh| gh Krrnh/ odv whqvlrqhv wdqjhqfldohv fruuhvsrqglhqwhv wdpelìq vrq
qxodv/  %5 @  +5 @ 31 Sru wdqwr/ odv hfxdflrqhv=
] ] ]
W+ @  %+ gV  3 > W5 @  %5 gV  3 > P| @ + %5 |   %+ }, gV  3 +7146,
7 7 7
vh fxpsohq lgìqwlfdphqwh1

Ilj1 71;= Dxvhqfld gh glvwruvlrqhv dqjxoduhv hq od ghirupdflöq sru h{löq sxud

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


7151 IOH[LÖQ SXUD UHFWD 43:

Ilj1 71<= Ioh{löq uhfwd douhghgru gh xq sodqr sulqflsdo gh lqhufld

71515 Ioh{löq sxud vhjýq xq sodqr sulqflsdo gh lqhufld

Ho ghvduuroor gh od vhfflöq dqwhulru vh hvwdeohfh vxsrqlhqgr txh od yljd wlhqh xq sodqr


orqjlwxglqdo gh vlphwuðd hq ho txh dfwýdq orv prphqwrv h{wuhprv1 Hvwd vlphwuðd shuplwh
dupdu txh ho prphqwr uhvxowdqwh gh odv whqvlrqhv qrupdohv % uhvshfwr do hmh | vh dqxod
lgìqwlfdphqwh +yhu hfxdflöq +719,,1
Vxsrqjdprv dkrud txh od slh}d hvwä vrolflwdgd d h{löq sxud sru xq sdu gh prphq0
wrv P5 frqwhqlgrv hq ho sodqr irupdgr sru orv hmhv { h |/ shur txh ìvwh qr hv xq sodqr
gh vlphwuðd orqjlwxglqdo gh od slh}d1 Vxsrqlhqgr txh wdpelìq sdud hvwh fdvr vhd yäolgd
od klsöwhvlv gh Ehuqrxool0Qdylhu | txh vh fxpsod od oh| gh Krrnh/ odv whqvlrqhv hvwduäq
gdgdv sru od hfxdflöq +717,1 Hqwrqfhv/ od uhodflöq hqwuh hvixhu}rv | whqvlrqhv vreuh od
vhfflöq h{ljh txh vhd
] ]
H
P+ @ % } gV @  | } gV @ 3 +7147,
7 5 7

Hvwd frqglflöq lpsolfd txh ]


L+5 @ | } gV @ 3 +7148,
7
hv ghflu/ hvwh prphqwr vhuä qxor vl orv hmhv +|> }, vrq orv hmhv sulqflsdohv gh lqhufld gh od
vhfflöq1 Sru wdqwr/ od whruðd gh h{löq ghvduuroodgd hq od vhfflöq dqwhulru sdud vhfflrqhv
gh sodqr phglr vhuä wdpelìq yäolgd hq vhfflrqhv vlq sodqr gh vlphwuðd/ vlhpsuh txh ho
prphqwr hfwru dfwýh hq xq sodqr txh frqwhqjd d xqr gh orv hmhv sulqflsdohv gh lqhufld/
hv ghflu/ vlhpsuh txh ho sodqr gh vrolflwdflöq frlqflgd frq xqr gh orv oodpdgrv sodqrv
sulqflsdohv gh h{löq1 Hvwh uhvxowdgr ixh rewhqlgr sru sulphud yh} sru Shuv| | flwdgr
sru Vdlqw0Yhqdqw hq 4;971

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


43; FDSÐWXOR 71 PRPHQWR IOHFWRU

Od whruðd gh h{löq sxud hvwxgldgd kdvwd dtxð vh fdudfwhul}d sru ho khfkr gh txh ho
sodqr hq ho txh vh surgxfh od ghirupdflöq sru h{löq frlqflgh frq ho sodqr gh dfwxdflöq
gho prphqwr/ | ho hmh qhxwur hv qrupdo d hvwh sodqr1 Sru hvwh prwlyr uhfleh ho qrpeuh
gh h{löq sxud uhfwd r h{löq gh Qdylhu/ hq krphqdmh do lqjhqlhur Orxlv Qdylhu +4:;80
4;69, txh od hvwdeohflö1 Gdgr txh wrgd vhfflöq wlhqh do phqrv grv sodqrv sulqflsdohv
gh lqhufld/ hv vlhpsuh srvleoh vrolflwdu xqd slh}d d h{löq uhfwd1 Hq od Iljxud 71< vh
pxhvwudq fdvrv gh h{löq uhfwd vreuh vhfflrqhv gh yduldv jhrphwuðdv1
Dvlplvpr/ gheh kdfhuvh qrwdu txh ghelgr do hihfwr gh Srlvvrq/ dghpäv gh odv gh0
irupdflrqhv orqjlwxglqdohv % vh surgxfhq rwudv ghirupdflrqhv wudqvyhuvdohv gh ydoru
+ @ 5 @ % / hvwuhfkäqgrvh wudqvyhuvdophqwh od sduwh gh od slh}d hq txh odv eudv
hvwäq orqjlwxglqdophqwh wudfflrqdgdv | hqvdqfkäqgrvh wudqvyhuvdophqwh od sduwh frp0
sulplgd orqjlwxglqdophqwh/ do wlhpsr txh vh fxuydq odv oðqhdv sdudohodv do hmh qhxwur1
D hvwd fxuydwxud wudqvyhuvdo vh oh oodpd dqwlfoävwlfd/ | hvwä ghqlgd hq ho hmh qhxwur
sru ho ydoru "
 @ "/ r elhq/ sru ho udglr gh fxuydwxud gho hmh qhxwur 
 @ @/ grqgh
" |  vrq od fxuydwxud | udglr gh fxuydwxud orqjlwxglqdohv +yhu Iljxud 7143,1
Gheh vhôdoduvh/ qdophqwh/ txh od klsöwhvlv gh txh odv vhfflrqhv uhfwdv shupdqh0
fhq sodqdv ghvsxìv gh od ghirupdflöq | qrupdohv d od ghirupdgd gh od gluhfwul} hv
sxudphqwh jhrpìwulfd/ hv ghflu/ txh qr hvwdeohfh qlqjxqd frqglflöq frq uhvshfwr do
frpsruwdplhqwr gho pdwhuldo1 Sru wdqwr/ od klsöwhvlv gh Ehuqrxool0Qdylhu sxhgh h{whq0
ghuvh d orv fdvrv hq txh ho pdwhuldo qr vhd krprjìqhr/ ql lvöwursr/ ql hoävwlfr1 Vlq

Ilj1 7143= Fxuydwxud wudqvyhuvdo r dqwlfoävwlfd

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


7151 IOH[LÖQ SXUD UHFWD 43<

hpedujr/ sdud rewhqhu od oh| gh whqvlrqhv vh kd vxsxhvwr txh od slh}d hv krprjìqhd |


txh ho pdwhuldo hv lvöwursr | hoävwlfr olqhdo1 Hq fdvr frqwudulr/ od oh| gh whqvlrqhv qr
yhqguä gdgd sru od oh| gh Qdylhu1

71516 Prphqwrv pä{lprv dgplvleohv


Frpr hq xqd vhfflöq vrphwlgd d h{löq sxud od oh| gh whqvlrqhv hv olqhdo/ orv ydoruhv
pä{lprv gh whqvlöq vh gdq qhfhvduldphqwh hq odv eudv päv dohmdgrv gho hmh qhxwur1
Oodpduhprv y | y  d odv glvwdqfldv gh odv eudv vxshulru h lqihulru gh od vhfflöq do
hmh }/ | z | z d odv glvwdqfldv gh odv eudv h{wuhpdv d l}txlhugd | ghuhfkd gho hmh
|/ uhvshfwlydphqwh +yhu Iljxud 7144d | e,1 Vhd/ dghpäv/  W ho ydoru devroxwr gh od
pä{lpd whqvlöq dgplvleoh gho pdwhuldo1 Vxsrqguhprv sulphur txh hvwd whqvlöq hv ljxdo
d wudfflöq txh d frpsuhvlöq1
Ho pä{lpr prphqwr P54@ txh sxhgh vrsruwdu od vhfflöq vrolflwdgd d h{löq sxud
vhjýq ho hmh sulqflsdo gh lqhufld }/ hv dtxho txh surgxfh/ vhjýq od oh| gh Qdylhu/ xqd
whqvlöq ljxdo d W hq od eud vxshulru r hq od eud lqihulru1 Hv/ sru wdqwr=
W L5
 W
 L5  W L5

4@
pd{+y> y ,
P5 @ @ plq >  +7149,
y y
Dqäorjdphqwh/ vh srguä ghqlu ho pä{lpr prphqwr P+4@ txh sxhgh uhvlvwlu od vhfflöq
vrolflwdgd d h{löq sxud vhjýq ho hmh sulqflsdo gh lqhufld |/ frpr
W L+
 W
 L+  W L5

P+4@ @
pd{+z> z , z
@ plq > +714:,
z

Ilj1 7144= Orfdol}dflöq gh hodv eudv h{wuhpdv hq h{löq uhfwd

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


443 FDSÐWXOR 71 PRPHQWR IOHFWRU

Hvwdv ghqlflrqhv sxhghq jhqhudol}duvh do fdvr hq txh ho pdwhuldo whqjd glihuhqwh whqvlöq
pä{lpd dgplvleoh d wudfflöq  W| txh d frpsuhvlöq WS 1 Hq hvwh fdvr/ fdeh glvwlqjxlu
hqwuh orv prphqwrv pä{lprv srvlwlyrv +wudfflöq hq eudv y | z/ frpsuhvlöq hq eudv
y | z / uhvshfwlydphqwh,/ txh vhuäq=
 W
S L+  W| L+
 W
S L5 W| L5
 
 4@ n
+P54@ ,n @ plq > 
z
> P+ @ plq > +714;,
y y z

| orv prphqwrv pä{lprv qhjdwlyrv +wudfflöq hq eudv y | z / frpsuhvlöq hq eudv y


| z/ uhvshfwlydphqwh,/ txh vhuäq +hq ydoru devroxwr,=
 W
S L5 W| L5
 W
S L+  W| L+
 
4@ 3  4@ 3
y
+P5 , @ plq > > P+ @ plq >  +714<,
y z z

71517 Pögxorv uhvlvwhqwhv

Vxsrqjdprv txh od vhfflöq hvwä vrolflwdgd d h{löq uhfwd sru xq prphqwr P5 frqwhqlgr
hq ho sodqr {|/ | vhd W od whqvlöq pä{lpd dgplvleoh gho pdwhuldo/ ljxdo d wudfflöq txh
d frpsuhvlöq1 Gheh fxpsoluvh txh=

W 
P5 m|m4@ P5 L5 L5
Z5 @
pd{+y> y ,
@ frq @ +7153,
L5 Z5 m|m4@

D od uhodflöq Z5 vh oh ghqrplqd pögxor uhvlvwhqwh gh od vhfflöq uhvshfwr do hmh } | vxv


glphqvlrqhv vrq ^O `1
Do glphqvlrqdu xqd yljd vrolflwdgd sru xq prphqwr P5 / hohjluhprv xqd vhfflöq gh
pögxor uhvlvwhqwh wdo txh fxpsod=
P5
Z5 
W
+7154,

Reyldphqwh/ vh sxhgh ghqlu ho pögxor uhvlvwhqwh sdud fdgd hmh sulqflsdo gh h{löq/
frpr fdudfwhuðvwlfdv jhrpìwulfdv gh od vhfflöq1

71518 Uhqglplhqwr jhrpìwulfr

Sxhvwr txh/ vhjýq od oh| gh Qdylhu/ odv whqvlrqhv pä{lpdv vh surgxfhq hq orv sxqwrv
päv dohmdgrv gho hmh qhxwur | ìvwdv qr ghehq vreuhsdvdu ho ydoru gh od whqvlöq dgplvleoh
W / uhvxowd txh hq orv rwurv sxqwrv gh od vhfflöq vh wlhqhq whqvlrqhv gh ydoru lqihulru d
od dgplvleoh/ hv ghflu/ txh ho pdwhuldo qr hvwä wrwdophqwh dsuryhfkdgr1

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


7151 IOH[LÖQ SXUD UHFWD 444

Ilj1 7145= Vhfflöq lghdo d h{löq uhfwd

Od irupd lghdo gh xqd vhfflöq txh wudedmh d h{löq sxud vhuä/ sru wdqwr/ dtxhood
txh whqjd ho pdwhuldo glvsxhvwr d od pd|ru glvwdqfld srvleoh gho hmh qhxwur1 Od vhf0
flöq öswlpd/ sdud xq äuhd D | xq fdqwr k gdgrv/ vhuä dtxhood txh suhvhqwh xq pd|ru
pögxor gh uhvlvwhqfld uhvshfwr do hmh gh h{löq1 Ho ydoru pä{lpr gho pögxor uhvlvwhqwh
fruuhvsrqgh d xqd vhfflöq lghdo vlpìwulfd frq wrgr ho pdwhuldo frqfhqwudgr hq odv eudv
h{wuhpdv/ d glvwdqfld k@5 gho fhqwur gh judyhgdg1 Hq hvwh fdvr/ ho ydoru gho pögxor
uhvlvwhqwh vhuä +vxsrqlhqgr/ sru hmhpsor/ h{löq douhghgru gho hmh },=

L5
Z5rsw @
m|m4@
5 2 + 2 ,2 Dk
@  @ +7155,
2 5

grqgh k hv ho fdqwr gh od slh}d/ r vhd od glvwdqfld hqwuh odv eudv h{wuhpdv1 Sdud xqd
vhfflöq uhdo gh irupd duelwuduld/ gh äuhd D | fdqwr k> vh srguä hvfulelu=

Dk
Z5 @  5 Z5rsw @ 5 frq 3  5  4 +7156,
5

grqgh  5 hv xq frhflhqwh dglphqvlrqdo txh vh oodpd uhqglplhqwr jhrpìwulfr gh od


vhfflöq uhvshfwr do hmh }1
Reyldphqwh/ vh sxhghq ghqlu orv uhqglplhqwrv jhrpìwulfrv sdud fdgd hmh sulqflsdo
gh h{löq/ frpr fdudfwhuðvwlfdv jhrpìwulfdv gh od vhfflöq1
Ho uhqglplhqwr jhrpìwulfr hv vlhpsuh phqru txh od xqlgdg/ | ho pdwhuldo gh od slh}d
hvwä phmru dsuryhfkdgr fxdqwr pd|ru vhd ho ydoru gh  sdud ho hmh gh h{löq1

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


445 FDSÐWXOR 71 PRPHQWR IOHFWRU

Ho ydoru gho uhqglplhqwr jhrpìwulfr gh dojxqdv gh odv vhfflrqhv päv xvxdohv hv ho


vljxlhqwh=

5
 * sdud shuohv hvwäqgdu gh dfhur odplqdgr hq greoh W/
6
6
 * sdud shuohv hvwäqgdu gh dfhur odplqdgr hq X | fduulohv gh ihuurfduulo/
8
4
 * sdud dqloorv flufxoduhv ghojdgrv/
5
4
 @ sdud vhfflrqhv uhfwdqjxoduhv pdfl}dv/
6
4
 @ sdud vhfflrqhv flufxoduhv/
7
4
 @ sdud vhfflrqhv urperlgdohv1
9

Hmhpsor 71514

Xqd yljd uhfwd/ gh vhfflöq qrupdo hq W/ wudedmd d h{löq sxud gh wdo irupd txh hq
od eud vxshulru vh surgxfh xqd whqvlöq gh frpsuhvlöq S4@ @ 433 PSd/ | hq od eud
lqihulru xqd whqvlöq gh wudfflöq gh |4@ @ 83 PSd1 Ghwhuplqdu= +d, od vlwxdflöq gho hmh
qhxwur/ +e, od dqfkxud e gh od yljd/ +f, ho prphqwr hfwru txh vrolflwd d od yljd | +g,
ho pä{lpr prphqwr dgplvleoh vl od whqvlöq pä{lpd dgplvleoh gho pdwhuldo hv W @ 583
PSd=

Ilj1 7146= Vhfflöq gho Hmhpsor 71514

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


7151 IOH[LÖQ SXUD UHFWD 446

+d, Frpr od yduldflöq gh whqvlrqhv d or odujr gh od dowxud gh od yljd hv olqhdo/ od


srvlflöq gho hmh qhxwur vh rewlhqh gluhfwdphqwh d sduwlu gh odv whqvlrqhv h{wuhpdv1 Gh
od vhphmdq}d gh wuläqjxorv JDD | JEE  / vh wlhqh=
k S
@ 4@
433
| @ @5
k2 4@ 83
oxhjr/ vh wlhqh ho vlvwhpd gh hfxdflrqhv
+
k . k2 @ 63 k @ 53 fp
k ,
@ 5 k2 @ 43 fp
k2
+e, Ho hmh qhxwur gheh sdvdu sru ho fhqwur gh judyhgdg gh od vhfflöq/ sru wdqwr/
ho prphqwr hvwäwlfr gh ìvwd uhvshfwr do hmh } gheh vhu qxor1 Fdofxohprv sulphur orv
prphqwrv hvwäwlfrv gho dopd | gho dod sru vhsdudgr=
 
e
dopd = pdopd @ h ^k . +k2  h,`
4
+k . +k2  h,,  +k2  h,
5
h 2 
@ k  +k2  h,2
5
e
dod = pdod @ h e +k2  ,
h
5
|/ vxpdqgr dperv prphqwrv hvwäwlfrv=
h 2 
pedopd . pedod @ 3 k  +k2  h,2  he +k2  , @ 3
h
,
5 5
gh grqgh=
k2  +k2  h,2
5+k2  2e ,
e@ @ 49> :< fp

+f, Ho prphqwr hfwru h{whulru hv ljxdo do prphqwr uhvxowdqwh gh odv whqvlrqhv


qrupdohv uhvshfwr do hmh qhxwur1 Oodpduhprv Pdopd | Pdod d orv prphqwrv gh odv
whqvlrqhv txh dfwýdq vreuh ho dopd | ho dod/ uhvshfwlydphqwh=
     
4 S 5 4 | k2  h 5
dopd = Pdopd @ 4@ +k h, k . 4@ +k2  h,h +k2  h,
5 6 5 k2 6
     
4 | k2  h
|4@
5 4 5
+k2 e, k2  +k2  h,e +k2  h,
5 4@
dod = Pdod @ 
6 5 k2 6
Vxvwlwx|hqgr ydoruhv/ vh rewlhqh Pdopd @ 47> 87; nQp | Pdod @ :> 8;7 nQp= Vxpdqgr
dperv ydoruhv/ vh rewlhqh ho prphqwr hfwru txh dfwýd vreuh od vhfflöq=

P5 @ Pdopd . Pdod @ 55> 465 nQ  p

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


447 FDSÐWXOR 71 PRPHQWR IOHFWRU

Dowhuqdwlydphqwh/ vh sxhgh rewhqhu P5 gh dsolfdu od oh| gh Qdylhu d fxdotxlhud gh


orv sxqwrv gh od vhfflöq hq orv txh vh frqrfh od whqvlöq1 Sdud hoor/ hv suhflvr fdofxodu
sulphur ho prphqwr gh lqhufld gh od vhfflöq uhvshfwr gho hmh }

^k . +k2  h,` h .


4
L5 @
45
 2
4
. ^k . +k2  h,` h +k . +k2  h,,  +k2  h, .
5
. e h . eh +k2  ,2
4 h
45 5
@ 7=759> 6: fpe

Dsolfdqgr dkrud od oh| gh Qdylhu/ sru hmhpsor/ d odv eudv vxshulruhv/ grqgh vh gd od
pä{lpd frpsuhvlöq=
P5 k
S4@ @  @, P5 @ 55> 465 nQ1p
L5
+g, Ho pä{lpr prphqwr dgplvleoh vhuä ho txh kdfh txh vh dofdqfh W hq od eud
vxshulru/ |d txh k @ pd{ +y> y ,
 W
 L5  W L5 W L5

P54@ @ plq > @ @ 88> 65< nQ1p
k k2 k

Hmhpsor 71515

Fdofxodu ho pä{lpr prphqwr hfwru txh sxhgh vrsruwdu xqd yljd gh vhfflöq uhfwdqjxodu
gh dqfkr e | dowxud k vhjýq vxv grv hmhv sulqflsdohv gh lqhufld/ vl od whqvlöq dgplvleoh
gho pdwhuldo hv W 1

+d, Ho prphqwr pä{lpr dgplvleoh P54@ dfwxdqgr hq ho sodqr {| hv ho txh surgxfh


xqd whqvlöq ljxdo d  W hq odv eudv h{wuhpdv +| @ k@5,1 R vhd=

P54@  P54@ 2
W @ 2 @ 
L5 2 ek
Sru wdqwr=  

P 4@
5 @ 2 ek W @ 4 ek2 W @ Z5 W
 9
2

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


7151 IOH[LÖQ SXUD UHFWD 448

Ilj1 7147= Hmhpsor 71515= vhfflöq uhfwdqjxodu wudedmdqgr d h{löq uhfwd

Revìuyhvh txh vh wlhqh Z5 @ +4@9, ek2 @ +4@6,+Dk@5, |/ sru wdqwr/ 5 @ 4@6=


+e, Ho pä{lpr prphqwr dgplvleoh P+4@ dfwxdqgr hq ho sodqr {} vh rewlhqh dqäor0
jdphqwh vöor frq lqwhufdpeldu dghfxdgdphqwh odv glphqvlrqhv e | k= Dvð=
  
P+4@ @ 2 ke W @ 4 ke2 W @ Z+ W
K 9
2
Revìuyhvh txh vh wlhqh Z+ @ +4@9, ke2 @ +4@6,+De@5, |/ sru wdqwr/ + @ 4@6= Sru
wdqwr/ od uhodflöq hqwuh orv grv prphqwrv pä{lprv hv=
  2 W
P54@ ek  Z5 k
4@ @  S 2  W @ @
P+ S ke  Z+ e

Hmhpsor 71516

Kdoodu orv pögxorv uhvlvwhqwhv Z+ > Z5 | orv uhqglplhqwrv jhrpìwulfrv + > 5 gho shuo
gh od Iljxud 71481
Ho äuhd gho shuo hv ljxdo d=

D @ ;  4 . <  4 . 45  5 @ 74 fp2

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


449 FDSÐWXOR 71 PRPHQWR IOHFWRU

Ilj1 7148= Vhfflöq gho Hmhuflflr 71516

Od srvlflöq gho fhqwur gh judyhgdg txhgd ghwhuplqdgd sru=


S
|C @ D| @ 4 +;  44> 8 . <  9> 8 . 57  4, @ 7> 58 fp
}C @ 9> 3Dfp +hq 74
ho hmh gh vlphwuðd,
Orv prphqwrv gh lqhufld gh od vhfflöq frq uhvshfwr d orv hmhv +|> }, vrq=

4  ; . <  4 . 5  45
4 4 4
L+ @
45 45 45
@ 664> 75 p e
;  4 . 4  < . 45  5
4 4 4
L5 @
45 45 45
. 4  ;  +:> 58,2 . 4  <  +5> 58,2 . 5  45  +6> 58,2
@ :;;> <; fpe
Oxhjr/ orv pögxorv uhvlvwhqwhv | orv uhqglplhqwrv jhrpìwulfrv uhvshfwr d orv hmhv
+|> }, vrq ljxdohv d=
L+ Z+
@ 88> 57 fp
664> 75 88> 57
Z+ @ @ > + @ @ @ 3> 558
m}m4@ 9 e 74  9
D
5
L5 Z5
@ 434> ;3 fp
:;;> <; 434> ;3
Z5 @ @ > 5 @ @ @ 3> 747
m|m4@ :> :8 k 74  9
D
5

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


7151 IOH[LÖQ SXUD UHFWD 44:

Hmhpsor 71517

Mxvwlfdu fxäo gh odv grv srvlflrqhv gh od slh}d gh vhfflöq fxdgudgd gh odgr d prvwudgdv
hq od Iljxud 7149 hv od päv dghfxdgd sdud wudedmdu d h{löq hq ho sodqr yhuwlfdo1

Ilj1 7149= Vhfflrqhv fxdgudgdv gho Hmhpsor 71517

Ho prphqwr gh lqhufld gh xqd vhfflöq fxdgudgd hv ho plvpr uhvshfwr gh fxdotxlhu


hmh txh sdvd sru ho fhqwur gh judyhgdg/ | ydoh
de
L@
45
Od vhfflöq päv dghfxdgd sdud wudedmdu d h{löq vhuä dtxhood txh whqjd pd|ru
pögxor uhvlvwhqwh1 Dvð/ sdud od vhfflöq hq od srvlflöq +d,=
L d
Z@ @ @
d@5 9
plhqwudv txh sdud od srvlflöq +e, vh wlhqh=
L d
ZK @ s @ s
5d@5 9 5
Gdgr txh ho prphqwr pä{lpr dgplvleoh hv P 4@ @ Z W sdud xqd whqvlöq dgpl0
vleoh gh W > od vhfflöq gh od srvlflöq +d, sxhgh vrsruwdu xq prphqwr 5 yhfhv pd|ru
s

txh hq od srvlflöq +e,1

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


44; FDSÐWXOR 71 PRPHQWR IOHFWRU

Hmhpsor 71518

Ghwhuplqdu orv pögxorv uhvlvwhqwhv gh grv slh}dv uhfwdqjxoduhv gh vhfflöq k  e fror0


fdgdv gh irupd vxshusxhvwd +fdqwr wrwdo gh 5k,/ vhjýq wudedmhq gh irupd vrolgduld r
lqghshqglhqwh1

Ilj1 714:= Vhfflrqhv uhfwdqjxoduhv gho Hmhpsor 71518

+d, Sdud odv grv yljdv wudedmdqgr gh irupd vrolgduld ho prphqwr pä{lpr hv dtxho
txh surgxfh whqvlrqhv ljxdohv d od whqvlöq dgplvleoh W hq odv eudv h{wuhpdv gh od yljd
frpsxhvwd +yhu Iljxud 714;d,/ hv ghflu=

P@4@ @ 5  W ke  k @ ek2 W
4 5 5
5 6 6
r vhd/ txh ho pögxor uhvlvwhqwh hv=
P@4@
@ ek2
5
Z@ @
W 6
+e, Sdud odv grv yljdv vxshusxhvwdv wudedmdqgr gh irupd lqghshqglhqwh ho prphqwr
pä{lpr hv ho greoh gh dtxho txh surgxfh whqvlrqhv ljxdohv d W hq odv eudv h{wuhpdv
gh fdgd xqd gh odv yljdv +yhu Iljxud 714;e,/ hv ghflu=
 
4 Wk 5 k
4@ @ ek2  W
4
PK @5 5  e
5 5 65 6
r vhd / txh ho pögxor uhvlvwhqwh hv=
PK4@
@ ek2
4
ZK @ W
 6

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


7161 IOH[LÖQ SXUD HVYLDGD 44<

Ilj1 714;= Glvwulexflöq gh whqvlrqhv hq Hmhpsor 71518

txh hv ho greoh gho pögxor uhvlvwhqwh gh odv yljdv lqglylgxdohv/ shur od plwdg gho pögxor
uhvlvwhqwh gh od yljd frpsxhvwd1
Od irupd glvwlqwd gh ghirupduvh d h{löq sxud gh odv grv yljdv vhjýq wudedmdq gh
irupd vrolgduld r vxshusxhvwd sxhgh revhuyduvh hq od Iljxud 714<1

Ilj1 714<= Ghirupdgdv hq Hmhpsor 71518

716 Ioh{löq sxud hvyldgd

Vh glfh txh xqd slh}d hvwä vrolflwdgd d h{löq sxud hvyldgd fxdqgr vreuh vxv vhfflrqhv
dfwýd xq prphqwr hfwru xqliruph d or odujr gh od plvpd/ frqwhqlgr hq xq sodqr
glvwlqwr gh orv sodqrv sulqflsdohv gh h{löq gh od slh}d/ hv ghflu/ wdo txh ho yhfwru
prphqwr qr frlqflgh frq qlqjxqr gh orv hmhv sulqflsdohv gh lqhufld gh odv vhfflrqhv/
frpr vh pxhvwud hq od Iljxud 71531 Derugduhprv hq hvwd Vhfflöq ho hvwxglr gh hvwh wlsr
gh vrolflwdflöq/ sulphur uhihulgr d orv hmhv sulqflsdohv gh lqhufld gh od vhfflöq/ | oxhjr
gluhfwdphqwh uhihulgd do hmh qhxwur1

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


453 FDSÐWXOR 71 PRPHQWR IOHFWRU

Ilj1 7153= Ioh{löq hvyldgd

71614 Hvwxglr hq hmhv sulqflsdohv

Vxsrqjdprv xqd slh}d uhfwd vrphwlgd d h{löq sxud hvyldgd sru od dfflöq gh xq sdu gh
prphqwrv gh pögxor P dsolfdgrv hq vxv h{wuhprv | frqwhqlgrv hq xq sodqr oodpdgr
sodqr gh fdujd r sodqr gh vrolflwdflöq/ gh wud}d pp vreuh ho sodqr gh od vhfflöq +yhu

$
Iljxud 7154d,1 Ghvfrpsrqlhqgr ho yhfwru prphqwr hfwru P +shushqglfxodu do sodqr
gh fdujd, hq vxv grv frpsrqhqwhv vhjýq orv hmhv sulqflsdohv gh lqhufld gh od vhfflöq/
vh wlhqhq odv frpsrqhqwhv gho yhfwru prphqwr vhjýq glfkrv hmhv= P5 @ P frv  |
P+ @ P vlq / grqgh  hv ho äqjxor irupdgr sru ho yhfwru prphqwr frq ho hmh } +yhu
Iljxud 7154e,1
Vh hvwxgldq/ d frqwlqxdflöq/ orv hihfwrv txh odv frpsrqhqwhv P5 | P+ surgxfhq sru
vhsdudgr/ sdud dsolfdu oxhjr ho sulqflslr gh vxshusrvlflöq1
Od frpsrqhqwh P5 dfwýd hq ho sodqr {| | surgxfh vreuh xq sxqwr gh od vhfflöq gh
frrughqdgdv +|> }, xqd whqvlöq qrupdo ljxdo d +yhu Hf1 +7145,,=

P5
% @  | +7157,
L5

vhjýq orv frqyhqlrv gh vljqrv hvwdeohflgrv dqwhulruphqwh sdud prphqwrv | whqvlrqhv


+hv ghflu/ prphqwrv P5 srvlwlyrv frpsulphq odv eudv frq frrughqdgd | A 3,1
Dqäorjdphqwh/ od frpsrqhqwh P+ dfwýd hq ho sodqr {} | surgxfh vreuh xq sxqwr gh
od vhfflöq gh frrughqdgdv +|> },/ xqd whqvlöq qrupdo gh ydoru=

P+
% @ } +7158,
L+

+hv ghflu/ prphqwrv P+ srvlwlyrv wudfflrqdq odv eudv frq frrughqdgd } A 3,1

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


7161 IOH[LÖQ SXUD HVYLDGD 454

Ilj1 7154= Ioh{löq hvyldgd uhihulgd d hmhv sulqflsdohv gh od vhfflöq

Ilj1 7155= Glvwulexflöq gh whqvlrqhv hq h{löq hvyldgd

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


455 FDSÐWXOR 71 PRPHQWR IOHFWRU

 vh rewlhqh=
Vxpdqgr orv hihfwrv gh odv grv frpsrqhqwhv gho prphqwr hfwru P
P5 P+
% @  |. } +7159d,
L5 L+
 
frv  vlq 
@ P  |. } +7159e,
L5 L+

Revìuyhvh txh od glvwulexflöq gh whqvlrqhv rewhqlgd hv olqhdo hq |> }1 Od glvwulexflöq gh


whqvlrqhv vhuä olqhdo | sxhgh uhsuhvhqwduvh frpr vh pxhvwud hq od Iljxud 71551
Od hfxdflöq gho hmh qhxwur vh rewlhqh frpr oxjdu jhrpìwulfr gh orv sxqwrv hq orv
txh od whqvlöq qrupdo hv qxod/ hv ghflu=
P5 P+ frv  vlq 
 |. }@3 r elhq  |. }@3 +715:,
L5 L+ L5 L+

Hvwd hv od hfxdflöq gh xqd uhfwd txh sdvd sru ho fhqwur gh judyhgdg gh od vhfflöq |
wlhqh xqd shqglhqwh=
| P+ L5 vlq  L5 L5
wdq  @ @ @ @ wdq  +715;,
} P5 L+ frv  L+ L+
$
grqgh  |  vrq orv äqjxorv irupdgrv sru ho yhfwru P | ho hmh qhxwur frq ho hmh }/
uhvshfwlydphqwh +yhu Iljxud 7156,1 Revìuyhvh txh ho hmh qhxwur qr hv qrupdo/ hq jhqhudo/
d od wud}d gho sodqr gh vrolflwdflöq r sodqr gh fdujd pp / |d txh od uhfwd qrupdo do
sodqr pp wlhqh xqd shqglhqwh/ uhvshfwr do hmh }> wdq  @ |@} @ P+ @P5 > plhqwudv txh

Ilj1 7156= Ghqlflöq gh äqjxorv hq h{löq hvyldgd

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


7161 IOH[LÖQ SXUD HVYLDGD 456

ho hmh qhxwur wlhqh xqd shqglhqwh wdq  @ |@} @ +P+ @P5 , +L5 @L+ , = Vh oodpd äqjxor gh
hvyldmh  do äqjxor txh irupd ho yhfwru prphqwr uhvshfwr do hmh qhxwur1
Orv äqjxorv  |  vöor frlqflghq + @ 3, vl=

41 Xqd gh odv frpsrqhqwhv/ P+ r P5 > hv qxod> hv ghflu/ vl ho prphqwr dfwýd vhjýq


xq sodqr sulqflsdo gh lqhufld/ r elhq vl

51 L5 @L+ @ 4 > hv ghflu/ fxdqgr wrgdv odv gluhfflrqhv vrq sulqflsdohv gh lqhufld/ | sru
or wdqwr/ wdpelìq or hv od gluhfflöq pp 1

Hvwh uhvxowdgr ixh rewhqlgr sru sulphud yh} sru Vdlqw0Yhqdqw/ txh or lqfox|ö hq od
whufhud hglflöq gho Uhvxphq gh Ohfflrqhv gh Uhvlvwhqfld gh orv Fxhusrv Vöolgrv gh
Qdylhu +4;97,1
Vdlqw0Yhqdqw vhôdoö/ dvlplvpr/ txh h{lvwh xqd lqwhuhvdqwh uhodflöq jhrpìwulfd hqwuh
od wud}d gho sodqr gh vrolflwdflöq pp / txh wlhqh sru hfxdflöq=

| P5 | }
@ , . @3 +715<,
} P+ P5 P+

ho hmh qhxwur qq / txh wlhqh sru hfxdflöq=

| P+ L5 | }
@ ,  . @3 +7163,
} P5 L+ L5 @P5 L+ @P+

| od holsvh fhqwudo gh lqhufld gh od vhfflöq txh wlhqh sru hfxdflöq=

|2 }2
. 2 @4 +7164,
u52 u+
s s
grqgh u5 @ L5 @D | u+ @ L+ @D/ vhplhmhv gh od holsvh/ vrq orv udglrv gh jlur gh od
vhfflöq uhvshfwr d vx hmhv sulqflsdohv gh lqhufld1 Hq hihfwr/ hv iäflo frpsuredu txh od
gluhfflöq gho hmh qhxwur hv od gluhfflöq frqmxjdgd gh od wud}d gho sodqr gh vrolflwdflöq
uhvshfwr d od holsvh fhqwudo gh lqhufld gh od vhfflöq1
Hvwd surslhgdg gd slh d od frqvwuxfflöq juäfd gh od Iljxud 7157 sdud kdoodu ho
hmh qhxwur= edvwd wud}du sru ho fhqwur gh judyhgdg gh xqd vhfflöq xqd sdudohod d odv
wdqjhqwhv d od holsvh fhqwudo gh lqhufld hq orv sxqwrv gh lqwhuvhfflöq gh ìvwd frq od wud}d
gho sodqr gh vrolflwdflöq1 Qöwhvh xqd yh} päv txh odv gluhfflrqhv qq | pp vöor vrq
ruwrjrqdohv vl od uhfwd pp frlqflgh frq xqr gh orv hmhv sulqflsdohv gh lqhufld gh od
vhfflöq/ r elhq/ vl od holsvh fhqwudo gh lqhufld hv xqd flufxqihuhqfld1

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


457 FDSÐWXOR 71 PRPHQWR IOHFWRU

Ilj1 7157= Ghwhuplqdflöq juäfd gho hmh qhxwur hq h{löq hvyldgd

71615 Ghirupdflöq hq h{löq sxud hvyldgd


Dqäorjdphqwh do hvwxglr whqvlrqdo/ vh sxhgh hvwxgldu od ghirupdflöq gh xqd yljd uhfwd
vrphwlgd d h{löq sxud hvyldgd ghvfrpsrqlhqgr ho prphqwr hfwru dfwxdqwh hq vxv
frpsrqhqwhv vhjýq orv hmhv sulqflsdohv gh lqhufld | dsolfdqgr ho sulqflslr gh vxshusr0
vlflöq1 Orv glihuhqfldohv gh orv äqjxorv gh h{löq txh vxiuh xqd uhedqdgd glihuhqfldo gh
dqfkxud g{> ghelgrv d orv prphqwrv P5 | P+ > vrq/ uhvshfwlydphqwh=
P+ P5
g!+ @ g{ > g!5 @ g{ +7165,
HL+ HL+
grqgh g!+ hv xq jlur glihuhqfldo frqwhqlgr hq ho sodqr {}/ | g!5 hv xq jlur glihuhqfldo
frqwhqlgr hq ho sodqr {|/ wdo frpr vh pxhvwud hq od Iljxud 71581
Od frpsrvlflöq yhfwruldo gh hvwdv grv urwdflrqhv glihuhqfldohv htxlydoh d xqd urwdflöq

$  
glihuhqfldo g! gh frpsrqhqwhv g!+ >g!5 vhjýq orv hmhv sulqflsdohv1 Hvwd urwdflöq wlhqh
sru pögxor=
v v
t
4 P 2+ P52 P vlq2  frv2 
g! @ g!2+ . g!25 @ . g{ @ . g{ +7166,
H L+2 L52 H L+2 L52
|/ sru wdqwr/ od fxuydwxud gh od ghirupdgd gh od gluhfwul} gh od slh}d sxhgh fdofxoduvh
phgldqwh od h{suhvlöq=
v v
4 g! 4 P+2 P52 P vlq2  frv 2 
"@ @ @ . 2 @ . +7167,
 g{ H L+2 L5 H L+2 L52

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


7161 IOH[LÖQ SXUD HVYLDGD 458

Ilj1 7158= Vxshusrvlflöq gh ghirupdflrqhv hq h{löq hvyldgd

Ilj1 7159= Sodqr gh vrolflwdflöq | sodqr gh h{löq

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


459 FDSÐWXOR 71 PRPHQWR IOHFWRU


$
Sru rwur odgr/ ho äqjxor txh irupd ho yhfwru jlur glihuhqfldo g! frq ho hmh } hv=

g!+ P+ L5
@ @ wdq  +7168,
g!5 P5 L+

txh frlqflgh frq od gluhfflöq gho hmh qhxwur1 Sru wdqwr/ od ghirupdflöq sru h{löq vh
surgxfh hq ho sodqr qrupdo do hmh qhxwur/ r or txh hv or plvpr/ od vhfflöq jlud xq äqjxor
gh ydoru g! douhghgru gho hmh qhxwur1
Revìuyhvh txh odv ghirupdflrqhv surgxflgdv sru odv frpsrqhqwhv P5 | P+ / dfwxdq0
gr sru vhsdudgr/ vrq sodqdv/ | od ghirupdflöq uhvxowdqwh gh dpedv wdpelìq fruuhvsrqgh
d xqd fxuyd sodqd/ do vhu od h{löq xqliruph d or odujr gh od slh}d1 Od fxuydwxud gh od
ghirupdgd hq fdgd vhfflöq hv sursruflrqdo do prphqwr dfwxdqwh> do vhu ìvwh frqvwdqwh
hq h{löq sxud hvyldgd/ | hvwdu frqvlghudqgr ho fdvr gh xqd yljd gh vhfflöq xqliruph/
od fxuydwxud hv lgìqwlfd sdud wrgdv odv vhfflrqhv | od ghirupdgd gho hmh gh od yljd hv xq
dufr gh flufxqihuhqfld1
Hq uhvxphq/ hq h{löq sxud hvyldgd/ | gh dfxhugr frq od klsöwhvlv gh Ehuqrxool0
Qdylhu/ odv vhfflrqhv uhfwdv vh pdqwlhqhq sodqdv hq od ghirupdflöq/ jludqgr douhghgru
gho hmh qhxwur | pdqwhqlìqgrvh shushqglfxoduhv d od ghirupdgd gh od gluhfwul}1 Hq
frqvhfxhqfld/ | wdo frpr vh pxhvwud hq od Iljxud 7159/ od ghirupdgd gho hmh gh od slh}d
hv xq dufr gh flufxqihuhqfld/ frqwhqlgr hq ho sodqr qrupdo do hmh qhxwur txh/ hq jhqhudo/
qr frlqflgh frq ho sodqr gh vrolflwdflöq +ho txh frqwlhqh do prphqwr hfwru dfwxdqwh,1
Gh dkð ho qrpeuh gh h{löq hvyldgd sdud hvwh wlsr gh vrolflwdflöq1

Hmhpsor 7161514

Xqd vhfflöq uhfwdqjxodu gh dqfkr e @ 63 fp | dowxud k @ 73 fp hvwä vrphwlgd d od


dfflöq gh xq prphqwr hfwru hvyldgr frqwhqlgr hq ho sodqr gh xqd gh odv gldjrqdohv
gh od vhfflöq | gh ydoru P @ 83 nQp1 Fdofxodu= +d, od gluhfflöq gho hmh qhxwur/ +e, odv
whqvlrqhv pä{lpdv | +f, od fxuydwxud gh od gluhfwul} gh od uhedqdgd/ vl ho pögxor hoävwlfr
ydoh H @ 53 JSd1

+d, Sru xq odgr/ orv prphqwrv gh lqhufld gh od vhfflöq uhvshfwr d vxv hmhv sulqflsdohv
gh lqhufld vrq=
4
73  63 @ <3=333 fpe
4
L+ @ ke @
45 45
4
63  73 @ 493=333 fpe
4
L5 @ ek @
45 45

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


7161 IOH[LÖQ SXUD HVYLDGD 45:

Ilj1 715:= Vhfflöq gho Hmhpsor 7161514

Sru rwur odgr/ | vxsrqlhqgr txh ho prphqwr hvwä frqwhqlgr hq ho sodqr gh gldjrqdo
EG gho uhfwäqjxor | txh wlhqh ho vhqwlgr gh od Iljxud 715:/ odv frpsrqhqwhv gho prphqwr
hfwru uhvshfwr d orv hmhv +|> }, vrq
6
P+ @ P vlq  @ 83  @ 63 nQ1p
8
7
P5 @ P frv  @ 83  @ 73 nQ1p
8
Sru wdqwr/ od hfxdflöq gho hmh qhxwur hv=
| P+ L5 L5 6 493=333 7
wdq  @ @ @ wdq  @ @
} P5 L+ L+ 7 <3=333 6

Frpr sxhgh yhuvh hq od Iljxud 715;d/ ho hmh qhxwur frlqflgh hq hvwh fdvr frq od rwud
gldjrqdo gho uhfwäqjxor/ od uhfwd DF= Hvwh uhvxowdgr sxhgh rewhqhuvh wdpelìq gh irupd
juäfd/ wdo frpr vh pxhvwud hq od Iljxud 715;e1 Sdud hoor/ vh glexmd od holsvh fhqwudo gh
s
lqhufld gh od vhfflöq/ frq vhplhmhv ljxdohv d orv udglr gh jlur/ u5 @ L5 @D @ 44/87: fp
s
| u+ @ L+ @D @ ;> 99 fp/ | vh glexmd ho hmh qhxwur frpr gläphwur frqmxjdgr gh od
gluhfflöq gh od wud}d gho sodqr gh vrolflwdflöq1
+e, Gdgd od gluhfflöq gho hmh qhxwur/ odv whqvlrqhv pä{lpdv vh gdq hq orv sxqwrv E
| G/ d orv txh fruuhvsrqghq od pä{lpd frpsuhvlöq | wudfflöq uhvshfwlydphqwh=
P5 P+
 @  | . }
L5 L+
73  43 63  43
49  433e <  433e
@  3> 53 . +3> 48, Sd @ 43 PSd

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


45; FDSÐWXOR 71 PRPHQWR IOHFWRU

Ilj1 715;= Uhvroxflöq gho Hmhpsor 7161514

P5 P+
( @  |( . }(
L5 L+
73  43 63  43
49  433e <  433e
@  +3> 53, . 3> 48 Sd @ .43 PSd

Od fruuhvsrqglhqwh glvwulexflöq gh whqvlrqhv sxhgh yhuvh hq od Iljxud 715;d1


+f, Ho ydoru gh od fxuydwxud sxhgh fdofxoduvh frpr=
v
4 P+2 P52
" @ . 2
H L+2 L5
v
+63  43 ,2 +73  43 ,2
p3 @ 5> 3;66  433 p3
4
@ .
53  43b +<  433e ,2 +49  433e ,2

or txh fruuhvsrqgh d xq udglr gh fxuydwxud gh  @ 7;3 p1

71616 Hvwxglr gluhfwr

Vh sxhgh surfhghu do hvwxglr gh od h{löq sxud hvyldgd gh irupd gluhfwd/ vlq qhfhvlgdg
gh ghvfrpsrqhu ho prphqwr hfwru dfwxdqwh hq frpsrqhqwhv vhjýq orv hmhv sulqflsdohv
gh lqhufld1 Frqvlghuhprv sdud hoor xqd vlwxdflöq frpr od prvwudgd hq od Iljxud 715<d/

$
grqgh  |  vrq orv äqjxorv irupdgrv sru ho yhfwru P | ho hmh qhxwur frq ho hmh }/

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


7161 IOH[LÖQ SXUD HVYLDGD 45<

Ilj1 715<= Hvwxglr gluhfwr gh od h{löq hvyldgd

uhvshfwlydphqwh/ |  @    9@ 3 hv ho äqjxor gh hvyldmh/ hv ghflu/ ho äqjxor txh irupd


ho yhfwru prphqwr uhvshfwr do hmh qhxwur1
Dfhswdqgr od klsöwhvlv gh Ehuqrxool0Qdylhu gh ghirupdflöq sodqd gh odv vhfflrqhv
jludqgr douhghgru gho hmh qhxwur/ od horqjdflöq hq xqd eud txh sdvd sru xq sxqwr T
duelwudulr gh od vhfflöq hv=

% @  +7169,

grqgh  hv od glvwdqfld gho sxqwr frqvlghudgr do hmh qhxwur +wrpdgd srvlwlyd vl ho sxqwr
hvwä hq od }rqd frpsulplgd gh od vhfflöq/ | qhjdwlyd hq fdvr frqwudulr/ yhu Iljxud
715<e, |  hv ho udglr gh fxuydwxud gh od ghirupdgd gh od gluhfwul} gh od yljd1 Vl vh
fxpsoh od oh| gh Krrnh/ od whqvlöq qrupdo hq glfkd eud yhqguä gdgd sru=
H
 % @ H % @  +716:,


© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


463 FDSÐWXOR 71 PRPHQWR IOHFWRU

grqgh H hv ho pögxor gh hodvwlflgdg gho pdwhuldo gh od slh}d1 Lqwhjudqgr od glvwulexflöq


gh whqvlrqhv vh wlhqh txh vx uhvxowdqwh hv=
] ] ]
H H
Q @3@ % gV @  gV @   gV +716;,
7 7   7
or txh ghpxhvwud txh ho hmh qhxwur sdvd sru ho fhqwur gh judyhgdg gh od vhfflöq1
Ho prphqwr uhvxowdqwh gh odv whqvlrqhv uhvshfwr do hmh qhxwur qq hv=
] ] ]
H L ??
 2 gV @
H H
P?? @  %  gV @

  gV @ +716<,
7 7   7 
grqgh P?? gheh vhu ljxdo d od sur|hfflöq gho prphqwr hfwru P vreuh ho hmh qhxwur


+P?? @ P frv > yhu Iljxud 715<d, | L?? hv ho prphqwr gh lqhufld gh od vhfflöq
 

uhvshfwr d glfkr hmh1


Gh od h{suhvlöq dqwhulru vh rewlhqh ho ydoru gh od fxuydwxud gh od gluhfwul}=
4 P?? 
"@ @ +7173,
 HL?? 

Hvwd h{suhvlöq gh od fxuydwxud hv dowhuqdwlyd d od rewhqlgd hq ho dsduwdgr dqwhulru/


hfxdflöq +7167,1 Holplqdqgr ho udglr gh fxuydwxud  gh odv h{suhvlrqhv +716:, | +7173,/
vh rewlhqh=
% @  ?? 
P 
+7174,
L?? 

Hvwd hv xqd iöupxod sdud ho fäofxor gh whqvlrqhv hq h{löq hvyldgd dowhuqdwlyd d od


hfxdflöq +7159d,1 Hq hood uhvxowd hylghqwh txh odv whqvlrqhv vrq sursruflrqdohv d od
glvwdqfld do hmh qhxwur +oh| gh Qdylhu, | txh/ sru wdqwr/ odv whqvlrqhv pä{lpdv vh gdq
hq odv eudv päv dohmdgdv gh glfkr hmh/ wdo frpr vh pxhvwud hq od Iljxud 71631
Revìuyhvh txh sdud ho fdvr hq txh P dfwýh vhjýq xqr gh orv hmhv sulqflsdohv gh
lqhufld/ hvwd iöupxod vh uhgxfh d odv rewhqlgdv sdud h{löq sxud uhfwd=
P5 | P+ }
% @  > % @ +7175,
L5 L+
vhjýq ho yhfwru prphqwr P dfwýh sdudohor do hmh } r do hmh |/ uhvshfwlydphqwh/ | frq
orv frqyhqlrv gh vljqrv frqyhqflrqdohv1
Od h{suhvlöq +7174, shuplwh fdofxodu ho ydoru gh odv whqvlrqhv hq od vhfflöq vlhpsuh
txh vh frqr}fd od gluhflöq gho hmh qhxwur1 Ìvwd sxhgh ghwhuplqduvh vdelhqgr txh ho
prphqwr uhvxowdqwh gh odv whqvlrqhv % uhvshfwr gho hmh pp hv qxor1 Hihfwlydphqwh/
oodpdqgr } d od glvwdqfld ghvgh ho sxqwr T do hmh pp +yhu Iljxud 715<f,/ vh wlhqh=
] ] ]
P?? P??
% } gV @ 
 
3@  } gV @   } gV +7176,
7 7 L??  L?? 7 

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


7161 IOH[LÖQ SXUD HVYLDGD 464

Ilj1 7163= Glvwulexflöq gh whqvlrqhv hq h{löq hvyldgd

U
gh grqgh vh ghgxfh txh 7  } gV @ 31 Dkrud elhq/ gdgr txh  hv ho äqjxor txh irupdq
hqwuh vð orv sduhv gh hmhv +> , | +
| > }, > vh wlhqh txh  @ | frv  . } vlq > | hqwrqfhv=
] ]
3 @  } gV @ +
| frv  . } vlq , } gV @
7 7
@ frv  L+757 . vlq  L+ +7177,

hv ghflu/
L+757
wdq  @  +7178,
L+
txh sursruflrqd ho äqjxor gh hvyldmh > d sduwlu gh orv prphqwrv L+757 h L57 gh od vhfflöq
uhvshfwr gh orv hmhv +
| > },/ ghqlgrv sru ho sodqr gh dfwxdflöq gho prphqwr +phglgr wdo
frpr vh pxhvwud hq od Iljxud 715<f,1

Hmhuflflr 7161614

Frpsuredu txh odv h{suhvlrqhv rewhqlgdv hq ho hvwxglr gluhfwr gh od h{löq hvyldgd


frlqflghq frq odv rewhqlgdv hq ho hvwxglr dsolfdqgr ho sulqflslr gh vxshusrvlflöq1

+d, Od glvwdqfld  ghvgh xq sxqwr T gh od vhfflöq/ gh frrughqdgdv T+|> }, uhvshfwr


d orv hmhv sulqflsdohv gh lqhufld/ do hmh qhxwur fx|d hfxdflöq hv=
P5 P+
 |. }@3
L5 L+

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


465 FDSÐWXOR 71 PRPHQWR IOHFWRU

vh fdofxod iäflophqwh frpr


 5 | . + }
@ u
U5 U+
 
2 +2
U525 . U+2
grqgh vh dgrswd ho vljqr srvlwlyr sdud  vl ho sxqwr T hvwä hq od }rqd frpsulplgd gh
od vhfflöq/ | ho qhjdwlyr hq fdvr frqwudulr1
+e, Frpsdudqgr odv grv h{suhvlrqhv dowhuqdwlydv rewhqlgdv sdud od oh| gh whqvlrqhv=
P5 P+ P??
% @  % @ 

|. } | 
L5 L+ L??


| odv grv h{suhvlrqhv dowhuqdwlydv rewhqlgdv sdud od fxuydwxud


v
4 P+2 P52 4 P?? 
"@ . 2 | "@ @
H L+2 L5  HL?? 

| ylhqgr od h{suhvlöq dqäolwlfd gh  hq ixqflöq gh odv frrughqdgdv T+|> }, uhvshfwr gh orv


hmhv sulqflsdohv gh lqhufld gh od vhfflöq/ vh frpsuxhed txh odv h{suhvlrqhv dowhuqdwlydv
frlqflghq h{dfwdphqwh vl vh ghpxhvwud txh=
v
P?? P+2 P52

 . 2
L?? L+2
 L5

+f, Vhdq orv äqjxorv >  |  orv ghqlgrv hq od Iljxud 715<d/ hv ghflu=  hv ho äqjxor
txh ho yhfwru prphqwr irupd frq ho hmh }>  hv ho äqjxor txh ho hmh qhxwur irupd frq ho
hmh }> |  @    hv ho äqjxor gh hvyldmh/ r vhd/ ho äqjxor txh irupd ho yhfwru prphqwr
frq ho hmh qhxwur1
Sru xqd sduwh/ ho prphqwr gh lqhufld gh od vhfflöq uhvshfwr gho hmh qhxwur/ d sduwlu
gh orv prphqwrv sulqflsdohv gh lqhufld/ hv=

L??  @ L5 frv2  . L+ vlq2   L+5 vlq 5


@ L5 frv2  . L+ vlq2 

do vhu orv hmhv +|> }, sulqflsdohv gh lqhufld +L+5 @ 3,1 Sru rwud sduwh/ od sur|hfflöq gho
prphqwr vhjýq ho hmh qhxwur hv=

P??  @ P frv 
@ P frv +  ,
@ P +frv  frv  . vlq  vlq ,
@ P5 frv  . P+ vlq 

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


7161 IOH[LÖQ SXUD HVYLDGD 466

+f, Ho äqjxor  sxhgh fdofxoduvh hq ixqflöq gh odv frpsrqhqwhv sulqflsdohv gho


prphqwr1 Hq hihfwr/ vh vdeh txh=

P+ L5
wdq  @
P5 L+

|/ sru or wdqwr=

P52 L+2
frv 2  @
4
@
4 . wdq2  P+2 L52 . P52 L+2
P+2 L52
vlq 2  @ 4  frv2  @
P+2 L52 . P52 L+2

+g, Xwlol}dqgr hvwdv h{suhvlrqhv | rshudqgr vh wlhqh txh=

P??  P5 frv  . P+ vlq 


@
L??  L5 frv2  . L+ vlq2 
P52 L+ . P+2 L5 P+2 L52 . P52 L+2
@ 
P52 L5 L+2 . P+2 L+ L52 +P+2 L52 . P52 L+2 , 2
4  2 2 
@ P+ L5 . P52 L+2 2 +t1h1g1,
L+ L5

or txh ghpxhvwud od htxlydohqfld hqwuh odv h{suhvlrqhv kdoodgdv hq ho hvwxglr gh od h{löq


hvyldgd uhihulgd d orv hmhv sulqflsdohv frq odv rewhqlgdv hq ho hvwxglr gluhfwr1

Hmhuflflr 7161615

Ghprvwudu txh ho prphqwr uhvxowdqwh gh od glvwulexflöq gh whqvlrqhv qrupdohv rewhqlgd


hq ho hvwxglr gluhfwr gh h{löq hvyldgd/ hfxdflöq +7174,/ hv ljxdo do prphqwr hfwru
dfwxdqwh vreuh od vhfflöq1

Oodpduhprv P?? | P|| d odv frpsrqhqwhv gh P vhjýq ho hmh qhxwur qq | xq



$

hmh shushqglfxodu ww / uhvshfwlydphqwh +yhu Iljxud 715<e,1 Oodpduhprv +> , d odv
 

frrughqdgdv hq glfkrv hmhv gh xq sxqwr jhqìulfr gh od vhfflöq T gh frrughqdgdv +|> },


uhvshfwr gh orv hmhv sulqflsdohv gh lqhufld1

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


467 FDSÐWXOR 71 PRPHQWR IOHFWRU

Ho hqxqfldgr gho hmhuflflr txhgd ghprvwudgr vl vh yhulfdq odv uhodflrqhv gh htxloleulr


lqwhuqr=
] ]
P?? @  %  gV
 | P|| @ %  gV 

7 7
sdud od glvwulexflöq gh whqvlrqhv qrupdohv rewhqlgd gho hvwxglr gluhfwr/ hvwr hv/
P??
% @ 


L?? 

+d, Fdofxohprv sulphur ho prphqwr uhvxowdqwh gh od oh| gh whqvlrqhv uhvshfwr gho


hmh qhxwur=
] ]
 ??  2 gV
P
 %  gV @


7 7 L??] 

@  ??  2 gV
P 

L?? 7 

P??
L??

@ 
L??



@ P?? +t1h1g, 

+e, Fdofxohprv dkrud ho prphqwr uhvxowdqwh gh odv whqvlrqhv uhvshfwr do hmh shu0
shqglfxodu do hmh qhxwur=
] ]
P??
%  gV @

  gV
7 7 L??] 

@  ??
P 
 gV
L?? 7 

@  ?? L?|
P 

L?? 

@ P|| +t1h1g, 

Hq hihfwr/ vhdq orv äqjxorv >  |  orv ghqlgrv hq od Iljxud 715<d/ hv ghflu=  hv
ho äqjxor txh ho yhfwru prphqwr irupd frq ho hmh }>  hv ho äqjxor txh ho hmh qhxwur
irupd frq ho hmh }> |  @    hv ho äqjxor gh hvyldmh/ r vhd/ ho äqjxor txh irupd ho
yhfwru prphqwr frq ho hmh qhxwur1
Sru xqd sduwh/ ho surgxfwr gh lqhufld gh od vhfflöq uhvshfwr gho hmh qhxwur/ d sduwlu
gh orv prphqwrv sulqflsdohv gh lqhufld/ hv=
L5  L+
L?| @ vlq 5  L+5 frv 5
5
@ +L5  L+ , vlq  frv 

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


7161 IOH[LÖQ SXUD HVYLDGD 468

do vhu orv hmhv +|> }, sulqflsdohv gh lqhufld +L+5 @ 3,1 Sru rwud sduwh/ od sur|hfflöq gho
prphqwr vhjýq ho hmh ww hv=

P||  @ P vlq 
@ P vlq +  ,
@ P +vlq  frv   frv vlq ,
@ P+ frv   P5 vlq 

Xwlol}dqgr hvwdv h{suhvlrqhv | rshudqgr vh wlhqh txh=

P||  P+ frv   P5 vlq 


@
L?| +L5  L+ , vlq  frv 
P+ P5 L+  P5 P+ L5 P+2 L52 . P52 L+2
@ 
+L5  L+ , P+ L5 P5 L+ +P+2 L52 . P52 L+2 , 2
4  2 2 
@  P+ L5 . P52 L+2 2
L+ L5
P?? 
@  +t1h1g1,
L?? 

grqgh vh kdq xvdgr odv h{suhvlrqhv rewhqlgdv hq ho Hmhuflflr dqwhulru sdud vlq  | frv /
dvð frpr ho uhvxowdgr=
P?? 4  2 2 
P+ L5 . P52 L+2 2

@
L?? L+ L5


rewhqlgr hq glfkr Hmhuflflr1


Hvwd ýowlpd ghprvwudflöq vh sxhgh hvfulelu wdpelìq hq od irupd=

P|| L?|

wdq  @ @
P?? L??
 

grqgh  hv ho äqjxor gh hvyldmh txh irupd ho yhfwru prphqwr frq ho hmh qhxwur +yhu
Iljxudv 715<d | f,1

Hmhuflflr 7161616

Ghprvwudu txh od gluhfflöq gho hmh qhxwur rewhqlgd hq ho hvwxglr gluhfwr gh h{löq
hvyldgd frlqflgh frq od fdofxodgd hq ho hvwxglr vhjýq orv hmhv sulqflsdohv1

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


469 FDSÐWXOR 71 PRPHQWR IOHFWRU

Od sursrvlflöq gho hqxqfldgr txhgd ghprvwudgd vl vh frpsuxhed txh


L+757
wdq  @  @ wdq +  ,
L+
frq
P+ P+ L5
wdq  @ | wdq  @
P5 P5 L+
grqgh/ gh qxhyr/ orv äqjxorv >  |  vrq orv ghqlgrv hq od Iljxud 715<d/ hv ghflu= 
hv ho äqjxor txh ho yhfwru prphqwr irupd frq ho hmh }>  hv ho äqjxor txh ho hmh qhxwur
irupd frq ho hmh }> |  @    hv ho äqjxor gh hvyldmh/ r vhd/ ho äqjxor txh irupd ho
yhfwru prphqwr frq ho hmh qhxwur1
Fdofxoduhprv sulphur orv prphqwrv gh lqhufld gh od vhfflöq uhvshfwr d orv hmhv +|> },
ghqlgrv sru od uhfwd pp | od gluhfflöq gho yhfwru prphqwr/ | txh vh pxhvwudq hq od
Iljxud 715<f1 Vhd  ho äqjxor hqwuh orv hmhv +|> }, | orv hmhv sulqflsdohv gh lqhufld +|> },1
Vh wlhqh=
L+ . L5 L+  L5
L+ @ . frv +5,  L+5 vlq +5,
5 5
L+ . L5 L+  L5
L57 @  frv +5, . L+5 vlq +5,
5 5
L+  L5
L+757 @ vlq +5, . L+5 frv +5,
5
frq L+5 @ 3 do vhu orv hmhv +|> }, sulqflsdohv gh lqhufld1 Sru wdqwr=
L+ . L5 L+  L5
L+ @ . frv 5
5 5
L+ . L5 L+  L5
L57 @  frv 5
5 5
L+  L5
L+757 @  vlq 5
5
Vxvwlwx|hqgr | rshudqgr=
L+757
wdq  @ 
L+
+L+  L5 , vlq 5
@
+L+ . L5 , . +L+  L5 , frv 5
+L+  L5 , 5 vlq  frv 
@
+L+ . L5 , . +L+  L5 , +frv2   vlq2 ,
+L+  L5 , wdq 
@
L+ . L5 wdq2 
wdq   wdq 
@
4 . wdq  wdq 
@ wdq +  , +t1h1g1,

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


7161 IOH[LÖQ SXUD HVYLDGD 46:

Hmhpsor 7161614

Uhvroyhu ho Hmhpsor 7161514 xwlol}dqgr odv iöupxodv rewhqlgdv hq ho hvwxglr gluhfwr gh


od h{löq hvyldgd1

Ilj1 7164= Uhvroxflöq gho Hmhpsor 7161614

+d, Fdofxodprv sulphur orv prphqwrv gh lqhufld gh od vhfflöq uhvshfwr d orv hmhv
+|> }, > ghqlgrv sru od uhfwd pp | od gluhfflöq gho yhfwru prphqwr/ wdo frpr vh
pxhvwudq hq od Iljxud 7164d1 Vh wlhqh=

L+ . L5 L+  L5
L+ @ . frv +5,  L+5 vlq +5,
5 5
L+ . L5 L+  L5
L5 @  frv +5, . L+5 vlq +5,
5 5
L+  L5
L+757 @ vlq +5, . L+5 frv +5,
5

Vxvwlwx|hqgr orv ydoruhv fruuhvsrqglhqwhv= L+ @ <  433e pe / L5 @ 49  433e pe /


L+5 @ 3 | ho äqjxor  @ dufwdq +6@7, +vlq 5 @ 3> <9> frv 5 @ 3> 5;,/ vh wlhqh=

L+ @ 44> 85  433e pe > L5 @ 46> 7;  433e pe > L+757 @ 6> 69  433e pe

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


46; FDSÐWXOR 71 PRPHQWR IOHFWRU

Sru or wdqwr/ od shqglhqwh gho hmh qhxwur uhvshfwr gho yhfwru prphqwr hv=

L+757 6> 69  433e


44> 85  433e
wdq  @  @ @ 3> 5<49:
L+
frq or txh ho äqjxor gh hvyldmh hv  @ 49> 59J > wdo frpr vh pxhvwud hq od Iljxud 7164d1

+e, Ho prphqwr gh lqhufld gh od vhfflöq uhvshfwr gho hmh qhxwur hv=

L+ . L5 L+  L5
L??  @  frv +5, . L+5 vlq +5,
5 5
@ 44> 85  433e pe

frq  @ dufwdq +7@6, > vlhqgr  @ @5  > wdo frpr vh pxhvwud hq od Iljxud 7164d1 Hv
reylr txh L?? @ L+ =


Sru rwud sduwh/ od sur|hfflöq gho prphqwr vhjýq ho hmh qhxwur hv=

P?? @ P frv  @ 83  3> <9 @ 7; nQ1p




Gdgd od gluhfflöq gho hmh qhxwur/ odv whqvlrqhv pä{lpdv vh gdq hq orv sxqwrv E | G/ d
orv txh fruuhvsrqghq od pä{lpd frpsuhvlöq | wudfflöq/ uhvshfwlydphqwh1 Odv glvwdqfldv
gh hvwrv sxqwrv do hmh qhxwur vrq=   @ e frv  @ 57 fp/  ( @ e frv  @ 57 fp1
Odv whqvlrqhv hq hvwrv sxqwrv ydohq=
P??
 @ 


L?? 



7;  43
44> 85  433e
@  +. 3> 57, Sd @ 43 PSd
P??
(


L?? (
@  


7;  43
44> 85  433e
@  +3> 57, Sd @ .43 PSd

Od fruuhvsrqglhqwh glvwulexflöq gh whqvlrqhv sxhgh yhuvh hq od Iljxud 7164d1

+f, Ho ydoru gh od fxuydwxud sxhgh fdofxoduvh frpr=


4 P?? 
" @
H L?? 

7;  43
p3 @ 5> 3;66  433 p3
4
53  43b 44> 85  433e
@

or txh fruuhvsrqgh d xq udglr gh fxuydwxud gh  @ 7;3 p1

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


7171 IOH[LÖQ VLPSOH 46<

717 Ioh{löq vlpsoh

Vh kd ghvduuroodgr hq hvwh Fdsðwxor ho hvwxglr gho fdvr gh vrolflwdflöq txh vh kd ghqr0


plqdgr h{löq sxud/ txh fruuhvsrqgh d xqd oh| gh prphqwrv hfwruhv frqvwdqwh d or
odujr gh od slh}d1 Vlq hpedujr/ ho wlsr gh h{löq päv iuhfxhqwh hq yljdv uhfwdv frq
ixhu}dv qrupdohv d vx hmh hv ho gh h{löq vlpsoh/ hq od txh od oh| gh prphqwrv hfwruhv
hv yduldeoh1 Wdo frpr sxhgh revhuyduvh hq od Iljxud 7165/ od yduldflöq gho prphqwr
hfwru h{ljh/ sru htxloleulr gh od uhedqdgd glihuhqfldo/ txh vreuh odv vhfflrqhv gh od
slh}d dfwýh xq hvixhu}r fruwdqwh gh frpsrqhqwhv=

gP5 gP+
W+ @  > W5 @ +7179,
g{ g{
Ho hvixhu}r fruwdqwh gd oxjdu d od dsdulflöq gh glvwruvlrqhv dqjxoduhv | whqvlrqhv
wdqjhqfldohv hq od vhfflöq/ frpr vh yhuä hq ho Fdsðwxor fruuhvsrqglhqwh1 Frpr frq0
vhfxhqfld gh od h{lvwhqfld gh hvwdv glvwruvlrqhv dqjxoduhv/ dghpäv gh surgxfluvh odv
horqjdflrqhv gh odv eudv orqjlwxglqdohv sursldv gh od h{löq/ vh surgxfh flhuwd ghiru0
pdflöq gh odv vhfflrqhv sodqdv1 Hvwh ihqöphqr/ txh sxhgh revhuyduvh hq od Iljxud 7166/
vh frqrfh frq ho qrpeuh gh dodehr gh odv vhfflrqhv uhfwdv1 Gdgr txh orv uhvxowdgrv
rewhqlgrv sdu od h{löq sxud vh edvdq hq od klsöwhvlv gh txh odv vhfflrqhv shupdqhfhq
sodqdv/ hv ghflu/ vlq dodehr/ fdeh kdfhuvh od suhjxqwd gh vl hvwrv uhvxowdgrv sxhghq
dsolfduvh hq ho fdvr gh txh ìvwh vh surgx}fd1

Ilj1 7165= Htxloleulr gh prphqwrv | fruwdqwhv hq h{löq vlpsoh

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


473 FDSÐWXOR 71 PRPHQWR IOHFWRU

Ilj1 7166= Ghirupdflöq hq h{löq vlpsoh= +d, vlq ghirupdu/ +e, ghirupdflöq vlq
dodehr | +f, ghirupdflöq frq dodehr

Ilj1 7167= Horqjdflöq gh odv eudv hq h{löq= +d, vlq ghirupdu/ +e, vlq dodehr | +f,
frq dodehr

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


7171 IOH[LÖQ VLPSOH 474

Hq ho fdvr gh od h{löq vlpsoh/ vh dgplwh od klsöwhvlv jhqhudol}dgd gh Ehuqrxool0


Qdylhu/ txh h{suhvd txh
grv vhfflrqhv uhfwdv lqqlwdphqwh suö{lpdv h{shulphqwdq dodehr hq od ghirupd0
flöq/ shur fxdotxlhud gh hoodv sxhgh vxshusrqhuvh d od rwud phgldqwh xqd wudvodflöq |
xq jlur1
Hvwd klsöwhvlv jhqhudol}dgd dgplwh ho dodehr gh odv vhfflrqhv uhfwdv/ shur ghvsuhfld
ho dodehr uhodwlyr hqwuh grv vhfflrqhv suö{lpdv1 Hv reylr txh ho dodehr uhodwlyr hv qxor
vl od vhfflöq uhfwd hv xqliruph | ho hvixhu}r fruwdqwh hv frqvwdqwh d or odujr gh od slh}d1
Hq rwudv flufxqvwdqfldv od klsöwhvlv jhqhudol}dgd hv vöor xqd dsur{lpdflöq/ dgplvleoh
hq jhqhudo/ srutxh odv ghirupdflrqhv orqjlwxglqdohv surgxflgdv sru ho hvixhu}r fruwdqwh
vrq pxfkr phqruhv txh odv surgxflgdv sru ho prphqwr hfwru1 Od dsur{lpdflöq hv
wdqwr phmru fxdqwr phqru vhd od uhodflöq fdqwr2ox} gh od slh}d/ hv ghflu/ fxdqwr päv
hvehowd vhd ìvwd1 Sdud slh}dv hvehowdv ho hihfwr gho dodehr hv ghvsuhfldeoh/ plhqwudv txh
sdud yljdv gh hvshvru prghudgr r judqgh ìvwh sxhgh whqhu flhuwd lpsruwdqfld1
Vl vh dgplwh od klsöwhvlv jhqhudol}dgd/ hqwrqfhv/ vhjýq vh pxhvwud hq od Iljxud 7167/
sxhgh frqvlghuduvh txh od horqjdflöq gh xqd eud wdo frpr od DE> txh vh ghirupd
uhdophqwh hq D E  +frq dodehr,/ hv lgìqwlfd d od horqjdflöq txh vh surgxfluðd vl od
ghirupdflöq ixhvh frpr D E  +vlq dodehr,1 Gdgr txh wrgdv odv h{suhvlrqhv rewhqlgdv
sdud od h{löq sxud vh edvdq hq od pdjqlwxg gh odv horqjdflrqhv orqjlwxglqdohv gh odv
eudv/ hv reylr txh vl vh dgplwh od klsöwhvlv jhqhudol}dgd gh ghirupdflöq gh Ehuqrxool0
Qdylhu/ od wrwdolgdg gh odv h{suhvlrqhv kdoodgdv sdud ho fdvr gh od h{löq sxud sxhghq
h{whqghuvh do fdvr päv jhqhudo gh od h{löq vlpsoh1 Dvð sru hmhpsor/ hq ho fdvr gh
h{löq vlpsoh hvyldgd vrq yäolgdv odv h{suhvlrqhv rewhqlgdv sdud od oh| gh whqvlrqhv
+glvwulexflöq olqhdo,=
P5 P+
% @  |. } +717:,
L5 L+
r dowhuqdwlydphqwh/
P??
% @

 +717;,
L?? 

| wdpelìq or hv/ sru wdqwr/ od hfxdflöq gho hmh qhxwur=


| P+ L5
@ +717<,
} P5 L+

| odv revhuydflrqhv uhodwlydv d glfkr hmh txh vh h{sxvlhurq hq ho dsduwdgr fruuhvsrqglhq0


wh1 Wdpelìq vrq yäolgdv odv h{suhvlrqhv rewhqlgdv sdud od fxuydwxud gh od ghirupdgd
gh od oðqhd phgld v
4 g! 4 P+2 P52
"@ @ @ . 2 +7183,
 gv H L+2 L5

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


475 FDSÐWXOR 71 PRPHQWR IOHFWRU

r dowhuqdwlydphqwh/
P?? 
"@ +7184,
HL?? 

Fdeh vhôdodu/ vlq hpedujr/ txh hq h{löq vlpsoh od ghirupdgd gh od gluhfwul} qr hv


xq dufr gh flufxqihuhqfld/ |d txh od fxuydwxud ydulduä gh vhfflöq d vhfflöq/ do yduldu
ho prphqwr hfwru dfwxdqwh1 Hq jhqhudo/ hvwd ghirupdgd ql vltxlhud vhuä xqd fxuyd
sodqd/ vdoyr hq ho fdvr hq txh od h{löq/ dxqtxh yduldeoh/ vh surgx}fd vlhpsuh vhjýq ho
plvpr sodqr gh vrolflwdflöq/ wdo frpr vh pxhvwud/ sru hmhpsor/ hq od Iljxud 71681
Hq ho fdvr sduwlfxodu gh h{löq vlpsoh uhfwd +sodqr gh vrolflwdflöq frlqflghqwh vlhp0
suh frq xqr gh orv sodqrv sulqflsdohv gh h{löq gh od slh}d, odv h{suhvlrqhv dqwhulruhv
vrq yäolgdv/ ghelgdphqwh vlpsolfdgdv1 Hq hvwh fdvr/ od ghirupdgd gh od oðqhd phgld
hv qhfhvduldphqwh xqd fxuyd sodqd/ shur qr gh fxuydwxud frqvwdqwh1

Ilj1 7168= Ioh{löq vlpsoh frq sodqr gh fdujd frqvwdqwh

Hmhpsor 71714

Vh txlhuh hohjlu od vhfflöq gh xqdv slh}dv sulvpäwlfdv sdud xwlol}du frpr fruuhdv hq
xq whmdgr gh shqglhqwh  @ 53J = Vh glvsrqh gh xq shuo qrupdol}dgr LSQ ;3 +dqfkr
d @ 75 pp/ dowxud e @ ;3 pp/ L5 @ ::> ; fpe / L+ @ 9> 5< fpe , | gh xqd vhfflöq wxexodu
uhfwdqjxodu +dqfkr d @ 73 pp/ dowxud e @ ;3 pp/ hvshvru h @ 5 pp/ L5 @ 6;> <: fpe /
L+ @ 46> 45 fpe ,1 Ghwhuplqdu= +d, fxäo gh hoodv hv od päv uhvlvwhqwh/ vl dpedv ydq d hvwdu
vrphwlgdv d fdujd yhuwlfdo ghvfhqghqwh | +e, ho ydoru gh  sdud txh dpedv vhfflrqhv
uhvlvwdq ho plvpr prphqwr1

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


7171 IOH[LÖQ VLPSOH 476

Ilj1 7169= Vhfflrqhv gho Hmhpsor 71714

+d, Odv grv vhfflrqhv wlhqhq odv plvpdv gluhfflrqhv sulqflsdohv gh lqhufld1 Odv
frpsrqhqwhv gho prphqwr P yhuwlfdo vhjýq orv hmhv sulqflsdohv +|> }, vrq=

P5 @ P frv  @ 3> <73 P


P+ @ P vlq  @ 3> 675 P

Vhfflöq LSQ ;3= Od hfxdflöq gho hmh qhxwur sdud xq prphqwr P hv=

,  @ ::J 5; 49


| vlq  L5 3> 675 ::> ;
wdq  @ @ @ @ 7> 83
} frv  L+ 3> <73 9> 5<

Od whqvlöq pä{lpd vh surgxfh hq orv sxqwrv päv dohmdgrv gho hmh qhxwur/ hv ghflu/
hq orv sxqwrv F | G +Iljxud 716:,/ | vx ydoru sxhgh fdofxoduvh/ sdud xq prphqwr P
^nQ1p` frpr=
P5 P+
 @  | . }
L5 L+
3> <73  43 P 3> 675  43 P
3 7> 3  4332 . +5> 4  4332 , Sd
9> 5<  433H
@  H
::> ;  43
@ 49> 58 P PSd +frpsuhvlöq pä{lpd,

Od whqvlöq hq ho sxqwr G wlhqh ho plvpr ydoru devroxwr/ shur hv gh vljqr frqwudulr/ hv


ghflu/ fruuhvsrqgh d od pä{lpd wudfflöq1

Vhfflöq Wxexodu= Od hfxdflöq gho hmh qhxwur/ hq hvwh fdvr/ hv ljxdo d=

,  @ 7:J 45 <


| vlq  L5 3> 675 6;> <:
wdq  @ @ @ @ 4> 3;
} frv  L+ 3> <73 46> 45

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


477 FDSÐWXOR 71 PRPHQWR IOHFWRU

Ilj1 716:= Hmhv qhxwurv | sxqwrv gh pä{lpd whqvlöq hq Hmhpsr 71714

Od whqvlöq pä{lpd vh surgxfh hq orv yìuwlfhv F | G gh od vhfflöq | vx ydoru/ sdud


xq prphqwr P ^nQ1p`/ hv ljxdo d=

P5 P+
 @  | . }
L5 L+
3> <73  43 P 3> 675  43 P
3 7  4332 . +5  4332 , Sd
46> 45  433H
@  H
6;> <:  43
@ 47> ;9 P PSd +frpsuhvlöq pä{lpd,

Od whqvlöq hq ho yìuwlfh G hv ljxdo hq ydoru devroxwr/ shur hv gh wudfflöq1


Gh orv ydoruhv gh odv whqvlrqhv pä{lpdv rewhqlgdv/ vh revhuyd txh/ sdud od vrolfl0
wdflöq frqvlghudgd/ od vhfflöq wxexodu hv päv uhvlvwhqwh txh ho shuo LSQ ;3/ vlhqgr od
glihuhqfld gho rughq gh xq 43 ( dsur{lpdgdphqwh1
+e, Sdud xq äqjxor  fxdotxlhud/ vh sxhgh hvfulelu=

P5 P+
 @  |. }
L5 L+
 
frv  vlq 
@ P  |. }
L5 L+

Whqvlöq pä{lpd hq ho shuo LSQ ;3=


 
+5> 4, 43b
frv  vlq 
pd{ @ P 
LSQ
+7, .
::> ; 9> 5<

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


7181 IOH[LÖQ HQ SLH]DV SODQDV GH SHTXHÔD FXUYDWXUD 478

Whqvlöq pä{lpd hq od vhfflöq wxexodu=


 
+5, 43b
frv  vlq 
pd{ @ P 
wxe r
+7, .
6;> <: 46> 45

Ljxdodqgr vh wlhqh=

7 5> 4 7 5
frv  . vlq  @ frv  . vlq 
::> ; 9> 5< 6;> <: 46> 45

gh grqgh
 @ 48J 79 9
vlq  3> 384563
wdq  @ @ @ 3> 5;56 ,
frv  3> 4;4757

Reyldphqwh/ sdud äqjxorv lqihulruhv d  @ 48J 79 9 / od LSQ hv päv uhvlvwhqwh/ |d
txh wlhqh pd|ru pögxor uhvlvwhqwh Z5 = Sdud äqjxorv vxshulruhv d  @ 48J 79 9 / od
vhfflöq wxexodu hv päv uhvlvwhqwh/ |d txh wlhqh pd|ru pögxor uhvlvwhqwh Z+ =

718 Ioh{löq hq slh}dv sodqdv gh shtxhôd fxuydwxud

Dxqtxh hq ho Fdsðwxor 5 vh kd ghqlgr ho frqfhswr gh slh}d sulvpäwlfd gh wdo irupd


txh lqfox|h d odv slh}dv fxuydv/ hq wrgd od h{srvlflöq uhihuhqwh d od h{löq vh kd sduwlgr
vlhpsuh gh od klsöwhvlv gh txh od gluhfwul} gh od slh}d hud uhfwd1 Hv hylghqwh/ vlq hpedujr/
txh pxfkrv fdvrv suäfwlfrv gh lqwhuìv frqflhuqhq d slh}dv gh gluhfwul} lqlfldophqwh fxuyd/
frpr/ sru hmhpsor/ orv dufrv1 Gh khfkr/ |d Qdylhu vh rfxsö gho hvwxglr gh od h{löq hq
slh}dv sodqdv gh shtxhôd fxuydwxud hq od sulphud hglflöq gh vx oleur gh Uhvlvwhqfld gh
Pdwhuldohv +4;59,/ ghelgr suhflvdphqwh do lqwhuìv txh ho fäofxor gh dufrv vxvflwded hq
dtxhood ìsrfd1
Ghqdprv frpr slh}dv sodqdv gh shtxhôd fxuydwxud dtxhoodv slh}dv gh gluhfwul}
sodqd hq odv txh od fxuydwxud lqlfldo/ "J @ 4@J / hv ghvsuhfldeoh iuhqwh do fdqwr gh od
slh}d k/ hv ghflu/ k ?? J 1 Vxsrqjdprv txh hq od ghirupdflöq gh xqd gh hvwdv slh}dv
vrphwlgd d h{löq uhfwd hq vx sodqr hv yäolgd od klsöwhvlv gh ghirupdflöq gh Ehuqrxool0
Qdylhu/ hv ghflu/ dgplwdprv txh od yduldflöq gh fxuydwxud gh od gluhfwul} gh od slh}d
+yhu hfxdflöq +71;,,=
4 4 P5
"5 @  @ +7185,
5 J HL5
grqgh J | 5 vrq orv udglrv gh fxuydwxud gh od gluhfwul} dqwhv | ghvsxìv gh od ghirupd0
flöq/ uhvshfwlydphqwh/ P5 hv ho prphqwr hfwru dfwxdqwh vreuh ho sodqr txh frqwlhqh d
od gluhfwul} | L5 hv ho surgxfwr gh lqhufld fruuhvsrqglhqwh1 Hq hvwd vlwxdflöq/ odv iöupx0
odv rewhqlgdv hq hvwh Fdsðwxor sdud slh}dv uhfwdv vrq xqd exhqd dsur{lpdflöq sdud ho

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


479 FDSÐWXOR 71 PRPHQWR IOHFWRU

Ilj1 716;= Glvwulexflöq gh whqvlrqhv hq slh}dv fxuydv vhjýq od whruðd gh Zlqnohu

hvwxglr gh slh}dv sodqdv gh shtxhôd fxuydwxud1 Hq sduwlfxodu/ hv yäolgd od h{suhvlöq gh


od oh| gh whqvlrqhv +oh| gh Qdylhu,/
P5 |
% @  +7186,
L5
| or hv/ wdpelìq/ od h{suhvlöq gho jlur uhodwlyr hqwuh vhfflrqhv lqqlwdphqwh suö{lpdv=
P5
g!5 @ gv +7187,
HL5
Edmr odv plvpdv klsöwhvlv/ wdpelìq vrq jhqhudol}deohv do fdvr gh slh}dv sodqdv gh sh0
txhôd fxuydwxud odv h{suhvlrqhv rewhqlgdv sdud h{löq hvyldgd hq slh}dv uhfwdv1
Vl od fxuydwxud lqlfldo gh od slh}d/ "J @ 4@J / qr hv ghvsuhfldeoh iuhqwh do fdqwr gh
od plvpd/ odv iöupxodv dqwhulruhv qr vrq vdwlvidfwruldv1 Hq hvwh fdvr/ vh sxhgh xvdu od
whruðd gh Zlqnohu gh h{löq hq slh}dv fxuydv +4;8;,1 Hq vx whruðd/ Zlqnohu pdqwlhqh od
klsöwhvlv gh txh odv vhfflrqhv uhfwdv shupdqhfhq sodqdv hq od ghirupdflöq/ shur wlhqh
hq fxhqwd txh/ ghelgr d od fxuydwxud lqlfldo gh od slh}d/ odv eudv orqjlwxglqdohv gh
xqd uhedqdgd glihuhqfldo qr wlhqhq od plvpd orqjlwxg |/ sru wdqwr/ odv ghirupdflrqhv |
whqvlrqhv txh vh surgxfhq hq hoodv qr vrq sursruflrqdohv d vxv glvwdqfldv do hmh qhxwur1
Hq hvwh fdvr/ od glvwulexflöq gh whqvlrqhv qr hv olqhdo | ho hmh qhxwur qr sdvd sru ho
fhqwur gh judyhgdg gh od vhfflöq/ wdo frpr vh pxhvwud hq od Iljxud 716;1

719 Vhfflrqhv gh ydulrv pdwhuldohv

Frqvlghuhprv xqd slh}d irupdgd sru ydulrv pdwhuldohv gh irupd txh odv lqwhuflhv hqwuh
hoorv vhdq sdudohodv d od gluhfwul} gh od slh}d1 Hvwr hv/ frpr vh pxhvwud hq od Iljxud
716</ od vhfflöq uhfwd gh od slh}d hvwä glylglgd hq yduldv }rqdv  > fruuhvsrqglhqwhv d
xq pdwhuldo txh wlhqh xq pögxor hoävwlfr H > fdgd xqd gh odv fxdohv wlhqh xq äuhd D 1

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


7191 VHFFLRQHV GH YDULRV PDWHULDOHV 47:

Ilj1 716<= Vhfflöq gh ydulrv pdwhuldohv vrphwlgd d h{löq

Vhd xqd slh}d gh hvwd qdwxudoh}d hq od txh vh kdq fdofxodgr odv fruuhvsrqglhqwhv
fdudfwhuðvwlfdv phfäqlfdv +yhu Vhfflöq D15 gho Dsìqglfh D,/ vrphwlgd d h{löq sxud
vhjýq xqr gh vxv sodqrv sulqflsdohv gh lqhufld phfäqlfd/ sru hmhpsor/ d xq prphqwr
hfwru P5 frqwhqlgr hq ho sodqr {|1 Vxsrqjdprv txh od ghirupdflöq gh od slh}d wlhqh
oxjdu vhjýq od klsöwhvlv gh Ehuqrxlool0Qdylhu gh pdqhud dqäorjd d frpr rfxuuh hq odv
slh}dv gh xq ýqlfr pdwhuldo +yhu Iljxud 716<,1 Hq hvwh fdvr/ odv vhfflrqhv shupdqhfhq
sodqdv hq od ghirupdflöq | od ghirupdflöq orqjlwxglqdo gh xqd eud vhuä sursruflrqdo d
od glvwdqfld |e gh ìvwd do hmh qhxwur/ sdudohor do hmh } | gh srvlflöq sru dkrud ghvfrqrflgd/
hv ghflu
|e
% @  +7188,
5
Vl orv glvwlqwrv pdwhuldohv gh od vhfflöq fxpsohq od oh| gh Krrnh/ od whqvlöq hq xqd eud
vhuä
% @H % @ q H % +7189,
grqgh H | q vrq orv gho pdwhuldo gh od eud fruuhvsrqglhqwh1 Do vhu qxor ho d{lo
txh dfwýd vreuh od vhfflöq/ od vdwlvidfflöq gh od fruuhvsrqglhqwh hfxdflöq gh htxloleulr
lqwhuqr h{ljh txh=
] ] ] ]
H
Q @ % gV @ q H % gV @  |e q gV @ 3 , |e q gV @ 3 +718:,
5
7 7 7 7
or txh txlhuh ghflu txh ho hmh qhxwur sdvd sru ho fhqwur phfäqlfr gh od vhfflöq/ |
frlqflgh qhfhvduldphqwh frq ho rwur hmh sulqflsdo gh lqhufld phfäqlfr gh od vhfflöq +hmh
},/ | |e  |1

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


47; FDSÐWXOR 71 PRPHQWR IOHFWRU

Lqwhjudqgr ho prphqwr uhvxowdqwh gh odv whqvlrqhv uhvshfwr do hmh qhxwur/ vh whqguä=


] ]
HL5
| 2 q gV @
H
P5 @  % | gV @ +718;,
7 5 7 5

gh grqgh
4 P5
@ +718<,
5 HL5
h{suhvlöq txh vh uhgxfh d od hfxdflöq +71;, sdud vhfflrqhv gh xq vror pdwhuldo1
Frpelqdqgr odv h{suhvlrqhv +7189, | +718<, vh wlhqh txh od whqvlöq hv xq sxqwr
fxdotxlhud gh od vhfflöq ydoh=
P5 |
 % @ H % @  q +7193,
L5
Od h{suhvlöq dqwhulru hv ho htxlydohqwh gh od oh| gh Qdylhu sdud vhfflrqhv frpsxhvwdv>
hq hvwh fdvr/ od oh| gh whqvlrqhv hv olqhdo d wur}rv/ wdo frpr vh pxhvwud hq od Iljxud
716<1
Yhprv/ sru wdqwr/ txh odv h{suhvlrqhv rewhqlgdv sdud h{löq uhfwd gh slh}dv gh xq
ýqlfr pdwhuldo sxhghq jhqhudol}duvh do fdvr gh slh}dv gh ydulrv pdwhuldohv1 Dqäorjd0
phqwh sxhgh kdfhuvh hq ho fdvr gh h{löq hvyldgd1
Hv qhfhvdulr vhôdodu txh odv h{suhvlrqhv dqwhulruhv vrq yäolgdv vl vh fxpsohq grv uh0
txlvlwrv eävlfrv= +d, txh od ghirupdflöq gh odv vhfflrqhv hv sodqd +klsöwhvlv gh Ehuqrxool0
Qdylhu,/ | +e, txh ho frpsruwdplhqwr gh orv pdwhuldohv hv hoävwlfr olqhdo +oh| gh Krrnh,1
Sdud txh vh fxpsod ho sulphu uhtxlvlwr hv qhfhvdulr txh od xqlöq hqwuh orv glihuhqwhv
pdwhuldohv gh od slh}d vhd or vxflhqwhphqwh uðjlgd frpr sdud txh ìvwd vh frpsruwh
frpr wdo/ vlq txh vh surgx}fdq prylplhqwrv uhodwlyrv hq odv lqwhuflhv1 Sdud txh vh
fxpsod ho vhjxqgr uhtxlvlwr/ ho ydoru gh odv whqvlrqhv gheh vhu or vxflhqwhphqwh edmr
frpr sdud txh qr vh surgx}fdq ihqöphqrv qr olqhdohv/ wdohv frpr od xhqfld soävwlfd
+hq ho fdvr gho dfhur,/ r od vxudflöq d wudfflöq r ho dsodvwdplhqwr d frpsuhvlöq +hq ho
fdvr gho krupljöq,1
Hvwr txlhuh ghflu txh/ hq jhqhudo/ ho hvwxglr gho frpsruwdplhqwr gh slh}dv frpsxhv0
wdv sru ydulrv pdwhuldohv hv xq whpd frpsohmr ixhud gho dofdqfh gh hvwh Oleur/ | txh
gheh derugduvh frq odv klsöwhvlv | pìwrgrv dghfxdgrv d fdgd wlsrorjðd1
Sru hmhpsor/ odv yljdv gh krupljöq dupdgr wlhqhq xq frpsruwdplhqwr px| glih0
uhqwh gho dtxð vxsxhvwr1 Od edmd uhvlvwhqfld d wudfflöq gho krupljöq/ hq uhodflöq d vx
uhvlvwhqfld d frpsuhvlöq/ kdfh txh od klsöwhvlv gh frpsruwdplhqwr hoävwlfr vhd h{wuhpd0
gdphqwh frqvhuydgrud1 Hq od suäfwlfd/ vxhoh ghvsuhflduvh frpsohwdphqwh od fdsdflgdg
gho krupljöq gh uhvlvwlu whqvlrqhv gh wudfflöq | vh dfhswd xq flhuwr judgr gh vxudflöq
hq orv hohphqwrv hvwuxfwxudohv1 Frqvhfxhqwhphqwh/ vh dgrswdq pìwrgrv gh glvhôr txh

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


7191 VHFFLRQHV GH YDULRV PDWHULDOHV 47<

vh edvdq hq od fdsdflgdg uhvlvwhqwh wrwdo gh odv vhfflrqhv +sru hmhpsor/ orv gldjudpdv
prphqwr0fxuydwxud, | qr hq odv whqvlrqhv dgplvleohv gh orv pdwhuldohv frpsrqhqwhv1
Dvlplvpr/ ghehq wrpduvh phglgdv sdud dvhjxudu ho frpsruwdplhqwr frqmxqwr gho kru0
pljöq | ho dfhur= xvr gh eduudv fruuxjdgdv/ fäofxor gh odv orqjlwxghv gh dqfodmh | gh
orv uhfxeulphqwrv pðqlprv/ hwf1
Rwur wdqwr sxhgh ghfluvh gh rwudv wlsrorjðdv gh yljdv frpsxhvwdv txh vh xwlol}dq hq od
suäfwlfd/ wdohv frpr odv yljdv vdqgzlfk/ txh vh xvdq hq lqgxvwuldv frpr od dhurqdýwlfd/
grqgh vh suhflvd dowd uhvlvwhqfld | uljlgh}/ d od yh} txh pðqlpr shvr1

Hmhpsor 71914

Od vhfflöq gh xqd yljd gh krupljöq dupdgr hv uhfwdqjxodu/ gh fdqwr k @ 63 fp |


dqfkr e @ 53 fp/ | hvwä dupdgd frq 7 uhgrqgrv gh dfhur gh gläphwur ! @ 53 pp
frorfdgrv frq xq uhfxeulplhqwr u @ 8 fp/ phglgr ghvgh orv fhqwurv gh orv uhgrqgrv d
od edvh gh od yljd1 Orv pögxorv hoävwlfrv gho krupljöq | gho dfhur vrq H @ 58 JSd |
H@ @ 533 JSd/ uhvshfwlydphqwh1 Vh slgh fdofxodu= +d, odv fdudfwhuðvwlfdv phfäqlfdv gh
od vhfflöq/ +e, odv whqvlrqhv vreuh ho krupljöq | ho dfhur sdud xq prphqwr hfwru gh
hmh krul}rqwdo P5 @ 8 nQp | +f, ho prphqwr srvlwlyr sdud ho txh vh lqlfld od vxudflöq
vl od uhvlvwhqfld d wudfflöq gho krupljöq hv i| @ 5 PSd1

Ilj1 7173= Yljd gh krupljöq dupdgr gho Hmhpsor 71914

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


483 FDSÐWXOR 71 PRPHQWR IOHFWRU

+d, Ho äuhd gh dfhur hv D@ @ 7  +  52 ,@7 @ 45> 8: fp2 = Ho äuhd gh krupljöq


hv D @ e  k  D@ @ 8;:> 76 fp2 = Wrpdqgr frpr pdwhuldo gh uhihuhqfld ho krupljöq
+H @ H ,/ whqhprv txh ho frhflhqwh gh htxlydohqfld gho dfhur hv q@ @ H@ @H @ ;=
Dghpäv/ ho äuhd krprjhqhl}dgd gh od vhfflöq ydoh D @ D . q@ D@ @ 9;;> 3 fp2 =
Ho fhqwur phfäqlfr gh od vhfflöq hvwä hq +yhu Iljxud 7173e,=
933> 3  3 . +;  4,  45> 8:  +43,
|C @ @ 4> 5:5 fp
9;;> 3
phglgrv ghvgh ho fhqwur jhrpìwulfr gho uhfwäqjxor gh od vhfflöq1 Ho prphqwr phfäqlfr
gh lqhufld uhvshfwr do hmh sulqflsdo phfäqlfr krul}rqwdo +hmh }, hv=

53  63 . 53  63  +4> 5:5,2 . +;  4,  45> 8:  +;> :55,2


4
L5 @
45
@ 85=969> 69 fpe

+e, Dsolfdqgr od iöupxod +7193, vh wlhqh txh odv whqvlrqhv pä{lpdv hq ho krupljöq
vrq=
8  43  49> 5:  4332

8> 59  433e
@  Sd @ 4> 87: PSd

8  43  46> :6  4332

8> 59  433e
 @ . Sd @ .4> 638 PSd

gh frpsuhvlöq | wudfflöq uhvshfwlydphqwh1 Od whqvlöq hq ho dfhur hv


8  43  ;> :6  4332
@ @ . ; 
8> 59  433e
Sd @ . 9/96: PSd

Od fruuhvsrqglhqwh glvwulexflöq gh whqvlrqhv vh pxhvwud hq od Iljxud 7173f1


+f, Ho prphqwr txh surgxfh xqd whqvlöq gh 5 PSd hq odv eudv lqihulruhv gh od
vhfflöq hv
L 5 i| 8> 59  433e  5> 3  43S
y 46> :6  4332
P5v @ @ Q  p @ :> 9: nQ  p

Frpr sxhgh revhuyduvh hq hvwh hmhpsor/ od h{ljhqfld gh txh ho krupljöq qr vxuh


hq xqd vhfflöq gh krupljöq dupdgr vrolflwdgd d h{löq hv px| uhvwulfwlyd1 Sdud odv
vrolflwdflrqhv txh fdxvdq ho lqlflr gh od vxudflöq d wudfflöq gho krupljöq/ odv whqvlrqhv
gh frpsuhvlöq gho krupljöq | odv whqvlrqhv hq ho dfhur gho dupdgr vrq px| shtxhôdv/
frpsdudgdv frq vxv uhvshfwlydv whqvlrqhv dgplvleohv1 Sru hvwd ud}öq/ hv xvxdo dgplwlu
hq ho glphqvlrqdplhqwr suäfwlfr gh hvwuxfwxudv gh krupljöq dupdgr txh ìvwh vh vxuh
d wudfflöq1

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


7191 VHFFLRQHV GH YDULRV PDWHULDOHV 484

Hmhpsor 71915

Vh frqvlghud xqd vhfflöq pl{wd irupdgd sru xqd orvd gh krupljöq gh 433 fp gh dqfkxud
| 53 fp gh hvshvru krupljrqdgd vreuh xq shuo phwäolfr KHE 733 +D@ @ 4<:> ; fp2
| L@ @ 8:=9;3 fpe ,= Orv pögxorv hoävwlfrv gho krupljöq | gho dfhur vrq H @ 58 JSd
| H@ @ 533 JSd/ uhvshfwlydphqwh1 Vh slgh fdofxodu= +d, odv fdudfwhuðvwlfdv phfäqlfdv
gh od vhfflöq/ +e, od glvwulexflöq gh whqvlrqhv vreuh ho krupljöq | ho dfhur sdud xq
prphqwr hfwru gh P5 @ 833 nQ1p | +f, ho prphqwr srvlwlyr dgplvleoh vl od whqvlöq
dgplvleoh d frpsuhvlöq gho krupljöq hv W @ 53 PSd | od whqvlöq dgplvleoh hq ho dfhur
hv gh W@ @ 533 PSd1

Ilj1 7174= Vhfflöq pl{wd gho Hmhpsor 71915

+d, Wrpdqgr frpr pdwhuldo gh uhihuhqfld ho krupljöq +H @ H , whqhprv txh ho fr0


hflhqwh gh htxlydohqfld gho dfhur hv q@ @ H@ @H @ ;= Dghpäv/ ho äuhd krprjhqhl}dgd
gh od vhfflöq ydoh D @ D . q@ D@ @ 6=8;5> 7 fp2 =
Ho fhqwur phfäqlfr gh od vhfflöq hvwä hq +yhu Iljxud 7174,=

5=333  83 . ;  4<:> ;  53
|C @ @ 69> :7 fp
6=8;5> 7

phglgrv ghvgh od edvh gh od vhfflöq1


Ho prphqwr phfäqlfr gh lqhufld uhvshfwr do hmh gh lqhufld sulqflsdo krul}rqwdo } hv=
k l
433  53 . 433  53  +46> 59,2 . ;  8:=9;3 . 4<:> ;  +49> :7,2
4
L5 @
45
@ 4> 656  43S fpe

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


485 FDSÐWXOR 71 PRPHQWR IOHFWRU

+e, Dsolfdqgr od iöupxod +7193, vh wlhqh txh odv whqvlrqhv pä{lpd | pðqlpd hq ho
krupljöq vrq=

833  43  56> 59  4332


4@
 4> 656  4332
@  Sd @ ;> :< PSd

833  43  6> 59  4332


4?
 4> 656  4332
@  Sd @ 4> 56 PSd

dpedv gh frpsuhvlöq1 Odv whqvlrqhv h{wuhpdv hq ho dfhur vrq

833  43  +. 6> 59,  4332


tT
@ 4> 656  4332
@ ; Sd @  </;9 PSd

833  43  +69> :7,  4332


 ?u
@ 4> 656  4332
@ ; Sd @ . 444/3; PSd

gh frpsuhvlöq | wudfflöq/ uhvshfwlydphqwh1 Od glvwulexflöq gh whqvlrqhv sxhgh yhuvh


hq od Iljxud 71741

+f, Ho prphqwr dgplvleoh sdud ho krupljöq hv ho txh surgxfh xqd whqvlöq gh 53 PSd
hq odv eudv vxshulruhv gh od vhfflöq | ydoh

L5 W 4> 656  4332  53> 3  43S


P5 @
56> 59  4332
@ Q  p @ 4=46:> 8; nQ  p
y
Ho prphqwr dgplvleoh sdud ho dfhur hv ho txh surgxfh xqd whqvlöq gh 533 PSd hq odv
eudv lqihulruhv gh od vhfflöq | ydoh

L5  W@ @ q@ 4> 656  4332  533> 3  43S


P5@ @
y ;  69> :7  4332
@ Q  p @ <33> 57 nQ  p

Ho prphqwr dgplvleoh hv ho pðqlpr gh hvwrv grv/ P5dgp @ <33> 57 nQp/ | ho dfhur


dofdq}d vx whqvlöq dgplvleoh dqwhv txh ho krupljöq1

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


8 Ioh{löq Frpsxhvwd

814 Lqwurgxfflöq

Xqd slh}d hvwä vrphwlgd d h{löq frpsxhvwd fxdqgr vreuh xqd vhfflöq jhqìulfd gh od
plvpd dfwýdq vlpxowäqhdphqwh xq hvixhu}r d{lo Q +dfwxdqgr hq ho edulfhqwur J gh od

$
vhfflöq, | xq prphqwr hfwru P +yhu Iljxud 814d,1
Hvwd vrolflwdflöq hv hvwäwlfdphqwh htxlydohqwh d xqd ixhu}d qrupdo ýqlfd gh pögxor
Q dfwxdqgr vreuh xq sxqwr S gh od vhfflöq/ gh wdo pdqhud txh ho prphqwr gh hvwd
$
ixhu}d uhvshfwr gh J vhd ljxdo d P > hvwr hv
$ 
$  $
JS  Q @ P +814,

Hvwr txlhuh ghflu txh ho sxqwr S gheh hvwdu vreuh od uhfwd lqwhuvhfflöq gho sodqr gh
vrolflwdflöq d h{löq frq ho sodqr gh od vhfflöq +d hq od Iljxud 814e,/ txh hv reyldphqwh
shushqglfxodu d od gluhfflöq gho yhfwru prphqwr +d hq od Iljxud 814,/ | d xqd glvwdqfld
gho fhqwur gh judyhgdg ljxdo d od uhodflöq hqwuh orv pögxorv gho prphqwr | gho d{lo>
hvwr hv
JS @
P
> ^ @ 
dJd +815,
Q 5
D od glvwdqfld JS vh oh oodpd h{fhqwulflgdg1 Sru hvwh prwlyr d od h{löq frpsxhvwd
vh oh ghqrplqd wdpelìq wudfflöq r frpsuhvlöq h{fìqwulfd/ vhjýq od ixhu}d qrupdo Q
dfwxdqgr hq ho sxqwr S vhd gh wudfflöq r frpsuhvlöq/ uhvshfwlydphqwh1 Ho sxqwr S gh
dsolfdflöq gh od ixhu}d qrupdo vh oodpd fhqwur gh suhvlrqhv> vh oodpd fxuyd gh suhvlrqhv
do oxjdu jhrpìwulfr gh orv fhqwurv gh suhvlrqhv gh odv glvwlqwdv vhfflrqhv gh od slh}d1
Wdqwr ho hvixhu}r d{lo frpr ho prphqwr hfwru surgxfhq whqvlrqhv qrupdohv vreuh
odv vhfflrqhv gh od slh}d/ | ho hvwxglr gh vx glvwulexflöq vh vljxh gluhfwdphqwh gh dsolfdu
ho sulqflslr gh vxshusrvlflöq d orv uhvxowdgrv rewhqlgrv hq orv dsduwdgrv fruuhvsrqglhq0
whv do hvwxglr gho hvixhu}r d{lo | gho prphqwr hfwru/ uhvshfwlydphqwh1 Hq ho suhvhqwh
Fdsðwxor/ hvwxglduhprv sulphur ho fdvr päv lqwxlwlyr gh h{löq frpsxhvwd uhfwd +hvwr

486

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


487 FDSÐWXOR 81 IOH[LÖQ FRPSXHVWD

Ilj1 814= Ioh{löq frpsxhvwd= +d, d{lo | prphqwr/ +e, ixhu}d qrupdo h{fìqwulfd

hv/ fxdqgr ho sodqr gh vrolflwdflöq d h{löq frlqflgh frq xqr gh orv sodqrv sulqflsdohv gh
lqhufld gh od vhfflöq,/ sdud oohjdu ghvsxìv do fdvr jhqhudo gh h{löq frpsxhvwd hvyldgd
+hvwr hv/ vhfflrqhv vrolflwdgdv d h{löq hq xq sodqr fxdotxlhud,1 Dghpäv/ vl ho prphqwr
hfwru yduðd gh vhfflöq d vhfflöq/ dfwxduä vlpxowäqhdphqwh xq hvixhu}r fruwdqwh txh
gduä oxjdu d whqvlrqhv wdqjhqfldohv/ wdo frpr vh yhuä hq ho fdsðwxor vljxlhqwh1
Orv hvwxglrv uhodflrqdgrv frq od h{löq frpsxhvwd gdwdq gh dqwljxr1 Ho fdvr sdu0
wlfxodu gh h{löq frpsxhvwd uhfwd gh xqd slh}d gh vhfflöq uhfwdqjxodu ixh hvwxgldgr
sru \rxqj/ frq uhvxowdgrv sxeolfdgrv hq 4;3:1 Vlq hpedujr/ ho hvwxglr jhqhudo gh od
h{löq frpsxhvwd vh gheh d M1 D1 F1 Euhvvh/ txh or sxeolfö hq 4;8</ hq vx oleur vreuh
Uhvlvwhqfld gh Pdwhuldohv1 Txl}ä pxfkrv gh orv uhvxowdgrv vh frqrfðdq dqwhulruphqwh/
lqfoxvr hq 4;73/ | vh hqvhôdedq hq od Ëfroh ghv Srqwv hw Fkdxvvìhv gh Sduðv1

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


8151 IOH[LÖQ FRPSXHVWD UHFWD 488

815 Ioh{löq frpsxhvwd uhfwd

Xqd vhfflöq hvwä vrphwlgd d h{löq frpsxhvwd uhfwd fxdqgr ho vlvwhpd gh hvixhu}rv
txh od vrolflwd vh uhgxfh d xq hvixhu}r d{lo Q | xq prphqwr hfwru P frqwhqlgr hq xq
sodqr sulqflsdo gh lqhufld gh od vhfflöq1
Frqvlghuduhprv hq or txh vljxh ho fdvr gh xqd yljd gh gluhfwul} uhfwloðqhd vrphwlgd
d h{löq frpsxhvwd uhfwd1 Vreuh xqd gh vxv vhfflrqhv dfwýd xq hvixhu}r d{lo gh ydoru Q
| xq prphqwr hfwru txh/ d hihfwrv gh ghvduuroor/ vxsrqguhprv frqwhqlgr hq ho sodqr
sulqflsdo gh lqhufld txh frqwlhqh d orv hmhv { h |> ho yhfwru prphqwr wlhqh/ sru wdqwr/
ýqlfdphqwh frpsrqhqwh P5 / wdo frpr vh pxhvwud hq od Iljxud 8151
Derugdprv ho hvwxglr xwlol}dqgr ho sulqflslr gh vxshusrvlflöq gh hihfwrv/ wdo frpr vh
pxhvwud hq od Iljxud 8161 Od ghirupdflöq ghelgd do d{lo vh surgxfh vhjýq od klsöwhvlv
gh Ehuqrxool +odv vhfflrqhv uhfwdv vh wudvodgdq pdqwhqlìqgrvh sodqdv | sdudohodv d vð
plvpdv,/ plhqwudv txh od ghirupdflöq sru h{löq vh surgxfh vhjýq od klsöwhvlv gh
Ehuqrxool0Qdylhu +odv vhfflrqhv uhfwdv jludq douhghgru gho hmh qhxwur pdqwhqlìqgrvh
sodqdv | shushqglfxoduhv d od ghirupdgd gh od gluhfwul},1
Sru vxshusrvlflöq gh hihfwrv/ xqd vhfflöq gh od uhedqdgd h{shulphqwd xqd wudvodflöq
gx> sdudohod do hmh { +ghelgd do d{lo,/ | xq jlur g!5 / douhghgru gho hmh } +ghelgr do
hfwru,/ uhodwlyrv d rwud vhfflöq uhfwd lqqlwdphqwh suö{lpd1 Frpr sxhgh revhuyduvh
hq od Iljxud 816/ od frpsrvlflöq gh dperv prylplhqwrv/ wudvodflöq päv jlur/ htxlydoh d
xq ýqlfr jlur douhghgru gh xq hmh sdudohor do } fx|d srvlflöq +sxqwr R, vh ghwhuplqduä
päv dghodqwh1
Od whqvlöq qrupdo txh dfwýd vreuh xq sxqwr jhqìulfr gh od vhfflöq vhuä wdpelìq
od vxpd gh od whqvlöq ghelgd do d{lo | od ghelgd do hfwru1 Vhjýq od klsöwhvlv gh
ghirupdflöq vxsxhvwd | dgplwlhqgr/ dghpäv/ txh vh fxpsoh od oh| gh Krrnh/ vh wlhqh

Ilj1 815= Ioh{löq frpsxhvwd uhfwd

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


489 FDSÐWXOR 81 IOH[LÖQ FRPSXHVWD

Ilj1 816= Ghirupdflöq gh xqd uhedqdgd vrphwlgd d h{löq frpsxhvwd uhfwd

txh od whqvlöq sdud xq sxqwr vlwxdgr d xqd glvwdqfld | gho hmh } hv=
Q P5 |
% @  +816,
D L5
Sru wdqwr/ wdo frpr vh pxhvwud hq od Iljxud 817/ od glvwulexflöq gh whqvlrqhv hv
olqhdo hq od frrughqdgd |/ | odv whqvlrqhv pä{lpdv vh gdq hq odv eudv gh od vhfflöq
päv dohmdgdv gho hmh }/ | ydohq=
Q P5 y
 @ 
D L5
Q P5 y  +817,
2 @ .
D L5

Ilj1 817= Glvwulexflöq gh whqvlrqhv qrupdohv hq h{löq frpsxhvwd uhfwd

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


8151 IOH[LÖQ FRPSXHVWD UHFWD 48:

grqgh y | y vrq odv glvwdqfldv +hq ydoru devroxwr, gho hmh } d odv grv eudv h{wuhpdv/
uhvshfwlydphqwh1 Revìuyhvh txh vhjýq od pdjqlwxg uhodwlyd gh orv wìuplqrv gh od whqvlöq
fruuhvsrqglhqwhv do d{lo | d od h{löq/ odv whqvlrqhv hq odv eudv h{wuhpdv sxhghq whqhu/
r qr/ ho plvpr vhqwlgr txh ho d{lo1 Dvð/ hq od Iljxud 817d wrgdv odv whqvlrqhv wlhqhq
ho plvpr vljqr txh ho hvixhu}r d{lo/ plhqwudv txh hq od Iljxud 817e ho hfwru wlhqh
od pdjqlwxg vxflhqwh frpr sdud kdfhu dsduhfhu whqvlrqhv gh vljqr frqwudulr do gho
hvixhu}r d{lo1
Frpr vh h{solfö hq od lqwurgxfflöq d hvwh whpd/ ho d{lo Q/ dsolfdgr hq ho edulfhqwur gh
od vhfflöq J/ päv ho prphqwr P5 vrq xq vlvwhpd gh hvixhu}rv hvwäwlfdphqwh htxlydohqwh
d xqd ixhu}d h{fìqwulfd ýqlfd gh ydoru Q dsolfdgd hq ho sxqwr S vlwxdgr d xqd glvwdqfld
h+ gho edulfhqwur/ phglgd vreuh ho hmh |/ gh wdo pdqhud txh P5 @ Q h+ +xqd ixhu}d
qrupdo srvlwlyd frq xqd h{fhqwulflgdg srvlwlyd htxlydoh d xq prphqwr P5 qhjdwlyr,1
Wdo vlwxdflöq vh pxhvwud hq od Iljxud 8181
Sru wdqwr/ od whqvlöq hq xq sxqwr jhqìulfr gh od vhfflöq vlwxdgr d xqd glvwdqfld |
gho hmh sulqflsdo } vh sxhgh h{suhvdu hq od irupd=
Q P5 |
% @  +818d,
D L5
Q Q h+ |
@ . +818e,
D L5
 
Q h+ |
@ 4. 2 +818f,
D u5
s
grqgh u5 @ L5 @D hv ho udglr gh jlur gh od vhfflöq uhvshfwr gho hmh }1

Ilj1 818= Ioh{löq frpsxhvwd uhfwd frpr ixhu}d qrupdo h{fìqwulfd

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


48; FDSÐWXOR 81 IOH[LÖQ FRPSXHVWD

Sru ghqlflöq/ ho hmh qhxwur hv ho oxjdu jhrpìwulfr gh orv sxqwrv vrphwlgrv d whqvlöq
qrupdo qxod/ oxhjr vx h{suhvlöq hv ljxdo d=
h+ | u52
4. @3 , |@ +819,
u52 h+

Vh revhuyd txh ho hmh qhxwur qq hv xqd uhfwd sdudohod do hmh } +shushqglfxodu d od
wud}d gho sodqr gh vrolflwdflöq,/ | vx srvlflöq qr ghshqgh gho ydoru gh od ixhu}d Q> vlqr
gh od h{fhqwulflgdg h+ 1 Qöwhvh txh ho sxqwr gh dsolfdflöq gh od ixhu}d qrupdo | ho hmh
qhxwur hvwäq qhfhvduldphqwh hq odgrv rsxhvwrv uhvshfwr do hmh }1 Qöwhvh/ dvlplvpr/
txh fxdqwr phqru hv od h{fhqwulflgdg/ pd|ru hv od rughqdgd gho hmh qhxwur/ hvwr hv/
fxdqwr pd|ru hv/ hq wìuplqrv uhodwlyrv/ ho hihfwr gho d{lo/ päv ohmrv hvwä ho hmh qhxwur
gho hmh } +hv/ sru hmhpsor/ ho fdvr gh od Iljxud 817d,> sru ho frqwudulr/ fxdqwr pd|ru
hv od h{fhqwulflgdg/ phqru hv od rughqdgd gho hmh qhxwur/ hvwr hv/ fxdqwr pd|ru hv/
hq wìuplqrv uhodwlyrv/ ho hihfwr gho hfwru/ päv fhufd hvwä ho hmh qhxwur gho hmh } +hv/
sru hmhpsor/ ho fdvr gh od Iljxud 817e,1 Od frqvwuxfflöq juäfd gh od Iljxud 819 sdud
ghwhuplqdu od srvlflöq gho hmh qhxwur vh ghgxfh gh od h{suhvlöq +819,1
Vhôdohprv sru ýowlpr txh/ dxqtxh hq wrgr ho ghvduuroor dqwhulru vh kd vxsxhvwr txh
od gluhfwul} gh od slh}d vrphwlgd d h{löq frpsxhvwd hv uhfwd/ pxfkrv fdvrv suäfwlfrv
gh lqwhuìv frqflhuqhq d slh}dv gh gluhfwul} lqlfldophqwh fxuyd/ frpr sru hmhpsor orv
dufrv1 Frqvlghuhprv/ sru wdqwr/ ho fdvr gh slh}dv sodqdv gh shtxhôd fxuydwxud/ hv
ghflu/ dtxhoodv slh}dv gh gluhfwul} sodqd hq odv txh od fxuydwxud lqlfldo/ "J @ 4@J /
hv ghvsuhfldeoh iuhqwh do fdqwr gh od slh}d k/ hv ghflu/ k ?? J 1 Hq hvwh fdvr/ sxhgh

Ilj1 819= Ghwhuplqdflöq juäfd gho hmh qhxwur hq h{löq frpsxhvwd uhfwd

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


8151 IOH[LÖQ FRPSXHVWD UHFWD 48<

dgplwluvh txh od orqjlwxg lqlfldo gh odv glvwlqwdv eudv txh irupdq od uhedqdgd glihuhqfldo
wlhqhq dsur{lpdgdphqwh od plvpd orqjlwxg1 Hq frqvhfxhqfld/ vh sxhgh dgplwlu txh=
+d, od klsöwhvlv gh Ehuqrxlool +dodujdplhqwr xqliruph gh odv eudv, hv yäolgd hq od
ghirupdflöq d d{lo/ |
+e, od klsöwhvlv jhqhudol}dgd gh Ehuqrxlool0Qdylhu +horqjdflöq gh odv eudv sursru0
flrqdo d vx glvwdqfld do hmh qhxwur, hv yäolgd hq od ghirupdflöq d h{löq1
Dpedv klsöwhvlv/ mxqwr frq od dsolfdflöq gho sulqflslr gh vxshusrvlflöq | gh od oh| gh
Krrnh/ shuplwhq h{whqghu orv uhvxowdgrv rewhqlgrv sdud od h{löq frpsxhvwd gh slh}dv
uhfwdv do fdvr gh slh}dv sodqdv gh shtxhôd fxuydwxud/ wdqwr hq orv fdvrv gh h{löq uhfwd
frpr gh h{löq hvyldgd1

Hmhpsor 81514

Od yljd eldsr|dgd gh od Iljxud 81:d hv gh vhfflöq uhfwdqjxodu e  k + D @ ek/ L5 @


+4@45, ek , | hvwä vrphwlgd d xq sdu gh ixhu}dv I> gh frpsuhvlöq/ frqwhqlgdv hq ho
sodqr {|/ yhuwlfdo | gh vlphwuðd gh od slh}d/ | dsolfdgdv hq odv vhfflrqhv gh dsr|r/ sru
hqflpd gh od gluhfwul} gh od yljd frq xqd h{fhqwulgdg h+ @ h= Rewhqhu od glvwulexflöq gh
whqvlrqhv hq odv vhfflrqhv gh od yljd/ vxv ydoruhv pä{lprv | pðqlprv | ho ydoru pä{lpr
gh od h{fhqwulflgdg sdud txh od yljd hvwì wrwdophqwh vrphwlgd d frpsuhvlöq1

Gdgd od vrolflwdflöq gh od yljd/ odv oh|hv gh hvixhu}rv vrq xqliruphv |/ wdo frpr vh
pxhvwud hq od Iljxud 81:e/ vh wlhqh

Q @ I > P5 @ I h

Sru wdqwr/ od yljd hvwä vrphwlgd d h{löq frpsxhvwd uhfwd1 Od glvwulexflöq gh whqvlrqhv
hv olqhdo | vöor ghshqgh gh od dowxud gh odv eudv uhvshfwr gho hmh }1 Dvð/ orv ydoruhv
pä{lpr | pðqlpr gh odv whqvlrqhv vh gdq hq odv eudv h{wuhpdv + | @ k@5 , | ydohq=

I h 2
 
I I 9h
 @   K @  4.
ek 2 ek k

I h 2
 
I I 9h
  @  . K @  4
ek 2 ek k

Qöwhvh txh/ sdud I gh frpsuhvlöq | h{fhqwulflgdg srvlwlyd/ od whqvlöq hq od eud


vxshulru/   > hv qhfhvduldphqwh gh frpsuhvlöq1 Sru rwur odgr/ od whqvlöq hq od eud
lqihulru/  > vhuä wdpelìq gh frpsuhvlöq vl h ? k@9/ | gh wudfflöq hq fdvr frqwudulr1


Odv uhvshfwlydv glvwulexflrqhv gh whqvlrqhv vh pxhvwudq hq odv Iljxudv 81:f | g1

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


493 FDSÐWXOR 81 IOH[LÖQ FRPSXHVWD

Ilj1 81:= Hmhpsor 81514

Ho hmh qhxwur hv xqd uhfwd sdudohod do hmh }/ gh hfxdflöq=


u52 L5  ek 4 k2
|@ @ @  2 @
h+ Dh+ ekh 45 h
Sdud h ?k@9 vh wlhqh txh | A k@5> hvwr hv/ ho hmh qhxwur qr fruwd d od vhfflöq1 Sdud
hA k@9 vh wlhqh txh | ? k@5> | ho hmh qhxwur fruwd d od vhfflöq1

Hmhpsor 81515

Od yljd eldsr|dgd gh od Iljxud 81;d hv gh vhfflöq uhfwdqjxodu e  k + D @ ek/


L5 @ +4@45, ek , | hvwä vrphwlgd d xqd fdujd yhuwlfdo ghvfhqghqwh/ xqliruphphqwh
glvwulexlgd gh ydoru s> | d xq sdu gh ixhu}dv I> gh frpsuhvlöq/ dsolfdgdv hq orv fhqwurv
gh judyhgdg gh odv vhfflrqhv gh dsr|r= Rewhqhu= +d, od fxuyd gh suhvlrqhv gh od slh}d/
+e, ho ydoru pðqlpr gh odv ixhu}dv I sdud txh qr kd|d wudfflrqhv hq od slh}d | +f, od
glvwulexflöq gh whqvlrqhv hq odv vhfflrqhv { @ 3> o@7 | o@5/ sdud hvwh ydoru gh I=

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


8151 IOH[LÖQ FRPSXHVWD UHFWD 494

Ilj1 81;= Hmhpsor 81515

+d, Gdgd od vrolflwdflöq gh od yljd/ odv oh|hv gh hvixhu}rv vrq/ wdo frpr vh pxhvwud
hq od Iljxud 81;e=
s
Q+{, @ I > P5 +{, @ { + o  { ,
5
Sru wdqwr/ od yljd hvwä vrphwlgd d h{löq frpsxhvwd uhfwd1 Od fxuyd gh suhvlrqhv
hv xqd fxuyd hq ho sodqr {|/ fx|d h{suhvlöq ylhqh ghwhuplqdgd sru od srvlflöq gh orv
fhqwurv gh suhvlrqhv gh fdgd vhfflöq1 Dvð/

P5 +{, s
h+ +{, @  @ {+o{,
Q+{, 5I

txh hv xqd sduäerod frq ydoru pä{lpr h+ +{ @ o@5, @ so2 @;I=

+e, Od vhfflöq päv fuðwlfd/ d hihfwrv gh txh dsduh}fdq wudfflrqhv/ hv od vhfflöq


fhqwudo/ txh vrsruwd ho prphqwr hfwru pä{lpr/ r vhd/ d od txh fruuhvsrqgh xqd pd|ru
h{fhqwulflgdg1 Vhjýq ho hmhuflflr dqwhulru/ qr dsduhfhuäq wudfflrqhv hq od eud lqihulru

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


495 FDSÐWXOR 81 IOH[LÖQ FRPSXHVWD

gh od vhfflöq fhqwudo vl od h{fhqwulflgdg hq hvwd vhfflöq hv phqru txh k@9> r vhd=


6 so2
h+ +{ @ o@5, @ so2 @;I ?
k
@, I A
9 7 k

+f, Od glvwulexflöq gh whqvlrqhv hq odv vhfflrqhv { @ 3> o@7 | o@5/ sdud ho ydoru
I @ 6so2 @7k vh pxhvwud hq od Iljxud 81;f1 Hq od vhfflöq { @ 3 ho prphqwr hfwru hv
qxor/ h+ @ 3 |/ sru wdqwr/ od glvwulexflöq gh whqvlrqhv hv xqliruph | gh ydoru

I 6 so2
 +{ @ 3, @  +{ @ 3, @  @
7 ek2

ek
Hq od vhfflöq { @ o@7 vh wlhqh P5 @ +6@65,so2 | h+ @ +6@65,+so2 @I , @ k@;= Odv
whqvlrqhv h{wuhpdv ydoguäq
 
I 9h :I 54 so2
 +{ @ o@7, @  4. @ @
ek  k 7 ek 49 ek2
I 9h 4I 6 so2
 +{ @ o@7, @  4 @ @
49 ek2

ek k 7 ek
Do vhu h ? k@9/ odv whqvlrqhv vrq wrgdv gh frpsuhvlöq1 Hq od vhfflöq { @ o@5 vh wlhqh
P5 @ so2 @; | h+ @ so2 @;I @ k@9= Odv whqvlrqhv h{wuhpdv ydoguäq
 
I 9h I 6 so2
 +{ @ o@5, @  4. @ 5 @ 
ek  k ek 5 ek2
I 9h
 +{ @ o@5, @ 
 4 @3
ek k
| vh frpsuxhed txh qr kd| wudfflrqhv hq sxqwr dojxqr gh od slh}d1

Hmhpsor 81516

Xq slodu gh vhfflöq uhfwdqjxodu e  k +63  73 fp2 , | orqjlwxg o @ 6 p vrsruwd xqd


ixhu}d gh frpsuhvlöq I @ 433 nQ oljhudphqwh lqfolqdgd/ vhjýq pxhvwud od Iljxud 81<1
Fdofxodu= +d, odv oh|hv gh hvixhu}rv hq od slh}d> +e, srvlflöq gho hmh qhxwur hq fdgd
vhfflöq> +f, whqvlrqhv qrupdohv pä{lpdv hq fdgd vhfflöq1

Odv fdudfwhuðvwlfdv jhrpìwulfdv gh od vhfflöq vrq=

D @ 63  73 @ 4=533 fp2 63  73 @ 493=333 fpe


4
> L5 @
45
|/ sru wdqwr/ u52 @ L+ @D @ 466> 66 fp1 Dghpäv/ vh frqrfh ho äqjxor gh lqfolqdflöq gh
od ixhu}d/  @ dufwdq+k@5o, @ dufwdq 4@48 * 4@48> txh sxhgh frqvlghuduvh shtxhôr1

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


8151 IOH[LÖQ FRPSXHVWD UHFWD 496

Ilj1 81<= Hmhpsor 81516

+d, oh|hv gh hvixhu}rv hq od slh}d

Odv vhfflrqhv hvwäq vrphwlgdv d h{löq frpsxhwd uhfwd/ frq ho fhqwur gh suhvlrqhv
vlwxdgr vreuh ho hmh | gh fdgd vhfflöq1 Od h{fhqwulflgdg gh od ixhu}d hq ixqflöq gh od
glvwdqfld { gh od vhfflöq frqvlghudgd do h{wuhpr vxshulru gho slodu hv=

k{
h+ +{, @ { wdq  @
5o
Sru wdqwr/ odv oh|hv gh hvixhu}rv vrq=

Q+{, @ I frv  * I
k
W+ +{, @ .I vlq  * .I
5o
k{
P5 +{, @ .I frv  h+ +{, * .I
5o
Ho hvixhu}r d{lo hv frqvwdqwh d or odujr gh od slh}d/ plhqwudv txh ho hfwru fuhfh
olqhdophqwh frq {1
+e, srvlflöq gho hmh qhxwur hq fdgd vhfflöq

Ho hmh qhxwur gh fdgd vhfflöq hv sdudohor do hmh } gh fdgd vhfflöq/ | fruwd do hmh |
hq od rughqdgd=
u2
d +{, @  5 @ 9> 99 fp
o
h+ +{, {

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


497 FDSÐWXOR 81 IOH[LÖQ FRPSXHVWD

Sru wdqwr/ ho hmh qhxwur vh dfhufd do fhqwur gh judyhgdg d phglgd txh fuhfh od
uhodflöq {@o/ wdo frpr vh pxhvwud hq od Iljxud 81431

+f, whqvlrqhv pä{lpdv hq fdgd vhfflöq

Odv whqvlrqhv hq xq sxqwr fxdotxlhud gh od slh}d vrq=


   
Q h+ | Q |
% @ 4. 2 @ 4
D u5 D d+{,

Frqrflgd od srvlflöq gho hmh qhxwur hv iäflo yhu txh odv glvwulexflrqhv gh whqvlrqhv
vhuäq frpr odv glexmdgdv hq od Iljxud 8143 sdud odv vhfflrqhv {@o @ 3> 8 | {@o @ 4=
Odv pä{lpdv frpsuhvlrqhv vh surgxfhq hq odv eudv vxshulruhv +frpr od D r od E,/ |
ydohq=  
4@ Q 53 { Q {
 S +{, @ 4. @ 4.6
D 9> 999 o D o
|/ hqwrqfhv/ 4@
S +{@o @ 3> 8, @ 5/3;6 PSd | 4@ S +{@o @ 4, @ 6/666 PSd1 Odv
pä{lpdv wudfflrqhv vh surgxfhq hq odv eudv lqihulruhv +frpr od F r od G,/ | ydohq=
 
Q {
 4@
Q 53 {
| +{, @ D
4
9> 999 o
@
D
46
o

|/ hqwrqfhv/ 4@
| +{@o @ 3> 8, @ 3/749: PSd | 4@
| +{@o @ 4, @ 4/99: PSd1

Ilj1 8143= Uhvxowdgrv gho Hmhpsor 81516

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


8161 IOH[LÖQ FRPSXHVWD HVYLDGD 498

Ilj1 8144= Ioh{löq frpsxhvwd hvyldgd

816 Ioh{löq frpsxhvwd hvyldgd

Vh glfh txh xqd slh}d hvwä vrolflwdgd d h{löq frpsxhvwd hvyldgd fxdqgr vreuh vxv
vhfflrqhv dfwýd xq vlvwhpd gh hvixhu}rv txh vh uhgxfh d xq hvixhu}r d{lo Q | xq prphqwr
hfwru P frqwhqlgr hq xq sodqr glvwlqwr gh orv sodqrv sulqflsdohv gh h{löq gh od slh}d/
hv ghflu/ wdo txh ho yhfwru prphqwr qr frlqflgh frq qlqjxqr gh orv hmhv sulqflsdohv
gh lqhufld gh odv vhfflrqhv +yhu Iljxud 8144d,1 Ho hvixhu}r d{lo | ho prphqwr vrq
hvwäwlfdphqwh htxlydohqwhv d xqd vrod ixhu}d qrupdo Q h{fìqwulfd/ qr frqwhqlgd hq
qlqjxqr gh orv sodqrv sulqflsdohv gh lqhufld +Iljxud 8144e,1
Derugduhprv hq hvwd Vhfflöq ho hvwxglr gh hvwh wlsr gh vrolflwdflöq/ sulphur uhihulgr
d orv hmhv sulqflsdohv gh lqhufld gh od vhfflöq/ | oxhjr/ gluhfwdphqwh uhihulgd do hmh qhxwur1

81614 Hvwxglr hq hmhv sulqflsdohv

Frqvlghuhprv xqd slh}d uhfwd vrphwlgd d h{löq frpsxhvwd hvyldgd edmr od dfflöq gh
$
xq hvixhu}r d{lo Q | xq prphqwr hfwru P / hvyldgr uhvshfwr gh orv hmhv sulqflsdohv gh
$
lqhufld gh od vhfflöq +yhu Iljxud 8144d,1 Ghvfrpsrqlhqgr ho yhfwru prphqwr hfwru P
hq vxv grv frpsrqhqwhv vhjýq orv hmhv sulqflsdohv gh lqhufld gh od vhfflöq/ vh wlhqhq odv
frpsrqhqwhv gho yhfwru prphqwr vhjýq glfkrv hmhv P5 | P+ 1
Gh irupd dqäorjd d or ghvfulwr hq h{löq frpsxhvwd uhfwd/ od ghirupdflöq gh od
uhedqdgd sxhgh ghgxfluvh gh dsolfdu ho sulqflslr gh vxshusrvlflöq1 Dvð/ od ghirupdflöq

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


499 FDSÐWXOR 81 IOH[LÖQ FRPSXHVWD

ghelgd do d{lo vh surgxfh vhjýq od klsöwhvlv gh Ehuqrxool +odv vhfflrqhv uhfwdv vh wudvodgdq
pdqwhqlìqgrvh sodqdv | sdudohodv d vð plvpdv,/ plhqwudv txh od ghirupdflöq sru h{löq
vh surgxfh vhjýq od klsöwhvlv gh Ehuqrxool0Qdylhu +odv vhfflrqhv uhfwdv jludq douhghgru
gho hmh qhxwur pdqwhqlìqgrvh sodqdv | shushqglfxoduhv d od ghirupdgd gh od gluhfwul},1
Sru vxshusrvlflöq gh hihfwrv/ xqd vhfflöq gh od uhedqdgd h{shulphqwd xqd wudvodflöq
gx> sdudohod do hmh { +ghelgd do d{lo,/ xq jlur g!5 / douhghgru gho hmh } +ghelgr do hfwru
P5 ,/ | xq jlur g!+ / douhghgru gho hmh | +ghelgr do hfwru P+ ,/ uhodwlyrv d rwud vhfflöq
uhfwd lqqlwdphqwh suö{lpd1 Od frpsrvlflöq gh hvwrv prylplhqwrv htxlydoh d xq ýqlfr
jlur douhghgru gho hmh qhxwur/ fx|d srvlflöq vh ghwhuplqduä päv dghodqwh1
Ho ydoru gh odv whqvlrqhv qrupdohv hq xq sxqwr jhqìulfr gh od vhfflöq/ gh frrughqdgdv
+|> }, uhvshfwr gh orv hmhv sulqflsdohv/ sxhgh rewhqhuvh wdpelìq dsolfdqgr ho sulqflslr
gh vxshusrvlflöq1 Hq hvwh fdvr/ vh vxshusrqhq odv whqvlrqhv rewhqlgdv sdud hvixhu}r
d{lo d odv fruuhvsrqglhqwhv d h{löq hvyldgd/ hq od irupd=
Q P5 | P+ }
% @  . +81;,
D L5 L+

Revìuyhvh txh/ gh dfxhugr d od klsöwhvlv gh ghirupdflöq gh Ehuqrxool0Qdylhu | d od oh|


gh Krrnh/ od glvwulexflöq gh whqvlrqhv hv olqhdo hq odv frrughqdgdv |> }1
Sru rwud sduwh/ ho d{lo Q/ dsolfdgr hq ho edulfhqwur gh od vhfflöq J/ päv ho prphqwr

$
P vrq xq vlvwhpd gh hvixhu}rv hvwäwlfdphqwh htxlydohqwh d xqd ixhu}d h{fìqwulfd ýqlfd
gh ydoru Q dsolfdgd hq ho fhqwur gh suhvlrqhv S> fx|d srvlflöq uhvshfwr gh orv hmhv
sulqflsdohv S +h+ > h5 , ylhqh gdgd sru odv uhodflrqhv=

P+ @ Q h 5 > P5 @ Q h+ +81<,

r elhq/
P+ P5
h5 @ > h+ @  +8143,
Q Q
Hq h{löq frpsxhvwd hvyldgd/ ho fhqwur gh suhvlrqhv S qr hvwä vlwxdgr vreuh qlqjxqr
gh orv hmhv sulqflsdohv1 Od gluhfflöq JS +r pp hq od Iljxud 8144,/ ruwrjrqdo do yhfwru
prphqwr/ hv od wud}d gho sodqr gh vrolflwdflöq1 Vhjýq or dqwhulru/ od whqvlöq hq xq sxqwr
jhqìulfr gh od vhfflöq sxhgh h{suhvduvh wdpelìq frpr=
Q P5 | P+ }
% @  . +8144d,
D L5 L+
Q Q h+ | Q h5 }
@ . . +8144e,
D L5 L+
 
Q h+ | h5 }
@ 4. 2 . 2 +8144f,
D u5 u+

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


8161 IOH[LÖQ FRPSXHVWD HVYLDGD 49:

s s
grqgh u5 @ L5 @D | u+ @ L+ @D vrq orv udglrv gh jlur gh od vhfflöq uhvshfwr d orv
hmhv +|> },/ uhvshfwlydphqwh1
Sru ghqlflöq/ ho hmh qhxwur hv ho oxjdu jhrpìwulfr gh orv sxqwrv txh wlhqhq whqvlöq
qrupdo qxod1 Sru wdqwr/ ljxdodqgr d fhur od h{suhvlöq txh shuplwh fdofxodu odv whqvlrqhv
vh rewlhqh od hfxdflöq gho hmh qhxwur=
h+ | h5 }
4. . 2 @3 +8145,
u52 u+

Reyldphqwh/ ìvwd hv od hfxdflöq gh xqd uhfwd frqwhqlgd hq ho sodqr |}1 Glfkd uhfwd
qr sdvd sru ho fhqwur gh judyhgdg gh od vhfflöq |/ hq jhqhudo/ qr hv shushqglfxodu d od
wud}d gho sodqr gh vrolflwdflöq +gluhfflöq pp ,1
Vl vh oodpd D | E d orv sxqwrv gh lqwhuvhfflöq gho hmh qhxwur frq orv hmhv +|> },/
uhvshfwlydphqwh/ vh wlhqh=

u52
sdud } @ 3 , |@d@ vlhqgr d od rughqdgd gho sxqwr D
h+
u+2
sdud | @ 3 , }@ e@ vlhqgr e od deflvd gho sxqwr E
h5
Gheh revhuyduvh txh vl ho fhqwur gh suhvlrqhv S vh dfhufd do fhqwur gh judyhgdg gh od vhf0
flöq J/ hvwr hv/ od h{fhqwulflgdg glvplqx|h/ ho prphqwr hfwru wlhqh phqru lpsruwdqfld
uhodwlyd | ho hmh qhxwur vh dohmd gh od vhfflöq/ hvwdqgr wrgd hood vrphwlgd d wudfflöq r
frpsuhvlöq/ vhjýq vhd ho vljqr gh od ixhu}d qrupdo Q1 Hq hihfwr/ sdud h+ > h5 $ 3/
d> e $ 41 Sru ho frqwudulr/ vl S vh dohmd gh J/ hvwr hv/ od h{fhqwulflgdg dxphqwd/ od
h{löq wlhqh pd|ru lpsruwdqfld uhodwlyd/ ho hmh qhxwur vh dfhufd do fhqwur gh judyhgdg
gh od vhfflöq h lqwhuvhfwd d od vhfflöq glylglìqgrod hq grv }rqdv/ xqd wudfflrqdgd | rwud
frpsulplgd +h+ > h5 $ 4/ d> e $ 3,1
Od frqvwuxfflöq juäfd gh od Iljxud 8145 sdud ghwhuplqdu ho hmh qhxwur vh ghgxfh
gh odv h{suhvlrqhv dqwhulruhv1
Frpsdudqgr od hfxdflöq gho hmh qhxwur frq od h{suhvlöq gh od holsvh fhqwudo gh
lqhufld gh od vhfflöq=
|2 }2
. 2 @4 +8146,
u52 u+
vh revhuyd txh h{lvwh xqd lqwhuhvdqwh uhodflöq jhrpìwulfd hqwuh ho fhqwur gh suhvlrqhv
S +h+ > h5 , | ho hmh qhxwur/ txh sxhgh hqxqflduvh glflhqgr txh ho hmh qhxwur hv od uhfwd
dqwlsrodu gho fhqwur gh suhvlrqhv uhvshfwr d od holsvh fhqwudo gh lqhufld gh od vhfflöq1
Hvwd surslhgdg/ |d vhôdodgd sru Euhvvh hq 4;8</ shuplwh odv frqvwuxfflrqhv juäfdv gh
od Iljxud 8146 sdud ghwhuplqdu ho hmh qhxwur/ vhjýq ho fhqwur gh suhvlrqhv vhd h{whulru
r lqwhulru d od holsvh fhqwudo gh lqhufld gh od vhfflöq/ uhvshfwlydphqwh1

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


49; FDSÐWXOR 81 IOH[LÖQ FRPSXHVWD

Ilj1 8145= Ghwhuplqdflöq juäfd gho hmh qhxwur hq h{löq frpsxhvwd hvyldgd

Ilj1 8146= Ghwhuplqdflöq juäfd gho hmh qhxwur d sduwlu gho fhqwur gh suhvlrqhv | od
holsvh fhqwudo gh lqhufld gh od vhfflöq

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


8161 IOH[LÖQ FRPSXHVWD HVYLDGD 49<

Ilj1 8147= Fhqwur gh suhvlrqhv txh vh ghvsod}d vreuh xqd uhfwd

Ghprvwuduhprv/ d frqwlqxdflöq/ xqd surslhgdg txh uhvxowd ýwlo d od krud gh ghwhu0


plqdu ho qýfohr fhqwudo gh xqd vhfflöq +yhu Vhfflöq 818,= vl ho fhqwur gh suhvlrqhv S
vh ghvsod}d d or odujr gh xqd uhfwd u/ orv hmhv qhxwurv fruuhvsrqglhqwhv d odv vxfhvlydv
srvlflrqhv gh S vrq uhfwdv txh jludq douhghgru gh xq sxqwr U1 Glfkr sxqwr U hv ho
dqwlsror gh od uhfwd u uhvshfwr d od holsvh fhqwudo gh lqhufld gh od vhfflöq +Iljxud 8147,1
Hq hihfwr/ vxsrqjdprv txh od uhfwd u/ vreuh od fxdo vh pxhyh ho fhqwur gh suhvlrqhv
S / fruwd d orv hmhv sulqflsdohv hq orv sxqwrv S | S2 / fx|dv glvwdqfldv do fhqwur gh
judyhgdg vrq s | s2 / uhvshfwlydphqwh1 Sru wdqwr/ vx hfxdflöq/ hq irupd fdqöqlfd/ hv=
| }
. @4 +8147,
s s2
Fxdqgr od srvlflöq gh S frlqflgh frq orv sxqwrv S | S2 / hvwdprv hq vhqgrv fdvrv
gh h{löq frpsxhvwd uhfwd/ | orv uhvshfwlyrv hmhv qhxwurv vhuäq sdudohorv d orv hmhv
sulqflsdohv gh lqhufld/ | gh hfxdflrqhv=
u52 u+2
|@ > sdud S  S > }@ > sdud S  S2 +8148,
s s2
Hvwdv grv uhfwdv vh fruwdq hq xq sxqwr U +|- > }- , txh wlhqh sru frrughqdgdv=
u52 u+2
|- @  > }- @  +8149,
s s2
| txh hv/ suhflvdphqwh/ ho dqwlsror gh od uhfwd u uhvshfwr d od holsvh fhqwudo gh lqhufld1
Hvwr suxhed od surslhgdg hqxqfldgd sdud grv sxqwrv sduwlfxoduhv gh od uhfwd u1

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


4:3 FDSÐWXOR 81 IOH[LÖQ FRPSXHVWD

Yhdprv dkrud txh sdud xqd vlwxdflöq hq txh xqd ixhu}d qrupdo Q dfwýh hq xq sxqwr
jhqìulfr S gh od uhfwd u/ gh frrughqdgdv F+h+ > h5 ,/ ho hmh qhxwur fruuhvsrqglhqwh sdvd
sru ho sxqwr U1 Ho sulqflslr gh vxshusrvlflöq dvhjxud txh orv hihfwrv gh od ixhu}d Q
dfwxdqgr hq S vrq htxlydohqwhv d od dfflöq gh grv ixhu}dv qrupdohv Q | Q2 / dsolfdgdv
hq S | S2 / uhvshfwlydphqwh/ wdohv txh=
Q h+ Q2 h5
@ > @ +814:,
Q s Q s2
|d txh dvð vh fxpsohq odv uhodflrqhv=

P+ @ .Q2 s2 @ .Q h5 +814;d,
P5 @ Q s @ Q h+ +814;e,

Dghpäv/ do hvwdu ho sxqwr S vreuh od uhfwd u/ vh fxpsoh txh


 
h+ h5
Q . Q2 @ Q . @Q 4@Q +814<,
s s2
Wdqwr Q dsolfdgr hq S / frpr Q2 dsolfdgr hq S2 / surgxfhq whqvlöq qrupdo qxod
hq ho sxqwr U> sru frqvljxlhqwh/ od vxshusrvlflöq gh dpedv/ htxlydohqwh d Q dsolfdgd
hq S / surgxfh wdpelìq whqvlöq qrupdo qxod hq U1 Sru wdqwr/ ho hmh qhxwur sdvd sru U
sdud xqd srvlflöq jhqìulfd gh S vreuh od uhfwd u1

Hmhpsor 8161414

Xq slodu gh vhfflöq uhfwdqjxodu e  k +63  73 fp2 , | orqjlwxg o @ 5> 8 p vrsruwd xqd


ixhu}d gh frpsuhvlöq I @ 433 nQ oljhudphqwh lqfolqdgd/ vhjýq pxhvwud od Iljxud 81481
Fdofxodu= +d, odv oh|hv gh hvixhu}rv hq od slh}d> +e, srvlflöq | gluhfflöq gho hmh qhxwur
hq fdgd vhfflöq> +f, whqvlrqhv pä{lpdv hq fdgd vhfflöq1

Odv fdudfwhuðvwlfdv jhrpìwulfdv gh od vhfflöq vrq=

D @ 63  73 @ 4=533 fp2
L+
73  63 @ <3=333 fpe u+2 @
4
L+ @ > @ :8> 33 fp
45 D
L5
63  73 @ 493=333 fpe u52 @
4
L5 @ > @ 466> 66 fp
45 D
|/ dghpäv/ vh frqrfhq orv äqjxorv=
e 6 g@5 4 4
 @ dufwdq @ dufwdq >  @ dufwdq @ dufwdq *
k 7 o 43 43

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


8161 IOH[LÖQ FRPSXHVWD HVYLDGD 4:4

Ilj1 8148= Hmhpsor 8161414

grqgh g2 @ k2 . e2 =
+d, oh|hv gh hvixhu}rv hq od slh}d
Fdofxohprv sulphur odv h{fhqwulflgdghv gh od fdujd hq ixqflöq gh od glvwdqfld { gh
od vhfflöq frqvlghudgd do h{wuhpr vxshulru gho slodu=
k{ e{
h+ +{, @ > h5 +{, @
5o 5o
sru wdqwr/ odv oh|hv gh hvixhu}rv vrq=

Q+{, @ I frv  * I
W+ +{, @ .I vlq  frv  * .3> 3;I
W5 +{, @ .I vlq  vlq  * .3> 39I
e{
P+ +{, @ I frv  h5 +{, * I
5o
k{
P5 +{, @ .I frv  h+ +{, * .I
5o
Ho hvixhu}r d{lo | orv fruwdqwhv vrq frqvwdqwhv d or odujr gh od slh}d/ plhqwudv txh
orv hfwruhv fuhfhq olqhdophqwh frq {1

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


4:5 FDSÐWXOR 81 IOH[LÖQ FRPSXHVWD

+e, srvlflöq | gluhfflöq gho hmh qhxwur hq fdgd vhfflöq


Ho hmh qhxwur gh fdgd vhfflöq fruwd d orv hmhv +|> }, gh od vhfflöq hq orv sxqwrv D |
E/ gh frrughqdgdv

u52 o u+2 o
d +{, @  @ 9> 99 fp > e +{, @  @ 8> 33 fp
h+ +{, { h5 +{, {
Sru wdqwr/ ho hmh qhxwur vh dfhufd do fhqwur gh judyhgdg d phglgd txh fuhfh od
uhodflöq {@o/ vhjýq vh pxhvwud hq od Iljxud 81491
+f, whqvlrqhv pä{lpdv hq fdgd vhfflöq
Odv whqvlrqhv hq xq sxqwr fxdotxlhud gh od slh}d vrq=
 
Q h+ | h5 }
% @ 4. 2 . 2
D u5 u+
 
Q | }
@ 4 
D d+{, e+{,
Frqrflgd od srvlflöq gho hmh qhxwur hv iäflo yhu txh odv glvwulexflrqhv gh whqvlrqhv
vhuäq frpr odv glexmdgdv hq od Iljxud 8149 sdud odv vhfflrqhv {@o @ 3> 8 | {@o @ 4= Od

Ilj1 8149= Uhvxowdgrv gho Hmhpsor 8161414

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


8161 IOH[LÖQ FRPSXHVWD HVYLDGD 4:6

pä{lpd frpsuhvlöq vh surgxfh hq ho sxqwr F/ hvtxlqd vxshulru l}txlhugd/ | ydoh=


   
Q 53 48 {
 +{, @ 4. .
D 9> 99 8> 3 o
Q  {
@ 4 . 9> 3
D o
|/ hqwrqfhv/   +{@o @ 3> 8, @ 6/666 PSd |  +{@o @ 4, @ 8/;66 PSd1 Od pä{lpd
wudfflöq vh surgxfh hq ho sxqwr G/ hvtxlqd lqihulru ghuhfkd/ | ydoh=
   
Q 53 48 {
( +{, @ 4 .
D 9> 99 8> 3 o
Q {
@ 4  9> 3
D o
|/ hqwrqfhv/ ( +{@o @ 3> 8, @ 4/99: PSd | ( +{@o @ 4, @ 7/49: PSd1

Hmhpsor 8161415

Xqd slh}d gh vhfflöq hq ] hvwä vrphwlgd d xqd ixhu}d qrupdo gh frpsuhvlöq Q @ 483 nQ/
dsolfdgd hq ho sxqwr S gh od Iljxud 814: +frwdv hq fp1,1 Fdofxodu= +d, glvwulex0
flöq gh whqvlrqhv> +e, srvlflöq | gluhfflöq gho hmh qhxwur> +f, whqvlrqhv pä{lpdv/ |
+g, glvwulexflöq gh whqvlrqhv d or odujr gho dod lqihulru1

Ilj1 814:= Vhfflöq gho Hmhpsor 8161415

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


4:7 FDSÐWXOR 81 IOH[LÖQ FRPSXHVWD

Sdud frphq}du vh fdofxodq odv fdudfwhuðvwlfdv jhrpìwulfdv gh od vhfflöq1 Ho äuhd hv=

D @ 53  4 . <  4 . 47  4 @ 76> 3 fp2

Ho edulfhqwur gh od vhfflöq hvwä vlwxdgr/ frq uhvshfwr d orv hmhv dx{lolduhv +y > z ,/ hq=

 @
zC
V
@
48  :> 8 . 4;  47> 8 . 43  4<

@ 46> 43 fp
D 76> 3

yC @
V
@
48  3> 8 . 4;  43 . 43  4<> 8

@ ;> <3 fp
D 76> 3
Orv prphqwrv gh lqhufld uhvshfwr d orv hmhv edulfìqwulfrv +y> z, vrq=
     
4  < 2 53  4 2 447 2
L @ . <  4  +9> 7, . . 53  4  +4> 7, . . 47  4  +9> 43,
45 45 45
@ 4=54<> ;9 fpe
     
<  4 2 4  53 2 47  4 2
L @ . <  4  +43> 9, . . 53  4  +4> 4, . . 47  4  +;> 7,
45 45 45
@ 5=9<4> ;9 fpe
L @ <  4  9> 7  43> 9 . 53  4  4> 4  4> 7 . 4  47  +;> 7,  +9> 4,
@ 4=68;> :5 fpe

Orv hmhv sulqflsdohv gh lqhufld gh od vhfflöq vh sxhghq ghwhuplqdu sru=

 @ 63> :;
5L 5  4=68;> :5
wdq 5 @ @ @ 4> ;79 ,
L L 5=9<4> ;9  4=54<> ;9
| orv prphqwrv gh lqhufld uhvshfwr d orv hmhv sulqflsdohv gh lqhufld vrq=

L+ @ L frv2  . L vlq2   L vlq 5 @ 743> 9 fpe


L5 @ L vlq2  . L frv2  . L vlq 5 @ 6=834> 3 fpe

Od h{fhqwulflgdg gho sxqwr S hv


s s
h @ h2 . h2 @ +43> 9,2 . +4> 7,2 @ 43> 9<5 fp

Vh fdofxod ho pögxor gho prphqwr hfwru ghelgr d od h{fhqwulflgdg gh od fdujd=

P @ Q  h @ 483  43  43> 9<5  4332 Q  p @ 49=36;> 4 Q  p

Hvwh prphqwr irupd frq ho hmh z xq äqjxor * ljxdo d=

* @ :> 85
4> 7
wdq * @ @ 3> 465 ,
43> 9

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


8161 IOH[LÖQ FRPSXHVWD HVYLDGD 4:8

Ilj1 814;= Hmhpsor 8161415= ghvfrpsrvlflöq gho prphqwr vhjýq orv hmhv sulqflsdohv

Vh ghvfrpsrqh dkrud ho prphqwr vhjýq orv hmhv sulqflsdohv gh lqhufld +yhu Iljxud 814;,=

P+ @ P vlq  @ P vlq+  *, @ 9=666> 8 Q1p


P5 @ P frv  @ P frv+  *, @ 47=:67> 8 Q1p

+d, Glvwulexflöq gh whqvlrqhv

Odv whqvlrqhv qrupdohv sxhghq fdofxoduvh phgldqwh od h{suhvlöq=


Q P5 | P+ }
% @  .
D L5 L+

|  4332 . }  4332 Sd
483  43 47=:67> 8 9=666> 8
@ 
76  43 3e 
6=834  43 3H 743> 9  433H
@ 67> ;;7  7> 53;: | . 48> 758 } PSd

grqgh odv frrughqdgdv +|> }, hqwudq hq fp1

+e, Hmh qhxwur

Vh rewlhqh od hfxdflöq gho hmh qhxwur frpr oxjdu jhrpìwulfr gh orv sxqwrv txh wlhqhq
whqvlöq qrupdo qxod/ hv ghflu=

% @ 3 @ 67> ;;7  7> 53;: | . 48> 758 }

txh sxhgh hvfuleluvh hq irupd fdqöqlfd frpr=


| }
. @4
;> 5< 5> 59

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


4:9 FDSÐWXOR 81 IOH[LÖQ FRPSXHVWD

Ilj1 814<= Hmhpsor 8161415= ghwhuplqdflöq gho hmh qhxwur

grqgh d @ ;> 5< fp | e @ 5> 59 fp vrq odv frrughqdgdv gh orv sxqwrv gh lqwhuvhfflöq
gho hmh qhxwur frq orv hmhv sulqflsdohv gh lqhufld +Iljxud 814<d,1 Gh od srvlflöq gho
fhqwur gh suhvlrqhv/ | sxhvwr txh ho d{lo hv gh frpsuhvlöq/ vh ghgxfh txh kd| whqvlrqhv
gh frpsuhvlöq d od ghuhfkd gho hmh qhxwur | wudfflrqhv d od l}txlhugd gh ìvwh1
Vdelhqgr txh od holsvh fhqwudo gh lqhufld wlhqh vhplhmhv u5 @ <> 35 fp | u+ @ 6> 3< fp
vhjýq orv hmhv +|> }, > uhvshfwlydphqwh/ sxhgh rewhqhuvh wdpelìq od srvlflöq gho hmh qhxwur
phgldqwh od frqvwuxfflöq juäfd gh od Iljxud 814<e1 Reyldphqwh/ ho uhvxowdgr frlqflgh
frq ho fdofxodgr dqdoðwlfdphqwh1

+f, Whqvlrqhv pä{lpdv


Ìvwdv vh surgxfhq hq orv sxqwrv päv dohmdgrv gho hmh qhxwur txh/ vhjýq od Iljxud
8153/ vrq orv sxqwrv H | I> gh frrughqdgdv +hq fp, H+y> z, @ +44> 4> 3> <, | I +y> z, @
+;> <> 4> <,= Sdud fdofxodu whqvlrqhv hq hvwrv sxqwrv hv qhfhvdulr wudqvirupdu sulphur
vxv frrughqdgdv do vlvwhpd gh hmhv sulqflsdohv1 Vh xvdq sdud hoor odv uhodflrqhv=

| @ y frv  . z vlq 
} @ y vlq  . z frv 

grqgh  hv ho äqjxor txh irupdq orv hmhv +|> }, frq orv hmhv +y> z,= Vh rewlhqhq dvð odv
frrughqdgdv +hq fp, H+|> }, @ + <> <<> 7> <4, | I +|> }, @ +9> 9:> 9> 4<,=

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


8161 IOH[LÖQ FRPSXHVWD HVYLDGD 4::

Ilj1 8153= Hmhpsor 8161415= glvwulexflöq gh whqvlrqhv vreuh od vhfflöq

Ilj1 8154= Hmhpsor 8161415= glvwulexflöq gh whqvlrqhv vreuh ho dod lqihulru

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


4:; FDSÐWXOR 81 IOH[LÖQ FRPSXHVWD

Vxvwlwx|hqgr hvwdv frrughqdgdv hq od oh| gh whqvlrqhv vh wlhqh=

. @ 67> ;;7  7> 53;:  +.<> <<, . 48> 758  +7> <4, PSd
@ 485> 9: PSd +frpsuhvlöq,
8 @ 67> ;;7  7> 53;:  +9> 9:, . 48> 758  +.9> 4<, PSd
@ . ;;> 9< PSd +wudfflöq,

Sdud orv sxqwrv E+y> z, @ +:> <> 46> 4, | G+y> z, @ + 43> 4> 43> <,/ txh uhihulgrv d
orv hmhv sulqflsdohv +|> }, vrq E+|> }, @ +46> 7<> :> 54, | G+|> }, @ + 47> 58> 7> 4<,/ vh
wlhqhq odv whqvlrqhv=

 @ 67> ;;7  7> 53;:  +46> 7<, . 48> 758  +:> 54, PSd
@ ;<> 65 PSd +frpsuhvlöq,
( @ 67> ;;7  7> 53;:  +.47> 58, . 48> 758  +.7> 4<, PSd
@ 63> 56 PSd +frpsuhvlöq,

Sxhgh revhuyduvh txh odv whqvlrqhv hq hvwrv grv sxqwrv vrq phqruhv txh od whqvlöq
pä{lpd gh frpsuhvlöq txh vh surgxfh hq ho sxqwr H1

+g, Glvwulexflöq gh whqvlrqhv d or odujr gho dod lqihulru

Od glvwulexflöq gh whqvlrqhv d or odujr gho dod lqihulru vh rewlhqh wud}dqgr sdudohodv


do hmh qhxwur sru ho sxqwr D | sru ho sxqwr D / h{wuhprv gh od plvpd +yhu Iljxud 8154,1
Ho ydoru gh odv whqvlrqhv qrupdohv hq orv sxqwrv D+y> z, @ +;> 7> 4> <, | D +y> z, @
+;> 7> 4> <, sxhghq fdofxoduvh vxvwlwx|hqgr orv ydoruhv gh vxv frrughqdgdv +D+|> }, @
+9> 57> 8> <6,/ D +|> }, @ +46> <5> 9> <9,, hq od h{suhvlöq gh % =

  @ 67> ;;7  7> 53;:  +9> 57, . 48> 758  +.8> <6, PSd
@ .;5> ;8 PSd +wudfflöq,
  @ 67> ;;7  7> 53;:  +46> <5, . 48> 758  +9> <9, PSd
@ ;6> 99 PSd +frpsuhvlöq,

81615 Hvwxglr gluhfwr


Ho hvwxglr gluhfwr gh od h{löq frpsxhvwd hvyldgd sxhgh dfrphwhuvh lqyrfdqgr ho sulq0
flslr gh vxshusrvlflöq | xwlol}dqgr orv uhvxowdgrv rewhqlgrv hq ho hvwxglr gho hvixhu}r
d{lo | ho hvwxglr gluhfwr gh od h{löq sxud hvyldgd1 Frqvlghuhprv dvð od vlwxdflöq gh
od Iljxud 8155d/ hq od txh dfwýdq vreuh od vhfflöq xq d{lo Q> vlwxdgr hq ho fhqwur gh
judyhgdg/ | xq prphqwr P > frqwhqlgr hq ho sodqr txh wlhqh sru wud}d od uhfwd pp =
$

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


8161 IOH[LÖQ FRPSXHVWD HVYLDGD 4:<

Ilj1 8155= Hvwxglr gluhfwr gh od h{löq frpsxhvwd hvyldgd

Oodpduhprv uu d od uhfwd txh sdvd sru J | txh wlhqh sru gluhfflöq od txh whqguðd ho

$
hmh qhxwur fruuhvsrqglhqwh d od dfwxdflöq gho prphqwr hvyldgr P = Ho äqjxor gh hvyldmh
 txh irupd ho yhfwru prphqwr frq od uhfwd uu vh sxhgh fdofxodu frpr hq od Vhfflöq
71616 | uhvxowd txh
L+5
wdq  @  +8154,
L+
grqgh orv hmhv +|> }, vh fruuhvsrqghq frq od wud}d gho sodqr gh vrolflwdflöq | ho yhfwru
prphqwr uhvshfwlydphqwh +yhu Iljxud 8155d,1
Dsolfdqgr ho sulqflslr gh vxshusrvlflöq d odv h{suhvlrqhv rewhqlgdv sdud ho hvixhu}r
d{lo/ sru xqd sduwh/ | hq ho hvwxglr gluhfwr gh od h{löq hvyldgd/ sru rwud/ vh wlhqh
txh/ frqrflgd od gluhfflöq gh od uhfwd uu / od whqvlöq qrupdo hq xq sxqwr jhqìulfr gh od
vhfflöq T> vlwxdgr d xqd glvwdqfld u gh od uhfwd uu / vh sxhgh fdofxodu gh od irupd

 oo u
Q P
% @

+8155,
D Loo 

grqgh D hv ho äuhd gh od vhfflöq/ Poo @ P frv  hv od sur|hfflöq gho prphqwr P vreuh


od uhfwd uu / Loo hv ho prphqwr gh lqhufld gh od vhfflöq uhvshfwr d glfkd uhfwd | u vh


wrpd srvlwlyr vl ho sxqwr T hvwä hq ho odgr hq ho txh Poo surgxfh frpsuhvlrqhv1




Od phqflrqdgd vlwxdflöq gh h{löq frpsxhvwd sxhgh wdpelìq lqwhusuhwduvh frpr


ghelgd d od dfwxdflöq gh xqd ixhu}d qrupdo Q dfwxdqgr hq ho fhqwur gh suhvlrqhv S /

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


4;3 FDSÐWXOR 81 IOH[LÖQ FRPSXHVWD

h{fìqwulfr/ vlwxdgr vreuh od wud}d gho sodqr gh vrolflwdflöq pp | d xqd glvwdqfld h gho
fhqwur gh judyhgdg/ wdo txh Poo @ P frv  @  Q h frv  +grqgh Q wlhqh vljqr | h


vljxh ho frqyhqlr gh vljqrv gh u,/ wdo frpr vh pxhvwud hq od Iljxud 8155e1 Hqwrqfhv/ od
h{suhvlöq +8155, sxhgh uhhvfuleluvh frpr
Q Q h frv 
% @ . u +8156d,
D Loo 
 
Q h frv 
@ 4. 2 u +8156e,
D uoo 

grqgh uoo @ Loo @D hv ho udglr gh jlur gh od vhfflöq uhvshfwr gh od uhfwd uu =


s

D sduwlu gh od h{suhvlöq +8156e, sxhgh rewhqhuvh od hfxdflöq gho hmh qhxwur qq
 

frpr
u2
u @  oo
h frv  
4. 2 u@3 , +8157,
uoo h frv 
Sru wdqwr/ ho hmh qhxwur qq hv sdudohor d od uhfwd uu / | hvwä vlwxdgr d xqd glvwdqfld


g @ +uoo2 @ m h frv  m, gh glfkd uhfwd | hq ho odgr frqwudulr gh ìvwd txh ho fhqwur gh




suhvlrqhv1 Hvwh uhvxowdgr mxvwlfd od frqvwuxfflöq juäfd gh od Iljxud 81561


Ghqlhqgr  frpr od glvwdqfld gho sxqwr T do hmh qhxwur/ gh irupd txh vhd srvlwlyd
vl ho sxqwr T | ho edulfhqwur J hvwäq gho plvpr odgr gho hmh qhxwur/ | qhjdwlyd hq fdvr
frqwudulr/ od hfxdflöq +8156e, sxhgh hvfuleluvh vlpsohphqwh frpr=
Q 
% @ +8158,
D g

Ilj1 8156= Ghwhuplqdflöq juäfd gh od srvlflöq gho hmh qhxwur

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


8161 IOH[LÖQ FRPSXHVWD HVYLDGD 4;4

Ilj1 8157= Glvwulexflöq gh whqvlrqhv hq h{löq frpsxhvwd hvyldgd

Vh sxhgh oohjdu do plvpr uhvxowdgr gluhfwdphqwh d sduwlu gh od klsöwhvlv gh Ehuqrxool0


Qdylhu | gh od oh| gh Krrnh/ |d txh ìvwdv lpsolfdq xqd glvwulexflöq olqhdo gh whqvlrqhv/
frq ydoruhv sursruflrqdohv d od glvwdqfld do hmh qhxwur1 Dvð/ revhuydqgr od Iljxud 8157/ |
oodpdqgr % @ Q@D d od whqvlöq hq ho edulfhqwur/ vh wlhqh/ sru vhphmdq}d gh wuläqjxorv/
txh=
%   Q 
@ , % @ % @ +8159,
% g g D g

Od hfxdflöq +8158, hv xqd h{suhvlöq dowhuqdwlyd d od rewhqlgd dqwhulruphqwh +Hfv1


+9144e, | +9145d,, | shuplwh ho fäofxor gluhfwr gh odv whqvlrqhv hq h{löq frpsxhvwd
frqrflgd od srvlflöq gho hmh qhxwur1
Frpr sxhgh revhuyduvh hq od Iljxud 8157/ od whqvlöq pä{lpd vh gd hq odv eudv päv
dohmdgdv gho hmh qhxwur | vx ydoru hv=
Q  pd{
% @
pd{
D g
+815:,

Hmhuflflr 8161514

Ghprvwudu txh od glvwulexflöq gh whqvlrqhv gh od hfxdflöq +8158,/ rewhqlgd hq ho


hvwxglr gluhfwr gh od h{löq frpsxhvwd hvyldgd/ hv htxlydohqwh d od gh hfxdflöq +9145d,/
rewhqlgd hq ho hvwxglr vhjýq orv hmhv sulqflsdohv gh lqhufld1

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


4;5 FDSÐWXOR 81 IOH[LÖQ FRPSXHVWD

Frqvlghuhprv orv hmhv sulqflsdohv gh lqhufld gh od vhfflöq +|> },/ wdo frpr vh pxhvwudq
hq od Iljxud 81441 Wdo frpr vh ghprvwuö hq od Vhfflöq 81614/ od hfxdflöq gho hmh qhxwur/
uhihulgd d glfkrv hmhv/ hv=
h+ | h5 }
4. 2 . 2 @3 +815;,
u5 u+

Od glvwdqfld  gh xq sxqwr T gh od vhfflöq/ gh frrughqdgdv +|> }, uhihulgdv d orv


hmhv sulqflsdohv/ do hmh qhxwur vh sxhgh fdofxodu dqdoðwlfdphqwh frpr=

4 . eo+2+ . eo525
 @ u  5  + +815<,
e+2 2 . e52 2
o5 o+
Hq sduwlfxodu/ od glvwdqfld g gho fhqwur gh judyhgdg J+3> 3, do hmh qhxwur hv=

4
g @ u  +8163,
e+2 2 .  e52 2
o5 o+
Sru wdqwr/ od uhodflöq @g hv vlpsohphqwh=

 h+ | h5 }
@4. 2 . 2 +8164,
g u5 u+

| od whqvlöq hq ho sxqwr T hv=


 
Q  Q h+ | h5 }
% @ @ 4. 2 . 2 +8165,
D g D u5 u+

or txh ghpxhvwud od htxlydohqfld hqwuh odv grv h{suhvlrqhv rewhqlgdv sdud od oh| gh
whqvlrqhv1

Hmhpsor 8161514

Xqd slh}d gh vhfflöq hq ] hvwä vrphwlgd d xqd ixhu}d qrupdo gh frpsuhvlöq Q @ 483
nQ/ dsolfdgd hq ho sxqwr S gh od Iljxud 8158 +frwdv hq fp1,1 Fdofxodu/ xwlol}dqgr odv
iöupxodv gho hvwxglr gluhfwr gh od h{löq frpsxhvwd hvyldgd= +d, srvlflöq | gluhfflöq
gho hmh qhxwur/ +e, glvwulexflöq gh whqvlrqhv | whqvlrqhv pä{lpdv/ | +f, glvwulexflöq gh
whqvlrqhv d or odujr gho dod lqihulru1

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


8161 IOH[LÖQ FRPSXHVWD HVYLDGD 4;6

Ilj1 8158= Hmhpsor 8161514

Orv prphqwrv gh lqhufld gh od vhfflöq uhvshfwr d orv hmhv edulfìqwulfrv +y> z, ixhurq
fdofxodgrv hq ho Hmhpsor 8161415=

L @ 4=54<> ;9 fpe > L @ 5=9<4> ;9 fpe > L @ 4=68;> :5 fpe

Fdofxodprv dkrud orv prphqwrv gh lqhufld gh od vhfflöq uhvshfwr gh orv hmhv +|> },
ghqlgrv sru od od wud}d gho sodqr gh vrolflwdflöq JS | ho yhfwru prphqwr/ shushqglfxodu
d od dqwhulru1 Ho prphqwr irupd frq ho hmh z xq äqjxor * ljxdo d=
4> 7 J
wdq * @ @ 3> 465 , * @ :> 85
43> 9

Sru wdqwr=
L . L L  L
L+ @ . frv 5*  L vlq 5*
5 5
@ 4<88> ;9  :43> :<  685> 8;
@ ;<5> 7< fpe
L . L L  L
L5 @  frv 5* . L vlq 5*
5 5
@ 4<88> ;9 . :43> ;; . 685> 8:;
@ 634<> 55: fpe

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


4;7 FDSÐWXOR 81 IOH[LÖQ FRPSXHVWD

Ilj1 8159= Hmhpsor 8161514= ghwhuplqdflöq gh od srvlflöq gho hmh qhxwur

L . L
L+5 @ vlq 5* . L frv 5*
5
@ 4<3> <;: . 4645> 4::
@ 4454> 4< fpe

+d, Srvlflöq | gluhfflöq gho hmh qhxwur


Ho äqjxor gh hvyldmh  gh od uhfwd uu / sdudohod do hmh qhxwur qq > frq ho yhfwru
prphqwr/ vhjýq ho hmh } +yhu Iljxud 8159,/ vh fdofxod hq od irupd
L+5 4454> 4<
wdq  @  @ @ 4> 5895
L+ ;7<> 7<
 @ 84> 7;J

Sru wdqwr/ ho äqjxor gh od uhfwd uu uhvshfwr gho hmh y ydoh=

 @ <3J . * .  @ <3J . :> 85J  84> 7;J @ 79> 37J

| ho prphqwr gh lqhufld gh od vhfflöq uhvshfwr gho hmh uu ydoh=


L . L L  L
Loo  @ . frv 5  L vlq 5
5 5
@ 4<88> ;9  59> :46  468:> ;5
@ 957> :8 fpe

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


8161 IOH[LÖQ FRPSXHVWD HVYLDGD 4;8

Ilj1 815:= Hmhpsor 8161514= fäofxor gh odv glvwdqfldv do hmh qhxwur

Sxhvwr txh ho äuhd gh od vhfflöq hv D @ 76> 3 fp2 / ho udglr gh jlur gh ìvwd uhvshfwr
gho hmh uu ydoh=
2 @ Loo @ 47> 85< fp2
uoo 


D
Od h{fhqwulflgdg gho sxqwr S hv
s s
h@ h2 . h2 @ +43> 9,2 . +4> 7,2 @ 43> 9<5 fp

|/ sru wdqwr/ od glvwdqfld gho hmh qhxwur qq do hmh uu ydoh=
2
uoo

g @
mh frv m
47> 85<
@
m43> 9<5  frv +84> 7;J ,m
@ 5> 4;5 fp

+e, Glvwulexflöq gh whqvlrqhv | whqvlrqhv pä{lpdv

Od glvwulexflöq gh whqvlrqhv hv wdo frpr vh uhsuhvhqwö hq od Iljxud 8153/ yduldqgr


olqhdophqwh frq od glvwdqfld do hmh qhxwur1 Odv whqvlrqhv pä{lpdv vh gdq hq orv sxqwrv
päv dohmdgrv gh ìvwh/ hv ghflu/ hq orv sxqwrv H | I=

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


4;9 FDSÐWXOR 81 IOH[LÖQ FRPSXHVWD

Vhjýq vh pxhvwud hq od Iljxud 815:/ od glvwdqfld  do hmh qhxwur gh xq sxqwr jhqìulfr


gh od vhfflöq T/ gh frrughqdgdv T+y> z,/ sxhgh fdofxoduvh hq ixqflöq gh od glvwdqfld g
| ho äqjxor / hq od irupd=

 @ g.u
@ g . y vlq   z frv 

Dsolfdqgr hvwd h{suhvlöq d orv sxqwrv H | I / gh frrughqdgdv +hq fp, H+y> z, @


+44> 4> 3> <, | I +y> z, @ +;> <> 4> <,> vh wlhqh  . @ <> 87: fp |  8 @ 8> 876 fp1 Odv
whqvlrqhv hq hvwrv sxqwrv vrq/ vhjýq od hfxdflöq +8158,=

483  43 <> 87:


. @
76  433e
 Sd @ 485> 96 PSd
5> 4;5
483  43 +8> 876,
8
76  433e
@  Sd @ .;;> 95 PSd
5> 4;5

Vl fdofxodprv odv whqvlrqhv hq orv sxqwrv E+y> z, @ +:> <> 46> 4, | G+y> z, @
+ 43> 4> 43> <,/ fx|dv glvwdqfldv do hmh qhxwur vrq   @ 8> 8;; fp |  ( @ 4> ;;9 fp/
uhvshfwlydphqwh/ vh wlhqh  @ ;<> 66 PSd | ( @ 63> 48 PSd1 Sxhgh revhuyduvh
txh odv whqvlrqhv hq hvwrv grv sxqwrv vrq phqruhv txh od whqvlöq pä{lpd gh frpsuhvlöq
txh vh surgxfh hq ho sxqwr H1

+f, Glvwulexflöq gh whqvlrqhv d or odujr gho dod lqihulru

Odv whqvlrqhv qrupdohv hq orv sxqwrv D+y> z, @ +;> 7> 4> <, | D +y> z, @ +;> 7> 4> <,
wdpelìq sxhghq fdofxoduvh vxvwlwx|hqgr orv ydoruhv gh vxv glvwdqfldv do hmh qhxwur/
  @ 8> 4;6 fp |   @ 8> 55< fp/ hq od h{suhvlöq gh % 1 Vxvwlwx|hqgr/ vh rewlhqh


 @ .;5> ;9 PSd |   @ ;6> 93 PSd1




817 Vhfflrqhv gh ydulrv pdwhuldohv

Frpr hq fdsðwxorv dqwhulruhv/ frqvlghuhprv xqd slh}d irupdgd sru ydulrv pdwhuldohv
gh irupd txh odv lqwhuflhv hqwuh hoorv vhdq sdudohodv d od gluhfwul} gh od slh}d1 Vhdq
H orv ydoruhv gh orv pögxorv gh hodvwlflgdg gh orv glihuhqwhv pdwhuldohv gh od slh}d/ |
vhdq q @ H @H orv fruuhvsrqglhqwhv frhflhqwhv gh htxlydohqfld uhvshfwr gho pögxor
gh hodvwlflgdg gh uhihuhqfld/ H= Frqvlghuhprv/ dvlplvpr/ frqrflgdv odv fdudfwhuðvwlfdv
phfäqlfdv gh odv vhfflöq +yhu Vhfflöq D15 gho Dsìqglfh D,= fhqwur phfäqlfr/ äuhd
krprjhqhl}dgd | prphqwrv sulqflsdohv gh lqhufld phfäqlfrv1

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


8171 VHFFLRQHV GH YDULRV PDWHULDOHV 4;:

Vl xqd slh}d gh hvwd qdwxudoh}d hvwä vrphwlgd d h{löq frpsxhvwd uhfwd vx hvwxglr
sxhgh uhdol}duvh dsolfdqgr ho sulqflslr gh vxshusrvlflöq d orv uhvxowdgrv rewhqlgrv sdud
od dfwxdflöq gho hvixhu}r d{lo +Vhfflöq 616, | gho prphqwr hfwru +Vhfflöq 719,1 Dvð/
sru hmhpsor/ vxpdqgr odv hfxdflrqhv +614;, | +7197, vh wlhqh txh od whqvlöq hq xq sxqwr
fxdotxlhud gh od vhfflöq ydoh=
 
Q P5 |
% @ q  +8166d,
D L5
 
Q h+ |
@ q 4. 2 +8166e,
D u5

grqgh D hv ho äuhd krprjhqhl}dgd/ L5 hv ho prphqwr sulqflsdo gh lqhufld phfäqlfr


uhvshfwr do hmh }/ u5 2 @ L5 @ D hv ho udglr gh jlur phfäqlfr gh od vhfflöq uhvshfwr do hmh
}/ | h+ @ P5 @ Q hv od h{fhqwulflgdg1
Yhprv/ sru wdqwr/ txh odv h{suhvlrqhv rewhqlgdv sdud h{löq frpsxhvwd uhfwd gh
slh}dv gh xq ýqlfr pdwhuldo sxhghq jhqhudol}duvh do fdvr gh slh}dv gh ydulrv pdwhuldohv1
Dqäorjdphqwh sxhgh kdfhuvh hq ho fdvr gh h{löq hvyldgd1

Hmhpsor 81714

Od slh}d gh krupljöq suhwhqvdgr gh od Iljxud 815;d/ gh vhfflöq uhfwdqjxodu e  k


+k @ 63 fp/ e @ 53 fp, | orqjlwxg o +o @ 8 p,/ vh ideulfd gh od vljxlhqwh pdqhud= +d,
vh whvdq 7 uhgrqgrv gh dfhur gh gläphwur ! @ 53 pp/ vlwxdgrv hq krul}rqwdo/ frq xqd
ixhu}d I @ 5> 8 nQ fdgd xqr/ +e, vh krupljrqd od vhfflöq uhfwdqjxodu gh pdqhud txh orv
uhgrqgrv whqjdq xq uhfxeulplhqwr u @ 8 fp/ phglgr ghvgh orv fhqwurv gh orv uhgrqgrv
d od edvh gh od yljd/ | +f, xqd yh} hqgxuhflgr ho krupljöq vh fruwdq orv uhgrqgrv sru orv
h{wuhprv DD | EE  = Orv pögxorv hoävwlfrv gho krupljöq | gho dfhur vrq H @ 58 JSd
| H@ @ 533 JSd/ uhvshfwlydphqwh1 Fdofxodu= +d, od glvwulexflöq gh whqvlrqhv uhvxowdqwh
gho surfhvr gh ideulfdflöq hq ho krupljöq/ +e, od whqvlöq lqlfldo hq orv uhgrqgrv/ +f, ho
dfruwdplhqwr | od fxuydwxud lqlfldo gh od slh}d/ +g, odv whqvlrqhv vreuh ho krupljöq | ho
dfhur sdud xq prphqwr hfwru gh P5 @ 8 nQp | +h, od fxuydwxud qdo gh od slh}d1

Ho äuhd gh dfhur hv D@ @ 7 { +  52 ,@7 @ 45> 8: fp2 = Ho äuhd gh krupljöq hv


D @ 53  63  D@ @ 8;:> 76 fp2 = Wrpdqgr frpr pdwhuldo gh uhihuhqfld ho krupljöq
+H @ H ,/ ho frhflhqwh gh htxlydohqfld gho dfhur hv q@ @ H@ @H @ ;= Dghpäv/ ho äuhd
krprjhqhl}dgd gh od vhfflöq ydoh D @ D . q@ D@ @ 9;;> 3 fp2 =

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


4;; FDSÐWXOR 81 IOH[LÖQ FRPSXHVWD

Ilj1 815;= Hmhpsor 81714

Ho fhqwur phfäqlfr gh od vhfflöq hvwä hq +yhu Iljxud 815;e,=


933> 3  3 . +;  4,  45> 8:  +43,
|C @ @ 4> 5:5 fp
9;;> 3
phglgrv ghvgh ho fhqwur jhrpìwulfr gho uhfwäqjxor gh od vhfflöq1 Ho prphqwr phfäqlfr
gh lqhufld uhvshfwr do hmh } hv=

53  63 . 53  63  +4> 5:5,2 . +;  4,  45> 8:  +;> :5;,2


4
L5 @
45
@ 85=969> 69 fpe

+d, Ho khfkr gh fruwdu orv uhgrqgrv hv htxlydohqwh d dsolfdu xqd ixhu}d gh 7I @ 43 nQ


gh frpsuhvlöq frq xqd h{fhqwulflgdg gh h+ @  +k@5  v  u, @  +48> 3  4> 5:5  8> 3,
@  ;> :5; fp vreuh odv vhfflrqhv h{wuhpdv1 Hvwr suryrfd xq prphqwr hfwru xqliruph
gh ydoru P5 @ Q h+ @ +43  43 ,  +;> :5;  4332 , @  ;> :5;  432 Qp1

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


8171 VHFFLRQHV GH YDULRV PDWHULDOHV 4;<

Hvwd h{löq frpsxhvwd surgxfh hq ho krupljöq xqd glvwulexflöq olqhdo gh whqvlrqhv


wdo txh odv whqvlrqhv pä{lpdv vrq=
;> :5;  432  .49> 5:  4332
   
J 43  43
9;;> 3  433e 8> 59  433e
 @  Sd
@ .3> 44; PSd
;> :5;  432  46> :6  4332
   
J 43  43
9;;> 3  433e 8> 59  433e
 @   Sd
@ 3> 6:6 PSd
gh wudfflöq | frpsuhvlöq/ uhvshfwlydphqwh1

+e, Od whqvlöq hq ho dfhur ghvsxìv gho surfhvr gh ideulfdflöq hv


5> 8  43
J@
6> 475  433e
@
# $
;> :5;  432  ;> :5;  4332
  
43  43
9;;> 3  433e 8> 59  433e
.;  Sd

@ . 8/968 PSd
grqgh ho sulphu wìuplqr fruuhvsrqgh d od whqvlöq gh suhwhqvdgr | ho vhjxqgr uhsuhvhqwd
od sìuglgd gh whqvlöq do fruwdu orv uhgrqgrv1
Od glvwulexflöq gh whqvlrqhv hq od vhfflöq sxhgh yhuvh hq od Iljxud 815;f1 Revìu0
yhvh txh hvwd glvwulexflöq gh whqvlrqhv hv dxwrhtxloleudgd/ do qr dfwxdu vreuh od slh}d
vrolflwdflöq h{whulru dojxqd1

+f, Ho dfruwdplhqwr lqlfldo gh od slh}d hv


43  43  8
oJ @ p @ 5> <4  433D p
Qo
58  43b  9;;> 3  433e
@
HD
| od fxuydwxud lqlfldo vh sxhgh fdofxodu frpr
43  43  ;> :5;  4332  8 3
@  6> 65  433e p3
P5 o
"J5 @
58  43b  8> 59  433e
@ p
H L5
or txh lpsolfd xq udglr gh fxuydwxud gh J5 @ 6=347 p/ frq ho fhqwur gh fxuydwxud sru
ghedmr gh od slh}d1

+g, Od dfwxdflöq gh xq prphqwr hfwru srvlwlyr P5 @ 8 nQp lpsolfd xqrv lqfuh0


phqwrv gh whqvlöq hq ho krupljöq gh
8  43  49> 5:  4332

8> 59  433e
@  Sd @ 4> 87: PSd

8  43  46> :6  4332
 

8> 59  433e
 @  Sd @ .4> 638 PSd

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


4<3 FDSÐWXOR 81 IOH[LÖQ FRPSXHVWD

gh frpsuhvlöq | wudfflöq uhvshfwlydphqwh | xq lqfuhphqwr gh whqvlöq hq ho dfhur gh

8  43  ;> :5:  4332


 
@ @  ; 
8> 59  433e
Sd @ . 9/96: PSd

Odv whqvlrqhv qdohv hq ho krupljöq vrq/ sru wdqwr/

s @ J .   @  4> 75< PSd


 s  @ J .  @ . 3> <65 PSd
 

| hq ho dfhur

s@ @ J@ . @ @ . 45> 5:6 PSd

Od glvwulexflöq qdo gh whqvlrqhv hq od vhfflöq sxhgh yhuvh hq od Iljxud 815;g1

+h, Ho lqfuhphqwr gh fxuydwxud ghelgr d od dfflöq gho prphqwr hv

8  43  8
p3 @ 4> <3  433 p3
P5 o
58  43b  8> 59  433e
"5 @ @
H L5
| od fxuydwxud qdo hv

"s5 @ "J5 . "5 @ 4> 89;  433 p3

or txh lpsolfd xq udglr gh fxuydwxud gh s5 @ 96:> :9 p/ frq ho fhqwur gh fxuydwxud sru
hqflpd gh od slh}d1

818 Qýfohr fhqwudo gh od vhfflöq

Vh kd frpsuredgr |d dqwhulruphqwh txh hq xqd vhfflöq vrphwlgd d h{löq frpsxhvwd/


uhfwd r hvyldgd/ vl ho fruuhvsrqglhqwh fhqwur gh suhvlrqhv vh dfhufd do fhqwur gh jud0
yhgdg gh od vhfflöq/ hvwr hv/ od h{fhqwulflgdg glvplqx|h/ ho prphqwr hfwru wlhqh xqd
phqru lpsruwdqfld uhodwlyd iuhqwh do d{lo | ho hmh qhxwur vh dohmd gho edulfhqwur gh od
vhfflöq | wrgd hood hvwduä vrphwlgd d wudfflöq r frpsuhvlöq/ vhjýq vhd ho vljqr gho d{lo1
Sru ho frqwudulr/ vl ho fhqwur gh suhvlrqhv vh dohmd gho fhqwur gh judyhgdg/ hvwr hv/ od
h{fhqwulflgdg dxphqwd/ od h{löq wlhqh pd|ru lpsruwdqfld uhodwlyd/ | ho hmh qhxwur vh
dfhufd do fhqwur gh judyhgdg gh od vhfflöq h lqwhuvhfwd d od vhfflöq glylglìqgrod hq grv
}rqdv/ xqd wudfflrqdgd | rwud frpsulplgd1 Hq uhvxphq/ ho khfkr gh txh ho hmh qhxwur
fruwh r qr d od vhfflöq ghshqgh gh od h{fhqwulflgdg gh od ixhu}d qrupdo dsolfdgd | qr
gho ydoru gh ìvwd1

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


8181 QÝFOHR FHQWUDO GH OD VHFFLÖQ 4<4

Ilj1 815<= Qýfohr fhqwudo gh xqd vhfflöq

Flhuwrv pdwhuldohv/ frpr ho krupljöq r od pdpsrvwhuðd/ wlhqhq xqd uhvlvwhqfld d


wudfflöq px| shtxhôd hq uhodflöq d vx uhvlvwhqfld d frpsuhvlöq1 Sru or wdqwr/ lqwhuhvd
frqrfhu fxäo hv od }rqd hq txh sxhgh hvwdu vlwxdgr ho sxqwr gh dsolfdflöq gh xqd ixhu}d
qrupdo txh dfwýd vreuh od vhfflöq/ sdud txh ìvwd hvwì vrphwlgd d frpsuhvlöq1
Vh ghqh ho qýfohr fhqwudo gh xqd vhfflöq frpr ho oxjdu jhrpìwulfr gh orv sxqwrv
wdohv txh/ wrpdgrv frpr fhqwur gh suhvlrqhv hq wudfflöq r frpsuhvlöq h{fìqwulfdv/
surgxfhq whqvlrqhv qrupdohv gho plvpr vljqr hq wrgrv orv sxqwrv gh od vhfflöq1
Sdud ghwhuplqdu ho qýfohr fhqwudo kduhprv xvr gh odv vljxlhqwhv surslhgdghv=

d, sdud txh od vhfflöq hvwì vrphwlgd d whqvlrqhv qrupdohv gho plvpr vljqr hv qhfhvdulr
| vxflhqwh txh ho hmh qhxwur qr fruwh d od vhfflöq1

e, ho fhqwur gh suhvlrqhv | ho hmh qhxwur vrq/ uhvshfwlydphqwh/ sxqwr dqwlsror | uhfwd


dqwlsrodu uhvshfwr d od holsvh gh lqhufld gh od vhfflöq1

Sru frqvljxlhqwh/ ho qýfohr fhqwudo gh xqd vhfflöq hvwä irupdgr sru orv sxqwrv
lqwhulruhv d xqd fxuyd fhuudgd/ oxjdu jhrpìwulfr gh orv dqwlsrorv/ uhvshfwr d od holsvh
fhqwudo gh lqhufld/ gh odv uhfwdv wdqjhqwhv txh irupdq od hqyroyhqwh frqyh{d gh od
vhfflöq1
Ho frqfhswr gh qýfohr fhqwudo gh xqd vhfflöq sxhgh ylvxdol}duvh frq päv idflolgdg
vl vh wlhqh hq fxhqwd txh/ wdo frpr vh pxhvwud hq od Iljxud 815<=

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


4<5 FDSÐWXOR 81 IOH[LÖQ FRPSXHVWD

41 ho qýfohr fhqwudo hv xq uhflqwr fhuudgr1 Vl qr or ixhvh/ lqfoxluðd qhfhvduldphqwh


sxqwrv lqqlwdphqwh dohmdgrv gho fhqwur gh judyhgdg/ or fxdo hv lpsrvleoh/ |d txh
d fhqwurv gh suhvlrqhv vxflhqwhphqwh dohmdgrv gho edulfhqwur ohv fruuhvsrqghq
hmhv qhxwurv vxflhqwhphqwh suö{lprv d ìvwh txh fruwduðdq d od vhfflöq1

51 ho qýfohr fhqwudo lqfox|h do edulfhqwur gh od vhfflöq frpr sxqwr lqwhulru/ |d txh


d fhqwurv gh suhvlrqhv vxflhqwhphqwh suö{lprv do fhqwur gh judyhgdg ohv fruuhv0
srqghq hmhv qhxwurv vxflhqwhphqwh dohmdgrv gh ìvwh frpr sdud qr fruwdu d od
vhfflöq1

61 ho qýfohr fhqwudo hv xq uhflqwr frqh{r | frqyh{r1 Vl qr or ixhvh/ vh srguðdq wud}du


uhfwdv txh fruwdvhq od fxuyd iurqwhud gh glfkr uhflqwr hq/ do phqrv/ fxdwur sxqwrv1
Hvwr vxsrqguðd txh ghvgh orv sxqwrv dqwlsroduhv gh glfkdv uhfwdv vh srguðdq wud}du/
do phqrv/ fxdwur hmhv qhxwurv wdqjhqwhv d od hqyroyhqwh frqyh{d gh od vhfflöq/ or
fxdo hv lpsrvleoh1

71 ho qýfohr fhqwudo hv lqwhulru d od hqyroyhqwh frqyh{d gh od vhfflöq/ |d txh orv


fhqwurv gh suhvlrqhv vrq orv sxqwrv sru orv txh sdvd od uhvxowdqwh gh odv whqvlrqhv
qrupdohv txh dfwýdq vreuh od vhfflöq> vl ìvwdv vrq wrgdv gho plvpr vljqr +wudfflöq
r frpsuhvlöq,/ vx uhvxowdqwh gheh sdvdu qhfhvduldphqwh sru xq sxqwr lqwhulru d
od hqyroyhqwh frqyh{d1

Wdqwr ho frqfhswr frpr od ghqlflöq | ho pìwrgr gh fäofxor gho qýfohr fhqwudo vh


ghehq d Euhvvh/ txh orv lqfox|ö hq vx oleur vreuh Uhvlvwhqfld gh Pdwhuldohv/ sxeolfdgr hq
4;8<1 Yhdprv/ d frqwlqxdflöq/ föpr vh ghwhuplqd ho qýfohr fhqwudo gh dojxqdv vhfflrqhv
sduwlfxoduhv1

81814 Vhfflöq flufxodu


Hq xqd vhfflöq flufxodu gh udglr U fxdotxlhu hmh txh sdvh sru ho fhqwur gho fðufxor hv
hmh sulqflsdo gh lqhufld | ho udglr gh jlur fruuhvsrqglhqwh hv
 2
 Ue @7
u2 @ @
L U
@ +8167,
D  U2 5
Sru vlphwuðd udgldo/ ho qýfohr fhqwudo gh xqd vhfflöq flufxodu vhuä xq fðufxor frqfìqwulfr
+yhu Iljxud 8163,1 Fdofxodprv ho udglr gho qýfohr fhqwudo lpsrqlhqgr txh ho hmh qhxwur
vhd wdqjhqwh d od vhfflöq1 Wrphprv/ sru hmhpsor/ ho fdvr gh wdqjhqfld hq od eud
lqihulru gho fðufxor/ gh hfxdflöq | @ U1 Lghqwlfdqgr hvwd hfxdflöq frq od h{suhvlöq
jhqhudo gho hmh qhxwur hq h{löq frpsxhvwd uhfwd douhghgru gho hmh }/
h+ |
4. 2 @ 3 +8168,
u5

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


8181 QÝFOHR FHQWUDO GH OD VHFFLÖQ 4<6

Ilj1 8163= Qýfohr fhqwudo gh xqd vhfflöq flufxodu

vh wlhqh=
h +U, U
4. @3 , h@ +8169,
+U@5,2 7

grqgh h hv ho udglr gho fðufxor txh fruuhvsrqgh do qýfohr fhqwudo gh od vhfflöq flufxodu
gh udglr U1

81815 Vhfflöq frurqd flufxodu


Hq xqd vhfflöq frurqd flufxodu gh udglrv Ue | U / h{whulru h lqwhulru/ uhvshfwlydphqwh/
fxdotxlhu hmh txh sdvh sru ho fhqwur gho fðufxor hv hmh sulqflsdo gh lqhufld | ho udglr gh
jlur fruuhvsrqglhqwh hv
 +Uee  Ue ,@7 Ue2 . U2
u2 @
L
@ @ +816:,
D  +Ue2  U2 , 7
Sru vlphwuðd udgldo/ ho qýfohr fhqwudo gh xqd vhfflöq frurqd flufxodu vhuä xq fðufxor
frqfìqwulfr1 Dsolfdqgr xq surfhvr vlplodu do xwlol}dgr sdud od vhfflöq flufxodu/ fdofxod0
prv ho udglr gho qýfohr fhqwudo lpsrqlhqgr txh ho hmh qhxwur vhd wdqjhqwh d od vhfflöq/
sru hmhpsor/ hq od eud lqihulru gho fðufxor/ gh hfxdflöq | @ Ue = Lghqwlfdqgr hvwd
hfxdflöq frq od h{suhvlöq jhqhudo gho hmh qhxwur hq h{löq frpsxhvwd uhfwd douhghgru
gho hmh }/ vh wlhqh

h +Ue , Ue2 . U2 Ue


4. -2e n-2 @ 3 , h@ A +816;,
7Ue 7
e
grqgh h hv ho udglr gho fðufxor txh fruuhvsrqgh do qýfohr fhqwudo gh od vhfflöq frurqd
flufxodu1

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


4<7 FDSÐWXOR 81 IOH[LÖQ FRPSXHVWD

Ilj1 8164= Qýfohr fhqwudo gh xqd vhfflöq uhfwdqjxodu

81816 Vhfflöq uhfwdqjxodu

Od hqyroyhqwh frqyh{d xqd vhfflöq uhfwdqjxodu gh glphqvlrqhv e { k hv od sursld


vhfflöq1 Orv udglrv gh jlur uhvshfwr d orv hmhv sulqflsdohv gh lqhufld vrq u52 @ k2 @45 |
u+2 @ e2 @451 Frqvlghuhprv hq sulphu oxjdu xq hmh qhxwur frlqflghqwh frq ho odgr FG/ gh
hfxdflöq | @ k@5> ho fhqwur gh suhvlrqhv fruuhvsrqglhqwh hv ho sxqwr P/ | od hfxdflöq
gho hmh qhxwur hv=
h + 2 , k
4. 2 @3 , h @ +816<,
u5 9

Gh irupd dqäorjd/ sdud ho hmh qhxwur frlqflghqwh frq ho odgr DG> gh hfxdflöq } @
e@5/ ho fhqwur gh suhvlrqhv hv ho sxqwr Q frq h{fhqwulflgdg h @ e@9=
Fxdqgr ho fhqwur gh suhvlrqhv uhfruuh ho vhjphqwr PQ> orv fruuhvsrqglhqwhv hmhv
qhxwurv jludq douhghgru gho sxqwr G/ |d txh G hv ho dqwlsror gh od uhfwd PQ uhvshfwr d
od holsvh fhqwudo gh lqhufld gh od vhfflöq1 Sru greoh vlphwuðd uhvshfwr d orv hmhv +|> },/ ho
qýfohr fhqwudo hv xq urper gh gldjrqdohv k@6 | e@6/ uhvshfwlydphqwh/ vhjýq vh revhuyd
hq od Iljxud 81641

81817 Vhfflöq hq greoh W

Od hqyroyhqwh frqyh{d gh xqd vhfflöq hq greoh W vlpìwulfd hv xq uhfwäqjxor/ wdo frpr


vh pxhvwud hq od Iljxud 81651 Sru wdqwr/ ho qýfohr fhqwudo vhuä xq urper frpr hq ho

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


8181 QÝFOHR FHQWUDO GH OD VHFFLÖQ 4<8

Ilj1 8165= Qýfohr fhqwudo gh xqd vhfflöq hq greoh W

fdvr dqwhulru/ shur odv orqjlwxghv gh vxv gldjrqdohv yhqguäq gdgdv sru orv udglrv gh
jlur gh od vhfflöq hq fxhvwlöq1
Od srvlflöq gho sxqwr P od rewhqhprv gh frqvlghudu txh ho odgr FG/ gh hfxdflöq
| @ k@5/ hv ho hmh qhxwur fruuhvsrqglhqwh d txh P vhd fhqwur gh suhvlrqhv=
h + 2 , 5 u52
4. @3 , h @ +8173,
u52 k
|/ sdud ho sxqwr Q | vx hmh qhxwur fruuhvsrqglhqwh DG> gh hfxdflöq } @ e@5/ vh wlhqh=
h 2K 5 u+2
4. @3 , h @  +8174,
u+2 e

Hmhpsor 81814

Glexmdu ho qýfohr fhqwudo gh od vhfflöq ] gh od Iljxud 8166 +frwdv hq fp,1

Odv fdudfwhuðvwlfdv jhrpìwulfdv gh od vhfflöq vrq +yhu Hmhpsor 8161414,=

D @ 76> 3 fp2 L+ @ 743> 9 fpe L5 @ 6=834> 3 fpe

frq orv hmhv sulqflsdohv +|> }, irupdqgr xq äqjxor  @ 63> :; frq orv hmhv +y> z, = Sru
wdqwr/ orv udglrv gh jlur vrq=
L+
u+2 @ @ <> 9 fp2 u52 @ @ ;4> 7 fp2
743> 9 6=834> 3
@
D 76> 3 76> 3

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


4<9 FDSÐWXOR 81 IOH[LÖQ FRPSXHVWD

Ilj1 8166= Vhfflöq gho Hmhpsor 81814

Sdud rewhqhu ho qýfohr fhqwudo kdooduhprv orv fhqwurv gh suhvlrqhv fruuhvsrqglhqwhv


d orv hmhv qhxwurv hqyroyhqwhv gh od vhfflöq +Iljxud 8167d,1 Od hfxdflöq gho hmh qhxwur
hq ixqflöq gh odv h{fhqwulflgdghv gho fhqwur gh suhvlrqhv hv=
h+ | h5 }
4. . 2 @3
u52 u+

| odv frrughqdgdv gho fhqwur gh suhvlrqhv/ hq ixqflöq gh odv frrughqdgdv gh orv sxqwrv
gh lqwhuvhfflöq gho hmh qhxwur frq orv hmhv sulqflsdohv gh lqhufld +d> e,/ vrq=

u52 u+2
h+ @  h5 @ 
d e

Od hfxdflöq gho hmh qhxwur q / uhihulgd d orv hmhv sulqflsdohv gh od vhfflöq hv=

| @ 3> 93 }  43> 69

txh sxhgh hvfuleluvh hq irupd fdqöqlfd frpr


| }
. @4
43> 69 4:> 5:
| odv frrughqdgdv gh orv sxqwrv gh lqwhuvhfflöq gho plvpr frq orv hmhv sulqflsdohv vrq=

d @ 43> 69 fp e @ .4:> 5: fp

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


8181 QÝFOHR FHQWUDO GH OD VHFFLÖQ 4<:

oxhjr/ ho fhqwur gh suhvlrqhv S dvrfldgr do hmh qhxwur q wlhqh odv vljxlhqwhv frrughqd0
gdv=
;4> 7
h+ @  @ . :> ;9 fp
43> 69
<> 9
h5 @  @ 3> 88 fp
4:> 5:
Uhslwlhqgr ho surfhvr sdud ho hmh qhxwur q2 / gh hfxdflöq=
+
d2 @ .45> <5 fp
| @ 3> 9 } . 45> <5
e2 @ 54> :4 fp

vh rewlhqhq odv frrughqdgdv gho fhqwur gh suhvlrqhv fruuhvsrqglhqwh S2 =


;4> 7
h+2 @  @ 9> 63 fp
45> <5
<> 9
h52 @  @ .3> 77 fp
54> :4
Sdud ho hmh qhxwur q > gh hfxdflöq=
+
d @ .8;> 3; fp
| @ 43> 79 } . 8;> 3;
e @ . 8> 88 fp

odv frrughqdgdv gho fhqwur gh suhvlrqhv S vrq=


;4> 7
h+ @  @ 4> 73 fp
8;> 3;
<> 9
h5 @  @ 4> :6 fp
8> 88
Sdud ho hmh qhxwur qe > gh hfxdflöq=
+
de @ .93> 44 fp
| @ 43> 54 } . 93> 44
ee @ 8> ;< fp

odv frrughqdgdv gho fhqwur gh suhvlrqhv Se vrq=


;4> 7
h +e @  @ 4> 68 fp
93> 44
<> 9
h 5e @  @ .4> 96 fp
8> ;<
Sdud ho hmh qhxwur qD > gh hfxdflöq=
+
dD @ 58> 97 fp
| @ 4> 9; }  58> 97
eD @ 48> 4: fp

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


4<; FDSÐWXOR 81 IOH[LÖQ FRPSXHVWD

Ilj1 8167= Qýfohr fhqwudo gh od vhfflöq gho Hmhpsor 81814

odv frrughqdgdv gho fhqwur gh suhvlrqhv SD vrq=


;4> 7
h+D @  @ .6> 4: fp
58> 97
<> 9
h5D @  @ .3> 96 fp
48> 4:
Ilqdophqwh sdud ho hmh qhxwur qS > gh hfxdflöq=
+
dS @ .54> 6< fp
| @ 4> :4 } . 54> 6<
eS @ .45> 84 fp

odv frrughqdgdv gho fhqwur gh suhvlrqhv SS vrq=


;4> 7
h+S @  @ 6> ;4 fp
54> 6<
<> 9
h5S @  @ 3> :: fp
45> 84
Ho qýfohr fhqwudo gh od vhfflöq hv/ sru or wdqwr/ ho uhflqwr frqyh{r olplwdgr sru od
sroljrqdo fhuudgd txh xqh orv fhqwurv gh suhvlrqhv rewhqlgrv S d SS +Iljxud 8167e,1

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


9 Hvixhu}r Fruwdqwh

914 Lqwurgxfflöq

Vh glfh txh xqd vhfflöq gh xqd slh}d hvwä vrphwlgd d fl}doodplhqwr r fruwdgxud fxdqgr
vreuh hood dfwýd xq hvixhu}r fruwdqwh/ hv ghflu/ xqd uhvxowdqwh gh ixhu}dv sdudohodv do
sodqr gh od vhfflöq1 Gdgr txh od h{lvwhqfld gh hvixhu}r fruwdqwh lpsolfd od h{lvwhqfld
gh xq prphqwr hfwru yduldeoh/ xqd uhedqdgd glihuhqfldo gh xqd slh}d vrphwlgd d
fruwdgxud hvwä wdpelìq vrphwlgd d h{löq1 Yhuhprv hq or txh vljxh txh/ d phqxgr/
hv qhfhvdulr uhfrugdu hvwh khfkr sdud surfhghu do hvwxglr gh odv whqvlrqhv surgxflgdv
sru od frpelqdflöq gh prphqwr hfwru yduldeoh | hvixhu}r fruwdqwh1 Dglflrqdophqwh/
sxhghq dfwxdu vreuh od vhfflöq xq hvixhu}r d{lo |2r xq prphqwr wruvru1 Hq wdo fdvr/ |
vxsrqlhqgr txh ho sulqflslr gh vxshusrvlflöq hv dsolfdeoh/ orv uhvxowdgrv rewhqlgrv hq
hvwh Fdsðwxor ghehq frpsohwduvh frq orv rewhqlgrv hq orv Fdsðwxorv fruuhvsrqglhqwhv1
Od dfwxdflöq gh xq hvixhu}r fruwdqwh W vreuh od vhfflöq lpsolfd od h{lvwhqfld gh xqd
glvwulexflöq gh whqvlrqhv wdqjhqfldohv  vreuh ho sodqr gh od vhfflöq/ gh wdo irupd txh
vh fxpsod od uhodflöq lqwhjudo= ]

W @  gV +914,
7
Hvwd hfxdflöq yhfwruldo sxhgh h{suhvduvh/ uhihulgd d orv hmhv sulqflsdohv gh lqhufld gh od
vhfflöq/ +|> },/ frpr grv hfxdflrqhv lqwhjudohv hvfdoduhv=
] ]
W+ @  %+ gV > W5 @  %5 gV +915,
7 7
grqgh W+ > W5 vrq odv frpsrqhqwhv gho hvixhu}r fruwdqwh |  %+ >  %5 odv frpsrqhqwhv gh
od whqvlöq wdqjhqfldo1
Odv hfxdflrqhv dqwhulruhv qr edvwdq sdud ghwhuplqdu od glvwulexflöq gh whqvlrqhv
wdqjhqfldohv/ vlhqgr qhfhvdulr/ frpr hq orv fdsðwxorv dqwhulruhv/ kdfhu klsöwhvlv vreuh
od ghirupdflöq gh od uhedqdgd1 Glvwlqwdv klsöwhvlv gh ghirupdflöq gdq oxjdu d glvwlq0
wrv uhvxowdgrv1 Hq or txh vljxh vh frqvlghud/ sulphur/ od oodpdgd whruðd hohphqwdo gh

4<<

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


533 FDSÐWXOR 91 HVIXHU]R FRUWDQWH

od fruwdgxud/ edvdgd hq xqd klsöwhvlv gh ghirupdflöq px| vlpsoh1 Vh hvwxgld/ d frqwl0


qxdflöq/ od whruðd gh od fruwdgxud gh Frooljqrq/ edvdgd hq od klsöwhvlv gh ghirupdflöq
d h{löq gh Vdlqw0Yhqdqw +klsöwhvlv jhqhudol}dgd gh Ehuqrxlool0Qdylhu,1

915 Whruðd hohphqwdo gh od fruwdgxud

Od klsöwhvlv päv vlpsoh txh sxhgh kdfhuvh uhvshfwr d od ghirupdflöq gh xqd uhedqdgd
gh xqd slh}d sulvpäwlfd vrphwlgd d fruwdgxud hv txh odv vhfflrqhv wudqvyhuvdohv shupd0
qhfhq sodqdv | vh pxhyhq sdudohodv d vð plvpdv hq od gluhfflöq gho hvixhu}r fruwdqwh1
Hq wdo fdvr/ hq xqd uhedqdgd gh orqjlwxg g{ wdo frpr od prvwudgd hq od Iljxud 914/
vrphwlgd d od dfflöq gh xq hvixhu}r fruwdqwh hq xqd ghwhuplqdgd gluhfflöq/ xqd vhfflöq
frpr od V2 whqguä uhvshfwr d rwud lqqlwdphqwh suö{lpd V xq ghvsod}dplhqwr uhodwlyr
gh ydoru gy> hq od gluhfflöq gho fruwdqwh dfwxdqwh1 Od glvwruvlöq dqjxodu surgxflgd hq
xq sxqwr fxdotxlhud gh od uhedqdgd yhqguä gdgd sru=

gy
@ +916,
g{
Sru wdqwr/ od uhedqdgd hvwä vrphwlgd d xq hvwdgr gh glvwruvlöq xqliruph gh ydoru 1 Vl
vh fxpsoh od oh| gh Krrnh/ od whqvlöq wdqjhqfldo txh dfwýd hq xq sxqwr fxdotxlhud gh
od vhfflöq ydoh=
 @ J +917,

grqgh J hv ho pögxor gh uljlgh} wudqvyhuvdo gho pdwhuldo gh od slh}d1

Ilj1 914= Klsöwhvlv gh ghirupdflöq gh od Whruðd hohphqwdo

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


9151 WHRUÐD HOHPHQWDO GH OD FRUWDGXUD 534

Frpr od uhvxowdqwh gh hvwdv whqvlrqhv gheh vhu ljxdo do hvixhu}r fruwdqwh/ vh wlhqh
xqd glvwulexflöq xqliruph gh whqvlrqhv wdqjhqfldohv/ gh gluhfflöq frlqflghqwh frq od gho
hvixhu}r fruwdqwh/ | gh ydoru=
W
@ +918,
D
grqgh D hv ho äuhd gh od vhfflöq1 Od glvwruvlöq dqjxodu ydoguä hqwrqfhv=
W
@ +919,
JD
Qöwhvh txh ho dodujdplhqwr gh xqd eud fxdotxlhud/ sru hmhpsor/ ho gh od eud txh xqh
orv fhqwurv gh judyhgdg gh odv grv vhfflrqhv h{wuhpdv gh od uhedqdgd/ ylhqh gdgr sru=

+g{2 .gy 2 , 2 g{



% @ +91:d,
g{
@ +4 .  2 , 2  4

+91:e,
2
* +91:f,
5
Do vhu shtxhôr ho ydoru gh od glvwruvlöq dqjxodu / hvwh dodujdplhqwr orqjlwxglqdo sxhgh
vxsrqhuvh ghvsuhfldeoh |/ sru wdqwr/ qr vh surgxfhq whqvlrqhv qrupdohv dvrfldgdv d od
dfflöq gho hvixhu}r fruwdqwh1
Hvwd whruðd hohphqwdo gh od fruwdgxud qr hv uljxurvdphqwh dgplvleoh srutxh qr fxp0
soh odv frqglflrqhv gh htxloleulr lqwhulru gho vöolgr/ wdo frpr vh hqxqfldurq hq ho Fdsðwxor
4 |/ hq sduwlfxodu/ ylrod ho sulqflslr gh uhflsurflgdg gh odv whqvlrqhv wdqjhqfldohv1 Hq
hihfwr/ frqvlghuhprv xqd vhfflöq gh xqd slh}d vrphwlgd d hvixhu}r fruwdqwh yhuwlfdo |

Ilj1 915= Whqvlrqhv wdqjhqfldohv vreuh ho frqwruqr gh od vhfflöq

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


535 FDSÐWXOR 91 HVIXHU]R FRUWDQWH

Ilj1 916= Dsolfdflrqhv gh od whruðd hohphqwdo= xqlrqhv ureorqdgdv r vrogdgdv

xq hohphqwr gh glfkd vhfflöq suö{lpr do frqwruqr/ wdo frpr vh pxhvwud hq od Iljxud


9151 Vl od whqvlöq wdqjhqfldo  vreuh glfkr hohphqwr hv yhuwlfdo/ wdo frpr fruuhvsrqgh
vhjýq od whruðd hohphqwdo/ hvwd whqvlöq sxhgh ghvfrpsrqhuvh hq xqd frpsrqhqwh qru0
pdo do frqwruqr/  ? / | rwud wdqjhqfldo do plvpr/  | 1 Vhjýq ho sulqflslr gh uhflsurflgdg/
vreuh od vxshuflh odwhudo gh od slh}d/ ruwrjrqdo d od vhfflöq uhfwd/ gheh h{lvwlu xqd
frpsrqhqwh ljxdo | rsxhvwd d  ? 1 Shur/ hq jhqhudo/ hvwd vxshuflh odwhudo gh od slh}d
hvwä oleuh gh whqvlrqhv/ oxhjr  ? gheh vhu qxod1 Sru wdqwr/ od ýqlfd gluhfflöq srvleoh gh
od whqvlöq wdqjhqfldo/ hq sxqwrv suö{lprv do frqwruqr gh od vhfflöq/ hv od wdqjhqwh do
surslr frqwruqr/ frqwuduldphqwh d od klsöwhvlv lqlfldo gh txh od gluhfflöq gh od whqvlöq
wdqjhqfldo frlqflgh frq od gho hvixhu}r fruwdqwh dfwxdqwh1
Hvwd lqfrqvlvwhqfld ghpxhvwud txh od whruðd hohphqwdo gh od fruwdgxud vh edvd hq xqd
klsöwhvlv gh ghirupdflöq h{fhvlydphqwh vlpsolfdgd1 Vlq hpedujr/ hv kdelwxdo xwlol}du
hvwd whruðd hohphqwdo sdud uhdol}du ho fäofxor gh xqlrqhv gh slh}dv phgldqwh uhpdfkhv r
frugrqhv gh vrogdgxud +yhu Iljxud 916,1
Surfhghuhprv hq or txh vljxh d ghvduuroodu xqd whruðd dsur{lpdgd gh fruwdgxud
dojr päv hoderudgd txh/ sru xqd sduwh/ vdwlvidjd odv frqglflrqhv gh htxloleulr lqwhuqr
gho vöolgr |/ sru rwud/ vhd frpsdwleoh frq odv klsöwhvlv gh ghirupdflöq xwlol}dgdv hq ho
hvwxglr gh whqvlrqhv qrupdohv surgxflgdv sru od h{löq gh od slh}d1

916 Whruðd gh Frooljqrq

Frqvlghuhprv xqd slh}d sulvpäwlfd uhfwd gh vhfflöq duelwuduld shur frqvwdqwh d or odujr
gh od slh}d/ vrphwlgd d h{löq vlpsoh vhjýq xq sodqr sulqflsdo gh lqhufld + h{löq uhfwd,1
Vxsrqjdprv d hihfwrv gh ghvduuroor txh vreuh xqd uhedqdgd glihuhqfldo gh od slh}d
dfwýdq xq prphqwr hfwru yduldeoh P5 | xq hvixhu}r fruwdqwh W+ / dperv frqwhqlgrv
hq ho sodqr sulqflsdo gh lqhufld {| +yhu Iljxud 917,1
Gho htxloleulr gh prphqwrv gh od uhedqdgd/ olplwdgd sru grv vhfflrqhv V +iurqwdo,

| V +gruvdo,/ vhsdudgdv xqd glvwdqfld g{/ vh rewlhqh od uhodflöq=

gP5
W+ @  +91;,
g{

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


9161 WHRUÐD GH FROOLJQRQ 536

Frqvlghuhprv dkrud od uhedqdgd glylglgd sru xqd vxshuflh sodqd DED E  / sdudohod
do hmh gh od yljd | txh whqjd d od uhfwd DE sru wud}d vreuh ho sodqr gh od vhfflöq V |
d od uhfwd D E  sru wud}d vreuh ho sodqr gh od vhfflöq V  1 Hvwxglhprv ho htxloleulr gh
ixhu}dv vhjýq ho hmh { txh dfwýdq vreuh od sduwh ud|dgd gh od uhedqdgd +4, txh txhgd
sru hqflpd gh glfkd vxshuflh gh fruwh1 Gh dfxhugr frq od oh| whqvlrqhv gh Qdylhu/
vreuh od fdud V  dfwýdq xqdv whqvlrqhv qrupdohv ghelgdv d P5 fx|d uhvxowdqwh I vreuh
od sduwh gh od vhfflöq +4,/ olplwdgd sru od oðqhd D E  / ydoh=
] ]
P5 P5 e
I @ % g @  | g @  p5 + , +91<,
l l L5 L5
grqgh hv od sduwh gh od vhfflöq vreuh od txh vh hydoýd glfkd uhvxowdqwh +äuhd ud|dgd
U
hq od Iljxud 917, | pe5 + , @ l | g hv ho prphqwr hvwäwlfr gh uhvshfwr do hmh }1
Gh ljxdo irupd/ vreuh od fdud V dfwýdq xqdv whqvlrqhv qrupdohv ghelgdv d od dfflöq gho
prphqwr P5 . gP5 > fx|d uhvxowdqwh I . gI ydoh=
]
P5 . gP5 P5 . gP5 e
I . gI @  | g @  p5 + , +9143,
l L5 L5
Od glihuhqfld hqwuh dpedv ixhu}dv qrupdohv hv=
gP5 e
gI @  p5 + , +9144d,
L5
W+ g{ e
@ p5 + , +9144e,
L5
grqgh vh kd whqlgr hq fxhqwd txh gP5 @ W+ g{1

Ilj1 917= Ghgxfflöq gh od iöupxod gh Frooljqrq

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


537 FDSÐWXOR 91 HVIXHU]R FRUWDQWH

Qöwhvh txh od h{suhvlöq dqwhulru hv lqghshqglhqwh gho ydoru P5 gho prphqwr hfwru/
| txh vöor ghshqgh gh gP5 / hv ghflu/ gh od yduldflöq gh glfkr prphqwr |/ sru or wdqwr/
gho fruwdqwh W+ 1 Revìuyhvh wdpelìq txh/ do vhu ho hmh } xq hmh txh sdvd sru ho edulfhqwur
gh od vhfflöq/ ho prphqwr hvwäwlfr uhvshfwr d glfkr hmh gho äuhd ud|dgd vlwxdgd sru
hqflpd gh od oðqhd DE hv ljxdo/ hq ydoru devroxwr/ do prphqwr hvwäwlfr gho äuhd vlwxdgd
sru ghedmr gh ìvwd1
Frqvlghuhprv/ sru rwur odgr/ odv whqvlrqhv wdqjhqfldohv txh od sduwh gh od uhedqdgd
+5,/ vlwxdgd sru ghedmr gho sodqr gh fruwh/ hmhufh vreuh od sduwh +4, vxshulru1 Oodpdqgr
gU d od uhvxowdqwh gh hvwdv whqvlrqhv wdqjhqfldohv vh sxhgh hvfulelu txh
]
gU @ g{  go +9145d,

* g{  phg o +9145e,

grqgh o hv od orqjlwxg gho vhjphqwr DE |  phg txhgd ghqlgd frpr od whqvlöq
udvdqwh phgld hq od vxshuflh DED E  1
Ho htxloleulr gh ixhu}dv vhjýq od gluhfflöq { gho hohphqwr glihuhqfldo +4, h{ljh txh
gU @ gI +yhu Iljxud 917, |/ sru wdqwr/ ljxdodqgr odv hfxdflrqhv +9144e, | +9145e,/ vh
wlhqh txh=
W+ pe5 + ,
 phg @ +9146,
L5 o
Od h{suhvlöq dqwhulru hv frqrflgd frpr iöupxod gh Frooljqrq +4;::,/ dxqtxh hvwh pìwr0
gr dsur{lpdgr gh hydoxdu whqvlrqhv udvdqwhv hq yljdv kdeðd vlgr |d xwlol}dgr sru Mrxud0
zvnl hq 4;77 sdud fdofxodu yljdv gh pdghud | yljdv dupdgdv frq ureorqhv/ | sxeolfdgr
sru ìvwh hq 4;891 Revìuyhvh txh glfkd iöupxod qr sursruflrqd ho ydoru gh od whqvlöq
udvdqwh hq xq sxqwr frqfuhwr/ vlqr ho ydoru phglr gh od whqvlöq wdqjhqfldo udvdqwh d or
odujr gh od vxshuflh gh frqwdfwr1
Qöwhvh txh gh frqvlghudu ho htxloleulr gh ixhu}dv vhjýq ho hmh { txh dfwýdq vreuh od
sduwh ud|dgd gh od uhedqdgd +5, txh txhgd sru ghedmr gh glfkd vxshuflh gh fruwh vh
ghgxfh txh od ixhu}d udvdqwh txh od sduwh +4, hmhufh vreuh ìvwd hv wdpelìq gh ydoru ljxdo
d gU> | gh vhqwlgr frqwudulr do txh dfwýd vreuh od sduwh vxshulru +yhu Iljxud 918d,1 Odv
whqvlrqhv udvdqwhv hq od vxshuflh gh fruwh gh od sduwh +5, vrq/ reyldphqwh/ gh ljxdo
ydoru | vhqwlgr frqwudulr d odv txh dfwýdq vreuh od vxshuflh gh fruwh gh od sduwh +4,1
Sru ho sulqflslr gh uhflsurflgdg gh odv whqvlrqhv wdqjhqfldohv/ mxqwr d odv whqvlr0
qhv udvdqwhv/ sdudohodv do hmh gh od slh}d/ txh dsduhfhq hq od vxshuflh DED E  > sdud
htxloleudu d gI dsduhfhq rwudv frqwhqlgdv hq ho sodqr gh V +| gh V  ,/ fx|d frpsrqhqwh
qrupdo d od oðqhd DE +| D E  , vhuä ljxdo hq fdgd sxqwr d od fruuhvsrqglhqwh whqvlöq
wdqjhqfldo frqwhqlgd hq od vxshuflh sodqd DED E  1 Hvwdv whqvlrqhv udvdqwhv vreuh
odv vhfflrqhv V | V  vh pxhvwudq hq od Iljxud 918e1 Revìuyhvh txh/ vhjýq ho sulqflslr

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


9161 WHRUÐD GH FROOLJQRQ 538

Ilj1 918= Whqvlrqhv udvdqwhv | wdqjhqfldohv

gh uhflsurflgdg/ dpedv hvwduäq gluljlgdv kdfld od oðqhd +kdfld DE> hq hvwh fdvr, r vh
vhsduduäq gh hood +frpr hq D E  > hq hvwh fdvr,1
Sru wdqwr/ od iöupxod gh Frooljqrq +9146, qrv shuplwh kdoodu/ sru vhu dpedv ljxdohv
hq pögxor/ wdqwr od whqvlöq udvdqwh phgld txh dfwýd vreuh od vxshuflh DED E  frpr
od whqvlöq wdqjhqfldo phgld frqwhqlgd hq od vhfflöq V +| V  ,/ d or odujr gh DE +| D E  ,
| qrupdo d hvwd oðqhd/ ghelgd do hvixhu}r fruwdqwh1 Od plvpd revhuydflöq shuplwh
ghwhuplqdu/ vlq dpelj hgdg/ ho vhqwlgr gh hvwdv whqvlrqhv fruwdqwhv1
Gh od iöupxod ixqgdphqwdo vh ghgxfh txh odv whqvlrqhv wdqjhqfldohv vrq qxodv hq orv
sxqwrv päv dohmdgrv gho hmh }/ |d txh sdud dperv vh yhulfd txh ho prphqwr hvwäwlfr
fruuhvsrqglhqwh pe5 + , hv qxor= hq ho sxqwr vxshulru sru vhu qxod ho äuhd / | hq ho
lqihulru sru vhu ljxdo do äuhd gh od vhfflöq/ | vhu qxor ho prphqwr hvwäwlfr gh od vhfflöq
uhvshfwr d xq hmh edulfìqwulfr frpr ho hmh }1
Hv lpsruwdqwh uhvdowdu txh hq od ghgxfflöq dqwhulru gh od iöupxod gh Frooljqrq vh
kd vxsxhvwr txh wdqwr ho hvixhu}r fruwdqwh frpr ho prphqwr hfwru hvwdedq frqwhqlgrv
hq xqr gh orv sodqrv sulqflsdohv gh lqhufld | vh wudwded/ sxhv/ gh xq fdvr gh h{löq
vlpsoh uhfwd1 Hv hylghqwh/ vlq hpedujr/ txh ho sdsho txh mxhjd ho prphqwr hfwru hq
od ghgxfflöq hv sxudphqwh lqvwuxphqwdo/ |d txh ho fruwdqwh dsduhfh ýqlfdphqwh ghelgr
d od yduldflöq gho prphqwr hfwru1 Vlwxdflrqhv glvwlqwdv gh h{löq/ shur txh whqjdq od
plvpd yduldflöq gh prphqwr hfwru/ surgxfhq lgìqwlfr hvixhu}r fruwdqwh |/ reyldphqwh/

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


539 FDSÐWXOR 91 HVIXHU]R FRUWDQWH

lgìqwlfdv whqvlrqhv wdqjhqfldohv gh fruwdgxud1 Sru wdqwr/ od ghgxfflöq dqwhulru vh sxhgh


h{whqghu iäflophqwh d vlwxdflrqhv hq odv txh ho hvixhu}r fruwdqwh dfwýh vhjýq xqr gh orv
hmhv sulqflsdohv gh lqhufld/ d shvdu gh txh od h{löq vhd hvyldgd/ vlhpsuh txh od yduldflöq
gho prphqwr hfwru hvwì frqwhqlgd hq xqr gh orv sodqrv sulqflsdohv gh h{löq1

Hmhuflflr 91614

Frpsuredu txh od glvwulexflöq gh whqvlrqhv wdqjhqfldohv txh sursruflrqd od iöupxod gh


Frooljqrq vdwlvidfh odv uhodflrqhv lqwhjudohv gh htxloleulr lqwhuqr1

D wdo hihfwr/ uhfrughprv txh od iöupxod gh Frooljqrq h{suhvd txh odv frpsrqhqwhv
 %+ phgldv ghelgdv d xq fruwdqwh W+ sxhghq rewhqhuvh fruwdqgr od uhedqdgd sru sodqrv
DED E  shushqglfxoduhv do hmh | +yhu Iljxud 919d,> | ydohq=
W+ pe5 +|,
 %+ @
L5 o+|,
Frpsurehprv hq sulphu oxjdu txh od uhvxowdqwh gh glfkdv frpsrqhqwhv  %+ hv ljxdo do
hvixhu}r fruwdqwh dfwxdqwh W+ > hv ghflu=
] n
W+ pe5 +|,
]
 %+ gV @ o+|, g|
7 3] L5 o+|,


W+ n e
@ p5 +|, g|
L5 3 

W+
@ L5 @ W+ +t1h1g,
L5
Hq hihfwr=
] +'n e ] +'n ] +7'n
+'3 5
p +|, g| @ | o+
| , g| g|

+ '3 +7'+


] +7'n ] + '7+
@ | o+
| , g| g|
+7'3 +'3
 

] +7'n
@ | o+
| , g| +| . y ,
+7'3
] +7'n


] +7'n
@ 2
| o+
| , g |.y  | o+
|, g
|
]
+7'3 
]
+7'3 

@ |2 gV . y | gV
7 7
@ L5

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


9161 WHRUÐD GH FROOLJQRQ 53:

Ilj1 919= Hohphqwrv glihuhqfldohv gh äuhd | prphqwrv hvwäwlfrv

grqgh vh kd xwlol}dgr ho whruhpd gh Ixelql sdud uhhvfulelu od sulphud greoh lqwhjudo/ |


U
ho khfkr gh txh ho hmh } vhd edulfìqwulfr + 7 | gV @ 3,1
Dqäorjdphqwh/ vh xwlol}d od iöupxod gh Frooljqrq sdud fdofxodu odv frpsrqhqwhv
 %5 phgldv ghelgdv do plvpr fruwdqwh W+ fruwdqgr od vhfflöq sru sodqrv FGF  G
shushqglfxoduhv do hmh } +yhu Iljxud 919e,=
W+ pe5 +},
 %5 @
L5 o+},
Frpsurehprv txh od uhvxowdqwh gh glfkd glvwulexflöq gh whqvlrqhv  %5 hv qxod=
] n
W+ pe5 +},
]
 %5 gV @ o+}, g}
7 3] L5 o+}, 

W+ n e
@ p5 +}, g}
L5 3 

W+
@ L+5
L5
@ 3 +t1h1g,

Hq hihfwr=
] 5'n e ] 5'n ] 57'n ] +'nE75
5'3 5
p +}, g} @ | g| g
} g}

5'3 57'5 +'3 E75
 

] 57'n ] 5 '75 ] +'E75 


@ | g| g
} g}
57'3 5'3 +'3 E75
  

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


53; FDSÐWXOR 91 HVIXHU]R FRUWDQWH

] 57'n ] +'3E75
@ } . z , | g| g
+ }
]
57' 3  +

' 3  5
E7
]


@ } | gV . z | gV
7 7
@ L+5 . 3
@ 3

grqgh khprv xwlol}dgr gh qxhyr ho whruhpd gh Ixelql/ | ho khfkr gh txh orv hmhv +|> },
vrq sulqflsdohv gh lqhufld gh od vhfflöq1

Od lpsruwdqfld gh orv hvixhu}rv udvdqwhv sxhgh srqhuvh hq hylghqfld phgldqwh xq


h{shulphqwr vlpsoh1 Dqdolfhprv xqd yljd vlpsohphqwh dsr|dgd/ vrphwlgd d h{löq
vlpsoh/ wdo frpr od txh vh pxhvwud hq od Iljxud 91:d1 Lpdjlqhprv xq fruwh orqjlwxglqdo
gh od slh}d vhjýq xq sodqr krul}rqwdo DD txh glylgh od yljd hq grv sduwhv= +4, od
vlwxdgd sru hqflpd gho sodqr gh fruwh | +5, od vlwxdgd sru ghedmr gh ìvwh1 Do hfwdu od
yljd dsduhfhq d or odujr gh od vxshuflh DD xqdv whqvlrqhv wdqjhqfldohv udvdqwhv txh
lpslghq txh od sduwh +4, ghvolfh vreuh od +5,/ | txh kdfhq txh od yljd vh frpsruwh frpr
xqd slh}d ýqlfd/ wdo frpr vh pxhvwud hq od Iljxud 91:e1 Vl ho fruwh vhjýq DD ixhvh
uhdo/ | odv sduwhv +4, | +5, hvwxylhudq vlpsohphqwh vxshusxhvwdv +vlq ur}dplhqwr,/ hvwdv
whqvlrqhv udvdqwhv qr dsduhfhuðdq/ | ho frqmxqwr vh frpsruwduðd gh irupd wrwdophqwh
glihuhqwh/ wdo frpr vh pxhvwud hq od Iljxud 91:f1

Ilj1 91:= Ghirupdflöq gh xqd yljd vrphwlgd d h{löq vlpsoh= +e, frq whqvlrqhv
udvdqwhv | +f, vlq whqvlrqhv udvdqwhv

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


9161 WHRUÐD GH FROOLJQRQ 53<

Vl vh xqhq grv yljdv vxshusxhvwdv/ | vh ghvhd txh ìvwdv wudedmhq vrolgduldphqwh/ dx0
phqwdqgr dvð od uhvlvwhqfld d h{löq gh irupd frqvlghudeoh +yhu Hmhpsor 71518,/ vh gheh
hylwdu ho ghvol}dplhqwr gh xqd vreuh od rwud | srvlelolwdu od dsdulflöq gh odv qhfhvduldv
ixhu}dv udvdqwhv1 D wdo hihfwr/ ghehq xqluvh odv sduwhv frpsrqhqwhv gh odv slh}dv ph0
gldqwh fxôdv/ wruqloorv sdvdqwhv r fxdotxlhu rwur glvsrvlwlyr txh vhd fdsd} gh wudqvplwlu
| uhvlvwlu odv ixhu}dv udvdqwhv fruuhvsrqglhqwhv1

Hmhpsor 91614

Od yljd eldsr|dgd gh od Iljxud 91;/ gh o @ 9 p gh ox}/ hvwä vrphwlgd d xqd fdujd


xqliruphphqwh uhsduwlgd s @ 6 nQ2p1 Vh txlhuh frqvwuxlu d sduwlu gh wuhv slh}dv
lqghshqglhqwhv gh 73 { 43 fp/ xqlgdv phgldqwh frqhfwruhv/ wdo frpr vh lqglfd hq od
jxud1 Glphqvlrqdu ho gläphwur gh glfkrv frqhfwruhv/ vdelhqgr txh vh frorfdq d xqd
glvwdqfld g @ 48 fp gh vhsdudflöq hqwuh hoorv/ | txh od whqvlöq wdqjhqfldo dgplvleoh hq
hoorv hv  W @ 533 PSd1

Ilj1 91;= Yljd dupdgd gho Hmhuflflr 91614

Ho fruwdqwh pä{lpr hq od yljd vh gd hq odv vhfflrqhv gh dsr|r | hv ljxdo d odv


uhdfflrqhv yhuwlfdohv hq ìvwrv=
so 69
W4@ @ @ @ < nQ
5 5
Od lqhufld gh od vhfflöq uhvshfwr do hmh edulfìqwulfr krul}rqwdo ydoh=
 
43  73 . 5  73  43 . 73  43  582 fpe
4 4
L @
45 45
@ 89  43 p3 e e

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


543 FDSÐWXOR 91 HVIXHU]R FRUWDQWH

Vhjýq od iöupxod gh Frooljqrq/ od whqvlöq udvdqwh phgld vreuh odv vxshuflhv gh


frqwdfwr hqwuh odv dodv | ho dopd gh od vhfflöq hv
W pe + ,
 phg @
Le
e
grqgh p + , hv ho prphqwr hvwäwlfr gho dod uhvshfwr gho hmh edulfìqwulfr krul}rqwdo |
e hv ho dqfkr gh od vxshufh gh frqwdfwr/ r vhd=
pe + , @ 43  73  58 fp @ 3> 34 p
e @ 3> 4 p
frq or txh  phg @ 3> 494 PSd1 Fdgd frqhfwru gh od }rqd gh dsr|rv gheh vrsruwdu xqd
ixhu}d udvdqwh gh ydoru
U @  phg e g @ 3> 494  43S  3> 4  3> 48 Q @ 5> 75 nQ
Vxsrqlhqgr dkrud txh od whruðd hohphqwdo gh od fruwdgxud hv dsolfdeoh do frqhfwru
vh wlhqh txh od whqvlöq udvdqwh hq fdgd xqr hoorv hv

 W
U
 frq @
Dfrq
gh grqgh ho äuhd gh fdgd frqhfwru uhvxowd
5> 75  43
p2 @ 45> 4 pp2
U
W
Dfrq  @
533  43S
Vl orv frqhfwruhv vrq gh vhfflöq flufxodu/ vh uhtxlhuh xq gläphwur pðplqr gh ! @ 7
pp1
Orv fäofxorv dqwhulruhv sursruflrqdq ho gläphwur pðqlpr gh orv frqhfwruhv hq odv
vhfflrqhv suö{lpdv d orv dsr|rv/ grqgh ho hvixhu}r fruwdqwh hv pä{lpr1 Gdgr txh
od yduldflöq gho fruwdqwh hv olqhdo d or odujr gh od yljd/ frq ydoruhv ghfuhflhqwhv d
phglgd txh qrv dfhufdprv do fhqwur gh od ox}/ hv srvleoh dxphqwdu ho hvsdfldgr gh orv
frqhfwruhv d phglgd txh odv whqvlrqhv udvdqwhv glvplqx|hq1 Dvð/ sru hmhpsor/ hq orv 6
phwurv fhqwudohv gh od yljd ho fruwdqwh hv lqihulru d W @ 7> 8 nQ | hv srvleoh dxphqwdu ho
hvsdfldgr d g @ 63 fp vlq txh od whqvlöq hq orv frqhfwruhv vxshuh od whqvlöq dgplvleoh
hvshflfdgd1

917 Vhfflrqhv pdfl}dv

91714 Vhfflöq uhfwdqjxodu


Frqvlghuhprv xqd yljd gh vhfflöq uhfwdqjxodu pdfl}d gh glphqvlrqhv e  k | ghwhupl0
qhprv/ xwlol}dqgr od whruðd gh Frooljqrq/ od whqvlöq wdqjhqfldo  hq xq sxqwr fxdotxlhud
gh od vhfflöq uhfwd/ vrphwlgd d xq hvixhu}r fruwdqwh yhuwlfdo gh ydoru W 1

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


9171 VHFFLRQHV PDFL]DV 544

Ilj1 91<= Whqvlrqhv wdqjhqfldohv | udvdqwhv hq vhfflöq uhfwdqjxodu

Vhjýq ho sulqflslr gh uhflsurflgdg gh odv whqvlrqhv wdqjhqfldohv/ hq sxqwrv frpr


D | D gho frqwruqr gh od vhfflöq +yhu Iljxud 91<, ìvwdv ghehq hvwdu gluljlgdv vhjýq
glfkr fruwruqr/ hv ghflu/ vrq yhuwlfdohv1 Sru vlphwuðd/ hq ho sxqwr P wdpelìq gheh
vhuor1 Sru wdqwr/ | frpr klsöwhvlv vlpsolfdwlyd/ dgplwluhprv txh hq wrgr sxqwr gh od
oðqhd DD odv whqvlrqhv wdqjhqfldohv vrq sdudohodv do hvixhu}r fruwdqwh W / hv ghflu/ vrq
yhuwlfdohv | txh od glvwulexflöq hv xqliruph d or odujr gh od oðqhd DD 1 Ho vhqwlgr gh
odv whqvlrqhv fruwdqwhv frlqflgh reyldphqwh frq ho gho hvixhu}r fruwdqwh1 Hqwrqfhv/ ho
ydoru hq fdgd sxqwr frlqflgh frq ho ydoru phglr txh sursruflrqd od iöupxod ixqgdphqwdo
dsolfdgd d od sduwh gh vhfflöq vlwxdgd sru hqflpd gh od oðqhd DD 1 Hq hvwh fdvr/ whqhprv
W+ @ W> L5 @ ek @45 | o @ e= Ho prphqwr hvwäwlfr gh od sduwh gh vhfflöq vlwxdgd sru
hqflpd gh od oðqhd DD sxhgh fdofxoduvh hq ixqflöq gh od rughqdgd | gho fruwh | ydoh
   
e k 2 .| e k2 2
p5 +|, @ e | @ | +9147,
5 5 5 7
Sru wdqwr/ vxvwlwx|hqgr orv ydoruhv dqwhulruhv hq od iöupxod gh Frooljqrq vh wlhqh=
%  2 &
6W 5|
 +|, *  phg +|, @ 4 +9148,
5 ek k

Gh hvwd h{suhvlöq vh ghgxfh txh od glvwulexflöq gh whqvlrqhv wdqjhqfldohv hq xqd vhfflöq


uhfwdqjxodu vrphwlgd d hvixhu}r fruwdqwh yhuwlfdo hv sdudeöolfd hq ixqflöq gh od rughqdgd
|/ hv qxod hq odv eudv h{wuhpdv +| @ k@5,/ | wlhqh vx ydoru pä{lpr hq orv sxqwrv gho
hmh } +| @ 3, grqgh ydoh
6 W 6W
 pd{ @ @ +9149,
5 ek 5D

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


545 FDSÐWXOR 91 HVIXHU]R FRUWDQWH

Sru frqvljxlhqwh/ od whqvlöq wdqjhqfldo pä{lpd hv xq 83( pd|ru txh od txh vh rewlh0
qh vxsrqlhqgr xqd glvwulexflöq xqliruph gh whqvlrqhv +Mrxudzvnl/ 4;77,/ wdo frpr vh
rewhqguðd gh dsolfdu od whruðd hohphqwdo gh od fruwdgxud1 Fdeh wdpelìq vhôdodu txh vh
fxpsohq od uhodflrqhv lqwhjudohv vljxlhqwhv=
%   &
5| 2
] ] n
2 6 W
W+ @  %+ gV @ 4 e g| @ W
]7 3 2 5 ek k +914:,
W5 @  %5 gV  3
7
Orv ydoruhv txh sursruflrqd od h{suhvlöq +9148, qr vrq h{dfwrv/ shur vð px| dsur{l0
pdgrv/ wdqwr päv fxdqwr pd|ru vhd od uhodflöq k@e1 Sru hmhpsor/ vl vh fdofxodq phgldqwh
od Whruðd gh od Hodvwlflgdg orv ydoruhv h{dfwrv sdud orv sxqwrv gho hmh } +| @ 3,/ vh re0
wlhqh txh od glvwulexflöq qr hv xqliruph d or odujr gho hmh/ vlqr txh kd| xq pä{lpr hq
orv sxqwrv F | F  | xq pðqlpr hq ho sxqwr J1 Orv idfwruhv gh fruuhfflöq txh kdeuðd
txh dsolfdu uhvshfwr do ydoru  pd{ fdofxodgr dsur{lpdgdphqwh vh gdq hq od Wdeod 9141
Revìuyhvh or fhufdqr txh ho idfwru hv d od xqlgdg sdud k@eA 41

k@e @ 5 k@e @ 4 k@e @ 4@5 k@e @ 4@7


}@3 3> <;6 3> <73 3> ;89 3> ;38
} @ e@5 4> 366 4> 459 4> 6<9 4> <;;

Wdeod 914= Ydoruhv gh fruuhfflöq sdud whqvlrqhv wdqjhqfldohv hq ho hmh |@3

91715 Vhfflöq vlpìwulfd


Frqvlghuhprv xqd vhfflöq gh irupd duelwuduld shur frq xq hmh yhuwlfdo gh vlphwuðd do txh
ghqrplqduhprv hmh sulqflsdo gh lqhufld |1 Frqvlghuhprv dghpäv txh vreuh od vhfflöq
dfwýd xq hvixhu}r fruwdqwh W sdudohor do hmh gh vlphwuðd/ wdo frpr vh pxhvwud hq od
Iljxud 91431 Od whqvlöq  hq xq sxqwr fxdotxlhud whqguä grv frpsrqhqwhv/  %+ |  %5 /
sdudohodv d orv hmhv | | }/ uhvshfwlydphqwh1
Sdud fdofxodu od frpsrqhqwh yhuwlfdo phgld d or odujr gh xqd oðqhd krul}rqwdo DD
vh dsolfd od iöupxod gh Frooljqrq =
W pe5 +|,
%+ +|, @
 phg
L5 o+|,
+914;,

grqgh o+|, hv od orqjlwxg gho vhjphqwr DD / txh yduðd frq od rughqdgd | gho fruwh d od
vhfflöq1

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


9171 VHFFLRQHV PDFL]DV 546

Ilj1 9143= Vhfflöq vlpìwulfd vrphwlgd d fruwdqwh

Sru or wdqwr/  %+ ydulduä vhjýq or kdjd od uhodflöq pe5 +|,@o+|, |/ qrupdophqwh/ vhuä
pä{lpd sdud orv sxqwrv vlwxdgrv vreuh ho hmh }/ d qr vhu txh od dqfkxud gh od vhfflöq
o+|, fuh}fd päv uäslgr txh pe5 +|, d phglgd txh qrv dfhufdprv do hmh }/ frpr vxfhgh/
sru hmhpsor/ hq xq urper r hq xq wuläqjxor lvövfhohv1
Hq orv sxqwrv h{wuhprv D | D gho vhjphqwr/ od whqvlöq wdqjhqfldo  gheh vhu
wdqjhqwh do frqwruqr |/ hq frqvhfxhqfld/ vxv gluhfflrqhv vh fruwdq hq xq sxqwr E gho
hmh |1 Vxsrqguhprv/ gh irupd vlpsolfdgd/ txh sdud wrgr sxqwr vlwxdgr hqwuh D | D /
od gluhfflöq gh  hv wdo txh sdvd sru E1 Hq hvwh fdvr/ od frpsrqhqwh krul}rqwdo gh od
whqvlöq wdqjhqfldo ydoh sdud fdgd sxqwr=

 %5 @  %+ wdq  +914<,

grqgh ho äqjxor  yduðd sdud fdgd sxqwr/ hv ghflu/ hv ixqflöq gh odv frrughqdgdv +|> },
gho sxqwr frqvlghudgr1 Od whqvlöq wrwdo/ hq xq sxqwr lqwhulru gh od vhfflöq/ ydoh hqwrq0
fhv= t  %+
 +|> }, @  2%+ .  2%5 @ +9153,
frv 
Od whqvlöq pä{lpd hq xqd oðqhd DD vh gd hq ho frqwruqr | hv ljxdo d=
 %+
 pd{ @ +9154,
frv 
grqgh ho äqjxor  hv vöor ixqflöq gh od rughqdgd |1

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


547 FDSÐWXOR 91 HVIXHU]R FRUWDQWH

Qrwhprv gh qxhyr txh hq xq sxqwr jhqìulfr gh od vhfflöq/ od gluhfflöq gh od whqvlöq


wdqjhqfldo qr frlqflgh frq od gho hvixhu}r fruwdqwh W / vlqr txh wlhqh frpsrqhqwhv vhjýq
orv grv hmhv sulqflsdohv gh lqhufld1

91716 Vhfflöq flufxodu

Od vhfflöq flufxodu hv xq fdvr sduwlfxodu gh vhfflöq vlpìwulfd/ frq od shfxoldulgdg gh txh


fxdotxlhu hmh txh sdvh sru ho fhqwur gh judyhgdg hv hmh gh vlphwuðd |/ sru frqvljxlhqwh/
hv hmh sulqflsdo gh lqhufld1 Vxsrqjdprv/ sru hmhpsor/ txh ho hvixhu}r fruwdqwh wlhqh od
gluhfflöq gho hmh yhuwlfdo/ do txh oodpduhprv |1
Whqhprv/ sdud xqd vhfflöq gh udglr u/ txh L5 @ ue @7 | D @ u2 = Dghpäv/ s od
dqfkxud gh xqd fxhugd sdudohod do hmh }> vlwxdgd d od rughqdgd |> hv o+|, @ 5 u2  | 2 >
| ho prphqwr hvwäwlfr gh od vxshuflh vlwxdgd sru hqflpd gh hood hv

] o s
e
p5 +|, @ | 5 u2  | 2 g| @ +u2  | 2 , 2
5
+9155,
+ 6

Sru wdqwr/ od glvwulexflöq gh whqvlrqhv wdqjhqfldohv yhuwlfdohv phgld  %+ hv=

  | 2 
W 2 +u2  | 2 , 2

7W
 %+ +|, @ Zoe s @ 4 +9156,
+ e , 5 u2  | 2 6D u

Ilj1 9144= Vhfflöq flufxodu vrphwlgd d fruwdqwh

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


9171 VHFFLRQHV PDFL]DV 548

hv ghflu/ xqd ixqflöq sdudeöolfd gh od rughqdgd |1 Dghpäv=


s u
o@5 u2  | 2  | 2
frv  @ @ @ 4 +9157,
u u u
Sru wdqwr/ hq ho frqwruqr vh gdq odv whqvlrqhv wdqjhqfldohv pä{lpdv/ gh ydoru=
u  | 2
 %+ 7W
 +|, @ @ 4 +9158,
frv  6D u
hv ghflu/ xqd ixqflöq hoðswlfd gh od rughqdgd |1
Gh or dqwhulru vh ghgxfh txh od whqvlöq wdqjhqfldo pä{lpd vh suhvhqwd hq orv sxqwrv
gho hmh } +| @ 3,/ | ydoh=
7W
 pd{ @ +9159,
6D
| uhvxowd vhu xq 66( pd|ru gh or txh uhvxowduðd vl W vh uhsduwlhud xqliruphphqwh hq
wrgd od vxshuflh/ vhjýq od whruðd hohphqwdo1 Vl vh fdofxod od glvwulexflöq gh whqvlrqhv
wdqjhqfldohv d or odujr gho hmh } vhjýq od Whruðd gh od Hodvwlflgdg/ uhvxowd txh od glvwul0
exflöq qr hv xqliruph d or odujr gh glfkr hmh/ vlqr txh wlhqh xq pä{lpr hq ho fhqwur
txh ydoh=
6 . 5 W
 pd{ @ +915:,
5+4 . , D
grqgh  hv ho frhflhqwh gh Srlvvrq gho pdwhuldo gh od slh}d1 Sdud  @ 3> 6/ fruuhv0
srqglhqwh do dfhur/ vh wlhqh  pd{ @4> 6;8 W@D/ hv ghflu/ xq 6( gh huuru uhvshfwr d od
rewhqlgd dqwhulruphqwh/ or txh uhvxowd xqd h{fhohqwh dsur{lpdflöq1
Hv iäflo frpsuredu txh vh fxpsohq odv uhodflrqhv lqwhjudohv=
] no    
7W | 2
W+ @ 4 o+|, g| @ W
] 3o 6 D u +915;,
W5 @  %5 gV  3
7
ìvwd vhjxqgd sru vlphwuðd uhvshfwr do hmh |1
Vhôdoduhprv gh qxhyr/ txh dxqtxh vh frqvlghuh xq fdvr hq txh ho hvixhu}r fruwdqwh
dfwýd vhjýq xqr gh orv hmhv sulqflsdohv gh lqhufld/ od whqvlöq wdqjhqfldo hq xq sxqwr
jhqìulfr gh od vhfflöq wlhqh frpsrqhqwhv  %+ >  %5 vhjýq orv grv hmhv sulqflsdohv1 Sru
wdqwr/ hq jhqhudo/ od gluhfflöq gh  qr frlqflgh frq od gh W 1

91717 Vhfflöq wuldqjxodu lvövfhohv


Frqvlghuhprv xqd vhfflöq wuldqjxodu lvövfhohv/ vlpìwulfd uhvshfwr gho hmh yhuwlfdo/ gh
edvh e | dowxud k/ vrolflwdgd sru ho hvixhu}r fruwdqwh yhuwlfdo W +Iljxud 9145,1

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


549 FDSÐWXOR 91 HVIXHU]R FRUWDQWH

Ilj1 9145= Vhfflöq wuldqjxodu lvövfhohv vrphwlgd d fruwdqwh

Orv hmhv +|> }, vrq hmhv sulqflsdohv gh lqhufld gh od vhfflöq/ sru vhu | hmh gh vlphwuðd
gho wuläqjxor1 Vh wlhqh txh L5 @ ek @691 Od whqvlöq wdqjhqfldo  %+ d or odujr gh od oðqhd
DD sxhgh fdofxoduvh phgldqwh=
W pe5 +|,
 %+ +|, @ +915<,
L5 o+|,

frq o+|, @ +5k  6|, e@6k> | pe5 +|, hv ho prphqwr hvwäwlfr uhvshfwr do hmh }/ gh od sduwh
vxshulru gho wuläqjxor olplwdgd sru od oðqhd DD / gh ydoru=
  % 2 &
pe5 +|, @
4 5k  |
o+|, | .| +9163d,
5 6 6
  
o+|, 5k k
@ | |. +9163e,
6 6 6
Sru wdqwr/ od glvwulexflöq gh whqvlrqhv wdqjhqfldohv  %+ gh od vhfflöq wuldqjxodu hv=
  
45W 5k k
 %+ @ | |. +9164,
ek 6 6
Sxhgh revhuyduvh txh od glvwulexflöq gh whqvlrqhv wdqjhqfldohv hv xqd ixqflöq sdudeöolfd
gh od rughqdgd |/ gh ydoru qxor sdud orv sxqwrv | @ 5k@6 | | @ k@6/ hv ghflu/ hq
ho yìuwlfh | hq od edvh gho wuläqjxor1 Dghpäv/ od whqvlöq wdqjhqfldo  %+ pä{lpd vh
suhvhqwd hq orv sxqwrv gho wuläqjxor gh rughqdgd | ljxdo d=
 
C %+ 45W k k
@  5| @ 3 , |@ +9165,
C| ek 6 9

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


9181 VHFFLRQHV GH SHTXHÔR HVSHVRU 54:

Ilj1 9146= Glvwulexflöq gh whqvlrqhv wdqjhqfldohv vreuh wuläqjxor lvövfhohv

| vx ydoru hv=
6W 6W
%+ @
 pd{
ek
@
5D
+9166,
Revìuyhvh txh ho ydoru pä{lpr gh odv whqvlrqhv wdqjhqfldohv  %+ qr frlqflgh frq orv
sxqwrv vlwxdgrv d od dowxud gho edulfhqwur1 Hq hihfwr/ sdud | @ 3 ho ydoru gh od whqvlrq
wdqjhqfldo  %+ hv=
C
;W 7W
%+ @ 6 ek @ 6 D +9167,

Dghpdv/ hq hvwh fdvr/ ho äqjxor  hv wdo txh wdq  @ +e@5k, = Sru wdqwr/ odv frpsrqhqwhv
krul}rqwdohv  %5 ydohq hq ho frqwruqr
  
9W 5 k
 %5 @  %+ wdq  @ e
frqw
k| |. +9168,
k 6 6
|/ sru wdqwr/
%  2 &*2   
 %+ e 45W 5 k
 @ @ 4. k  | | . +9169,
ek 6
frqw

frv  5k 6

918 Vhfflrqhv gh shtxhôr hvshvru

91814 Vhfflrqhv delhuwdv


Hq odv vhfflrqhv gh shtxhôr hvshvru delhuwdv/ od whruðd gh od fruwdgxud gh Frooljqrq
shuplwh ghwhuplqdu frq pxfkd suhflvlöq od glvwulexflöq gh odv whqvlrqhv wdqjhqfldohv
ghelgdv do hvixhu}r fruwdqwh1
D hihfwrv gh dsolfdu od iöupxod gh Frooljqrq/ frqvlghuhprv od uhedqdgd frpr od gh
od Iljxud 9147/ glylglgd sru xqd vxshuflh sodqd EEE  E  / sdudohod do hmh gh od slh}d |

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


54; FDSÐWXOR 91 HVIXHU]R FRUWDQWH

Ilj1 9147= Vhfflöq delhuwd gh shtxhôr hvshvru vrphwlgd d fruwdqwh

wdo txh vx wud}d vreuh od vhfflöq vhd xqd uhfwd EE qrupdo d od oðqhd phgld txh ghqh od
irupd gh od vhfflöq +oðqhd d wud}rv hq odv Iljxudv 9147d | f,1 Gh hvwd pdqhud od iöupxod
qrv sursruflrqduä ho ydoru gh od whqvlöq wdqjhqfldo phgld qrupdo d EE/ hv ghflu/ hq od
gluhfflöq gh od oðqhd phgld/ r vhd/ d wudyìv gho hvshvru1
Do vhu ho hvshvru shtxhôr/ vh sxhgh vxsrqhu vlq judq huuru txh od glvwulexflöq gh
whqvlrqhv wdqjhqfldohv hv xqliruph d wudyìv gho hvshvru1 Dghpäv/ vh sxhgh dgplwlu txh
sdud wrgr sxqwr gh od oðqhd EE odv whqvlrqhv wdqjhqfldohv wlhqhq od plvpd gluhfflöq/ txh
gheh vhu frlqflghqwh hq orv sxqwrv E frq od wdqjhqwh do frqwruqr/ hv ghflu/ wdqjhqwh d
od oðqhd phgld vl od yduldflöq gho hvshvru hv ohqwd | judgxdo1 Sru wdqwr/ od whqvlöq phgld
txh sursruflrqd od iöupxod gh Frooljqrq hv xqd exhqd dsur{lpdflöq gh odv whqvlrqhv
uhdohv txh vh surgxfhq d wudyìv gho hvshvru hq od vhfflöq1
Hq uhvxphq/ hq shuohv gh shtxhôr hvshvru vh sxhgh frqvlghudu/ frq pxfkd dsur{l0
pdflöq/ txh odv whqvlrqhv wdqjhqfldohv vrq/ hq wrgr sxqwr/ sdudohodv d od oðqhd phgld
gh od vhfflöq/ | txh vx glvwulexflöq hv frqvwdqwh d wudyìv gho hvshvru1 Od gluhfflöq gh
od whqvlöq wdqjhqfldo hq xq sxqwr ghshqgh vöor gh od irupd gh od vhfflöq/ | qr gh od
gluhfflöq gho hvixhu}r fruwdqwh1

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


9181 VHFFLRQHV GH SHTXHÔR HVSHVRU 54<

Frqvlghuhprv/ d hihfwrv gh ghvduuroor/ ho fdvr gh xqd slh}d sulvpäwlfd gh vhfflöq


delhuwd gh shtxhôr hvshvru/ vrphwlgd d xq hvixhu}r fruwdqwh dfwxdqgr vhjýq ho hmh
sulqflsdo gh lqhufld | gh od vhfflöq/ W+ @ W> wdo frpr od gh od Iljxud 91471 Vlwxduhprv od
srvlflöq gh od oðqhd EE hq od txh txhuhprv fdofxodu odv whqvlrqhv wdqjhqfldohv ghqlhqgr
od orqjlwxg gh dufr v @ vf / phglgd d or odujr gh od oðqhd phgld d sduwlu gh xqr gh vxv
h{wuhprv/ sru hmhpsor/ ho D1 Dgplwluhprv txh ho hvshvru gh od vhfflöq sxhgd yduldu d
or odujr gh od oðqhd phgld/ hq ixqflöq gh od orqjlwxg gh dufr v1
Hq hvwdv frqglflrqhv/ od iöupxod gh Frooljqrq qrv glfh txh od whqvlöq wdqjhqfldo hq
od gluhfflöq gh od oðqhd phgld ydoh d wudyìv gh od oðqhd EE> gh hvshvru h+vJ ,/ hv=

W+ pe5 +vJ ,
 +vJ , @ +916:,
L5 h+vJ ,

grqgh pe5 +vJ , hv ho prphqwr hvwäwlfr uhvshfwr do hmh } gho äuhd ud|dgd DDEE1 Frq0
vlghudqgr ho äuhd gho shuo frqfhqwudgd d or odujr gh od oðqhd phgld/ vh sxhgh hvfulelu
txh glfkr prphqwr hv ljxdo d=
] rJ
e
p5 +vJ , @ |+v, h+v, gv +916;,
f
grqgh vf hv od orqjlwxg gh dufr hqwuh D | E1 Hvwd h{suhvlöq hv vxflhqwhphqwh suhflvd
vl ho hvshvru h hv shtxhôr uhvshfwr d vJ 1 Ho vhqwlgr gh odv whqvlrqhv wdqjhqfldohv sxhgh
ghgxfluvh vlq dpelj hgdg d sduwlu gh odv frqvlghudflrqhv gh htxloleulr h{sxhvwdv hq
dsduwdgrv dqwhulruhv | txh vh suhvhqwdq hq od Iljxud 91471
Hvwxglhprv d frqwlqxdflöq dojxqdv vhfflrqhv delhuwdv gh shtxhôr hvshvru gh lqwhuìv
suäfwlfr1

Vhfflöq hq greoh W
Hvwxglhprv ho fdvr gh xqd vhfflöq hq greoh W vlpìwulfd vrphwlgd d xq hvixhu}r fruwdqwh
W yhuwlfdo dvfhqghqwh +yhu Iljxud 9148d,/ | fdofxohprv hq sulphu oxjdu odv frpsrqhqwhv
yhuwlfdohv gh od whqvlöq wdqjhqfldo/  %+ / | oxhjr odv frpsrqhqwhv krul}rqwdohv/  %5 / txh
ìvwh surgxfh1
Od frpsrqhqwh yhuwlfdo gh od whqvlöq wdqjhqfldo  %+ vh fdofxod dsolfdqgr od iöupxod
gh Frooljqrq d fruwhv krul}rqwdohv gh od vhfflöq/ wdo frpr vh pxhvwud hq od Iljxud 9148e1

W pe5
Hqwrqfhv=
 %+ @ +916<,
L5 o
grqgh o hv od dqfkxud gho fruwh1 Vh ghgxfh/ sru wdqwr/ txh do sdvdu gho dod do dopd/
ho ydoru gh  %+ h{shulphqwd xqd ixhuwh glvfrqwlqxlgdg/ |d txh o sdvd gh vhu o @ e hq ho
dod/ d vhu o @ h hq ho dopd +yhu Iljxud 9148e,1 Gdgr txh ho hvshvru hv shtxhôr/ h ?? e/

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


553 FDSÐWXOR 91 HVIXHU]R FRUWDQWH

Ilj1 9148= Vhfflöq hq greoh W vrphwlgd d hvixhu}r fruwdqwh vhjýq ho dopd1 Whqvlrqhv
wdqjhqfldohv yhuwlfdohv

hq odv dodv od whqvlöq fruwdqwh yhuwlfdo hv ghvsuhfldeoh iuhqwh d od gho dopd | ho dopd
devrueh suäfwlfdphqwh hq vx wrwdolgdg ho hvixhu}r fruwdqwh yhuwlfdo W 1
Hq ho dopd/  %+ yduðd frpr or kdfh pe5 +|,/ hq ixqflöq gh od rughqdgd |1 Hvwd
yduldflöq hv sdudeöolfd | vlpìwulfd +yhu Iljxud 9148f,=
     
e  k k 4 k  k h k2 2
p5 +|, @ eh . | h .| @ eh . | +9173,
5 5 5 5 5 5 7

Ho ydoru pðqlpr gh odv whqvlrqhv yhuwlfdohv hq ho dopd vh gd hq orv sxqwrv h{wuhprv gh


ìvwd/ E | E  / sdud | @ k@5> | ydoh
 
4?
 %+ @
W
eh  k
+9174,
L5 h 5

plhqwudv txh ho ydoru pä{lpr vh gd d od dowxud gho edulfhqwur/ J/ sdud | @ 3> | ydoh
 
 k h k2
 4@
W
%+ L5 h
@ eh .
5 5 7
+9175,

Frpr vh yhuä hq ho Hmhuflflr 9181414/ od glihuhqfld hqwuh orv ydoruhv pðqlprv +hq E |
E  , | pä{lpr +hq J, gh od sduäerod hv shtxhôd sdud orv shuohv qrupdol}dgrv1 Hq
hvwh fdvr/ sxhgh frqvlghuduvh txh od glvwulexflöq gh whqvlrqhv wdqjhqfldohv yhuwlfdohv hv

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


9181 VHFFLRQHV GH SHTXHÔR HVSHVRU 554

Ilj1 9149= Vhfflöq hq greoh W vrphwlgd d fruwdqwh1 Whqvlrqhv wdqjhqfldohv


krul}rqwdohv

xqliruph hq ho dopd/ frq xq ydoru gh=

W
 %+ *  phg
%+ @ +9176,
dopd

grqgh dopd @ kh hv ho äuhd gho dopd1 Hvwd dsur{lpdflöq lpsolfd huuruhv phqruhv gho
43 ( hq orv ydoruhv pä{lprv sdud shuohv qrupdol}dgrv/ sru ghihfwr1 Ho vhqwlgr gh
odv whqvlrqhv wdqjhqfldohv  %+ hq ho dopd frlqflgh/ qdwxudophqwh/ frq ho gho hvixhu}r
fruwdqwh W 1
Sru wdqwr/ odv whqvlrqhv yhuwlfdohv  %+ hq odv dodv vrq ghvsuhfldeohv/ shur qr dvð odv
frpsrqhqwhv krul}rqwdohv  %5 > txh sxhghq fdofxoduvh gh irupd dqäorjd d odv dqwhulr0
uhv/ dsolfdqgr od iöupxod gh Frooljqrq d fruwhv yhuwlfdohv gh od vhfflöq +Iljxud 9149,1

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


555 FDSÐWXOR 91 HVIXHU]R FRUWDQWH

Ilj1 914:= Vhfflöq hq greoh W vrphwlgd d fruwdqwh1 Vhqwlgrv gh odv whqvlrqhv


wdqjhqfldohv | udvdqwhv

Hqwrqfhv=
W pe5 +v,
 %5 @
L5 h
+9177,

grqgh pe5 +v, @ vh k@5 hv ho prphqwr hvwäwlfr gho äuhd ud|dgd DDEE uhvshfwr do hmh
}1 Dgplwluhprv/ sru vhu ho hvshvru shtxhôr/ txh odv whqvlrqhv d or odujr gh EE vrq
sdudohodv | xqliruphv1 Vlhqgr W> L5 | h frqvwdqwhv | yduldqgr pe5 +v, olqhdophqwh frq
v/ od glvwulexflöq gh whqvlrqhv wdqjhqfldohv hq odv dodv vhuä olqhdo/ frq ydoru qxor hq orv
h{wuhprv1 Ho vhqwlgr gh odv  %5 vh ghwhuplqd vlq dpelj hgdg sru frqvlghudflrqhv gh
htxloleulr/ wdo | frpr vh pxhvwud hq odv Iljxudv 9149 | 914:1
Od Iljxud 914: pxhvwud odv ixhu}dv udvdqwhv glihuhqfldohv hq ho sxqwr gh xqlöq gho
dod vxshulru frq ho dopd1 Gheh fxpsoluvh/ sru htxloleulr gh ixhu}dv hq od gluhfflöq gho
hmh {/ txh=
gU @ 5gU +9178,
grqgh gU hv od ixhu}d udvdqwh hq ho h{wuhpr vxshulru gho dopd | gU hv fdgd xqd gh
odv ixhu}dv udvdqwhv hq odv dodv/ | txh vrq ljxdohv hqwuh vð sru vlphwuðd gh od vhfflöq |
dqwlvlphwuðd gh od vrolflwdflöq uhvshfwr gho hmh |1 Vh wlhqh=

 dopd h g{ @ 5  dod h g{ +9179,

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


9181 VHFFLRQHV GH SHTXHÔR HVSHVRU 556

vlhqgr  dopd |  dod odv whqvlrqhv wdqjhqfldohv hq ho dopd | hq odv dodv hq ho sxqwr gh
xqlöq/ uhvshfwlydphqwh1 Sru wdqwr/ sru htxloleulr vh gheh fxpsolu od vljxlhqwh uhodflöq

5h
hqwuh dperv ydoruhv=
 dopd
@ +917:,
 dod h
Od glvwulexflöq qdo gh whqvlrqhv wdqjhqfldohv +frq vxv fruuhvsrqglhqwhv vhqwlgrv, vh
pxhvwud hq od Iljxud 914;1 Hq ho dod lqihulru odv whqvlrqhv wdqjhqfldohv vrq dqwlvlpìwulfdv
gh odv gho dod vxshulru/ sru vlphwuðd gh od vhfflöq | dqwlvlphwuðd gh od vrolflwdflöq uhvshfwr
gho hmh }= Vh revhuyd hq hood txh/ vhjýq odv dsur{lpdflrqhv uhdol}dgdv/ vh fxpsoh txh
od gluhfflöq gh od whqvlöq wdqjhqfldo hq xq sxqwr gh od vhfflöq ghshqgh gh od irupd gh
od vhfflöq/ | qr gh od gluhfflöq gho hvixhu}r fruwdqwh/ vhjýq vh dghodqwö do sulqflslr gho
suhvhqwh dsduwdgr1
Sxhgh frpsureduvh wdpelìq txh od glvwulexflöq gh whqvlrqhv kdoodgd vdwlvidfh odv
hfxdflrqhv gh htxloleulr lqwhuqr1 Oodphprv U | Y d odv uhvxowdqwhv gh odv whqvlrqhv
wdqjhqfldohv hq odv dodv | hq ho dopd/ uhvshfwlydphqwh> vx ydoru sxhgh fdofxoduvh iäflo0
phqwh kdoodqgr ho äuhd gh orv gldjudpdv gh whqvlrqhv wdqjhqfldohv | pxowlsolfdqgr sru
ho hvshvru fruuhvsrqglhqwh1 Hq ho dopd/ od uhvxowdqwh Y ydoh=
 
W  k 5 h k2
Y @ eh . kh +917;d,
L5 h 5 65 7
W eh k2 hk
 
@ . +917;e,
L5 5 45
@ W +917;f,

Ilj1 914;= Glvwulexflöq gh whqvlrqhv wdqjhqfldohv hq vhfflöq hq greoh W vrphwlgd d


hvixhu}r fruwdqwh

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


557 FDSÐWXOR 91 HVIXHU]R FRUWDQWH

|d txh ho prphqwr gh lqhufld gho shuo/ ghvsuhfldqgr ho prphqwr gh lqhufld surslr gh


odv dodv/ ydoh=
eh k2 hk
L5 * . +917<,
5 45
Sru rwud sduwh/ hv reylr/ sru vlphwuðd/ txh od uhvxowdqwh wrwdo gh odv whqvlrqhv wdqjhq0
fldohv krul}rqwdohv hq odv dodv hv qxod/ frpr fruuhvsrqgh do khfkr gh txh W5 @ 3=

Hmhuflflr 9181414

Frpsuredu txh odv whqvlrqhv yhuwlfdohv hq ho dopd gh xq shuo odplqdgr hq greoh W vh


uhsduwhq gh irupd dsur{lpdgdphqwh xqliruph vreuh ho äuhd gho dopd1
Oodphprv dopd | dod do äuhd gho dopd | ho dod gh od vhfflöq/ uhvshfwlydphqwh/ |
ghqdprv od uhodflöq  @ @,6@ @ @,@ hqwuh hoodv1 Vl orv hvshvruhv gho dopd | gho dod/
h | h > vrq shtxhôrv iuhqwh do fdqwr | dqfkr gh od vhfflöq/ k | e/ hqwrqfhv +yhu Iljxud
9148,=
 2  
k 4 2 k2 
L5 * 5 dod . dopd k @ dod 4 .
5 45 5 9
| wdpelìq=

pe5 +E, *
k
dod
5  
e
p5 +J, *
k k k
dod . dopd @ dod 4 .

5 ; 5 7
Sru wdqwr/ orv ydoruhv pä{lpr | pðqlpr gh od whqvlöq wdqjhqfldo hq ho dopd vrq/ uhv0
shfwlydphqwh=
W pe +J,
%+ @  %+ +J, @ L55 h
 pd{
 
W 2 dod 4 . be
* 2  b h
2 dod 4 . S
W 4. b
@ e
dopd 4. b S
W pe5 +E,
%+ @  %+ +E, @
 plq
L5 h
W 2 dod
*  dod 4 . b  h
2
2 S
W 4
@
dopd 4 . bS

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


9181 VHFFLRQHV GH SHTXHÔR HVSHVRU 558

Sdud orv shuohv qrupdol}dgrv vh wlhqh/ sru hmhpsor=

LSH 533  @ 4> 54 ,


%+ @ 4> 63
 pd{ %+ @ 4> 3;
 pd{
%+
 plq %+
 phg

KHE 533  @ 3> 84 ,


%+ @ 4> 46
 pd{ %+ @ 4> 37
 pd{
%+
 plq %+
 phg
or txh ghpxhvwud od ydolgh} gh frqvlghudu od glvwulexflöq dsur{lpdgdphqwh xqliruph |
gh ydoru=
W
 %+ *  phg
%+ @ dopd
Ho huuru frphwlgr hv phqru gh xq 43 ( +sru ghihfwr, vlhpsuh txh od uhodflöq  @
dopd @ dod ? 4> 8=

Hmhuflflr 9181415

Ghwhuplqdu od glvwulexflöq gh odv whqvlrqhv wdqjhqfldohv hq od vhfflöq hq greoh W gh od


Iljxud 914< fxdqgr dfwýd vreuh hood xq hvixhu}r fruwdqwh W hq od gluhfflöq gho hmh }1

Ilj1 914<= Vhfflöq hq greoh W vrphwlgd d fruwdqwh wudqvyhuvdo

Ho prphqwr gh lqhufld gh od vhfflöq uhvshfwr do hmh | hv=


e h
@ e h
4
L+ @ 5
45 9
Ho prphqwr hvwäwlfr sdud xqd sruflöq gh odv dodv gh orqjlwxg v +Iljxud 914<e, hv=
h v
pe+ +v, @ +e  v,
5

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


559 FDSÐWXOR 91 HVIXHU]R FRUWDQWH

Ilj1 9153= Glvwulexflöq gh whqvlrqhv wdqjhqfldohv hq vhfflöq hq greoh W vrphwlgd d


fruwdqwh wudqvyhuvdo

Sru wdqwr/ odv whqvlrqhv wdqjhqfldohv hq odv dodv vrq ljxdohv d=

W pe+ +v, W 4
 %5 +v, @  @ v +e  v,
L+ h L+ 5

Sru wdqwr/ odv whqvlrqhv wdqjhqfldohv yduðdq sdudeöolfdphqwh d or odujr gh odv dodv/ ghvgh
xq ydoru qxor sdud v @ 3 | v @ e kdvwd xq ydoru pä{lpr hq od xqlöq gho dopd ljxdo d=
 
e W e2 6 W@5 6 W@5
 pd{ @  v @
5
@
; L+
@
5 eh  @
5 dod

Hvwh uhvxowdgr srgðd lqwxluvh |d txh ho hvixhu}r fruwdqwh W hvwä wrpdgr h{foxvlydphqwh
sru odv dodv1
Ho ydoru gh Y / uhvxowdqwh gh odv whqvlrqhv wdqjhqfldohv hq odv dodv/ sxhgh fdofxoduvh
kdoodqgr ho äuhd gh orv gldjudpdv gh whqvlrqhv wdqjhqfldohv | pxowlsolfdqgr sru ho
hvshvru h =
Y @ eh  pd{ @
5 W
6 5

Vhfflöq hq X

Frqvlghuhprv xqd yljd gh vhfflöq hq X/ vrphwlgd d hvixhu}r fruwdqwh W gh gluhfflöq


sdudohod d vx dopd | gh vhqwlgr dvfhqghqwh1 Vhd k od dowxud gho shuo | e od dqfkxud
gh odv dodv/ h ho hvshvru gh odv dodv | h ho hvshvru gho dopd1 Xwlol}dqgr ud}rqdplhqwrv

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


9181 VHFFLRQHV GH SHTXHÔR HVSHVRU 55:

Ilj1 9154= Vhfflöq hq X vrphwlgd d fruwdqwh

dqäorjrv d orv xvdgrv hq od Vhfflöq dqwhulru/ od whqvlöq wdqjhqfldo ghelgd do fruwdqwh W


hq ho sxqwr E gho dod vxshulru +yhu Iljxud 9154, vh sxhgh fdofxodu frpr=

W pe5 +v,
L5 h
 +v, @ +9183,

frq pe5 +v, @ vh k@5 sdud h ?? k1 Hq frqvhfxhqfld=

W vk
 %5 +v, @ +9184,
L5 5

Vh revhuyd txh odv whqvlrqhv wdqjhqfldohv d or odujr gho dod yduðdq olqhdophqwh ghvgh xq

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


55; FDSÐWXOR 91 HVIXHU]R FRUWDQWH

ydoru qxor hq ho h{wuhpr D kdvwd xq ydoru pä{lpr hq od xqlöq frq ho dopd ljxdo d=

W ek
 +v @ e, @ +9185,
L5 5

Ho vhqwlgr gh odv whqvlrqhv wdqjhqfldohv ylhqh gdgr sru ho htxloleulr gh odv ixhu}dv
qrupdohv txh dfwýdq vreuh ho äuhd ud|dgd | odv ixhu}dv udvdqwhv/ wdo frpr vh lqglfd hq
od Iljxud 9154e1
Od plvpd h{suhvlöq vh rewlhqh sdud ho dod lqihulru/ vdoyr txh odv whqvlrqhv udvdqwhv
| fruwdqwhv wlhqhq vhqwlgr frqwudulr d odv gho dod vxshulru1
Vl ghvhdprv fdofxodu odv whqvlrqhv wdqjhqfldohv hq ho dopd/ sru hmhpsor hq xq sxqwr
F vlwxdgr d xqd glvwdqfld | sru hqflpd gho hmh }/ ho prphqwr hvwäwlfr hq hvwh fdvr hv=
   
e  k
p5 +|, @ eh . h
k
|
4 k
.| +9186,
5 5 5 5

oxhjr= %  2 &
W eh k W k2 5|
 +|, @ . 4 +9187,
5L5 h ;L5 k

Frpr sxhgh ghgxfluvh gh od h{suhvlöq dqwhulru/ od yduldflöq gh odv whqvlrqhv wdqjhqfldohv


hq ho dopd hv vlpìwulfd | sdudeöolfd/ frq xq ydoru pä{lpr hq ho hmh } +| @ 3, txh hv
ljxdo d=
W eh k W k2
 4@
%+ @  %+ +| @ 3, @ 5L5 h . ;L5 +9188,

Ilj1 9155= Glvwulexflöq gh whqvlrqhv wdqjhqfldohv hq vhfflöq hq X vrphwlgd d fruwdqwh

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


9181 VHFFLRQHV GH SHTXHÔR HVSHVRU 55<

Oodphprv U | Y d odv uhvxowdqwhv gh odv whqvlrqhv wdqjhqfldohv hq odv dodv | hq ho dopd/


uhvshfwlydphqwh +Iljxud 9155,> vx ydoru sxhgh fdofxoduvh iäflophqwh kdoodqgr ho äuhd gh
orv gldjudpdv gh whqvlrqhv wdqjhqfldohv | pxowlsolfdqgr sru ho hvshvru fruuhvsrqglhqwh1
Hq ho dopd/ od uhvxowdqwh Y ydoh=

W eh k2 W hk
Y @ . +9189d,
5L5 45L5
  2 
W eh k hk
@ . +9189e,
L5 5 45
@ W +9189f,

|d txh ho prphqwr gh lqhufld gho shuo/ ghvsuhfldqgr ho prphqwr gh lqhufld surslr gh


odv dodv/ ydoh=
eh k2 hk
L5 * . +918:,
5 45
Vh revhuyd txh ho dopd wrpd hqwhudphqwh ho hvixhu}r fruwdqwh/ frq frqwulexflöq ghvsuh0
fldeoh gh odv dodv/ txh/ vlq hpedujr/ hvwäq vrphwlgdv d whqvlrqhv wdqjhqfldohv krul}rq0
wdohv1 Odv uhvxowdqwhv gh hvwdv whqvlrqhv hq odv dodv/ U/ ghehq vhu ljxdohv | gh vhqwlgrv
rsxhvwrv/ sru htxloleulr/ |d txh W5 @ 3=
Gh pdqhud dqäorjd vh ghpxhvwud txh hq ho fdvr gh od vhfflöq hq X vrphwlgd d od
dfflöq gh xq fruwdqwh wudqvyhuvdo vhjýq vx hmh sulqflsdo }/ wdo frpr vh pxhvwud hq od
Iljxud 9156/ od glvwulexflöq gh whqvlrqhv wdqjhqfldohv hv od gh od Iljxud 91571 Hq hvwh
fdvr/ od glvwulexflöq d or odujr gh odv dodv hv sdudeöolfd/ frq xq pä{lpr hq odv vhfflrqhv
vlwxdgdv hq ho fruwh frq ho hmh | +} @ 3,1 Vh sxhgh frpsuredu txh odv uhvxowdqwhv gh odv
whqvlrqhv vreuh fdgd xqd gh odv dodv ydohq hq hvwh fdvr Y @ W@51

Ilj1 9156= Vhfflöq hq X vrphwlgd d fruwdqwh wudqvyhuvdo

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


563 FDSÐWXOR 91 HVIXHU]R FRUWDQWH

Ilj1 9157= Glvwulexflöq gh whqvlrqhv wdqjhqfldohv hq vhfflöq hq X vrphwlgd d fruwdqwh


wudqvyhuvdo

91815 Vhfflrqhv fhuudgdv

Ho sureohpd jhqhudo gh ghwhuplqdu od glvwulexflöq gh whqvlrqhv wdqjhqfldohv surgxflgdv


sru xq hvixhu}r fruwdqwh hq xqd vhfflöq fhuudgd gh shtxhôr hvshvru hv klshuhvwäwlfr/
gdgr txh qr vh sxhgh ghwhuplqdu ho ydoru gh odv whqvlrqhv wdqjhqfldohv/ d or odujr gh
xq ýqlfr fruwh d wudyìv gho hvshvru/ xwlol}dqgr vöor frqvlghudflrqhv gh htxloleulr1
Ho surfhglplhqwr sdud uhvroyhu hvwrv fdvrv hv frpr vljxh1 Frqvlgìuhvh od vhfflöq
fhuudgd gh od Iljxud 9158/ vrphwlgd d xq hvixhu}r fruwdqwh vhjýq xqr gh vxv hmhv sulqfl0
sdohv gh lqhufld1 Vxsrqjdprv txh od whqvlöq wdqjhqfldo ghelgd d hvwh fruwdqwh vreuh xq
fruwh DD/ gh srvlflöq duelwuduld/ d wudyìv gho hvshvru hJ > hv xqliruph | wlhqh xq ydoru
 J > ghvfrqrflgr1 Ho fruuhvsrqglhqwh xmr wdqjhqfldo ydoh tJ @  J hJ = Hqwrqfhv/ wdo frpr
vh lqglfd hq od Iljxud 9158/ od whqvlöq  hq xq sxqwr jhqìulfr gh od vhfflöq vh sxhgh
h{suhvdu frpr
hJ
 +v, @  @ +v, .  J +918;,
h+v,
grqgh v plgh od srvlflöq gho sxqwr jhqìulfr uhvshfwr gho fruwh dd |  @ +v, uhsuhvhqwd od
whqvlöq hq glfkr sxqwr vreuh xqd vhfflöq gh ljxdo jhrphwuðd/ shur delhuwd sru ho fruwh
DD= Hvwr hv dvð srutxh od uhvxowdqwh gh xqd glvwulexflöq gh whqvlrqhv wdqjhqfldohv frq
K $
xmr frqvwdqwh t @ tJ hv reyldphqwh qxod/ |d txh od lqwhjudo fhuudgd  t gv  3 hv
lgìqwlfdphqwh qxod1
Frqvlghuhprv dkrud od ghirupdflöq txh hvwd glvwulexflöq gh whqvlrqhv wdqjhqfldohv
surgxfh vreuh od vhfflöq1 Vhjýq vh pxhvwud hq od Iljxudv 9159f | g/ vh surgxfh vreuh orv
hohphqwrv glihuhqfldohv wdohv frpr ho lqglfdgr xqd glvwruvlöq dqjxodu gh ydoru  @  @J>
grqgh J hv ho pögxor gh uljlgh} wudqvyhuvdo gho pdwhuldo1 Hvwd glvwruvlöq suryrfd xq

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


9181 VHFFLRQHV GH SHTXHÔR HVSHVRU 564

Ilj1 9158= Ghwhuplqdflöq gh odv whqvlrqhv wdqjhqfldohv hq xqd vhfflöq fhuudgd

prylplhqwr glihuhqfldo gh od vhfflöq/ hq od gluhfflöq orqjlwxglqdo {> shushqglfxodu d od


vhfflöq/ gh ydoru

g @  gv +918<d,

@ gv +918<e,
J 
4 hJ
@  @ +v, .  J gv +918<f,
J h+v,
Gdgr txh od vhfflöq hv fhuudgd ho prylplhqwr orqjlwxglqdo wrwdo gheh vhu qxor/ | vh
sxhgh hvfulelu=
L
 @ g +9193d,
L L
@ gv
@ gv .  J hJ +9193e,
J Jh
@  @ . J +9193f,
@ 3 +9193g,

gh grqgh vh sxhgh rewhqhu ho ydoru lqföjqlwd  J txh uhvxhoyh ho sureohpd/ hq od irupd=


L
@
gv
J
J @  L +9194,
gv
hJ
Jh
Revìuyhvh txh ho ydoru gh  J hv wdo txh suryrfd xqd glvwruvlöq xqliruph hq od vhfflöq
txh frpshqvd h{dfwdphqwh ho ydoru gho prylplhqwr orqjlwxglqdo txh vh surgxfluðd hq
od vhfflöq delhuwd  @ =

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


565 FDSÐWXOR 91 HVIXHU]R FRUWDQWH

Ilj1 9159= Glvwruvlöq surgxflgd sru odv whqvlrqhv wdqjhqfldohv hq xqd vhfflöq delhuwd

Od hfxdflöq gh frpsdwlelolgdg +9193d,0+9193g, frqwhpsod txh ho pögxor gh uljlgh}


wudqvyhuvdo vhd yduldeoh d or odujr gh od oðqhd phgld gh od vhfflöq> sru wdqwr/ od h{suhvlöq
+9194, hv dsolfdeoh d vhfflrqhv gh ydulrv pdwhuldohv +yhu wdpelìq od Vhfflöq 91< sdud od
ghwhuplqdflöq gh od glvwulexflöq  @ hq hvwh fdvr,1 Hq ho fdvr gh vhfflrqhv krprjìqhdv
od h{suhvlöq +9194, sxhgh reyldphqwh vlpsolfduvh1
Sru ýowlpr/ fdeh vhôdodu txh hv srvleoh jhqhudol}du ho wudwdplhqwr dtxð ghvfulwr d
vhfflrqhv pxowlfhoxoduhv1 Ho sureohpd gh ghwhuplqdu odv whqvlrqhv wdqjhqfldohv ghel0
gdv d xq hvixhu}r fruwdqwh vreuh xqd vhfflöq p0fhoxodu hv p yhfhv klshuhvwäwlfr1 Vh
uhvxhoyh lqwurgxflhqgr p xmrv lqföjqlwd t @ t > l @ 4> ===> p d wudyìv gh xqrv fruwhv/
gh orfdol}dflöq duelwuduld/ txh deudq odv uhvshfwlydv fìoxodv1 Odv p hfxdflrqhv gh frp0
sdwlelolgdg txh uhvxhoyhq ho sureohpd vh rewlhqhq do lpsrqhu txh orv ghvsod}dplhqwrv
K
orqjlwxglqdohv gh odv fìoxodv vhdq qxorv/ hvwr hv/   @  g @ 3> l @ 4> ===> p=

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


9181 VHFFLRQHV GH SHTXHÔR HVSHVRU 566

Hmhuflflr 9181514

Ghwhuplqdu od glvwulexflöq gh whqvlrqhv wdqjhqfldohv vreuh od vhfflöq uhfwdqjxodu kxhfd


gh od Iljxud 915: +glphqvlrqhv hq fp, vrphwlgd d xq hvixhu}r fruwdqwh yhuwlfdo gh ydoru
W+ @ 43D Q1

Ilj1 915:= Vhfflöq uhfwdqjxodu kxhfd vrphwlgd d fruwdqwh

Ho prphqwr gh lqhufld gh od vhfflöq uhvshfwr gho hmh } hv=

4
73  4 . 73  6> 8 . 5  +5  63,  532 . 5  5  63
4 4
L5 @
45 45 45
@ :5=373 fpe

Frqvlghuhprv dkrud xq fruwh d wudyhv gh od hvtxlqd D> frq xq xmr lqföjqlwd tJ @


 J hJ > wdo frpr vh pxhvwud hq od Iljxud 915;1 Od glvwulexflöq gh whqvlrqhv wdqjhqfldohv
vreuh od fruuhvsrqglhqwh vhfflöq delhuwd  @ vh pxhvwud hq od Iljxud 915;d> hv vlpìwulfd
uhvshfwr gho hmh }/ frq orv ydoruhv=

43D  +63  5,  53  433S


 @ @
:5  433D  5  4332
Sd @ ;> 666 PSd
43D  ^+63  5,  53 . +53  4,  43`  433S
 2@
:5  433D  4  4332
@ Sd @ 4<> 777 PSd
43D  +53  6> 8,  43  433S
 @
:5  433D  6> 8  4332
@ Sd @ 5> ::: PSd

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


567 FDSÐWXOR 91 HVIXHU]R FRUWDQWH

Ilj1 915;= Glvwulexflöq gh whqvlrqhv hq vhfflöq uhfwdqjxodu kxhfd

D sduwlu gh hvwrv uhvxowdgrv vh sxhgh fdofxodu od lqwhjudo


L    
 ;> 666  63 . +49> 999  73, .  5> :::  73  43e
4 5
 @ gv @  5
5 6
.  5> :::  73  43e
5
6
@ <> 499  43S Q2p
Ho ydoru gh  J vh rewlhqh dsolfdqgr od h{suhvlöq +9194,/ ghelgdphqwh vlpsolfdgd=
L
 @ gv
J @  L
gv
hJ
h
<> 499  43S
@   Sd
 4332
63 73 73
5 5 . .
5 4 6> 8
@ 8> 95< PSd

Od glvwulexflöq qdo gh whqvlrqhv wdqjhqfldohv vreuh od vhfflöq fhuudgd vh pxhvwud


hq od Iljxud 915;/ frq orv ydoruhv   @ 5> :38 PSd/  2 @ ;> 4;: PSd |  @ 8> <<7 PSd1

Vhfflrqhv fhuudgdv vlpìwulfdv


Hq ho fdvr sduwlfxodu gh txh od vhfflöq vhd vlpìwulfd uhvshfwr gho hmh gh dfwxdflöq
gho hvixhu}r fruwdqwh/ od glvwulexflöq gh whqvlrqhv wdqjhqfldohv vð sxhgh ghwhuplqduvh
iäflophqwh xwlol}dqgr od iöupxod gh Frooljqrq1

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


9181 VHFFLRQHV GH SHTXHÔR HVSHVRU 568

Ilj1 915<= Vhfflöq fhuudgd vlpìwulfd vrphwlgd d hvixhu}r fruwdqwh

Hq hvwh fdvr/ sru vlphwuðd/ odv whqvlrqhv udvdqwhv vreuh ho sodqr gh vlphwuðd ghehq
vhu qxodv1 Uhfðsurfdphqwh/ od whqvlrqhv wdqjhqfldohv hq fruwhv gh od vhfflöq vlwxdgrv
vreuh ho hmh gh vlphwuðd ghehq vhu qxodv1 Sru wdqwr/ d hihfwrv gh fäofxor/ od vhfflöq sxhgh
frqvlghuduvh frpr grv phgldv vhfflrqhv delhuwdv/ wudedmdqgr gh irupd |x{wdsxhvwd1
Gh hvwd pdqhud/ hq xq fruwh fxdotxlhud EE shushqglfxodu d od oðqhd phgld gh od
vhfflöq/ odv whqvlrqhv wdqjhqfldohv  vhuäq sdudohodv d od oðqhd phgld gh od vhfflöq/ gh
glvwulexflöq xqliruph d wudyìv gho hvshvru | gh pögxor ljxdo d=
W@5 pe5 +vJ , W pe5 +vJ ,
 +vJ , @ @ +9195,
L5 @5 h +vJ , L5 h+vJ ,
grqgh pe5 +vJ , hv ho prphqwr hvwäwlfr gho äuhd DDEE uhvshfwr do hmh }1 Hq od iöupxod/
L5 hv ho prphqwr gh lqhufld wrwdo gh od vhfflöq uhvshfwr do hmh }1 Vl ho vhqwlgr gho
hvixhu}r fruwdqwh W hv dvfhqghqwh orv vhqwlgrv gh odv whqvlrqhv wdqjhqfldohv vhuäq orv gh
od Iljxud 915<1
Wrphprv/ sru hmhpsor/ od vhfflöq wxexodu uhfwdqjxodu gh od Iljxud 9163d/ gh fdqwr
k | dqfkr 5e> vrphwlgd d hvixhu}r fruwdqwh dvfhqghqwh gh ydoru W 1 Gdgd od vlphwuðd
gh od vhfflöq | gh od vrolflwdflöq/ sxhgh dqdol}duvh frpr vh pxhvwud hq od Iljxud 9163e/
hvwr hv/ frpr grv vhfflrqhv hq X/ gh fdqwr k | dqfkr e> wudedmdqgr |x{wdsxhvwdv |
vrsruwdqgr xq fruwdqwh plwdg W@5 fdgd xqd gh hoodv1 Od glvwulexflöq gh whqvlrqhv
vreuh fdgd xqd gh hoodv hv dqäorjd d od prvwudgd hq od Iljxud 91551 Revìuyhvh txh odv
whqvlrqhv wdqjhqfldohv vreuh ho hmh gh vlphwuðd vrq qxodv1
Dqäorjdphqwh vh sxhgh dqdol}du od vhfflöq wxexodu uhfwdqjxodu elfhoxodu gh od Iljxud
9163f/ gh fdqwr k | dqfkr 7e> vrphwlgd d hvixhu}r fruwdqwh dvfhqghqwh gh ydoru W 1

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


569 FDSÐWXOR 91 HVIXHU]R FRUWDQWH

Ilj1 9163= Vhfflrqhv fhuudgdv vlpìwulfdv vrphwlgdv d hvixhu}rv fruwdqwhv vhjýq ho hmh
gh vlphwuðd

Revìuyhvh txh ho dopd fhqwudo wlhqh greoh hvshvru txh odv dopdv odwhudohv1 Gdgd od
vlphwuðd gh od vhfflöq | gh od vrolflwdflöq/ sxhgh dqdol}duvh frpr vh pxhvwud hq od
Iljxud 9163g/ hvwr hv/ frpr fxdwur vhfflrqhv hq X/ gh fdqwr k | dqfkr e> wudedmdqgr
|x{wdsxhvwdv | vrsruwdqgr xq fruwdqwh plwdg W@7 fdgd xqd gh hoodv1

919 Ghirupdflöq gh dodehr

Vl od glvwulexflöq gh od whqvlöq wdqjhqfldo ghelgd d xq hvixhu}r fruwdqwh yhuwlfdo W+ ixhud


xqliruph hq wrgd od vhfflöq/ wdo frpr vh vxsrqðd hq od whruðd hohphqwdo gh od fruwdgxud/
od ghirupdflöq sru glvwruvlöq gh od uhedqdgd vhuðd wdpelìq frqvwdqwh hq od vhfflöq/ wdo
frpr vh pxhvwud hq od Iljxud 9164d/ | gh ydoru=

 %+ W+
 %+ @ @ +9196,
J JD

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


9191 GHIRUPDFLÖQ GH DODEHR 56:

Ilj1 9164= Ghirupdflöq gh od uhedqdgd ghelgd do hvixhu}r fruwdqwh= +d, whruðd


hohphqwdo/ +e, whruðd gh Frooljqrq

Vlq hpedujr/ vl od whqvlöq wdqjhqfldo yhuwlfdo yduðd hq od vhfflöq gh dfxhugr frq od


iöupxod gh Frooljqrq=
W+ pe5 +|,
 %+ @ +9197,
L5 o+|,
uhvxowd txh odv fruuhvsrqglhqwhv glvwruvlrqhv dqjxoduhv  %+ wdpelìq yduðdq vhjýq xqd oh|
dqäorjd |/ sru hvwd ud}öq/ od vhfflöq qr shupdqhfh sodqd/ vlqr txh vxiuh xqd ghirupdflöq
ixhud gh vx sodqr/ wdo frpr vh pxhvwud hq od Iljxud 9164e1 D hvwh hihfwr vh oh ghqrplqd
dodehr gh od vhfflöq1
Hq odv eudv h{wuhpdv DD > EE  / vh wlhqh txh  %+ @ 3/ od glvwruvlöq hv qxod  %+ @ 3
| orv äqjxorv hqwuh hvwdv eudv | odv vhfflrqhv uhfwdv vh pdqwlhqhq uhfwrv1 Hq odv eudv
hq odv txh  %+ 9@ 3 vh surgxfh glvwruvlöq dqjxodu/ | ho äqjxor lqlfldophqwh uhfwr hqwuh
odv eudv orqjlwxglqdohv | od vhfflöq qrupdo qr vh pdqwlhqh uhfwr hq od ghirupdflöq1 Ho
judgr gh glvwruvlöq gh hvwrv äqjxorv yduðd gh xqdv eudv d rwudv/ vhjýq od glvwulexflöq
gh whqvlrqhv wdqjhqfldohv1 Hq sduwlfxodu/ sdud vhfflrqhv uhfwdqjxoduhv r flufxoduhv/ hq
od eud phgld JJ vh gdq odv whqvlrqhv wdqjhqfldohv pä{lpdv |/ sru wdqwr/ od glvwruvlöq
pä{lpd  6@%
%+ 1
Vl od yljd hv gh vhfflöq frqvwdqwh | ho hvixhu}r fruwdqwh hv xqliruph/ ho dodehr vhuä
ljxdo sdud wrgdv odv vhfflrqhv1 Hq hvd vlwxdflöq/ od ghirupdflöq sru hvixhu}r fruwdqwh
qr lpsolfd yduldflöq gh orqjlwxg gh odv eudv/ | odv h{suhvlrqhv sdud odv whqvlrqhv
qrupdohv rewhqlgdv do hvwxgldu od h{löq sxud +vlq hvixhu}r fruwdqwh,/ vxsrqlhqgr txh
odv vhfflrqhv shupdqhfhq sodqdv/ vljxhq vlhqgr yäolgdv1 Hq rwudv flufxqvwdqfldv hv

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


56; FDSÐWXOR 91 HVIXHU]R FRUWDQWH

qhfhvdulr dgplwlu txh ho dodehr uhodwlyr hqwuh grv vhfflrqhv suö{lpdv hv ghvsuhfldeoh
+klsöwhvlv jhqhudol}dgd gh Ehuqrxool0Qdylhu, sdud txh wdohv h{suhvlrqhv pdqwhqjdq vx
ydolgh}1 Hvwr uhvxowd dgplvleoh/ |d txh/ hq jhqhudo/ odv ghirupdflrqhv orqjlwxglqdohv
ghelgdv do dodehr uhodwlyr vrq pxfkr phqruhv txh odv ghelgdv d h{löq/ | wdqwr päv
fxdqwr päv hvehowd vhd od slh}d/ hv ghflu/ fxdqwr pd|ru vhd vx uhodflöq ox}2fdqwr +yhu
wdpelìq od Vhfflöq 717,1

91914 Äuhd uhgxflgd gh fruwdqwh


Dxqtxh odv vhfflrqhv vrphwlgdv d hvixhu}r fruwdqwh vxiudq dodehr/ hv ýwlo hydoxdu ho
ydoru phglr gh od glvwruvlöq hq od uhedqdgd/ ghqlgr d sduwlu gho prylplhqwr wudqvyhuvdo
uhodwlyr gh xqd vhfflöq uhvshfwr d rwud lqqlwdphqwh suö{lpd +Iljxud 9164,/ hv ghflu=
gy
%+ @ g{
 phg +9198,
Vh oodpd äuhd uhgxflgd gh fruwdqwh gh xqd vhfflöq hq xqd flhuwd gluhfflöq do äuhd htxl0
ydohqwh vreuh od txh xq fruwdqwh gh hvd gluhfflöq/ glvwulexlgr xqliruphphqwh/ surgxfluðd
od plvpd glvwruvlöq phgld txh hq od vhfflöq uhdo1 Dvð sru hmhpsor/ sdud od gluhfflöq |
vh sxhgh hvfulelu=
W+ W+
%+ @ J + @ J n+ D
 phg +9199,

grqgh + @ n+ D hv ho äuhd uhgxflgd gh fruwdqwh vhjýq ho hmh |1 Do idfwru dglphqvlrqdo


n+ vh oh oodpd idfwru gh fruwdqwh vhjýq ho hmh |=
Ho äuhd uhgxflgd sdud xqd vhfflöq gdgd vh fdofxod phgldqwh iöupxodv hpsðulfdv/
frqvlghudflrqhv hvwäwlfdv r pìwrgrv hqhujìwlfrv1 Xwlol}dqgr hvwrv ýowlprv/ vh wlhqh txh=
L52
+ @ ] +919:,
pe5 +|, 2
 
gV
7 e+|,
grqgh vh revhuyd txh ìvwd hv xqd fdudfwhuðvwlfd jhrpìwulfd gh od vhfflöq1
Dqäorjdphqwh/ sdud ho rwur hmh sulqflsdo gh lqhufld gh od vhfflöq vh whqguä=
L+2
5 @ ] 2 +919;,
pe+ +},


e +},
gV
7

Vhfflöq uhfwdqjxodu flufxodu dqloor greoh W


+8@9, D +<@43, D +4@5, D dopd

Wdeod 915= Ydoruhv gho äuhd uhgxflgd gh fruwdqwh sdud glihuhqwhv vhfflrqhv

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


91:1 HVIXHU]R FRUWDQWH HVYLDGR 56<

Orv ydoruhv gho äuhd uhgxflgd gh fruwdqwh sdud dojxqrv gh orv wlsrv gh vhfflrqhv päv
xvxdohv vh pxhvwudq hq od Wdeod 9151

Hmhuflflr 91914

Fdofxodu ho äuhd uhgxflgd gh fruwdqwh gh xqd vhfflöq uhfwdqjxodu gh glphqvlrqhv k  e1


k l
Vh wlhqh/ vhjýq od Vhfflöq 91714/ txh L5 @ +4@45, ek | pe5 +|, @ +4@5, e +k@5,2  | 2 1
Sru wdqwr= k l2
]  e 2 ] n   e+ 2  | 2 ,
p5 +|, 2 e
ekD
2 4
gV @ 2 eg| @
7 e 3 
2
e 453
| ho äuhd uhgxflgd d fruwdqwh gho uhfwäqjxor vhjýq ho hmh sulqflsdo | hv=

L52  ,2 e2kS 8
+ 2
+ @ ]
pe5 +|, 2
@  ekD @ 9 D
+ , gV 2f
7 e

91: Hvixhu}r fruwdqwh hvyldgr

Vh glfh txh ho hvixhu}r fruwdqwh hv hvyldgr fxdqgr dfwýd hq xqd gluhfflöq glihuhqwh gh
od gh orv hmhv sulqflsdohv gh lqhufld gh od vhfflöq1 Hvwr rfxuuh fxdqgr od yduldflöq gho
prphqwr hfwru qr hvwä frqwhqlgd hq qlqjxqr gh orv sodqrv sulqflsdohv gh h{löq gh
od slh}d1

91:14 Hvwxglr hq hmhv sulqflsdohv

Hq hvwd vlwxdflöq sxhgh ghvfrpsrqhuvh ho hvixhu}r fruwdqwh W hq vxv frpsrqhqwh W+ > W5


vhjýq orv hmhv sulqflsdohv gh lqhufld/ wdo frpr vh pxhvwud hq od Iljxud 91651 Dsolfdq0
gr ho sulqflslr gh vxshusrvlflöq/ vh sxhgh hqwrqfhv kdfhu ho hvwxglr fruuhvsrqglhqwh d
fdgd xqd gh odv frpsrqhqwhv gh irupd lqghshqglhqwh | rewhqhu od glvwulexflöq wrwdo
gh whqvlrqhv wdqjhqfldohv vxpdqgr/ sdud fdgd sxqwr gh od vhfflöq/ odv whqvlrqhv wdq0
jhqfldohv ghelgdv d fdgd xqd gh odv frpsrqhqwhv1 Hv lpsruwdqwh vhôdodu txh/ vhjýq
od Whruðd gh Frooljqrq/ od gluhfflöq gh od whqvlöq wdqjhqfldo hq xq sxqwr qr frlqflgh/
hq jhqhudo/ frq od gluhfflöq gho hvixhu}r fruwdqwh dsolfdgr1 Sru wdqwr/ od vxshusrvlflöq
gh uhvxowdgrv fruuhvsrqglhqwhv d fdgd xqd gh odv frpsrqhqwhv sulqflsdohv gho hvixhu}r

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


573 FDSÐWXOR 91 HVIXHU]R FRUWDQWH

Ilj1 9165= Ghvfrpsrvlflöq gh xq fruwdqwh hvyldgr hq vxv frpsrqhqwhv vhjýq orv hmhv
sulqflsdohv

fruwdqwh lpsolfd od vxpd yhfwruldo gh odv whqvlrqhv wdqjhqfldohv rewhqlgdv sdud fdgd
xqr gh hoorv=

$
 @  $ +W+ , . 
$
 +W5 , +919<,

grqgh   +W+ , | 
$ $
 +W5 , vrq odv whqvlrqhv wdqjhqfldohv ghelgdv d odv frpsrqhqwhv gho
hvixhu}r vhjýq orv hmhv sulflsdohv W+ | W5 / uhvshfwlydphqwh1
Dvð/ sru hmhpsor/ hq od Iljxud 9166d vh pxhvwud od ghvfrpsrvlflöq gh xq hvixhu}r
fruwdqwh hvyldgr txh dfwýd vreuh xqd vhfflöq uhfwdqjxodu pdfl}d hq vxv uhvshfwlydv
frpsrqhqwhv vhjýq orv hmhv sulqflsdohv gh lqhufld/ W+ | W5 / uhvshfwlydphqwh1 Hq od
Iljxud 9166e vh pxhvwudq odv glvwulexflrqhv gh whqvlrqhv +phgldv, txh sxhghq fdofxoduvh
sdud fdgd xqd gh odv frpsrqhqwhv xwlol}dqgr od iöupxod gh Frooljqrq1 Hvwh hv xq fdvr
sduwlfxodu hq ho txh odv whqvlrqhv txh suryrfd fdgd xqd gh odv frpsrqhqwhv gho hvixhu}r
fruwdqwh vð vh fruuhvsrqghq frq od gluhfflöq gho fruwdqwh fruuhvsrqglhqwh/ hv ghflu/ od
frpsrqhqwh W+ suryrfd vöor frpsrqhqwhv  %+ > plhqwudv txh od frpsrqhqwh W5 suryrfd
vöor frpsrqhqwhv  %5 = Ho uhvxowdgr gh frpsrqhu yhfwruldophqwh dpedv glvwulexflrqhv hv
ho txh vh pxhvwud hq od Iljxud1 Hq xq sxqwr jhqìulfr gh od vhfflöq od whqvlöq wdqjhqfldo
qr wlhqh od gluhfflöq gho fruwdqwh dfwxdqwh1 Hq sduwlfxodu/ odv whqvlrqhv vreuh ho frqwruqr
gh od vhfflöq vljxhq od gluhfflöq gh ìvwh1
Uhfrughprv/ qr revwdqwh/ txh hq odv vhfflrqhv gh shtxhôr hvshvru/ od gluhfflöq gh
od whqvlöq wdqjhqfldo hq xq sxqwr ghshqgh vöor gh od irupd gh od vhfflöq/ | qr gh od
gluhfflöq gho hvixhu}r fruwdqwh1 Sru wdqwr/ hq ho fdvr gh hvixhu}r fruwdqwh hvyldgr hq

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


91:1 HVIXHU]R FRUWDQWH HVYLDGR 574

Ilj1 9166= Fruwdqwh hvyldgr dfwxdqgr vreuh xqd vhfflöq uhfwdqjxodu

vhfflrqhv gh shtxhôr hvshvru/ vh sxhgh kdoodu ho pögxor gh od whqvlöq wdqjhqfldo hq xq


sxqwr sru vxshusrvlflöq hvfdodu gh hihfwrv/ |d txh od gluhfflöq gh  hq ho sxqwr hv od
plvpd sdud dpedv frpsrqhqwhv gho hvixhu}r fruwdqwh1 Dvð/ vh sxhgh hvfulelu=
 @  +W+ ,  +W5 , +91:3,
Orv vljqrv + , gh od h{suhvlöq dqwhulru lqglfdq txh orv vhqwlgrv gh odv uhvshfwlydv
frqwulexflrqhv ghehq vhu whqlgrv hq fxhqwd d od krud gh vxpdu orv hihfwrv gh odv grv
frpsrqhqwhv gho hvixhu}r | od vxpd d uhdol}du hv dojheudlfd1
Dvð/ sru hmhpsor/ hq od Iljxud 9167d vh pxhvwud od ghvfrpsrvlflöq gh xq hvixhu}r
fruwdqwh hvyldgr txh dfwýd vreuh xqd vhfflöq hq greoh W hq vxv uhvshfwlydv frpsrqhq0
whv vhjýq orv hmhv sulqflsdohv gh lqhufld/ W+ | W5 / uhvshfwlydphqwh1 Hq od Iljxud 9167e
vh pxhvwudq odv glvwulexflrqhv gh whqvlrqhv txh sxhghq fdofxoduvh sdud fdgd xqd gh
odv frpsrqhqwhv xwlol}dqgr od iöupxod gh Frooljqrq/ dvð frpr ho uhvxowdgr gh vxpdu0
odv dojheudlfdphqwh1 Hq hvwh fdvr/ odv whqvlrqhv qdohv vreuh ho dopd vrq odv ghelgdv
h{foxvlydphqwh d od frpsrqhqwh W+ gho hvixhu}r/ |d txh od frpsrqhqwh W5 qr surgx0
fh whqvlrqhv dsuhfldeohv vreuh ìvwd1 Vlq hpedujr/ odv whqvlrqhv wrwdohv vreuh odv dodv
surylhqh gh vxpdu dghfxdgdphqwh odv surgxflgdv sru fdgd xqd gh odv frpsrqhqwhv1

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


575 FDSÐWXOR 91 HVIXHU]R FRUWDQWH

Ilj1 9167= Fruwdqwh hvyldgr dfwxdqgr vreuh xqd vhfflöq hq greoh W

91:15 Hvwxglr gluhfwr

Dowhuqdwlydphqwh/ sxhgh sodqwhduvh ho hvwxglr gluhfwr gho fruwdqwh hvyldgr/ frpr frq0
vhfxhqfld gho hvwxglr gluhfwr gh od h{löq hvyldgd1 Hq hihfwr/ frqvlghuhprv xqd slh}d
sulvpäwlfd gh vhfflöq duelwuduld shur frqvwdqwh d or odujr gh od slh}d/ vrphwlgd d h{löq
vlpsoh hvyldgd +yhu Iljxud 9168,1 Gho htxloleulr gh prphqwrv gh xqd uhedqdgd olplwd0
gd sru grv vhfflrqhv V | V  / vhsdudgdv sru xqd glvwdqfld g{/ vh rewlhqhq odv uhodflrqhv
glihuhqfldohv=
gP?? gP||
W|| @  W?? @
 
 >  +91:4,
g{ g{
grqgh P?? | P|| vrq odv frpsrqhqwhv gho prphqwr hfwru uhvshfwr do hmh qhxwur qq
| d xq hmh shushqglfxodu d ìvwh/ ww 1 Dqäorjdphqwh vh ghqhq odv frpsrqhqwhv W??
 

| W|| 1 Vxsrqguhprv/ sru vlpsolflgdg/ txh ho sodqr gh vrolflwdflöq hv ho plvpr hq odv


vhfflrqhv V | V  1 Sru wdqwr/ ho hmh qhxwur wlhqh od plvpd gluhfflöq hq dpedv vhfflrqhv1


Frqvlghuhprv dkrud od uhedqdgd glylglgd sru xqd vxshuflh sodqd txh whqjd sru
wud}d vreuh ho sodqr gh od vhfflöq d od uhfwd DE | sdudohod do hmh gh od yljd +yhu Iljxud

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


91:1 HVIXHU]R FRUWDQWH HVYLDGR 576

Ilj1 9168= Hvwxglr gluhfwr gho fruwdqwh hvyldgr

9169,1 Hvwxglhprv ho htxloleulr gh ixhu}dv vhjýq ho hmh { txh dfwýdq vreuh od sduwh
ud|dgd +4, txh txhgd sru hqflpd gh glfkd vxshuflh1 Vreuh od fdud V  dfwýdq xqdv
whqvlrqhv qrupdohv ghelgdv d P?? fx|d uhvxowdqwh I vreuh od sduwh gh od vhfflöq +4,/


olplwdgd sru od oðqhd DE ydoh=


] ]
P?? P??
% g @ pe?? + ,
 
I @   g @  +91:5,
l ?? ??


l L L  

grqgh hv od sduwh gh od vhfflöq vreuh od txh vh hydoýd glfkd uhvxowdqwh/  hv od


glvwdqfld do hmh qhxwur/ L?? hv ho prphqwr gh lqhufld gh od vhfflöq uhvshfwr d glfkr hmh

U
| pe?? + , @ l  g hv ho prphqwr hvwäwlfr gh +äuhd ud|dgd, uhvshfwr do hmh qhxwur1


Gh qxhyr vh kd xwlol}dgr od klsöwhvlv gh glvwulexflöq olqhdo gh whqvlrqhv sdud ho fdvr gh


h{löq hvyldgd1
Gh ljxdo irupd/ vreuh od vxshuflh gh od fdud V vh wlhqh xqd uhvxowdqwh gh whqvlrqhv
qrupdohv/ I . gI> gh ydoru=
]
 ??
P . gP??
 g @  ??
P . gP??
pe?? + ,
   
I . gI @ +91:6,
l L?? L??

 

Od glihuhqfld hqwuh dpedv ixhu}dv qrupdohv hv=


gP??
pe?? + , @ ||
 W g{ e 
gI @  p?? + , +91:7,
L?? L??
 
 

grqgh vh kd whqlgr hq fxhqwd txh gP?? @ W|| g{1  

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


577 FDSÐWXOR 91 HVIXHU]R FRUWDQWH

Ilj1 9169= Ghgxfflöq gh od iöupxod gh Frooljqrq +hvwxglr gluhfwr,

D sduwlu gh dtxð/ | sru dqäorjr surfhglplhqwr do hpsohdgr hq od Vhfflöq 916 vh


rewlhqh od iöupxod gh Frooljqrq/ uhihulgd d orv hmhv qq | ww / frpr=

W|| pe?? + ,
 
 phg @ +91:8,
L?? o 

grqgh o hv od orqjlwxg gho vhjphqwr DE1 Uhfrughprv txh hvwd iöupxod shuplwh
kdoodu od whqvlöq wdqjhqfldo phgld d or odujr gh od oðqhd DE hq od gluhfflöq qrupdo d
hvwd oðqhd/ dvð frpr ghwhuplqdu vx vhqwlgr vlq dpelj hgdg1

Hmhuflflr 91:1514

Ghprvwudu txh odv uhvxowdqwhv gh odv whqvlrqhv wdqjhqfldohv rewhqlgdv hq ho hvwxglr


gluhfwr gho fruwdqwh hvyldgr hq odv gluhfflrqhv qrupdo | wdqjhqwh do hmh qhxwur vrq W|| 

| W?? / uhvshfwlydphqwh1


Rewhqhprv sulphur od glvwulexflöq gh odv whqvlrqhv  %| / shushqglfxoduhv d od gluhf0


flöq gho hmh qhxwur/ fruwdqgr od vhfflöq sru sodqrv sdudohorv d glfkr hmh=

W|| pe?? +,


 %| @
 

L?? o +, 

Fdofxodprv od uhvxowdqwh gh glfkdv frpsrqhqwhv=


] n|
W|| pe?? +,
]
 %| gV @
 
o +, g
7 3| L?? o +,
 

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


91:1 HVIXHU]R FRUWDQWH HVYLDGR 578

] n |
W||
pe?? +, g

@
L?? 3|

 

W||
L??

@
L??



@ W||  +t1h1g,
U n|
Od ghprvwudflöq gh txh L?? @ 
3||| pe?? +, g hv dqäorjd d od uhdol}dgd hq ho
  

Hmhuflflr 916141 +yhu wdpelìq Iljxud 916:d,1


Dqäorjdphqwh/ fdofxodprv od glvwulexflöq gh odv frpsrqhqwhv  %? > sdudohodv d od
gluhfflöq gho hmh qhxwur/ fruwdqgr od vhfflöq sru sodqrv shushqglfxoduhv d glfkr hmh=
W|| pe?? +,
 %? @
 

L?? o +, 

| fx|r vhqwlgr ylhqh ghwhuplqdgr sru frqvlghudflrqhv gh htxloleulr1 Fdofxodprv od


uhvxowdqwh gh glfkdv whqvlrqhv
] n?
W|| pe?? +,
]
 %? gV @
 
o +, g
7 3?] L?? o +,  

W|| n?
pe?? +, g

@
L?? 3?

 

W||
L?|

@
L?? 

Ilj1 916:= Glihuhqfldohv gh äuhd | prphqwrv hvwäwlfrv

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


579 FDSÐWXOR 91 HVIXHU]R FRUWDQWH

U n
Od ghprvwudflöq gh txh L?| @ 3 ? pe?? +, g hv dqäorjd d od uhdol}dgd hq ho
?  

Hmhuflflr 916141 +yhu wdpelìq Iljxud 916:e,1


Sru rwud sduwh/ hq ho Hmhuflflr 7161415 gh od Vhfflöq 716/ hvwxglr gluhfwr gh od h{löq
hvyldgd/ vh ghprvwuö txh=
P|| L?|

wdq  @ @
P?? L?? 

grqgh  hv ho äqjxor gh hvyldmh txh irupd ho yhfwru prphqwr frq ho hmh qhxwur/ +yhu
Iljxud 9168d,1 Gdgr txh/ vlq sìuglgd gh jhqhudolgdg/ vh sxhgh frqvlghudu txh ho fruwdqwh
hvwä frqwhqlgr hq ho sodqr gh fdujd/ vh wlhqh txh irupd xq äqjxor  frq ho hmh qrupdo
do hmh qhxwur +yhu Iljxud 9168d,1 Sru wdqwr=
W?? L?|
wdq  @  @
W|| L??
 

| hqwrqfhv/ whqlhqgr hq fxhqwd od qhfhvduld frlqflghqfld gh vhqwlgrv/


]
W||
 %? gV @ mL?| m @ W??

+t1h1g,
L??


7 

91; Fhqwur gh hvixhu}rv fruwdqwhv

Gh irupd lpsoðflwd/ vh kd vxsxhvwr dqwhulruphqwh txh od oðqhd gh dfflöq gho hvixhu}r


fruwdqwh sdvd sru ho fhqwur gh judyhgdg gh od vhfflöq1 Gh khfkr/ od srvlflöq gh glfkr
hvixhu}r vreuh ho sodqr gh od vhfflöq qr kd ghvhpshôdgr qlqjýq sdsho hq odv frqvlgh0
udflrqhv gh htxloleulr xwlol}dgdv sdud rewhqhu od iöupxod gh Frooljqrq |/ sru or wdqwr/
od glvwulexflöq fruuhvsrqglhqwh gh whqvlrqhv wdqjhqfldohv +ydoruhv phglrv | vhqwlgrv,
ghelgdv d od h{löq vlpsoh1 Vlq hpedujr/ hv qhfhvdulr sodqwhduvh/ d srvwhulrul/ vl od
uhvxowdqwh gh glfkd glvwulexflöq sdvd vlhpsuh sru ho fhqwur gh judyhgdg gh od vhfflöq1
Yhuhprv d frqwlqxdflöq txh/ hq jhqhudo/ hvwr qr dvð |/ sru wdqwr/ hv qhfhvdulr lqwurgxflu
ho frqfhswr gh fhqwur gh hvixhu}rv fruwdqwhv gh od vhfflöq/ frpr sxqwr gh dsolfdflöq gh
od uhvxowdqwh gh odv whqvlrqhv wdqjhqfldohv suryhqlhqwhv gh od h{löq vlpsoh1
Frqvlghuhprv xq yrodgl}r frq vhfflöq hq X/ vlpìwulfd uhvshfwr do hmh } +sulqflsdo gh
lqhufld,/ vrphwlgr d xq hvixhu}r fruwdqwh frqvwdqwh d or odujr gh od slh}d/ gh ydoru W+ /
yhuwlfdo dvfhqghqwh/ fx|d oðqhd gh dfflöq sdvd sru xq sxqwr F vlwxdgr d xqd glvwdqfld
g gho sxqwr R/ fhqwur gh judyhgdg gho dopd1 Vhd k od dowxud gho shuo | e od dqfkxud
gh odv dodv/ h ho hvshvru gh odv dodv | h ho hvshvru gho dopd +yhu Iljxudv 916;d | e,1
Od glvwulexflöq gh whqvlrqhv wdqjhqfldohv txh surgxfh xq fruwdqwh yhuwlfdo vreuh xq
shuo gh hvwh wlsr vh hvwxglö ghwdoodgdpdqwh hq od Vhfflöq 91816/ | vh pxhvwud hq od
Iljxud 916;f1 Frqvlvwh hq xqd glvwulexflöq olqhdo gh whqvlrqhv krul}rqwdohv vreuh odv
dodv | xqd glvwulexflöq sdudeöolfd gh whqvlrqhv yhuwlfdohv vreuh ho dopd1 Oodpduhprv U

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


91;1 FHQWUR GH HVIXHU]RV FRUWDQWHV 57:

Ilj1 916;= Fhqwur gh hvixhu}rv fruwdqwhv gh xqd vhfflöq hq X

| U d odv uhvxowdqwhv gh odv whqvlrqhv vreuh ho dod vxshulru h lqihulru/ uhvshfwlydphqwh/


| Y d od uhvxowdqwh gh odv whqvlrqhv vreuh ho dopd1 Sdud txh vh fxpsodq odv hfxdflrqhv
gh htxloleulr lqwhuqr/ ho vlvwhpd irupdgr sru odv ixhu}dv U> U | Y +yhu Iljxud 916;g,
gheh vhu hvwäwlfdphqwh htxlydohqwh gho irupdgr sru ho hvixhu}r fruwdqwh dfwxdqgr vreuh
ho sxqwr F/ txh vh pxhvwud hq od Iljxud 916;e1 Sdud hoor/ gheh fxpsoluvh txh=

+d, Odv uhvxowdqwhv U | U gh odv whqvlrqhv wdqjhqfldohv hq odv dodv ghehq vhu ljxdohv
| gh vhqwlgrv rsxhvwrv/ |d txh W5 @ 31 Vx ydoru sxhgh fdofxoduvh frpr=
4 W+ +eh 2 ,  W+ e2 kh
U @ U @
5 L5 h
eh @ +91:9,
7L5

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


57; FDSÐWXOR 91 HVIXHU]R FRUWDQWH

+e, Od uhvxowdqwh Y gh odv whqvlrqhv wdqjhqfldohv vreuh ho dopd hv ljxdo do fruwdqwh


W+ / Y @ W+ / vhjýq vh frpsureö hq od Vhfflöq 918141

+f, Dghpäv/ sru vhu orv hvixhu}rv vreuh od vhfflöq ljxdohv d odv ixhu}dv | orv prphqwrv
uhvxowdqwhv gh odv whqvlrqhv/ ho prphqwr gh odv whqvlrqhv uhvshfwr d fxdotxlhu
sxqwr gheh vhu ljxdo do surgxflgr sru ho hvixhu}r fruwdqwh W+ 1 Wrpdqgr prphqwrv
uhvshfwr do sxqwr R/ gheh vhu=

. U @ U k
k k
W+ g @ U +91::,
5 5
gh grqgh=
Uk e2 k2 h
g@ @ +91:;,
W+ 7L5

Hq frqfoxvlöq/ ho vlvwhpd gh whqvlrqhv wdqjhqfldohv fdofxodgr hv hvwäwlfdphqwh htxl0


ydohqwh do hvixhu}r fruwdqwh W+ txh dfwýd vreuh od vhfflöq vrodphqwh vl ìvwh sdvd sru ho
sxqwr F1 Vh revhuyd dghpäv txh od srvlflöq gho sxqwr F vöor ghshqgh gh od jhrphwuðd
gh od vhfflöq/ | qr gho ydoru gho fruwdqwh dfwxdqwh W+ 1 Hv/ sru wdqwr/ xqd fdudfwhuðvwlfd
jhrpìwulfd gh od vhfflöq1
Frpr sursrvlflöq jhqhudo srghprv hqxqfldu txh h{lvwh vlhpsuh xq sxqwr hq ho
sodqr gh od vhfflöq sru ho txh sdvd od uhvxowdqwh gh odv whqvlrqhv wdqjhqfldohv ghelgdv
d od h{löq vlpsoh +hv ghflu/ gho hvixhu}r fruwdqwh,1 Glfkr sxqwr hv fdudfwhuðvwlfr gh od
jhrphwuðd gh od vhfflöq | vh frqrfh frq ho qrpeuh gh fhqwur gh hvixhu}rv fruwdqwhv gh
od vhfflöq1 Ho frqfhswr gh fhqwur gh hvixhu}rv fruwdqwhv | ho pìwrgr sdud fdofxoduor vh
ghehq d U1 Pdlooduw +4<55,1
Od lqwurgxfflöq gho frqfhswr gh fhqwur gh hvixhu}rv fruwdqwhv reoljd d uhfrqvlghudu
od ghqlflöq gho prphqwr wruvru uhgxflgr do fhqwur gh judyhgdg gh od vhfflöq/ wdo frpr
vh lqwurgxmr hq ho Fdsðwxor 51 Frqvlghuhprv xqd vhfflöq vrolflwdgd sru xq vlvwhpd gh
hvixhu}rv txh frqvlvwh hq xq prphqwr hfwru P/  xq hvixhu}r fruwdqwh W | xq prphqwr

wruvru P| / uhgxflgrv do fhqwur gh judyhgdg gh od vhfflöq/ wdo frpr vh pxhvwud hq od
Iljxud 916<1 Ho vlvwhpd gh ixhu}dv irupdgr sru W | P  | / uhgxflgrv do fhqwur gh jud0
yhgdg J +Iljxud 916<d,/ hv hvwäwlfdphqwh htxlydohqwh do vlvwhpd irupdgr sru W | P  W/
|
uhgxflgrv do fhqwur gh hvixhu}rv fruwdqwhv F +Iljxud 916<e,/ frq=

P W| @ P | . FJ  W

$ 
$ $  $
+91:<,

Frqvlghuhprv ho vljqlfdgr iðvlfr gho prphqwr P  |W = Sdud hoor/ frqvlghuhprv txh


vreuh od vhfflöq dfwýd xqd glvwulexflöq gh whqvlrqhv wdqjhqfldohv wdo txh od whqvlöq hq

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


91;1 FHQWUR GH HVIXHU]RV FRUWDQWHV 57<

Ilj1 916<= Uhgxfflöq gh hvixhu}rv do fhqwur gh hvixhu}rv fruwdqwhv

xq sxqwr jhqìulfr gh ìvwd vhd  = Hqwrqfhv=

n P W| n @ n P | n . nFJ  W n

$ 
$ $  $
+91;3d,

$ $  $
@ n P | . FJ  W n +91;3e,
] ]
$
@ n u   gV . FJ   gV n +91;3f,
]7  7
$
@ n u . FJ   gV n +91;3g,
]7
@ n uS   gV n +91;3h,
7
grqgh u @ u +|> }, hv ho yhfwru gh srvlflöq gh xq sxqwr jhqìulfr gh od vhfflöq uhvshfwr
d J/ | uS @uS +|  |S > }  }S , hv ho fruuhvsrqglhqwh yhfwru gh srvlflöq uhvshfwr do fhqwur
F> gh frrughqdgdv F+|S > }S , +yhu Iljxud 9173,1 Vh frpsuxhed/ sru wdqwr/ txh P|W hv ho
prphqwr uhvxowdqwh gh odv whqvlrqhv wdqjhqfldohv wrwdohv uhvshfwr do fhqwur gh fruwdqwhv1
Hq frqvhfxhqfld/ od h{lvwhqfld r qr gho ihqöphqr gh wruvlöq/ wdo frpr vh hvwxglduä hq ho
Fdsðwxor suö{lpr/ | gh whqvlrqhv wdqjhqfldohv dvrfldgdv d ìvwd/ ghshqgh gho ydoru gho
prphqwr P|W > uhgxflgr do fhqwur gh hvixhu}rv fruwdqwhv/ | qr gho ydoru gh P| > uhgxflgr
do fhqwur gh judyhgdg1 Hv sru hvwd ud}öq txh P|W uhfleh ho qrpeuh gh prphqwr wruvru
uhdo/ | do fhqwur gh hvixhu}rv fruwdqwhv vh oh oodpd wdpelìq fhqwur gh wruvlöq1
Hqwrqfhv/ khfkd od uhgxfflöq gho prphqwr wruvru do fhqwur gh hvixhu}rv fruwdqwhv/
sxhghq uhvxowdu wuhv fdvrv=

+d, W @ 3 | P|W 9@ 3= Od vhfflöq hvwä vrolflwdgd ýqlfdphqwh d wruvlöq r d wruvlöq


| h{löq sxud +ho fruwdqwh hv qxor, | odv whqvlrqhv wdqjhqfldohv vrq odv ghelgdv
ýqlfdphqwh do prphqwr wruvru1

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


583 FDSÐWXOR 91 HVIXHU]R FRUWDQWH

Ilj1 9173= Frrughqdgdv gho fhqwur gh hvixhu}rv fruwdqwhv

+e, W 9@ 3 | P|W @ 31 Od vhfflöq hvwä vrolflwdgd ýqlfdphqwh d h{löq vlpsoh | odv


whqvlrqhv wdqjhqfldohv vrq odv ghelgdv ýqlfdphqwh d W sdvdqgr sru ho sxqwr F1

+f, W 9@ 3 | P|W 9@ 3= Od vhfflöq hvwä vrolflwdgd d h{r0wruvlöq | odv whqvlrqhv wdqjhq0


fldohv wrwdohv vhuäq odv ghelgdv d h{löq +hvwäwlfdphqwh htxlydohqwhv do hvixhu}r
fruwdqwh W sdvdqgr sru ho sxqwr F, | d wruvlöq +htxlydohqwhv do prphqwr wruvru
P|W ,1

Hq frqfoxvlöq/ hv qhfhvdulr frqrfhu od srvlflöq gho fhqwur gh hvixhu}rv fruwdqwhv


sdud srghu ghqlu ho prphqwr wruvru uhdo dfwxdqwh vreuh od vhfflöq1 Hq sduwlfxodu/ hv
qhfhvdulr vdehu hq txì vhfflrqhv ìvwh qr frlqflgh frq ho fhqwur gh judyhgdg/ |d txh ìvwdv
sxhghq hvwdu vrphwlgdv gh irupd lqdgyhuwlgd d h{r0wruvlöq1
Frpr hmhpsor/ yhdprv txì oh rfxuuh do yrodgl}r gh vhfflöq hq X frq ho txh khprv
hpsh}dgr od glvfxvlöq/ vhjýq sru grqgh sdvh od oðqhd gh dfflöq gh od fdujd hq vx h{wuhpr
+|/ sru wdqwr/ gho hvixhu}r fruwdqwh,1 Hq od Iljxud 9174d ho fruwdqwh sdvd sru ho fhqwur
gh hvixhu}rv fruwdqwhv F |/ hq dxvhqfld gh xq prphqwr wruvru P|W @ P| @ 3/ od vhfflöq
hvwä vrphwlgd xqlfdphqwh d h{löq4 1 Hq od Iljxud 9174e ho fruwdqwh qr sdvd sru F
|/ sru or wdqwr/ od vhfflöq hvwä vrphwlgd d h{r0wruvlöq/ frq xq prphqwr wruvru uhdo
P|W @ W g/ dqwlkrudulr/ txh suryrfd xq jlur gh wruvlöq gho vhqwlgr lqglfdgr hq od jxud1
Hq od Iljxud 9174f rfxuuh or plvpr/ shur frq xq prphqwr wruvru gh vhqwlgr krudulr/
rsxhvwr do gh od jxud dqwhulru1 Hvwh vhuðd ho fdvr/ sru hmhpsor/ ghelgr d odv fdujdv gh
shvr surslr/ |d txh hqwrqfhv od oðqhd gh dfflöq gh W sdvduðd sru ho fhqwur gh judyhgdg
gh od vhfflöq1 Sru wdqwr/ xqd slh}d gh vhfflöq hq X/ wudedmdqgr edmr od dfflöq gh vx
surslr shvr vhjýq vx sodqr sulqflsdo gh lqhufld pd|ru/ hvwä vrphwlgd d wruvlöq1
4
Sru hvwd ud}öq ho fhqwur gh hvixhu}rv fruwdqwhv uhfleh wdpelìq ho qrpeuh gh fhqwur gh h{löq1

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


91;1 FHQWUR GH HVIXHU]RV FRUWDQWHV 584

Ilj1 9174= Yrodgl}r frq vhfflöq hq X vrphwlgr d hvixhu}r fruwdqwh vhjýq glyhuvdv
oðqhdv gh dfflöq

91;14 Srvlflöq gho fhqwur gh hvixhu}rv fruwdqwhv

Od srvlflöq gho fhqwur gh hvixhu}rv fruwdqwhv F vh ghwhuplqd gluhfwdphqwh d sduwlu gh vx


ghqlflöq/ hv ghflu/ vx srvlflöq hv wdo txh xq hvixhu}r fruwdqwh gh gluhfflöq fxdotxlhud/
vxsxhvwr dsolfdgr hq F hv hvwäwlfdphqwh htxlydohqwh do vlvwhpd gh ixhu}dv uhvxowdqwh gh
odv whqvlrqhv wdqjhqfldohv ghelgdv d glfkr hvixhu}r fruwdqwh1 Hq sduwlfxodu/ ho prphqwr
gh xq hvixhu}r fruwdqwh gh gluhfflöq fxdotxlhud/ vxsxhvwr dsolfdgr hq F/ uhvshfwr d xq
sxqwr duelwudulr R gh od vhfflöq gheh vhu ljxdo do prphqwr uhvxowdqwh gh odv whqvlrqhv
wdqjhqfldohv ghelgdv d glfkr hvixhu}r fruwdqwh/ uhvshfwr do sxqwr R +yhu Iljxud 9175,1
Hv ghflu= ]
$ 
RF  W @ uJ   gV +91;4,
7
Hq jhqhudo/ ìvwd hv xqd hfxdflöq frq grv lqföjqlwdv= odv grv frrughqdgdv gho sxqwr
F hq ho sodqr gh od vhfflöq1 Sru wdqwr/ sdud uhvroyhuod kd| txh sodqwhduod grv yhfhv/

$
sdud fruwdqwhv W dfwxdqgr vhjýq grv gluhfflrqhv glvwlqwdv1 Hv kdelwxdo sodqwhduod sdud
fruwdqwhv dfwxdqgr vhjýq orv grv hmhv sulqflsdohv gh lqhufld gh od vhfflöq/ |d txh hvwr
uhgxfh orv grv fdvrv d hvwxgldu d vhqgrv sureohpdv gh fruwdqwh uhfwr +qr hvyldgr,1
Fxdqgr od vhfflöq wlhqh xq hmh gh vlphwuðd/ ho fhqwur gh fruwdqwhv hvwä hq glfkr hmh/
sru vlphwuðd/ frq or txh vh uhgxfh d xqd od frrughqdgd lqföjqlwd gho fhqwur gh fruwdqwhv1

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


585 FDSÐWXOR 91 HVIXHU]R FRUWDQWH

Ilj1 9175= Ghwhuplqdflöq gh od srvlflöq gho fhqwur gh hvixhu}rv fruwdqwhv

Wdo hv ho fdvr/ sru hmhpsor/ gh od vhfflöq hq X hvwxgldgd dqwhulruphqwh/ grqgh od srvlflöq


gho fhqwur gh hvixhu}rv fruwdqwhv vh kd fdofxodgr sodqwhdqgr h{dfwdphqwh od ljxdogdg
gh prphqwrv gh od hfxdflöq +91;4,1
Vl od vhfflöq wlhqh grv r päv hmhv gh vlphwuðd/ ho fhqwur gh hvixhu}rv fruwdqwhv hvwä
qhfhvduldphqwh hq od lqwhuvhfflöq gh glfkrv hmhv | frlqflgh frq ho fhqwur gh judyhgdg1
Wdo hv ho fdvr/ sru hmhpsor/ gh odv vhfflrqhv uhfwdqjxoduhv r flufxoduhv/ dvð frpr ho gh
odv vhfflrqhv vlpìwulfdv hq greoh W=
Hq odv vhfflrqhv delhuwdv gh shtxhôr hvshvru irupdgdv sru wudprv uhfwrv txh frq0
fxuuhq hq xq sxqwr/ wdohv frpr odv txh vh pxhvwudq hq od Iljxud 9176/ glfkr sxqwr hv
qhfhvduldphqwh ho fhqwur gh hvixhu}rv fruwdqwhv/ do vhu qxod od vxpd gh prphqwrv/ uhv0
shfwr gh glfkr sxqwr/ gh odv whqvlrqhv wdqjhqfldohv txh xq hvixhu}r fruwdqwh duelwudulr
surgxfh vreuh od vhfflöq1

Ilj1 9176= Srvlflöq gho fhqwur gh hvixhu}rv fruwdqwhv hq dojxqdv vhfflrqhv sduwlfxoduhv

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


91;1 FHQWUR GH HVIXHU]RV FRUWDQWHV 586

Ilj1 9177= Ghwhuplqdflöq gh od srvlflöq gho fhqwur gh hvixhu}rv fruwdqwhv hq xqd


vhfflöq delhuwd

Yhdprv föpr vh dsolfd ho surfhglplhqwr jhqhudo do fdvr sduwlfxodu gh odv vhfflrqhv


delhuwdv gh shtxhôr hvshvru/ txh wlhqh xq lqwhuìv hvshfldo1 Sdud hoor/ sodqwhduhprv od
hfxdflöq gh ljxdogdg gh prphqwrv +91;4, sdud grv fruwdqwhv glvwlqwrv dfwxdqgr hq ho
fhqwur gh hvixhu}rv fruwdqwhv F/ vhjýq odv gluhfflrqhv sulqflsdohv gh lqhufld1 Dvð/ vh
frqvlghud hq sulphu oxjdu/ xq hvixhu}r fruwdqwh W+ / sdudohor do hmh sulqflsdo gh lqhufld
|/ sdvdqgr sru ho fhqwur gh hvixhu}rv fruwdqwhv F/ gh srvlflöq vxsxhvwd frqrflgd | vh
fdofxod od fruuhvsrqglhqwh glvwulexflöq gh whqvlrqhv wdqjhqfldohv d or odujr gh od oðqhd
phgld gh od vhfflöq   @   +v,> wdo frpr vh pxhvwud hq od Iljxud 9177d/ dsolfdqgr od
iöupxod gh Frooljqrq dghfxdgdphqwh=
W+ pe5 +v,
  +v, @ +91;5,
L5 h+v,
Vh ljxdod ho prphqwr/ uhvshfwr d xq sxqwr fxdotxlhud R/ gho hvixhu}r fruwdqwh W+ do gh
odv whqvlrqhv wdqjhqfldohv   surgxflgdv sru ìvwh=
W+ pe5
] ]
g W+ @ +u   , h gv @ u h gv +91;6,
r r L5 h
grqgh u @ u+v, hv od glvwdqfld gh od wdqjhqwh d od oðqhd phgld gh od vhfflöq do sxqwr R=
Gh dkð vh ghgxfh od glvwdqfld g gho fhqwur F do sxqwr R> frq vx vljqr/ hq od gluhfflöq
gho hmh } +hvwr hv/ shushqglfxodu do W+ dfwxdqwh,=
]
pe +v, u+v, gv
4
g @
L5 r 5
+91;7,

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


587 FDSÐWXOR 91 HVIXHU]R FRUWDQWH

Vh uhslwh ho surfhvr sdud xq hvixhu}r fruwdqwh W5 / sdudohor do hmh sulqflsdo gh lqhufld


}/ sdvdqgr sru ho fhqwur gh hvixhu}rv fruwdqwhv F vxsxhvwr/ | vh fdofxod od fruuhvsrq0
glhqwh glvwulexflöq gh whqvlrqhv wdqjhqfldohv d or odujr gh od oðqhd phgld gh od vhfflöq
 2 @  2 +v,> wdo frpr vh pxhvwud hq od Iljxud 9177e/ dsolfdqgr od iöupxod gh Frooljqrq
dghfxdgdphqwh=
W5 pe+ +v,
 2 +v, @ +91;8,
L+ h+v,
Vh wlhqh dkrud od ljxdogdg=
W5 pe+
] ]
g2 W5 @ +u  2 , h gv @ u h gv +91;9,
r r L+ h

Gh dkð vh ghgxfh od glvwdqfld g2 gho fhqwur F do sxqwr R> frq vx vljqr/ hq od gluhfflöq
gho hmh | +hvwr hv/ shushqglfxodu do W5 dfwxdqwh,=
]
pe +v, u+v, gv
4
g2 @
L+ r +
+91;:,

Od lqwhuvhfflöq gh dpedv oðqhdv gh dfflöq/ d glvwdqfldv g | g2 gho sxqwr R/ ghwhu0


plqd ho fhqwur gh hvixhu}rv fruwdqwhv1 Vh revhuyd txh od srvlflöq gh glfkr fhqwur hv
lqghshqglhqwh gh orv ydoruhv gh W+ | W5 1
Vl odv vhfflrqhv vrq gh irupd duelwuduld/ vh surfhgh frpr sdud odv vhfflrqhv gh
shtxhôr hvshvru/ shur ghwhuplqdqgr odv fruuhvsrqglhqwhv glvwulexflrqhv gh whqvlrqhv
wdqjhqfldohv gh irupd dghfxdgd d fdgd fdvr/ or fxdo sxhgh vhu frpsohmr hq pxfkrv fdvrv1
Diruwxqdgdphqwh/ hq vhfflrqhv pdfl}dv/ vhfflrqhv gh hvshvru frqvlghudeoh | vhfflrqhv
fhuudgdv ho fhqwur gh hvixhu}rv fruwdqwhv hvwä vlwxdgr hq odv fhufdqðdv gho fhqwur gh
judyhgdg1 Dghpäv/ vx lqhufld d wruvlöq hv hohydgd/ frq or fxdo od lqfhuwlgxpeuh vreuh od
orfdol}dflöq h{dfwd gho fhqwur gh hvixhu}rv fruwdqwhv wlhqh srfdv frqvhfxhqfldv suäfwlfdv1

Hmhuflflr 91;1514

Vh glphqvlrqd ho yrodgl}r gh od Iljxud 9178 sdud xqd fdujd yhuwlfdo ghvfhqghqwh xql0
iruphphqwh uhsduwlgd gh ydoru s @ 8 nQ@p/ dwhqglhqgr h{foxvlydphqwh d txh odv whq0
vlrqhv qrupdohv qr h{fhgdq ho ydoru gh od whqvlöq dgplvleoh/ W @ 583 PSd1 Vh slgh=
+d, Fdofxodu od glvwulexflöq gh whqvlrqhv qrupdohv | frpsuredu txh qr vh h{fhgh ho yd0
oru dgplvleoh1 +e, Glexmdu od glvwulexflöq gh whqvlrqhv wdqjhqfldohv ghelgdv do fruwdqwh
| fdofxodu ho ydoru pä{lpr hq od slh}d1 +f, Fdofxodu | glexmdu od srvlflöq gho fhqwur gh
hvixhu}rv fruwdqwhv1

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


91;1 FHQWUR GH HVIXHU]RV FRUWDQWHV 588

Ilj1 9178= Yrodgl}r gho Hmhpsor 91;1514

Odv fdudfwhuðvwlfdv jhrpìwulfdv gh od vhfflöq vrq odv vljxlhqwhv=

D @ 5  +58 . 5  4:> 65, @ 44<> 5; fp2

}C @ 58  3 . 5  +5  4:> 65, +:> 8, @ 7> 689 fp


44<> 5;
%  &
;> 99 2

58  5 4
L5 @ .5 +;> 99,  7 . +4:> 65  5, 45> 8 .
45 45 5
@ 55=99< fpe

+d, Odv oh|hv gh prphqwrv hfwruhv | hvixhu}rv fruwdqwhv ghelgdv d od fdujd s vrq=

P+{, @ s{2
4
> W +{, @ s{
5
frq ydoruhv pä{lprv hq od vhfflöq gho hpsrwudplhqwr +{ @ 43 p, gh ydoru=

432
Ppd{ @ 8  @ 583 nQ  p
5
Wpd{ @ 8  43 @ 83 nQ

Odv whqvlrqhv qrupdohv pä{lpdv hq od vhfflöq gh hpsrwudplhqwr sxhghq fdofxoduvh


phgldqwh od iöupxod vljxlhqwh=

583  43  +45> 8 . ;> 99,  4332


Sd @ 566> 7 PSd ? W
P5 y
55=99<  433H
pd{ @ @
L5

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


589 FDSÐWXOR 91 HVIXHU]R FRUWDQWH

Ilj1 9179= Srvlflöq gho fhqwur gh judyhgdg

+e, Od glvwulexflöq gh whqvlrqhv wdqjhqfldohv sxhgh rewhqhuvh dsolfdqgr od iöupxod


gh Frooljqrq=
W+ pe5 +v,
 +v, @
L5 h
Hq ho dod vxshulru/ ho ydoru gho prphqwr hvwäwlfr pe5 / hq ixqflöq gh od frrughqdgd v/ hv
ljxdo d=
pe5 +v, @ h v +45> 8 . ;> 99:  vlq 63 ,
v
5
@ 75> 66 v  3> 8 v2 fp
Sru wdqwr/ hq ho sxqwr D od whqvlöq wdqjhqfldo hv qxod/   @ 31 Hq ho sxqwr E +v @
4:> 65 fp, ho ydoru gho prphqwr hvwäwlfr hv ljxdo d pe5 @ 8;6> 5 fp |/ sru frqvljxlhqwh/
od whqvlöq wdqjhqfldo hq glfkr sxqwr hv=
W+ 43  8;6> 5  433S
 @ Sd @ 3> 45;9  433 W+ PSd
55=99<  433H  5  4332
frq W+ hq Qhzwrqv1 Uhhpsod}dqgr hq od h{suhvlöq dqwhulru ho ydoru gho hvixhu}r fruwdqwh
W+ sru Wpd{ @ 83  43 Q vh rewlhqh   @ 9> 764 PSd1 Sru vlphwuðd gh od vhfflöq
| dqwlvlphwuðd gh od vrolflwdflöq/ odv whqvlrqhv hq ho dod lqihulru vrq   @   @ 3 | 

  @   @ 9> 764 PSd1 Orv vhqwlgrv gh odv whqvlrqhv hq odv dodv vrq orv gh od Iljxud


917:e/ wdo | frpr sxhgh ghgxfluvh sru vhqfloodv frqvlghudflrqhv gh htxloleulr1

Hq ho dopd/ ho prphqwr hvwäwlfr uhvshfwr do hmh } sxhgh fdofxoduvh hq ixqflöq gh od


frrughqdgd | gho fruwh=

pe5 +|, @ 8;6> 5 . +45> 8  |, h +45> 8 . |, @ :6<> 78  | 2 fp


4
5

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


91;1 FHQWUR GH HVIXHU]RV FRUWDQWHV 58:

Ilj1 917:= Glvwulexflöq gh whqvlrqhv wdqjhqfldohv gh fruwdqwh

| ho ydoru pä{lpr gho plvpr/ sdud ho sxqwr G +| @ 3 fp,> hv pe5 +| @ 3, @ :6<> 8 fp >
od whqvlöq wdqjhqfldo hq glfkr sxqwr hv=

W+ 43  :6<> 78433S


( @ Sd @ 3> 4964  433 W+ PSd
55=99<  433H  5  4332
txh sdud ho hvixhu}r fruwdqwh Wpd{ @ 83  43 Q uhvxowd ljxdo d  ( @ ;> 488 PSd1
Revhuydu or uhgxflgr gho ydoru gh odv whqvlrqhv wdqjhqfldohv ghelgdv do fruwdqwh
iuhqwh d odv whqvlrqhv qrupdohv ghelgdv do prphqwr hfwru1

+g, Do vhu od vhfflöq vlpìwulfd uhvshfwr do hmh }/ ho fhqwur gh hvixhu}rv fruwdqwhv


F hvwduä qhfhvduldphqwh vlwxdgr vreuh glfkr hmh/ | kd| txh fdofxodu vx srvlflöq vreuh
ìvwh1 Sdud hoor vxsrqjdprv ìvwd frqrflgd | dsoltxhprv vreuh od vhfflöq xq fruwdqwh
yhuwlfdo txh sdvh sru ho fhqwur gh hvixhu}rv fruwdqwhv/ wdo frpr vh pxhvwud hq od Iljxud
917;d1 Od fruuhvsrqglhqwh glvwulexflöq gh whqvlrqhv wdqjhqfldohv hv frqrflgd/ |d txh
frlqflgh frq od fdofxodgd hq ho dsduwdgr dqwhulru gh hvwh hmhpsor1 Fdofxohprv ho ydoru
gh odv uhvxowdqwhv gh odv whqvlrqhv wdqjhqfldohv hq odv dodv U | U | hq ho dopd Y
+Iljxud 917:e,1 Hq hvwh fdvr/ hvwrv ydoruhv vh sxhghq rewhqhu xwlol}dqgr odv h{suhvlrqhv
fdofxodgdv hq ho dsduwdgr dqwhulru=
] r'.c 2
W+ pe5 +v,
U @ h gv
r'f] L5 h
W+ .c 2
@ +75> 65 v  3> 8 v2 , gv
L5 f
@ 3> 574< W+

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


58; FDSÐWXOR 91 HVIXHU]R FRUWDQWH

Ilj1 917;= Ghwhuplqdflöq gh od srvlflöq gho fhqwur gh hvixhu}rv fruwdqwhv

T @ U vlq 63 @ 3> 4543 W+


 
Y @ 58  5  3> 45;9 . +3> 4964  3> 45;9, 433 W+
5
6
@ 3> :8;3 W+

Qöwhvh txh Y . 5T @ W+ 1 Ljxdodqgr prphqwrv uhvshfwr do sxqwr R gh orv vlvwhpdv gh


ixhu}dv irupdgdv sru W+ / sru xq odgr/ | odv uhvxowdqwhv U> U | Y> sru rwur/ vh rewlhqh=

Y
W+ g @ Y  54> 98 , g @ 54> 98 @ 49> 74 fp
W+

txh sursruflrqd od srvlflöq gho fhqwur gh hvixhu}rv fruwdqwhv F vreuh ho hmh gh vlphwuðd
gh od vhfflöq1

Hmhuflflr 91;1515

Fdofxodu od srvlflöq gho fhqwur gh hvixhu}rv fruwdqwhv gh od vhfflöq uhfwdqjxodu fhuudgd


gh od Iljxud 917< +yhu wdpelìq Hmhuflflr 9181514,1

Sru vlphwuðd gh od vhfflöq uhvshfwr do hmh }> ho fhqwur gh hvixhu}rv fruwdqwhv F hvwä
qhfhvduldphqwh vlwxdgr vreuh glfkr hmh1 Sdud fdofxodu vx srvlflöq vreuh ìvwh/ vxsrqjd0
prv ìvwd frqrflgd | dsoltxhprv vreuh od vhfflöq xq fruwdqwh yhuwlfdo txh sdvh sru ho
fhqwur gh hvixhu}rv fruwdqwhv/ wdo frpr vh pxhvwud hq od Iljxud 9183d1 Od glvwulexflöq
gh whqvlrqhv wdqjhqfldohv ghelgdv d od h{löq sxhgh fdofxoduvh gh irupd dqäorjd d frpr

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


91;1 FHQWUR GH HVIXHU]RV FRUWDQWHV 58<

Ilj1 917<= Vhfflöq uhfwdqjxodu kxhfd dvlpìwulfd

vh kl}r hq ho Hmhuflflr 9181514/ | uhvxowd vhu od glexmdgd hq od Iljxud 9183e/ frq=

 f @ 3> 895< W+ PSd >   @ 3> 5:38 W+ PSd


 2 @ 3> ;4;: W+ PSd >  @ 3> 8<<7 W+ PSd

frq W+ hq Qhzwrqv1 Fdofxohprv ho ydoru gh odv uhvxowdqwhv gh odv whqvlrqhv wdqjhqfldohv


hq odv dodv U | U2 | hq odv dopdv Y | Y2 +Iljxud 9183f,=
 
    <> :68  5  4332 @ 3> 35966 W+
4
U @
5
 
  f  53> 598  5  4332 @ 3> 4474 W+
4
U2 @
5
  
5  . + 2  5  ,  73  4  4332 @ 3> 5<37 W+
5
Y @
6
   
 73  6> 8  4332 @ 3> :3<9 W+
7 5 7
Y2 @ f .   f
: 6 :

Ljxdodqgr prphqwrv uhvshfwr do sxqwr R gh orv vlvwhpdv gh ixhu}dv irupdgdv sru W+


+yhu Iljxud 9183d,/ sru xq odgr/ | odv uhvxowdqwhv U > U2 > Y | Y2 +yhu Iljxud 9183f,>
sru rwur/ vh rewlhqh=

W+ g @ Y2  63 . +U2  U ,  73 , g @ 56> <54 fp

txh sursruflrqd od srvlflöq gho fhqwur gh hvixhu}rv fruwdqwhv F vreuh ho hmh gh vlphwuðd
gh od vhfflöq1 Sxhgh revhuyduvh txh ìvwh vh hqfxhqwud d 6/<54 fp gho fhqwur gh judyhgdg/
ghvsod}dgr hq ho vhqwlgr gho dopd gh pd|ru lqhufld1

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


593 FDSÐWXOR 91 HVIXHU]R FRUWDQWH

Ilj1 9183= Ghwhuplqdflöq gho fhqwur gh hvixhu}rv fruwdqwhv

91< Vhfflrqhv gh ydulrv pdwhuldohv

Od ghgxfflöq gh odv h{suhvlrqhv sdud od ghwhuplqdflöq gh odv whqvlrqhv wdqjhqfldohv


ghelgdv do hvixhu}r fruwdqwh hq vhfflrqhv irupdgdv sru ydulrv pdwhuldohv sxhgh uhdol}duvh
gh irupd dqäorjd d frpr vh kd khfkr hq hvwh Fdsðwxor sdud vhfflrqhv krprjìqhdv/ vlq
päv txh wudedmdu vreuh od vhfflöq krprjhqhl}dgd +yhu Vhfflöq 719 | Dsìqglfh D, | frq
odv fruuhvsrqglhqwhv pdjqlwxghv phfäqlfdv vxvwlwx|hqgr d odv krpöorjdv jhrpìwulfdv1
Dvð/ sru hmhpsor/ frqvlghuhprv xqd vhfflöq irupdgd sru ydulrv pdwhuldohv1 Sdud
fdgd sxqwr gh odv vhfflöq vh sxhgh ghqlu xq frhflhqwh gh htxlydohqfld frq ho pdwhuldo
gh uhihuhqfld gh od irupd q @ H@H> grqgh H hv ho pögxor gh hodvwlflgdg gh uhihuhqfld1
Od irupxod gh Frooljqrq dgrswd dkrud od irupd=

W+ pe5 + ,
 phg @ +91;;,
L5 o

grqgh L 5 hv ho prphqwr gh lqhufld phfäqlfr gh od vhfflöq krprjhqhl}dgd uhvshfwr gho


hmh }/ hmh sulqflsdo gh lqhufld phfäqlfr | pe5 + , hv ho prphqwr hvwäwlfr phfäqlfr gho
äuhd krprjhqhl}dgd uhvshfwr d glfkr hmh/ txh vh fdofxod frpr
]
e
p5 + , @ | q gV +91;<,
7
Dqäorjdphqwh/ ho frqfhswr gh fhqwur phfäqlfr gh hvixhu}rv fruwdqwhv vh ghqh frpr
ho fhqwur gh hvixhu}rv fruwdqwhv gh od vhfflöq krprjhqhl}dgd1

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


91<1 VHFFLRQHV GH YDULRV PDWHULDOHV 594

Hmhpsor 91<14

Fdofxodu od srvlflöq gho fhqwur gh hvixhu}rv fruwdqwhv gh od vhfflöq hq greoh W gh od


Iljxud 9184/ hq od txh ho pdwhuldo gho dod lqihulru wlhqh xq frhflhqwh gh htxlydohqfld
q @ 5= Odv glphqvlrqhv vrq k @ 73 fp/ e @ 53 fp/ h @ 5 fp | h @ 4 fp1

Ilj1 9184= Ghwhuplqdflöq gho fhqwur phfäqlfr gh hvixhu}rv fruwdqwhv

+d, Fdofxodprv sulphur odv fdudfwhuðvwlfdv phfäqlfdv gh od vhfflöq1 Gdgd od vlphwuðd


gh od vhfflöq uhvshfwr gho hmh | ho fhqwur phfäqlfr J hvwduä vlwxdgr vreuh glfkr hmh |
sru ghedmr gho fhqwur gh judyhgdg J1 Od rughqdgd gh J uhvshfwr gh J hv=
eh 2 . qeh  2
 
}C @
eh . kh . qeh
53  5  53 . 5  53  5  +53,
@
53  5 . 73  4 . 5  53  5
@ 8 fp

Sru wdqwr ho hmh sulqflsdo gh lqhufld phfäqlfr | frlqflgh frq ho hmh |= Ho prphqwr
gh lqhufld phfäqlfr gh od vhfflöq uhvshfwr do hmh |> L + > hv dsur{lpdgdphqwh ljxdo d od
vxpd gh odv lqhufldv phfäqlfdv gh odv grv dodv/ L +  . L + 2 =

L+ @ L + . L+2
e h e h
@ .q
45 45
@ 4=666> 66 . 5=999> 99
@ 7=333 fpe

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


595 FDSÐWXOR 91 HVIXHU]R FRUWDQWH

+e, Gdgd od vlphwuðd gh od vhfflöq uhvshfwr gho hmh | ho fhqwur phfäqlfr gh hvixhu}rv
fruwdqwhv F hvwduä vlwxdgr vreuh glfkr hmh1 Vxsrqjdprv txh hvwì hq xq sxqwr lqwhuphglr
gho dopd/ d xqd glvwdqfld k gho dod vxshulru | k2 gho dod lqihulru +k . k2 @ k,1
Fdofxodprv/ d frqwlqxdflöq/ od glvwulexflöq gh whqvlrqhv wdqjhqfldohv fruuhvsrqglhqwh d
xq hvixhu}r fruwdqwh krul}rqwdo W5 dsolfdgr hq glfkr fhqwur gh hvixhu}rv fruwdqwhv1 Hq
yluwxg gh orv uhvxowdgrv rewhqlgrv hq ho Hmhuflflr 9181515/ od glvwulexflöq gh whqvlrqhv
vreuh odv dodv hv sdudeöolfd/ frq ydoru qxor hq orv h{wuhprv | ydoru pä{lpr hq ho sxqwr
gh xqlöq frq ho dopd/ wdo frpr vh uhsuhvhqwd hq od Iljxud 9184e1
Ho ydoru pä{lpr gh od whqvlöq wdqjhqfldo hq ho dod vxshulru hv=

W5
K
h K  W5 e2
 4@ 2 e @
L + h
 @
; L+
Ho ydoru gh U / uhvxowdqwh gh odv whqvlrqhv wdqjhqfldohv hq ho dod vxshulru/ sxhgh fdo0
fxoduvh kdoodqgr ho äuhd gho gldjudpd gh whqvlrqhv wdqjhqfldohv | pxowlsolfdqgr sru ho
hvshvru h =
W5 e h L+
U @  4@ eh @
5
 @ W5
6 45 L + L+

Dqäorjdphqwh/ ho ydoru pä{lpr gh od whqvlöq wdqjhqfldo hq ho dod lqihulru hv=

W5 q 2K h eK
 
W5 e2
 4@
L + h
2 @ @ 5
; L+
Ho ydoru gh U2 / uhvxowdqwh gh odv whqvlrqhv wdqjhqfldohv hq ho dod lqihulru/ hv=

W5 e h L+2
U2 @  4@ eh @ 5
5
2 @ W5
6 45L + L+

Sxhgh revhuyduvh txh vh fxpsoh txh W5 @ U .U2 > |d txh L + @ L +  .L + 2 > | wdpelìq
txh odv dodv vh uhsduwhq ho fruwdqwh gh irupd sursruflrqdo d vxv uhvshfwlydv lqhufldv1
Ljxdodqgr dkrud prphqwrv uhvshfwr do sxqwr R/ xqlöq gho dopd frq ho dod lqihulru/
vh wlhqh=
U L+
W5 k2 @ U k , k2 @ k@ k
W5 L+
gh grqgh
L+ k
k2 @ k @ @ 46> 66 fp
L+ 6

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


: Prphqwr Wruvru

:14 Lqwurgxfflöq

Xqd slh}d sulvpäwlfd hvwä vrphwlgd d wruvlöq vlpsoh fxdqgr vreuh vxv vhfflrqhv dfwýd
ýqlfdphqwh xq prphqwr uhvxowdqwh txh wlhqh frpsrqhqwh vöor vhjýq ho hmh { gh od
slh}d/ hv ghflu/ xq prphqwr wruvru/ P| +yhu Iljxud :14,1 Hq ho fdvr sduwlfxodu gh txh
ho prphqwr wruvru dfwxdqwh vhd frqvwdqwh d or odujr gh od slh}d/ vh glfh txh ho hvwdgr
hv gh wruvlöq sxud1
Uhfrughprv txh od ghwhuplqdflöq gho prphqwr wruvru gheh kdfhuvh uhvshfwr do
fhqwur gh hvixhu}rv fruwdqwhv F gh od vhfflöq/ sdud srghu ghwhuplqdu gh hvd pdqhud
ho prphqwr wruvru uhdo txh dfwýd vreuh hood +yhu Vhfflöq 91; ghglfdgd do fhqwur gh
hvixhu}rv fruwdqwhv hq ho Fdsðwxor suhfhghqwh,1 Hq hvwh Fdsðwxor vh hqwhqghuä vlhpsuh
txh ho prphqwr wruvru P| do txh vh kdfh uhihuhqfld hv ho prphqwr wruvru uhdo |/ sru
wdqwr/ vh suhvflqgluä gho fdolfdwlyr fruuhvsrqglhqwh1

Ilj1 :14= Slh}d vrphwlgd d prphqwr wruvru

596

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


597 FDSÐWXOR :1 PRPHQWR WRUVRU

Od dfwxdflöq gh xq prphqwr wruvru vreuh od vhfflöq lpsolfd od dsdulflöq gh whqvlrqhv


wdqjhqfldohv vreuh od vhfflöq/ gh wdo irupd txh vh fxpsodq odv uhodflrqhv lqwhjudohv=
] ]

W @  gV @ 3 > 
P| @ uS   gV +:14,
7 7
grqgh uS hv ho yhfwru gh srvlflöq uhvshfwr do fhqwur gh hvixhu}rv fruwdqwhv1 Frpr
hq fdvrv dqwhulruhv/ glfkdv hfxdflrqhv qr edvwdq sdud ghwhuplqdu od glvwulexflöq gh
whqvlrqhv wdqjhqfldohv/ sru or txh hv qhfhvdulr kdfhu klsöwhvlv vreuh od ghirupdflöq gh
od uhedqdgd/ fx|d ydolgh} gheh vhu dydodgd sru od h{shulhqfld1
Ho hvwxglr jhqhudo gh slh}dv sulvpäwlfdv vrphwlgdv d prphqwr wruvru hv xq whpd
frpsohmr txh hvfdsd gh odv klsöwhvlv ixqgdphqwdohv hq odv txh vh edvd od Uhvlvwhqfld gh
Pdwhuldohv1 Od glfxowdg sulqflsdo frqvlvwh hq txh/ hq jhqhudo/ odv vhfflrqhv vrphwlgdv d
wruvlöq qr shupdqhfhq sodqdv/ vlqr txh vxiuhq ghirupdflöq ixhud gh vx sodqr/ ihqöphqr
frqrflgr frq ho qrpeuh gh dodehr1 Hq ixqflöq gh hvwh khfkr/ vh glvwlqjxh hqwuh wruvlöq
xqliruph/ fxdqgr ho dodehr uhodwlyr hv ghvsuhfldeoh/ | wruvlöq qr xqliruph/ fxdqgr ho
dodehr uhodwlyr gheh vhu frqvlghudgr1
Od wruvlöq xqliruph vh hvwxgld phgldqwh od whruðd gh Frxorpe/ yäolgd sdud vhfflr0
qhv hq odv txh qr vh surgxfh dodehr gh od vhfflöq/ | od whruðd gh Vdlqw0Yhqdqw/ päv
jhqhudo/ yäolgd sdud vlwxdflrqhv vlq dodehr uhodwlyr1 Dpedv whruðdv vrq frpsdwleohv frq
ho sodqwhdplhqwr jhqhudo gh od Uhvlvwhqfld gh Pdwhuldohv1 Sru ho frqwudulr/ fxdqgr ho
dodehr uhodwlyr hv uhohydqwh qr vh fxpsoh ho sulqflslr gh Vdlqw0Yhqdqw/ hv ghflu/ odv whq0
vlrqhv hq xqd vhfflöq qr ghshqghq h{foxvlydphqwh gho ydoru gho prphqwr wruvru vreuh
hood1 Hq hvwdv vlwxdflrqhv ho hvwxglr txhgd/ hvwulfwdphqwh kdeodqgr/ ixhud gho fdpsr
gh dsolfdflöq gh od Uhvlvwhqfld gh Pdwhuldohv1 Ho sureohpd vh sxhgh uhvroyhu frq xq
sodqwhdplhqwr dg krf dghfxdgr/ or txh vh frqrfh frpr whruðd gh od wruvlöq qr xqliruph/
r phgldqwh ho sodqwhdplhqwr jhqhudo gh od whruðd gh od hodvwlflgdg1
Hq hvwh Fdsðwxor vh hvwxglduä hq ghwdooh od wruvlöq vlpsoh gh eduudv floðqgulfdv gh
vhfflöq flufxodu/ phgldqwh od whruðd gh Frxorpe1 Vh lqwurgxfluä/ dvlplvpr/ od whruðd
gh Vdlqw0Yhqdqw sdud wruvlöq xqliruph/ | vh ghvfuleluäq odv dqdorjðdv rsruwxqdv sdud
frqvlghudu od wruvlöq gh slh}dv gh vhfflöq duelwuduld/ rewhqlìqgrvh uhvxowdgrv gh lqwhuìv
suäfwlfr sdud ho hvwxglr gh shuohv gh shtxhôr hvshvru/ wdqwr delhuwrv frpr fhuudgrv1
Hq uhvxphq/ hq or txh vljxh vh wudwduä ixqgdphqwdophqwh ho fdvr gh wruvlöq xqliruph>
dxqtxh hq od Vhfflöq :17 vh ghvfuleh euhyhphqwh ho wudwdplhqwr gh vlwxdflrqhv gh wruvlöq
qr xqliruph/ vh ghmd sdud orv oleurv hvshfldol}dgrv ho wudwdplhqwr ghwdoodgr gh ìvwd1
Gheh uhfrugduvh txh/ dglflrqdophqwh do prphqwr wruvru/ sxhghq dfwxdu vreuh od
vhfflöq hvixhu}rv d{lohv/ hfwruhv | fruwdqwhv1 Hq wdo fdvr/ | vxsrqlhqgr txh ho sulqflslr
gh vxshusrvlflöq hv dsolfdeoh/ orv uhvxowdgrv rewhqlgrv hq hvwh Fdsðwxor sdud od wruvlöq
xqliruph ghehq frpsohwduvh frq orv rewhqlgrv hq orv Fdsðwxorv dqwhulruhv1

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


:151 WRUVLÖQ GH FRXORPE 598

:15 Wruvlöq gh Frxorpe

:1514 Vhfflöq flufxodu


Frqvlghuhprv xqd slh}d sulvpäwlfd uhfwd gh vhfflöq flufxodu frqvwdqwh/ vrphwlgd d
xq hvwdgr gh wruvlöq sxud edmr od dfflöq gh grv prphqwrv P| / ljxdohv | gh vhqwlgrv
rsxhvwrv/ dsolfdgrv hq vxv vhfflrqhv h{wuhpdv1
Vhqfloodv frqvlghudflrqhv jhrpìwulfdv/ edvdgdv hq od vlphwuðd gh od slh}d | gh od vrol0
flwdflöq +yhu Iljxud :15,/ qrv shuplwhq dvhjxudu txh/ sdud hvwh fdvr/ hq od ghirupdflöq
sru wruvlöq=

 odv vhfflrqhv uhfwdv jludq douhghgru gh vx fhqwur gh judyhgdg/ sru vlphwuðd d{ldo
uhvshfwr do hmh gh od slh}d1

 odv vhfflrqhv uhfwdv vh frqvhuydq flufxoduhv | sodqdv hq od ghirupdflöq1 Hq hihfwr/


odv vhfflrqhv ghehq shupdqhfhu flufxoduhv sru vlphwuðd d{ldo uhvshfwr do hmh gh od
slh}d1 Dghpäv/ ghehq shupdqhfhu sodqdv sru vlphwuðd gh od vrolflwdflöq uhvshfwr
gh fxdotxlhu vhfflöq uhfwd1

 orv udglrv gh od vhfflöq vh frqvhuydq uhfwrv hq od ghirupdflöq/ sru vlphwuðd gh od


vrolflwdflöq uhvshfwr gh fxdotxlhu vhfflöq uhfwd1

Ilj1 :15= Slh}d gh vhfflöq flufxodu vrphwlgd d wruvlöq sxud

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


599 FDSÐWXOR :1 PRPHQWR WRUVRU

 ho äqjxor hqwuh grv udglrv fxdohvtxlhud gh od vhfflöq shupdqhfh lqdowhudgr hq od


ghirupdflöq/ sru vlphwuðd d{ldo uhvshfwr do hmh gh od slh}d1
Hq uhvxphq/ od ghirupdflöq sru wruvlöq gh slh}dv uhfwdv gh vhfflöq flufxodu vh sxhgh
ghvfulelu phgldqwh od klsöwhvlv gh F1 D1 gh Frxorpe +4:;7,/ txh sxhgh hqxqflduvh=
hq xqd slh}d uhfwd gh vhfflöq flufxodu vrphwlgd d wruvlöq sxud/ od ghirupdflöq hv wdo
txh fdgd vhfflöq jlud douhghgru gh vx fhqwur vlq ghirupduvh hq vx sodqr | vlq dodehduvh/
frpr vl ixhud xq glvfr uðjlgr1 Odv eudv orqjlwxglqdohv gh od slh}d vh ghirupdq hq
kìolfhv1
Edmr od klsöwhvlv gh shtxhôrv prylplhqwrv | ghirupdflrqhv/ orv jlurv gh wruvlöq vrq
vxflhqwhphqwh shtxhôrv | od fxuydwxud gh orv dufrv gh kìolfh gh odv eudv ghirupdgdv
sxhgh vxsrqhuvh ghvsuhfldeoh/ hv ghflu/ ìvwrv sxhghq vxsrqhuvh uhfwloðqhrv1
Od klsöwhvlv gh ghirupdflöq gh Frxorpe sxhgh yhulfduvh h{shulphqwdophqwh |
frqfxhugd frq orv uhvxowdgrv gh od Whruðd gh od Hodvwlflgdg/ lqfoxvr fxdqgr ho prphqwr
wruvru hv yduldeoh d or odujr gho hmh gh od slh}d/ hv ghflu/ hq vlwxdflrqhv gh wruvlöq vlpsoh1
Revìuyhvh/ sru ýowlpr/ txh od klsöwhvlv gh Frxorpe hv sxudphqwh jhrpìwulfd/ hv
ghflu/ qr suhvxsrqh frpsruwdplhqwr hoävwlfr gho pdwhuldo gh od slh}d1 Hq or txh vljxh
vxsrqguhprv txh ho pdwhuldo hv hoävwlfr |/ dghpäv/ txh od oh| gh Krrnh hv dsolfdeoh1

Dqdolfhprv xqd uhedqdgd glihuhqfldo gh orqjlwxg g{ gh xqd slh}d sulvpäwlfd gh


vhfflöq flufxodu vrphwlgd d wruvlöq vlpsoh/ wdo frpr vh pxhvwud hq od Iljxud :16d1
Frqvlghuhprv hq hood ho hohphqwr glihuhqfldo DEFG/ vlwxdgr vreuh xq flolqgur gh udglr
> frqfìqwulfr frq ho hmh gh d slh}d> glfkr hohphqwr vh ghirupduä d wruvlöq vhjýq ho
sdudohorjudpr DEF  G gh od Iljxud :16e/ grqgh DF  | EG vrq vhjphqwrv gh kìolfh
gh orqjlwxg lqqlwhvlpdo/ sru or txh sxhghq frqvlghuduvh uhfwloðqhrv1 Od ghirupdflöq
dqjxodu gho hohphqwr yhqguä gdgd sru=
FF   g!%
 * wdq  @ @ @ +:15,
DF g{
grqgh vh kd lqwurgxflgr ho äqjxor gh wruvlöq/ !% / | ho äqjxor gh wruvlöq sru xqlgdg gh
orqjlwxg/  @ g!% @g{1 Revìuyhvh txh ho jlur gh wruvlöq/ !% / hv xq äqjxor/ sru wdqwr/
hv dglphqvlrqdo/ | vh plgh hq udgldqhv ^udg`1 Sru ho frqwudulr/ ho jlur gh wruvlöq sru
xqlgdg gh orqjlwxg/ / hv xq äqjxor sru xqlgdg gh orqjlwxg | vh plgh hq ^udg2O` =
Vh wlhqh/ sru frqvljxlhqwh/ txh odv glvwruvlrqhv vrq sursruflrqdohv d =
 @  +:16,
Gh dfxhugr frq od oh| gh Krrnh/ od whqvlrqhv wdqjhqfldohv hq ho hohphqwr DEFG vrq
sursruflrqdohv d odv ghirupdflrqhv/ gh od irupd=
 @ J @ J +:17,

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


:151 WRUVLÖQ GH FRXORPE 59:

Ilj1 :16= Uhedqdgd vrphwlgd d wruvlöq gh Frxorpe

grqgh J hv ho pögxor gh uljlgh} d fruwdqwh gho pdwhuldo1 Hvwdv whqvlrqhv wdqjhqfldohv


wlhqhq odv gluhfflrqhv | vhqwlgrv txh vh pxhvwudq hq odv Iljxudv :16d | f1 Vh revhuyd
txh odv whqvlrqhv wdqjhqfldohv hq xq sxqwr gh od vhfflöq vrq shushqglfxoduhv do udglr
txh sdvd sru glfkr sxqwr/ | txh yduðdq olqhdophqwh frq od glvwdqfld  do fhqwur gh od
vhfflöq1 Sru wdqwr/ orv ydoruhv pä{lprv vh gdq hq ho frqwruqr gh ìvwd1
Ho prphqwr uhvxowdqwh gh odv whqvlrqhv wdqjhqfldohv gheh vhu ljxdo do prphqwr
wruvru dfwxdqwh P| > sru frqvljxlhqwh=
] ] ]
P| @   gV @ J   gV @ J  2 gV @ J  LR
2 +:18,
7 7 7
grqgh LR hv ho prphqwr srodu gh lqhufld gh od vhfflöq flufxodu1 Sdud xq fðufxor gh udglr
u/ hv LR @  ue @5/ | ho jlur gh wruvlöq sru xqlgdg gh orqjlwxg  ydoh=
P|
@ +:19,
J LR

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


59; FDSÐWXOR :1 PRPHQWR WRUVRU

Ho surgxfwr JLR vh ghqrplqd uljlgh} wruvlrqdo gh od vhfflöq1 Vxvwlwx|hqgr hvwh ydoru


hq od h{suhvlöq +:17, gh odv whqvlrqhv wdqjhqfldohv/ vh rewlhqh=

P| 
@ +:1:,
LR

Sru wdqwr/ hq xqd vhfflöq flufxodu ho ydoru gh od whqvlöq wdqjhqfldo pä{lpd vh gd hq od


flufxqihuhqfld h{whulru | vx ydoru ylhqh gdgr sru od h{suhvlöq=
P| u 5P| P|
 pd{ @ @ @ +:1;,
LR Du Z|

Sru dqdorjðd frq od whruðd gh h{löq/ do ydoru Z| @ LR @u@Du@5 @ u @5 vh oh oodpd


pögxor gh wruvlöq gh od vhfflöq1
Hv lqwhuhvdqwh uhvdowdu txh orv hohphqwrv glihuhqfldohv wdohv frpr ho gh od Iljxud
:17 hvwäq vrphwlgrv d fruwdqwh sxur1 D hvwh hvwdgr whqvlrqdo oh fruuhvsrqghq whqvlrqhv
sulqflsdohv  @ 2 @  4@ hq gluhfflrqhv d 78 frq ho hmh orqjlwxglqdo gh od slh}d1
Vl ho pdwhuldo gh od slh}d wlhqh uhvlvwhqfldv d wudfflöq | frpsuhvlöq gh ydoruhv sduhflgrv/
od urwxud d wruvlöq vh surgxfh hq xq sodqr shushqglfxodu do hmh gh od slh}d/ fxdqgr od
whqvlöq wdqjhqfldo pä{lpd dofdq}d ho ydoru gh urwxud1 Hvwh wlsr gh urwxud hv frpýq
hq od pd|ruðd gh orv phwdohv | jhqhudophqwh hv gh fduäfwhu gýfwlo1 Sru ho frqwudulr/ vl
ho pdwhuldo gh od slh}d uhvlvwh phqrv d wudfflöq txh d frpsuhvlöq od urwxud vh surgxfh
sru wudfflöq/ dsduhflhqgr julhwdv kholfrlgdohv d 78 frq ho hmh gh od slh}d1 Hvwh wlsr gh
urwxud hv/ jhqhudophqwh/ gh fduäfwhu iuäjlo | vh gd hq pdwhuldohv frpr ho klhuur ixqglgr/
ho krupljöq r odv urfdv1
Revìuyhvh wdpelìq txh od glvwulexflöq gh whqvlrqhv hqfrqwudgd fxpsoh od ljxdogdg=
]
$ $
W @  gV  3 +:1<,
7
ghelgr d od vlphwuðd udgldo gh od glvwulexflöq gh whqvlrqhv wdqjhqfldohv vreuh od vhfflöq1
Ho jlur wrwdo gh od slh}d ghelgr d wruvlöq/ hqwuh vxv vhfflrqhv h{wuhpdv/ hv=
] ] ,
P| +{,
!% @  g{ @ g{ +:143,
, f J LR +{,
grqgh o hv od orqjlwxg wrwdo gh od slh}d1 Hq ho fdvr sduwlfxodu gh wruvlöq sxud | slh}d
gh vhfflöq frqvwdqwh/ ho jlur wrwdo gh wruvlöq uhvxowd=
P| o
!% @ +:144,
J LR

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


:151 WRUVLÖQ GH FRXORPE 59<

Ilj1 :17= Vxshuflhv gh urwxud gh slh}d vrphwlgd d wruvlöq gh Frxorpe= +d, urwxud
gýfwlo/ +e, urwxud iuäjlo

:1515 Vhfflöq flufxodu gh ydulrv pdwhuldohv

Frqvlghuhprv xqd vhfflöq flufxodu irupdgd sru ydulrv pdwhuldohv glvsxhvwrv gh irupd
frqfìqwulfd/ hvwr hv/ frqvlghuhprv txh od vhfflöq uhfwd gh od slh}d hvwä glylglgd hq yduldv
}rqdv  > fdgd xqd gh odv fxdohv fruuhvsrqgh d xq pdwhuldo txh wlhqh xq pögxor gh
uljlgh} wudqyhuvdo J / wdo frpr vh pxhvwud hq od Iljxud :18d1
Frqvlghuhprv wdpelìq xq pdwhuldo gh uhihuhqfld/ txh sxhgh vhu r qr ljxdo d xqr gh
orv pdwhuldohv frpsrqhqwhv gh od slh}d/ | txh wlhqh xq pögxor gh uljlgh} wudqvyhuvdo
J= Sdud fdgd pdwhuldo gh od vhfflöq vh sxhgh ghqlu xq frhflhqwh gh htxlydohqfld frq
ho pdwhuldo gh uhihuhqfld gh od irupd q @ J @J=
Odv frqvlghudflrqhv jhrpìwulfdv txh frqgxfhq d od klsöwhvlv gh Frxorpe | od h{0
suhvlöq gh odv glvwruvlrqhv dqjxoduhv ghulydgd gh hood/ hfxdflöq +:16,/ rewhqlgd hq od
Vhfflöq dqwhulru/ hv reyldphqwh dsolfdeoh wdpelìq hq hvwh fdvr1 Dvð/ gh dfxhugr frq
od oh| gh Krrnh/ od whqvlöq wdqjhqfldo hq xq sxqwr gh od vhfflöq hv sursruflrqdo d odv
ghirupdflrqhv/ gh od irupd=

 @ J  @ qJ  @ qJ   +:145,

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


5:3 FDSÐWXOR :1 PRPHQWR WRUVRU

Ho prphqwr uhvxowdqwh gh odv whqvlrqhv wdqjhqfldohv gheh vhu ljxdo do prphqwr wruvru
dfwxdqwh P| =
] ] ]
P| @   gV @ qJ   gV @ J  2 q gV @ J  LR
2 +:146,
7 7 7
grqgh LR hv ho prphqwr srodu gh lqhufld phfäqlfd gh od vhfflöq flufxodu1 Sru wdqwr/ ho
jlur gh wruvlöq sru xqlgdg gh orqjlwxg  ydoh=

P|
@ +:147,
J LR

Vxvwlwx|hqgr hvwh ydoru hq od h{suhvlöq +:145, gh odv whqvlrqhv wdqjhqfldohv vh rewlhqh=

P| 
 @q +:148,
LR

Od glvwulexflöq fruuhvsrqglhqwh gh whqvlrqhv wdqjhqfldohv hv olqhdo d wur}rv1 Hq od


Iljxud :18d vh pxhvwud hvwd glvwulexflöq sdud xqd vhfflöq frpsxhvwd gh grv pdwhuldohv
wdohv txh J ? J2 =

:1516 Vhfflöq flufxodu kxhfd

Od glvwulexflöq olqhdo gh whqvlrqhv wdqjhqfldohv rewhqlgd sdud xqd vhfflöq flufxodu pd0
fl}d shuplwh revhuydu txh hq glfkd vhfflöq ho pdwhuldo hvwä srfr dsuryhfkdgr/ |d txh
vl ho udglr gh od vhfflöq vh glphqvlrqd sdud txh odv eudv h{whulruhv wudedmhq d od

Ilj1 :18= Glvwulexflöq gh whqvlrqhv= +d, vhfflöq flufxodu gh ydulrv pdwhuldohv


+e, vhfflöq flufxodu kxhfd

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


:161 WRUVLÖQ GH VDLQW0YHQDQW 5:4

whqvlöq dgplvleoh/ odv eudv lqwhulruhv wudedmduäq d xqd whqvlöq frqvlghudeohphqwh lqih0
ulru1 Sxhgh frqvhjxluvh xq phmru dsuryhfkdplhqwr gho pdwhuldo xwlol}dqgr xqd vhfflöq
flufxodu kxhfd1
Frqvlghuhprv xqd vhfflöq flufxodu kxhfd/ frq ue | u frpr udglrv h{whulru h lqwhulru
gh od vhfflöq/ uhvshfwlydphqwh/ wdo frpr vh pxhvwud hq od Iljxud :18e1 Odv frqvlgh0
udflrqhv jhrpìwulfdv | odv h{suhvlrqhv rewhqlgdv hq odv grv Vhfflrqhv dqwhulruhv vrq/
reyldphqwh/ dsolfdeohv wdpelìq hq hvwh fdvr1 Gh khfkr/ od vhfflöq kxhfd sxhgh frqvl0
ghuduvh frpsxhvwd sru grv pdwhuldohv/ gh orv fxdohv ho pdwhuldo lqwhulru wlhqh xq
frhflhqwh gh htxlydohqfld qxor/ | od glvwulexflöq gh whqvlrqhv hq xqd vhfflöq wxexodu
hv od uhsuhvhqwdgd hq od Iljxud :18e1
Ho prphqwr gh lqhufld srodu LR | ho pögxor gh wruvlöq gh od vhfflöq kxhfd ydohq=

 +uee  ue , LR  +uee  ue ,


LR @ | Z| @ @ +:149,
5 ue 5 ue
Dghpäv/ vl ho hvshvru gh od vhfflöq hv shtxhôr hq uhodflöq do udglr h{whulru vh wlhqh=

uee  ue @ +ue2 . u2 ,+ue . u ,+ue  u , * 7 u6


h +:14:,

grqgh u6 hv ho udglr gh od oðqhd phgld gh od vhfflöq +u6 @ +ue . u ,@5, | h hv ho hvshvru


+h @ ue  u ,1 Dkrud/ vh sxhgh dsur{lpdu

h @ D u2 LR
LR * 5 u6 6 | Z| @ * D u6 +:14;,
u6
frq D @ 5u6 h/ ljxdo do äuhd gh od vhfflöq1 Gh hvwd pdqhud/ hq xqd vhfflöq flufxodu
kxhfd gh shtxhôr hvshvru/ od whqvlöq wdqjhqfldo ghelgd do prphqwr wruvru P| vh sxhgh
frqvlghudu xqliruph hq wrgd od vhfflöq | gh ydoru=
P| P|
 6e_ @ @ +:14<,
Z| D u6
Vh revhuyd dvð txh ho pdwhuldo hvwä px| elhq dsuryhfkdgr hq odv vhfflrqhv wxexoduhv gh
shtxhôr hvshvru vrolflwdgdv d wruvlöq/ |d txh wrgr ho pdwhuldo hvwä vrphwlgr d whqvlöq
suäfwlfdphqwh xqliruph1

:16 Wruvlöq gh Vdlqw0Yhqdqw

:1614 Irupxodflöq jhqhudo

Frpr khprv ylvwr/ od vroxflöq gho sureohpd gh od wruvlöq gh xqd slh}d gh vhfflöq flufxodu
vh rewlhqh dgplwlhqgr frpr klsöwhvlv gh ghirupdflöq txh odv vhfflrqhv uhfwdv gh od slh}d

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


5:5 FDSÐWXOR :1 PRPHQWR WRUVRU

Ilj1 :19= Glvwulexflöq gh whqvlrqhv wdqjhqfldohv gh wruvlöq hq xqd vhfflöq


uhfwdqjxodu= +d, whruðd gh Frxorpe/ +e, whruðd gh Vdlqw0Yhqdqw

shupdqhfhq sodqdv | jludq vlq ghirupduvh1 Hvwd klsöwhvlv/ irupxodgd sru Frxorpe/ ixh
dsolfdgd päv wdugh sru Qdylhu do fdvr gh xqd slh}d sulvpäwlfd gh vhfflöq uhfwdqjxodu/
oohjdqgr d od frqfoxvlöq huuöqhd vljxlhqwh= sdud xq ghwhuplqdgr prphqwr wruvru P| /
ho äqjxor gh wruvlöq hv lqyhuvdphqwh sursruflrqdo do prphqwr srodu gh lqhufld uhvshfwr
do edulfhqwur gh od vhfflöq | orv ydoruhv pä{lprv gh od whqvlöq wdqjhqfldo vh surgxfhq
hq orv sxqwrv päv dohmdgrv gh glfkr sxqwr1
Hvwd klsöwhvlv hvwä hq frqwudglfflöq frq odv frqglflrqhv gh frqwruqr/ wdo frpr vh
pxhvwud hq od Iljxud :19d/ |d txh gh dfxhugr frq hvwd whruðd gh Qdylhu/ hq wrgr sxqwr S
gho frqwruqr/ od whqvlöq wdqjhqfldo ghehuðd dfwxdu vhjýq od gluhfflöq qrupdo do udglr
JS 1 Hqwrqfhv/ od whqvlöq  vh srguðd ghvfrpsrqhu vhjýq odv gluhfflrqhv |> }/ sdud
rewhqhu vxv grv frpsrqhqwhv  %+ |  %5 1 Vhjýq ho sulqflslr gh uhflsurflgdg gh odv
whqvlrqhv wdqjhqfldohv ghehuðd hqwrqfhv h{lvwlu xqd whqvlöq  +% hq ho sxqwr S / vreuh od
vxshuflh odwhudo gh od slh}d1 Hvwr hvwä hq frqwudglfflöq frq ho khfkr gh txh/ hq jhqhudo/
od vxshuflh odwhudo gh od slh}d hvwä oleuh gh whqvlrqhv udvdqwhv1
Hq hqvd|rv h{shulphqwdohv uhdol}dgrv frq slh}dv gh vhfflöq uhfwdqjxodu vh frpsuxh0
ed txh=

 od glvwruvlöq dqjxodu hv pä{lpd hq orv sxqwrv phglrv gh orv odgrv päv odujrv
gho uhfwäqjxor/ txh qr vrq orv sxqwrv päv dohmdgrv gho edulfhqwur gh od vhfflöq/
plhqwudv txh hq odv hvtxlqdv/ txh vð or vrq/ od glvwruvlöq hv qxod1 Hvwr lpsolfd
txh od glvwulexflöq uhdo gh whqvlrqhv wdqjhqfldohv hq xqd vhfflöq uhfwdqjxodu hv
wdo frpr vh pxhvwud hq od Iljxud :19e1

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


:161 WRUVLÖQ GH VDLQW0YHQDQW 5:6

 odv vhfflrqhv uhfwdv gh odv slh}dv qr shupdqhfhq sodqdv do vhu vrphwlgdv d wruvlöq/
vlqr txh vh dodehdq1

Hvwdv hylghqfldv h{shulphqwdohv lqglfdq fodudphqwh txh od whruðd gh Frxorpe qr


hv dghfxdgd sdud uhsuhvhqwdu ho ihqöphqr gh wruvlöq hq slh}dv gh vhfflöq qr flufxodu1
Od vroxflöq h{dfwd gho sureohpd gh wruvlöq xqliruph hq slh}dv sulvpäwlfdv gh irupd
duelwuduld ixh rewhqlgd sru Vdlqw0Yhqdqw +4;86,/ vxsrqlhqgr txh od ghirupdflöq hv
xqliruph/ hvwr hv/ lgìqwlfd sdud wrgdv odv vhfflrqhv gh od slh}d | txh frqvlvwh hq=

+d, xqd urwdflöq uðjlgd gh odv vhfflrqhv hq vx sodqr/ |

+e, xq dodehr gh odv vhfflrqhv ixhud gh vx sodqr1

Hq ho Oleur 5 vh ghprvwuduä txh ho fhqwur gh jlur gh odv vhfflrqhv hq vx sodqr hv/


suhflvdphqwh/ ho fhqwur gh hvixhu}rv fruwdqwhv/ fx|d srvlflöq sxhgh fdofxoduvh wdo |
frpr vh prvwuö hq ho Fdsðwxor 91 Sru hvwd ud}öq/ do fhqwur gh hvixhu}rv fruwdqwhv vh oh
oodpd wdpelìq fhqwur gh wruvlöq gh od vhfflöq1 Hq wruvlöq xqliruph/ do oxjdu jhrpìwulfr
gh orv fhqwurv gh wruvlöq vh oh oodpd hmh gh wruvlöq/ | hv xq hmh sdudohor d od gluhfwul} gh
od slh}d1
Hq od Iljxud :1: vh pxhvwud od ghirupdflöq hq wruvlöq sxud gh grv slh}dv sulvpäwlfdv/
xqd gh vhfflöq flufxodu | rwud gh vhfflöq uhfwdqjxodu1 Od slh}d gh vhfflöq flufxodu vh

Ilj1 :1:= Ghirupdflöq sru wruvlöq= +d, slh}d gh vhfflöq flufxodu +e, slh}d gh vhfflöq
uhfwdqjxodu

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


5:7 FDSÐWXOR :1 PRPHQWR WRUVRU

ghirupd vhjýq od klsöwhvlv gh Frxorpe/ hvwr hv/ vlq dodehr/ | odv vhfflrqhv uhfwdv
shupdqhfhq sodqdv1 Sru ho frqwudulr/ od slh}d gh vhfflöq uhfwdqjxodu vh ghirupd vhjýq
od klsöwhvlv gh Vdlqw0Yhqdqw/ | odv vhfflrqhv uhfwdv jludq hq vx sodqr | dghpäv ghmdq gh
vhu sodqdv/ hv ghflu/ vh dodehdq1 Reyldphqwh/ od whruðd gh Frxorpe hv xq fdvr sduwlfxodu
gh od whruðd gh Vdlqw0Yhqdqw hq ho txh ho dodehr hv qxor1
Hq od whruðd gh Vdlqw0Yhqdqw wdqwr ho jlur gh wruvlöq sru xqlgdg gh orqjlwxg/ / frpr
ho dodehr vrq xqliruphv d or odujr gh od slh}d1 Reyldphqwh/ ho vxsrqhu txh ho dodehr hv
xqliruph sdud wrgdv odv vhfflrqhv vlpsolfd ho sodqwhdplhqwr gho sureohpd/ |d txh gh
hvwd irupd qr dsduhfhq whqvlrqhv qrupdohv ghelgdv do ihqöphqr gh dodehr1 Vlq hpedujr/
hv iuhfxhqwh txh xqd slh}d vrphwlgd d wruvlöq whqjd dojxqd vhfflöq wudqvyhuvdo reoljdgd
d shupdqhfhu md/ frpr hv ho fdvr gh odv vhfflrqhv gh hpsrwudplhqwr txh qr sxhghq
dodehduvh gxudqwh od wruvlöq1 Hvwd uhvwulfflöq gho dodehr gh xqd vhfflöq wudqvyhuvdo gd
oxjdu d od dsdulflöq gh wruvlöq qr xqliruph d or odujr gh od slh}d1 Od lq xhqfld txh
ho dodehr qr xqliruph wlhqh hq ho frpsruwdplhqwr gh xqd slh}d vrolflwdgd d wruvlöq
sxhgh vhu lpsruwdqwh fxdqgr odv vhfflrqhv uhfwdv vrq delhuwdv | gh shtxhôr hvshvru/
shur hv ghvsuhfldeoh hq orv uhvwdqwhv wlsrv gh vhfflrqhv1 Hq od Vhfflöq :17 vh ghvfuleh
euhyhphqwh ho wudwdplhqwr gh hvwdv vlwxdflrqhv1
Ho hvwxglr frpsohwr gho sureohpd gh od wruvlöq xqliruph +r gh Vdlqw0Yhqdqw, vh kdfh
phgldqwh od whruðd gh od Hodvwlflgdg1 Xqd irupd foävlfd gh sodqwhduor ixh sursxhvwd sru
O1 Sudqgwo hq 4<361 Vh vxsrqh txh h{lvwh xqd ixqflöq hvfdodu ! @ !+|> },/ oodpdgd
ixqflöq gh whqvlöq/ wdo txh odv whqvlrqhv wdqjhqfldohv ylhqhq gdgdv sru odv ghulydgdv
sdufldohv gh glfkd ixqflöq/ hvwr hv=

C! C!
 %+ @ >  %5 @  +:153,
C} C|

Vh sxhgh ghprvwudu txh od lpsrvlflöq gh odv frqglflrqhv gh frpsdwlelolgdg txh ghehq


fxpsoluvh hq ho sureohpd hoävwlfr vreuh odv glvwruvlrqhv dqjxoduhv gh wruvlöq sxud ghul0
ydgdv gh odv hfxdflrqhv +:153, lpsolfd txh od ixqflöq ! vdwlvidjd od hfxdflöq glihuhqfldo
+hq ghulydgdv sdufldohv,=
C2! C2!
! @ . 2 @ 5J +:154,
C| 2 C}

frq od frqglflöq gh frqwruqr gh txh od ixqflöq gh whqvlöq vhd frqvwdqwh d or odujr gho
frqwruqr gh od vhfflöq1 Od vroxflöq gh hvwd hfxdflöq sdud vhfflrqhv gh irupd duelwuduld
hv xq sureohpd pdwhpäwlfr frpsohmr/ txh d phqxgr vh uhvxhoyh phgldqwh pìwrgrv
qxpìulfrv dsur{lpdgrv/ wdohv frpr odv glihuhqfldv qlwdv/ orv hohphqwrv qlwrv r orv
hohphqwrv gh frqwruqr1

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


:161 WRUVLÖQ GH VDLQW0YHQDQW 5:8

:1615 Dqdorjðd gh od phpeudqd


Gh irupd dowhuqdwlyd d od uhvroxflöq gh od hfxdflöq +:154, phgldqwh pìwrgrv dqdoðwlfrv r
qxpìulfrv/ od vroxflöq gh orv sureohpdv gh wruvlöq xqliruph sxhgh derugduvh phgldqwh
od dqdorjðd gh od phpeudqd/ lqwurgxflgd wdpelìq sru Sudqgwo +4<36,1 Lpdjlqhprv xqd
phpeudqd hoävwlfd krprjìqhd fx|rv erughv vh pdqwlhqhq mrv vreuh xq frqwruqr ljxdo
d od vhfflöq uhfwd gh od slh}d txh vh ghvhd hvwxgldu/ vrphwlgd d xqd wudfflöq xqliruph
hq vxv erughv | d xqd suhvlöq qrupdo wdpelìq xqliruph +yhu Iljxud :1;d,1 Vl od vhfflöq
hv pxowlsohphqwh frqh{d/ hv ghflu/ wlhqh kxhfrv lqwhulruhv/ ìvwrv vh fxeuhq frq sodfdv
uðjlgdv gh shvr ghvsuhfldeoh +yhu Iljxud :1;e,1
Vhd t od suhvlöq qrupdo sru xqlgdg gh vxshuflh gh od phpeudqd | T od wudfflöq
xqliruph sru xqlgdg gh orqjlwxg gho frqwruqr gh od plvpd1 Oodpdqgr ! @ !+|> }, d od
ixqflöq txh sursruflrqd od hfkd gh od phpeudqd hq fdgd sxqwr gho sodqr |} vh wlhqh
txh od hfxdflöq glihuhqfldo hq ghulydgdv sdufldohv gh od ghirupdgd gh od phpeudqd hv=
C2! C2! t
! @ . 2 @ +:155,
C|2 C} T
frq od frqglflöq gh frqwruqr ! @ 3 d or odujr gho frqwruqr gh od vhfflöq +| ! @ fwh vreuh
ho frqwruqr gh orv kxhfrv lqwhulruhv/ vl orv kd|,1 Hvwd hfxdflöq hv dqäorjd d od rewhqlgd
sru Sudqgwo sdud od ixqflöq gh whqvlöq gho sureohpd gh od wruvlöq/ | frpsohwdphqwh
lgìqwlfd d hood vl vh wrpd t@T @ 5J1 Sru wdqwr/ phgldqwh od uhsuhvhqwdflöq gh od vx0
shuflh ghirupdgd gh od phpeudqd sru fxuydv gh qlyho vh sxhghq rewhqhu/ sru dqdorjðd
frq od ixqflöq gh whqvlrqhv/ yduldv frqfoxvlrqhv lpsruwdqwhv uhodwlydv d od glvwulexflöq
gh whqvlrqhv wdqjhqfldohv hq ho sureohpd gh od wruvlöq=

Ilj1 :1;= Dqdorjðd gh od phpeudqd= +d, grplqlr frqh{r +e, grplqlr frq kxhfr

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


5:9 FDSÐWXOR :1 PRPHQWR WRUVRU

+d, Od frpsrqhqwh gh od whqvlöq wdqjhqfldo hq xq sxqwr vhjýq od gluhfflöq qrupdo


d od fxuyd gh qlyho gh od phpeudqd txh sdvd sru glfkr sxqwr hv qxod1 Vhd q+ Y5 Y+
Yr >  Yr ,
ho yhfwru qrupdo d od fxuyd gh qlyho +v hv od orqjlwxg vhjýq od gluhfflöq wdqjhqwh d od
fxuyd gh qlyho,1 Hqwrqfhv=

C| C} C! C| C! C} C!
  q @  %5 .  %+ @ . @ 3 +:156,
Cv Cv C| Cv C} Cv Cv
do vhu od hfkd frqvwdqwh d or odujr gh od fxuyd gh qlyho1 Sru dqdorjðd/ od whqvlöq
wdqjhqfldo hq xq sxqwr jhqìulfr gh od vhfflöq wlhqh od gluhfflöq gh od wdqjhqwh d od
fxuyd gh qlyho txh sdvd sru glfkr sxqwr +yhu Iljxud :1<,1 Hq sduwlfxodu/ od whqvlöq
wdqjhqfldo hq ho frqwruqr hv sdudohod d ìvwh1
+e, Od pdjqlwxg gh od whqvlöq wdqjhqfldo  hq xq sxqwr jhqìulfr gh od vhfflöq vh
rewlhqh frpr= v 
C! 2
t  2
2 2 C! 
 @  %+ .  %5 @ .  mmu!mm +:157,
C} C|
hv ghflu/ od whqvlöq wdqjhqfldo hv ljxdo do pögxor gho judglhqwh gh od ixqflöq !/ r vhd/
dqäorjd +ljxdo, d od shqglhqwh gh od phpeudqd hq glfkr sxqwr +yhu Iljxud :1<,1 Sru
wdqwr/ od whqvlöq wdqjhqfldo vhuä pd|ru hq odv }rqdv gh od vhfflöq grqgh od phpeudqd
suhvhqwh pd|ru shqglhqwh | fxdqwr päv fhufdqdv hvwìq odv fxuydv gh qlyho hqwuh vð1

Ilj1 :1<= Dqdorjðd gh od phpeudqd

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


:161 WRUVLÖQ GH VDLQW0YHQDQW 5::

+f, Ho prphqwr wruvru txh dfwýd vreuh od vhfflöq hv dqäorjr +ljxdo, do greoh gho
yroxphq hqfhuudgr sru od phpeudqd ghirupdgd=
]
P| @ uS   gV +:158d,
7]
@  uS  u!  gV +:158e,
] 7 ]

@  u  +! uS , . +u   uS , ! gV +:158f,
7] 7
@ 3 . 5 ! gV +:158g,
7
 5Y +:158h,

grqgh vh kd dsolfdgr ho whruhpd gh od glyhujhqfld | vh kd vxsxhvwr/ vlq sìuglgd gh


jhqhudolgdg/ txh od vhfflöq hv xq uhflqwr vlpsohphqwh frqh{r | txh od ixqflöq ! vh
dqxod hq ho frqwruqr1
Hq odv h{suhvlrqhv dqwhulruhv od ixqflöq ! @ !+|> }, uhsuhvhqwd wdqwr d od ixqflöq gh
whqvlöq gho sureohpd gh wruvlöq frpr d vx dqäorjd/ od ixqflöq hfkd hq od phpeudqd
hoävwlfd1 Vh xvd ho vðperor +, sdud uhodflrqdu hqwuh vð uhvxowdgrv dqäorjrv do sdvdu gh
xq sureohpd do rwur1
Sru wdqwr/ od dqdorjðd gh od phpeudqd sursruflrqd xqd lpdjhq fxdolwdwlyd | fxdq0
wlwdwlyd gh od glvwulexflöq gh whqvlrqhv wdqjhqfldohv txh dsduhfhq hq xqd vhfflöq vr0
phwlgd d hvixhu}r wruvru1 Dvð sru hmhpsor/ hq xqd vhfflöq uhfwdqjxodu/ orv yìuwlfhv
D > E > F > G wlhqhq whqvlöq wdqjhqfldo qxod/ |d txh od shqglhqwh gh od phpeudqd hv

Ilj1 :143= Glvwulexflöq gh whqvlrqhv vreuh vhfflrqhv gh glvwlqwdv jhrphwuðdv

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


5:; FDSÐWXOR :1 PRPHQWR WRUVRU

qxod hq glfkrv sxqwrv/ | odv wud|hfwruldv gh whqvlöq vrq frpr odv gh od Iljxud :143d> odv
whqvlrqhv pä{lpdv vh gdq hq orv sxqwrv phglrv gh orv odgrv päv odujrv/ H | I / grqgh
od shqglhqwh gh od phpeudqd hv pä{lpd1 Sru frqvlghudflrqhv dqäorjdv vh ghgxfh txh
hq xqd vhfflöq frpr od gh od Iljxud :143e/ od whqvlöq hv qxod hq orv äqjxorv vdolhqwhv
+D2 > E2 > F2 > G2 > H2 , h lqqlwd hq orv äqjxorv hqwudqwhv +I2 ,1 Hq od suäfwlfd/ vh hylwd hvwh
wlsr gh vlqjxodulgdg uhgrqghdqgr orv äqjxorv hqwudqwhv1 Hq od Iljxud :143f vh pxhv0
wudq odv wud|hfwruldv gh whqvlöq sdud xqd vhfflöq flufxodu kxhfd> sru vlphwuðd fhqwudo/
ìvwdv uhvxowdq vhu flufxqihuhqfldv frqfìqwulfdv/ uhvxowdgr frlqflghqwh frq od whruðd gh
Frxorpe1

:1616 Vhfflöq uhfwdqjxodu

Od vroxflöq gho sureohpd gh wruvlöq xqliruph hq slh}dv gh vhfflöq uhfwdqjxodu sxhgh


rewhqhuvh gh irupd dqdoðwlfd uhvroylhqgr od hfxdflöq +:154, vreuh xq grplqlr uhfwdqjx0
odu1 Vlq hpedujr orv pìwrgrv txh kd| txh xwlol}du hvwäq päv dooä gho qlyho gh ghvduuroor
pdwhpäwlfr xwlol}dgr hq hvwh oleur1 Vlq hpedujr/ orv uhvxowdgrv gh glfkr dqäolvlv vrq gh
lqgxgdeoh ydoru suäfwlfr1 D wudyìv gh od dqdorjðd gh od phpeudqd vh wlhqh xqd lpdjhq
fxdolwdwlyd gh odv wud|hfwruldv gh whqvlöq rewhqlgdv/ hvwr hv/ gh od gluhfflöq gh odv whq0
vlrqhv wdqjhqfldohv/ txh vrq frpr odv prvwudgdv hq od Iljxud :143d1 Ho pögxor gh od
whqvlöq hq fdgd sxqwr gh od vhfflöq hv sursruflrqdo d od shqglhqwh gh od phpeudqd hq
glfkr sxqwr> od Iljxud :19e pxhvwud xqd lpdjhq fxdolwdwlyd gho ydoru gh odv whqvlrqhv
d or odujr gh dojxqdv uhfwdv udgldohv1
Sdud xqd vhfflöq uhfwdqjxodu gh odgrv e f> grqgh e hv ho odgr päv odujr/ od pä{lpd
whqvlöq wdqjhqfldo vh gd hq orv sxqwrv phglrv gh orv odgrv päv odujrv gho uhfwäqjxor |
ydoh=
P|
 pd{ @ +:159,
ef2
grqgh  hv xq ydoru txh ghshqgh gh od uhodflöq e@f A 41 Ho jlur gh wruvlöq sru xqlgdg
gh orqjlwxg ydoh
P|
@ +:15:,
J ef
grqgh  wdpelìq ghshqgh gh od uhodflöq e@f= Od Wdeod :14 sursruflrqd ydoruhv gh orv

e@f 4 418 5 6 9 43 4
 3/53; 3/564 3/579 3/59: 3/5<< 3/645 3/666
 3/474 3/4<9 3/55< 3/596 3/5<< 3/645 3/666

Wdeod :14= Frhflhqwhv sdud vhfflrqhv uhfwdqjxoduhv

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


:161 WRUVLÖQ GH VDLQW0YHQDQW 5:<

frhflhqwhv  |  sdud ydulrv ydoruhv gh hvwd uhodflöq1 Revìuyhvh txh wdqwr  frpr 
wlhqghq d ydohu 4@6 fxdqgr ho uhfwäqjxor hv odujr | hvwuhfkr1

:1617 Vhfflrqhv uhfwdqjxoduhv hvwuhfkdv

Od dqdorjðd gh od phpeudqd shuplwh rewhqhu xqd vroxflöq px| vhqflood gho sureohpd
gh od wruvlöq gh xqd slh}d sulvpäwlfd gh vhfflöq uhfwdqjxodu hvwuhfkd gh glphqvlrqhv
e  f > frq e AA f1
Hq hihfwr/ vl ho uhfwäqjxor hv vxflhqwhphqwh odujr/ vh sxhgh ghvsuhfldu ho hihfwr
gh orv h{wuhprv gh ìvwh vreuh od ghirupdflöq gh od phpeudqd hq }rqdv vxflhqwhphqwh
dohmdgdv gh hoorv1 Hvwr htxlydoh d ghflu txh/ vdoyr hq odv }rqdv suö{lpdv d orv h{wuhprv/
od ixqflöq txh ghvfuleh od hfkd gh od phpeudqd vöor ghshqgh gh od frrughqdgd } +yhu
Iljxud :144d,/ r vhd/ txh hv ! @ !+},1 Hqwrqfhv od hfxdflöq +:155, vh uhgxfh d

g2 ! t
2 @ +:15;,
g} T
txh sxhgh lqwhjuduvh iäflophqwh frq odv frqglflrqhv gh frqwruqr +yhu Iljxud :144e,=
   
g! g! t f@5
@3 > @ wdq  @  +:15<,
g} 5 'f g} 5'S*2 T

sdud gdu od vroxflöq=   


4 f 2 2 t
! @ !+}, @  } +:163,
5 5 T
Od phpeudqd ghirupdgd hv/ sru wdqwr/ xq flolqgur gh vhfflöq sdudeöolfd +yhu Iljxud
:144e,/ hq ho txh od hfkd pä{lpd  hv=

f2 t
 @ !+} @ 3, @ +:164,
; T

Dghpäv/ ho yroxphq olplwdgr sru od phpeudqd ghirupdgd | ho sodqr |}/ fdofxodgr


frpr flolqgur sdudeöolfr hv=
5 ef t
Y @ fe @ +:165,
6 45 T

Xwlol}dqgr od dqdorjðd gh od phpeudqd | uhfrugdqgr txh od uhodflöq gh dqdorjðd hv


t@T  5J> vh rewlhqhq odv vljxlhqwhv h{suhvlrqhv yäolgdv sdud ho sureohpd gh wruvlöq=

P| @ ef J  5Y
4
>  pd{ @ fJ  wdq  +:166,
6

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


5;3 FDSÐWXOR :1 PRPHQWR WRUVRU

Ilj1 :144= Dqdorjðd gh od phpeudqd hq vhfflöq uhfwdqjxodu hvwuhfkd

gh grqgh=
P| P| P| f P| f
@  @ |  pd{ @  ef @ L| +:167,
J ef JL|
grqgh L| @ ef @6 hv od lqhufld d wruvlöq gh od vhfflöq | Z| @ L| @f @ ef2 @6 hv ho pögxor
gh wruvlöq1
Dghpäv/ hq od sduäerod od shqglhqwh yduðd olqhdophqwh> sru wdqwr/ od glvwulexflöq
gh whqvlrqhv wdqjhqfldohv/ d or odujr gh xq fruwh wudqvyhuvdo DD / hv olqhdo=

} P| 5}
 +}, @  pd{ @ +:168,
f@5 L|

frq orv ydoruhv pä{lprv hq orv sxqwrv D | D gho frqwruqr1


Odv h{suhvlrqhv dqwhulruhv vrq wdqwr päv dsur{lpdgdv fxdqwr pd|ru hv od uhodflöq
e@f1 Sdud e@f A 43 sxhghq frqvlghuduvh frpr h{dfwdv1

:1618 Shuohv odplqdgrv delhuwrv

Odv h{suhvlrqhv +:167, | +:168,/ rewhqlgdv sdud vhfflrqhv uhfwdqjxoduhv hvwuhfkdv/ sxh0
ghq dsolfduvh/ gh irupd dsur{lpdgd/ d vhfflrqhv delhuwdv ghojdgdv gh hvshvru xqliruph
txh qr vhdq uhfwdqjxoduhv/ shur txh sxhgdq vhu uhfwlfdgdv sdud wrpdu glfkd jhrph0
wuðd1 Hq hoodv vh wrpd frpr pdjqlwxg e od orqjlwxg uhfwlfdgd gh od oðqhd phgld
gh od vhfflöq +Iljxud :145,1 Ho dujxphqwr sdud hvwd jhqhudol}dflöq frqvlvwh hq vxsrqhu

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


:161 WRUVLÖQ GH VDLQW0YHQDQW 5;4

Ilj1 :145= Shuohv delhuwrv gh hvshvru xqliruph

txh od ghirupdgd gh od phpeudqd vhuä/ dsur{lpdgdphqwh/ xq flolqgur sdudeöolfr gh


orqjlwxg e=
Kd| txh vhôdodu txh hvwd dsur{lpdflöq ghvsuhfld orv hihfwrv orfdohv txh rfxuuhq
hq orv äqjxorv hqwudqwhv gh od vhfflöq/ wdohv frpr orv äqjxorv D | E gh od Iljxud
:145e1 Vlq hpedujr/ od dqdorjðd gh od phpeudqd suhglfh txh hq orv äqjxorv hqwudqwhv
gh glfkdv xqlrqhv od whqvlrqhv wlhqghq d lqqlwr1 Hq od suäfwlfd/ glfkdv vlqjxodulgdghv
vh hylwdq uhgrqghdqgr glfkrv äqjxorv1 Sxhgh ghprvwuduvh phgldqwh od whruðd gh od
hodvwlflgdg txh od uhodflöq hqwuh od whqvlöq pä{lpd uhdo/  pd{ > | od whqvlöq suhglfkd sru
odv h{suhvlrqhv dqwhulruhv/  pd{ > hq hvwrv äqjxorv hv ixqflöq gh od uhodflöq U@f hqwuh
ho udglr gh fxuydwxud gh od xqlöq | ho hvshvru gh od slh}d/ wdo frpr vh pxhvwud hq od
Iljxud :1461
Hq ho fdvr gh shuohv odplqdgrv udplfdgrv/ hq orv txh odv orqjlwxghv | orv hv0
shvruhv gh odv udpdv txh orv frpsrqhq vrq glvwlqwrv/ shur vh fxpsoh txh e @f AA 4
+yhu Iljxud :147,/ vh frqvlghud dghfxdgd od vljxlhqwh dsur{lpdflöq1
Vhd p od sduwh gh prphqwr wruvru devruelgr sru od udpd l  hvlpd | vhd 
ho äqjxor gh wruvlöq gh od vhfflöq/ vxsxhvwd ljxdo sdud wrgdv odv udpdv +wruvlöq
xqliruph,1 Vl frqvlghudprv txh fdgd udpd uhvlvwh xqd iudfflöq gho prphqwr wruvru
S
wrwdo sursruflrqdo d vx sursld uljlgh} d wruvlöq/ p > wdo txh  p @ P| / vh wlhqh=

p P|
@ @ S +:169,
J  e f  J   e f 

Sru wdqwr/ vh sxhgh ghqlu=


?
[ 4[
?
L| @ +L| , @ e f +:16:,
6
' '

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


5;5 FDSÐWXOR :1 PRPHQWR WRUVRU

Ilj1 :146= Hihfwr gh frqfhqwudflöq gh whqvlrqhv hq äqjxorv hqwudqwhv hq ixqflöq gh od


uhodflöq udglr2hvshvru

frpr od lqhufld d wruvlöq gh od vhfflöq +vxpd gh odv fruuhvsrqglhqwhv d odv glvwlqwdv


udpdv,1 Dghpäv/ vhjýq od dqdorjðd gh od phpeudqd/ od whqvlöq pä{lpd hq fdgd udpd
vh gduä d or odujr gh vx frqwruqr/ | ydoguä=

P| f
+ 4@ , @ J  f @ +:16;,
L|
| od whqvlöq pä{lpd vh gduä hq od udpd gh pd|ru hvshvru=

P| fpd{
 pd{ @
L|
Hvwr htxlydoh d vxsrqhu txh fdgd udpd txh frpsrqh ho shuo uhvlvwh vx sduwh sur0
sruflrqdo gh prphqwr wruvru/ lqghshqglhqwhphqwh gh odv ghpäv1 Hq od dqdorjðd gh od
phpeudqd/ od ghirupdgd wrwdo hv dsur{lpdgdphqwh ljxdo d od ghirupdgd gh orv glv0
wlqwdv udpdv ghirupäqgrvh lqghshqglhqwhphqwh1 Qdwxudophqwh/ hvwd dsur{lpdflöq
ghvsuhfld orv hihfwrv orfdohv txh rfxuuhq hq odv xqlrqhv hqwuh odv glyhuvdv udpdv1
Hvwh wlsr gh dsur{lpdflöq sxhgh lqfoxvr h{whqghuvh d vhfflrqhv delhuwdv gh shtxhôr
hvshvru irupdgdv sru udpdv gh glvwlqwrv pdwhuldohv1 Edvwd sdud hoor dsolfdu ho frq0
fhswr gh frhflhqwh gh htxlydohqfld hqwuh orv glvwlqwrv pdwhuldohv/ wdo frpr vh ghqlö

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


:161 WRUVLÖQ GH VDLQW0YHQDQW 5;6

Ilj1 :147= Shuohv delhuwrv frq yduldflöq gh hvshvruhv

hq od Vhfflöq :1515/ frpr uhodflöq hqwuh ho pögxor gh uljlgh} wudqvyhuvdo gh fdgd pdwh0
uldo | ho pögxor gh uhihuhqfld q @ J @J= Sxhgh hqwrqfhv ghqluvh od lqhufld d wruvlöq
htxlydohqwh gh od slh}d frpr
?   4[
[ ?
L| @ L|  @ q e f  +:16<,
6
' '
| vxsrqhu txh fdgd sduwh gh od vhfflöq vrsruwduä xqd iudfflöq gho prphqwr wruvru wrwdo
sursruflrqdo d vx sursld lqhufld phfäqlfd1 Hqwrqfhv/ ho jlur gh wruvlöq sru xqlgdg gh
orqjlwxg vhuä=
P|
@ +:173,
JL|

Dghpäv/ od whqvlöq pä{lpd hq fdgd sduwh gh od vhfflöq vh gduä d or odujr gh vx


frqwruqr/ | ydoguä=
P| f
+ 4@ , @ J  f @ q +:174,
L|
Kd| txh vhôdodu/ qdophqwh/ txh orv uhvxowdgrv rewhqlgrv hq hvwd vhfflöq vrq yäolgrv
sdud shuohv odplqdgrv delhuwrv vrphwlgrv d wruvlöq xqliruph/ hvwr hv/ vxsrqlhqgr txh
ho dodehr uhodwlyr hqwuh glvwlqwdv vhfflrqhv gh od slh}d hv ghvsuhfldeoh1 Vl hvwd klsöwhvlv
qr hv dfhswdeoh/ ho frpsruwdplhqwr gh hvwh wlsr gh vhfflrqhv sxhgh vhu px| glihuhqwh
gho dtxð vxsxhvwr1 Gh khfkr/ ghelgr d odv frqglflrqhv gh dsr|r/ od wruvlöq hv udud0
phqwh xqliruph hq slh}dv frpsxhvwdv gh shuohv delhuwrv1 Hq od Vhfflöq :17 vh loxvwud
hvwd vlwxdflöq gh irupd lqglfdwlyd1 Vh pxhvwud dooð frpr od glvwulexflöq gh whqvlrqhv
wdqjhqfldohv hq hvwdv vlwxdflrqhv hv px| glihuhqwh gh odv rewhqlgdv hq hvwd Vhfflöq1

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


5;7 FDSÐWXOR :1 PRPHQWR WRUVRU

Hmhpsor :161814

Fdofxodu od lqhufld d wruvlöq | ho pä{lpr prphqwr wruvru txh sxhgh uhvlvwlu xqd slh}d
gh vhfflöq dqloor flufxodu delhuwr gh udglr u | hvshvru h/ sdud xqd whqvlöq wdqjhqfldo
dgplvleoh  W 1

Ilj1 :148= Dqlooor flufxodu delhuwr

Od lqhufld d wruvlöq gh od vhfflöq hv=

L| @ eh @ 5u h @ D h2
4 4 4
6 6 6
| sru wdqwr/ vhjýq od hfxdflöq +:167e,/
L|  W
@ DhW
4
P|pd{ @
h 6
| od whqvlöq  W vh dofdq}d vöor d or odujr gho frqwruqr gh od vhfflöq1

Hmhpsor :161815

Ho yrodgl}r gh od Iljxud :149 wudedmd frq xqd fdujd yhuwlfdo ghvfhqghqwh xqliruphphqwh
uhsduwlgd gh ydoru s @ 8 nQ@p +yhu Hmhpsor 91;15141 gho Fdsðwxor 9,1 Vl ho sodqr gh
dfwxdflöq gh odv fdujdv yhuwlfdohv hv ho txh frqwlhqh d orv fhqwurv gh judyhgdg gh odv
vhfflrqhv/ vh slgh= +d, Fdofxodu ho prphqwr wruvru uhdo txh dfwýd vreuh fdgd vhfflöq1
+e, Fdofxodu ho ydoru pä{lpr gh odv whqvlrqhv wdqjhqfldohv ghelgdv do prphqwr wruvru/
hq od vhfflöq päv vrolflwdgd1 Frpsdudu frq orv uhvxowdgrv rewhqlgrv hq ho dsduwdgr +e,
gho Hmhpsor 91;15141 | frphqwdu1 +f, Fdofxodu ho jlur gh wruvlöq txh vxiuh ho h{wuhpr
gho yrodgl}r | frphqwdu ho uhvxowdgr1 Wrpdu J @ ;3 JSd1

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


:161 WRUVLÖQ GH VDLQW0YHQDQW 5;8

Ilj1 :149= Yrodgl}r gho Hmhpsor :161815

+d, Vhjýq vh fdofxoö hq ho Hmhpsor 91;1514 ho fhqwur gh hvixhu}rv fruwdqwhv gh od


vhfflöq F hvwä vlwxdgr vreuh ho hmh gh vlphwuðd gh od vhfflöq/ d od l}txlhugd gho dopd/ d
</939 fp gho fhqwur gh judyhgdg J= Do dfwxdu odv fdujdv hq ho sodqr txh frqwlhqh d orv
fhqwurv gh judyhgdg gh odv vhfflrqhv | sxhvwr txh ho fhqwur gh hvixhu}rv fruwdqwhv qr
frlqflgh frq ho fhqwur gh judyhgdg/ vh surgxfh hq fdgd vhfflöq xq prphqwr wruvru uhdo
gh ydoru=
P| @ W+  FJ @ <> 939  4332 W+ nQ  p

frq ho fruwdqwh W+ h{suhvdgr hq nQ1

+e, Do wudwduvh gh xq shuo delhuwr gh shtxhôr hvshvru/ odv whqvlrqhv wdqjhqfldohv


pä{lpdv ghelgdv do prphqwr wruvru P|W sxhghq fdofxoduvh phgldqwh od h{suhvlöq=

P|W h
@
L|
vlhqgr h ho hvshvru gho shuo1 Od lqhufld d wruvlöq gh od vhfflöq hv ljxdo d=

L| @ eh @ +58 . 5  4:> 65,  5 @ 48<> 37 fpe


4 4
6 6
grqgh e hv od orqjlwxg gh od oðqhd phgld gho shuo1 Sru wdqwr/ ho ydoru gh od whqvlöq
wdqjhqfldo pä{lpd hv=

<> 939  4332 W+  5  4332


Sd @ 4> 53; W+ PSd
48<> 37433H
 pd{ @

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


5;9 FDSÐWXOR :1 PRPHQWR WRUVRU

Ilj1 :14:= Srvlflöq gho fhqwur gh hvixhu}rv fruwdqwhv | prphqwr wruvru uhdo

Sdud ho ydoru pä{lpr gho hvixhu}r fruwdqwh Wpd{ @ 83 nQ/ od whqvlöq wdqjhqfldo
pä{lpd ghelgd d od wruvlöq hv  pd{ @ 93> 74 PSd1
Vl vh frpsdud hvwh uhvxowdgr frq ho rewhqlgr hq ho dsduwdgr +e, gho Hmhpsor 91;1514/
vh revhuyd txh od whqvlöq wdqjhqfldo pä{lpd ghelgd do prphqwr wruvru hv dsur{lpdgd0
phqwh vlhwh yhfhv pd|ru txh od whqvlöq wdqjhqfldo pä{lpd ghelgd do hvixhu}r fruwdqwh1

+f, Ho jlur gh wruvlöq sru xqlgdg gh orqjlwxg hv ljxdo d=

P| FJ W+ FJ  s{
@ @ @ udg@p
JL| JL| JL|

grqgh FJ @ <> 939  4332 p/ s @ 8 nQ@p | JL| @ 45: 565 Qp2 1 Sru wdqwr/ ho ydoru gho
jlur gh wruvlöq txh vxiuh ho h{wuhpr gho yrodgl}r hv ljxdo d=
] ] , FJ so2
@ 3> 4;< udg @ 43> ;4
FJ s
!% @  g{ @ { g{ @
, JL| J 5JL|

Frpr sxhgh revhuyduvh ho ydoru gho jlur gh wruvlöq hq ho h{wuhpr gho yrodgl}r
hv px| hohydgr/ | txhgd ixhud gh odv klsöwhvlv gh shtxhôrv prylplhqwrv1 Od vhfflöq
ghehuðd uhghqluvh sdud olplwdu ho jlur sru wruvlöq1

:1619 Dqdorjðd klgurglqäplfd

Dghpäv gh od dqdorjðd gh od phpeudqd/ h{lvwhq rwurv sureohpdv foävlfrv frq hfxdflrqhv


gh jrelhuqr dqäorjdv d od gho sureohpd gh wruvlöq xqliruph1 Dvð/ sru hmhpsor/ od
dqdorjðd klgurglqäplfd +D1 J1 Juhhqkloo/ 4<43, hvwdeohfh xqd uhodflöq hqwuh ho sureohpd

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


:161 WRUVLÖQ GH VDLQW0YHQDQW 5;:

Ilj1 :14;= Dqdorjðd klgurglqäplfd

phfäqlfr gh wruvlöq gh Vdlqw0Yhqdqw gh xqd vhfflöq | ho sureohpd klgurglqäplfr sodqr


gh prylplhqwr gh xq xlgr lqfrpsuhvleoh qr ylvfrvr hq xq wxer gh lgìqwlfd vhfflöq |
gh orqjlwxg lqghqlgd +yhu Iljxud :14;,1 Juhhqkloo vhôdoö txh od ixqflöq gh whqvlöq gho
sureohpd gh wruvlöq hv pdwhpäwlfdphqwh dqäorjd d od ixqflöq gh fruulhqwh gho sureohpd
klgurglqäplfr1
Hq hihfwr/ od hfxdflöq gh frqwlqxlgdg sdud xq xlgr lqfrpsuhvleoh frq xmr hq ho
sodqr |} hv=
  y @ Cy+ . Cy5 @ 3
u +:175,
C| C}
Sru wdqwr/ vlhpsuh h{lvwh xqd ixqflöq hvfdodu ! @ !+|> }, wdo txh=
C! C!
y+ @ > y5 @ 
C} C|
| txh vdwlvidfh od hfxdflöq gh frqwlqxlgdg lgìqwlfdphqwh1 Glfkd ixqflöq uhfleh ho qrp0
euh gh ixqflöq gh fruulhqwh/ |d txh hv iäflo ghprvwudu txh odv fxuydv !+|> }, @ fwh vrq
suhflvdphqwh odv oðqhdv gh fruulhqwh gho xmr1
Vl ho xmr hv qr ylvfrvr/ od yruwlflgdg $ hv frqvwdqwh | vh sxhgh hvfulelu=
   2 
 Cy5 Cy+  C ! C 2! 
$ @ u  y @
  l@ . 2 l @ $l +:176,
C| C} C| 2 C}

grqgh l hv xq yhfwru xqlwdulr hq od gluhfflöq gho hmh orqjlwxglqdo gho wxer1 Sru wdqwr/
vh sxhgh lghqwlfdu=
C2! C2!
! @ 2 . 2 @ $ +:177,
C| C}

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


5;; FDSÐWXOR :1 PRPHQWR WRUVRU

Hvwd hfxdflöq hv/ reyldphqwh/ dqäorjd d od txh ghqh d od ixqflöq gh whqvlöq gh Sudqgwo
hq ho sureohpd gh wruvlöq xqliruph1 Gh glfkd dqdorjðd vh ghgxfh txh hq xq sxqwr
gdgr od yhorflgdg gho xlgr | od whqvlöq wdqjhqfldo wlhqhq od plvpd gluhfflöq | ydoruhv
sursruflrqdohv1 Sru wdqwr/ odv oðqhdv gh fruulhqwh gho sureohpd klgurglqäplfr vrq
lgìqwlfdv d odv wud|hfwruldv gh whqvlöq gho sureohpd gh wruvlöq1 Hq sduwlfxodu/ frpr
od yhorflgdg hq orv sxqwrv gho frqwruqr hv wdqjhqwh d ìvwh/ or plvpr rfxuuh frq odv
whqvlrqhv wdqjhqfldohv1 Dghpäv/ vl ho frqwruqr gho grplqlr wlhqh äqjxorv frqyh{rv hq
hoorv od yhorflgdg hv qxod |/ sru frqvljxlhqwh/ od whqvlöq wdpelìq or hv1 Hvwr frqfxhugd
frq fxdqwrv uhvxowdgrv khprv rewhqlgr frq od dqdorjðd gh od phpeudqd +yhu Iljxudv
:14; | :143,1

:161: Vhfflrqhv fhuudgdv gh shtxhôr hvshvru

Vhd xqd uhedqdgd gh xqd slh}d gh vhfflöq fhuudgd gh shtxhôr hvshvru vrphwlgd d wruvlöq
xqliruph | frqvlghuhprv ho htxloleulr gh xq hohphqwr glihuhqfldo frpr ho gh od Iljxud
:14<1 Sru vhu ho hvshvru shtxhôr | vhjýq qrv vxjlhuh od dqdorjðd klgurglqäplfd sdud hvwh
fdvr/ dgplwluhprv txh od glvwulexflöq gh whqvlrqhv wdqjhqfldohv +yhorflgdghv, d wudyìv
gho hvshvru hv xqliruph1 Qöwhvh od glihuhqfld vxvwdqfldo gh hvwd klsöwhvlv uhvshfwr gh od
glvwulexflöq gh whqvlrqhv wdqjhqfldohv vxsxhvwd d wudyìv gho hvshvru hq shuohv delhuwrv1

Ilj1 :14<= Vhfflöq fhuudgd gh shtxhôr hvshvru

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


:161 WRUVLÖQ GH VDLQW0YHQDQW 5;<

Sru htxloleulr gh ixhu}dv vhjýq od gluhfflöq gho hmh {/ gheh vhu=

 K hK g{   S hS g{ @ 3 +:178,

grqgh h hv ho hvshvru hq xq sxqwr gdgr gh od vhfflöq1 Gh od h{suhvlöq dqwhulru/ vh


ghgxfh txh=
 K hK @  S hS @ t @ fwh +:179,
Or txh vljqlfd txh ho xmr gh whqvlrqhv wdqjhqfldohv hv frqvwdqwh d wudyìv gho hvshvru/
t @  h +klsöwhvlv gh Euhgw,1 Od plvpd frqfoxvlöq vh h{wudh gh od dqdorjðd klgurgl0
qäplfd sru frqwlqxlgdg +frqvhuydflöq, gh xmr1
Sdud kdoodu od whqvlöq vreuh fdgd fruwh gh od vhfflöq vh hvwdeohfh od ljxdogdg hqwuh
ho prphqwr uhvxowdqwh gh odv whqvlrqhv | ho prphqwr wruvru dfwxdqwh/ uhvshfwr gh xq
sxqwr lqwhulru R fxdotxlhud1 Vh wlhqh=
] L L L L
P| @ u  gV @ u  hgv @ tu gv @ t ugv @ t 5 gV6 @ 5 tV6 +:17:,
7 r r r 76
grqgh u hv od glvwdqfld do sxqwr R +duelwudulr, gh od wdqjhqwh hq xq sxqwr gdgr gh od
oðqhd phgld/ v hv od orqjlwxg gh dufr phglgd vreuh od oðqhd phgld/ | V6 hv od vxshuflh
hqfhuudgd sru od oðqhd phgld gh od vhfflöq1
Sru wdqwr/ ho xmr gh whqvlrqhv t hv ljxdo d=
P|
t@h@ +:17;,
5V6
Hvwd h{suhvlöq vh frqrfh frpr sulphud iöupxod gh Euhgw1

Ilj1 :153= Äuhd hqfhuudgd sru od oðqhd phgld

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


5<3 FDSÐWXOR :1 PRPHQWR WRUVRU

Sru frqvlghudflrqhv hqhujìwlfdv/ vh sxhgh ghgxflu txh hq vhfflrqhv fhuudgdv gh sh0


txhôr hvshvru ho jlur gh wruvlöq sru xqlgdg gh orqjlwxg/ / hv=
L
4 t
@ gv +:17<,
5JV6 r h
| do vxvwlwxlu  @ t@h @ P| @ +5V6 h, > vh wlhqh=

P| P|
@ K gv @ JL| +:183,
2
J 7 V6 @ r
h
hfxdflöq txh vh frqrfh frpr vhjxqgd iöupxod gh Euhgw/ | gh od txh vh rewlhqh ho ydoru
gh od lqhufld d wruvlöq hq hvwh wlsr gh vhfflöq=
7 V2
L| @ K 6 +:184,
gv
r h
Odv frqvlghudflrqhv txh shuplwhq ghgxflu od h{suhvlöq +:17;, vrq sxudphqwh hvwäwl0
fdv |/ sru frqvljxlhqwh/ yäolgdv sdud vhfflrqhv fhuudgdv gh shtxhôr hvshvru irupdgdv
sru wudprv gh glvwlqwrv pdwhuldohv1 Ghqlhqgr ho frhflhqwh gh htxlydohqfld hqwuh orv
glvwlqwrv pdwhuldohv frpr uhodflöq hqwuh ho pögxor gh uljlgh} wudqvyhuvdo gh fdgd pd0
whuldo | ho pögxor gh uhihuhqfld/ q @ J @J> od hfxdflöq +:183, vh hvfuleh frpr
P|
@ +:185,
JL|
frq od lqhufld d wruvlöq phfäqlfd ghqlgd frpr
7 V2
L| @ K 6 +:186,
gv
r qh

Hmhpsor :161:14

Fdofxodu od lqhufld d wruvlöq | ho pä{lpr prphqwr wruvru txh sxhgh uhvlvwlu xqd slh}d
gh vhfflöq dqloor flufxodu fhuudgr gh udglr u | gh hvshvru h vl od whqvlöq wdqjhqfldo
dgplvleoh hv  W =

Od lqhufld d wruvlöq gh od vhfflöq fhuudgd ydoh +yhu Hf1 +:184, | Hf1 +:14;d,,=
7V 2 7+u2 ,2
L| @ K 6 @ @ 5u h @ D u2 @ LR
gv 5u
h h

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


:161 WRUVLÖQ GH VDLQW0YHQDQW 5<4

Ilj1 :154= Dqloor flufxodu fhuudgr

| frpsdudqgr frq od lqhufld d wruvlöq gh od plvpd vhfflöq delhuwd +yhu Hmhpsor :161814,
vh wlhqh od uhodflöq=
+L| ,fh Du2  u 2
@  2 @6
+L| ,de Dh h
Ho prphqwr wruvru pä{lpr hv/ vhjýq od hfxdflöq +:17;,=

P|pd{ @ 5V6  W h @ 5u2 h  W @ Du  W

| wrgrv orv sxqwrv gh od vhfflöq wudedmdq d whqvlöq  W / do vhu ho hvshvru xqliruph1


Vl vh frpsdud hvwh uhvxowdgr frq ho rewhqlgr hq ho Hmhpsor :161814 sdud od vhfflöq
delhuwd gh ljxdo äuhd vh wlhqh xqd uhodflöq=

+P|pd{ ,fh Du  W u 
+P|pd{ ,de
@  Dh  W @ 6
h

Dperv uhvxowdgrv ghpxhvwudq od vxshulrulgdg gh odv vhfflrqhv fhuudgdv iuhqwh d odv
delhuwdv ghvgh ho sxqwr gh ylvwd gh od uhvlvwhqfld iuhqwh d od vrolflwdflöq gh wruvlöq
xqliruph1

Hmhpsor :161:15

Glphqvlrqdu od orqjlwxg d gh od vhfflöq gh od Iljxud :155/ vrolflwdgd sru xq prphqwr


wruvru P| @ 483 nQp/ vdelhqgr txh od whqvlöq wdqjhqfldo dgplvleoh hv  W @ 433 PSd1
Fdofxodu ho äqjxor gh wruvlöq sru xqlgdg gh orqjlwxg vl ho pögxor gh uljlgh} wudqvyhuvdo
hv J @ 433 JSd1

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


5<5 FDSÐWXOR :1 PRPHQWR WRUVRU

Ilj1 :155= Vhfflöq xqlfhoxodu

Ho ydoru gh od whqvlöq wdqjhqfldo hv xqliruph hq wrgd od vhfflöq | ydoh=


P|
 @
5V6 h
483  43
5 +d  54> 3 .   43> 82 ,  433e  4332
@ Sd

4> 8  43D
@ PSd
75> 3 d . 9<5> :5
Kdflhqgr  ?  W @ 433 PSd vh wlhqh d A 4<> 55 fp1 Od lqhufld d wruvlöq gh od
vhfflöq sdud d @ 53 fp ydoh=
7V62
L| @ K _r
e 2
7  53> 3  54> 3 .   43=82
@ fpe
5  +53> 3 .   43> 8,
4> 3
@ 55=49;> 47 fpe

Oxhjr ho äqjxor gh wruvlöq sru xqlgdg gh orqjlwxg ydoh=


P|
 @
JL|
483  43
433  43b  55=49;> 47  433H
@ udg2p

@ 9> :99  433 udg2p


@ 3> 6;:J 2p

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


:161 WRUVLÖQ GH VDLQW0YHQDQW 5<6

:161; Vhfflrqhv pxowlfhoxoduhv

Ho fdvr gh vhfflrqhv pxowlfhoxoduhv vrphwlgdv d whqvlöq xqliruph vh sxhgh hvwxgldu frpr


xqd h{whqvlöq gho fdvr xqlfhoxodu |d ghvfulwr1 Frqvlghuduhprv hq or txh vljxh xqd
vhfflöq elfhoxodu/ sdud jhqhudol}du oxhjr orv uhvxowdgrv do fdvr p0fhoxodu/ frq wudprv gh
glyhuvrv pdwhuldohv1 Vh vxsrqh vlhpsuh txh orv hvshvruhv vrq vlhpsuh shtxhôrv uhvshfwr
gh odv glphqvlrqhv wudqvyhuvdohv gh od vhfflöq gh irupd txh hv dsolfdeoh od klsöwhvlv gh
Euhgw gh frqvhuydflöq gho xmr gh whqvlrqhv wdqjhqfldohv | od glvwulexflöq xqliruph gh
hvwh xmr d wudyìv gho hvshvru1
Vhd od vhfflöq elfhoxodu prvwudgd hq od Iljxud :156d1 Wudwduhprv ho xmr gh whqvlrqhv
wdqjhqfldohv frpr vh wudwdq odv lqwhqvlgdghv gh fruulhqwh hq od uhvroxflöq gh flufxlwrv
hoìfwulfrv1 Dvð/ oodpduhprv t | t2 d orv xmrv/ gh vhqwlgr vxsxhvwr dqwlkrudulr/ txh
flufxodq douhghgru gh odv fhoxodv 4 | 5/ uhvshfwlydphqwh1 D or odujr gh od sduhg gh
vhsdudflöq hqwuh grv fìoxodv ho xmr t2 hv ljxdo d od vxpd dojheudlfd gh orv xmrv hq odv
fìoxodv dg|dfhqwhv1 Hq hihfwr/ vhjýq od Iljxud :156e/ ho htxloleulr gh ixhu}dv vhjýq od
gluhfflöq gho hmh { gho qxgr D h{ljh txh

t g{ . t2 g{ . t2 g{ @ 3 +:187,

gh grqgh
t2 @ t  t2 +:188,

Sdud kdoodu ho xmr douhghgru gh fdgd fìoxod kd| txh sodqwhdu odv fruuhvsrqglhqwhv
hfxdflrqhv1 Sdud hoor vh dsolfd od hfxdflöq +:17<, d fdgd xqd gh odv fìoxodv/ lpsrqlhqgr
txh ho jlur gh wruvlöq sru xqlgdg gh orqjlwxg hv lgìqwlfr sdud wrgdv odv fìoxodv gh od

Ilj1 :156= Vhfflöq pxowlfhoxodu

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


5<7 FDSÐWXOR :1 PRPHQWR WRUVRU

vhfflöq> hv ghflu/
L
4 gv
5J @ t +:189d,
V  h
L
4 gv
5J @ t2 +:189e,
V2 2 h
grqgh V | V2 vrq odv vxshuflhv hqfhuudgdv sru od oðqhdv phgldv gh odv grv fìoxodv | v
hv od orqjlwxg gh dufr phglgd vreuh od oðqhd phgld gh odv fìoxodv1
Hvwdv grv hfxdflrqhv sxhghq uhvroyhuvh sdud rewhqhu orv xmrv t | t2 hq ixqflöq gh
= Ho ydoru gh ìvwh hq ixqflöq gho prphqwr wruvru dfwxdqwh vh sxhgh fdofxodu lpsrqlhqgr
txh ho prphqwr wruvru txh dfwýd vreuh od vhfflöq vhd ljxdo do prphqwr uhvxowdqwh gh
orv xmrv dfwxdqgr vreuh hood/ uhvshfwr gh xq sxqwr lqwhulru R fxdotxlhud1 Vh wlhqh=
]
P| @ u  gV +:18:d,
L7
@ t u gv +:18:e,
Lr L ]
@ t u gv . t2 u gv  t2 u gv +:18:f,
 2 2
@ 5 t +V . V , . 5 t2 +V2 . V ,  5 V +t  V2 , +:18:g,
@ 5 V t . 5 V2 t2 +:18:h,

grqgh u hv od glvwdqfld do sxqwr R +duelwudulr, gh od wdqjhqwh hq xq sxqwr gdgr gh od


oðqhd phgld/ | V hv ho äuhd gho wuläqjxor RDE/ wdo frpr vh lqglfd hq od Iljxud :156d1
Hq ho fdvr gh xqd vhfflöq p0fhoxodu/ irupdgd sru wudprv gh glvwlqwrv pdwhuldohv/ vh
sxhgh sodqwhdu xq vlvwhpd gh p hfxdflrqhv gh od irupd
L
4 gv
5J @ t +:18;,
V  qh

grqgh J hv ho pögxor gh uljlgh} wudqvyhuvdo gh uhihuhqfld | q hv ho frhflhqwh gh htxlyd0


ohqfld gho pdwhuldo fruuhvsrqglhqwh1 Od uhvroxflöq gh hvwh vlvwhpd shuplwh rewhqhu orv
xmrv douhghgru gh odv p fìoxodv hq ixqflöq gho äqjxor hvshfðfr = Ìvwh sxhgh rewhqhuvh
d sduwlu gh od hfxdflöq gh htxloleulr lqwhuqr
?
[
P| @ 5 V t +:18<,
'
Hq ho fdvr gh txh od vhfflöq suhvhqwh vlphwuðd uhvshfwr d xqr r ydulrv hmhv/ hvwd
fdudfwhuðvwlfd sxhgh vhu dsuryhfkdgd sdud vlpsolfdu orv fäofxorv qhfhvdulrv1 Dvð/ sru
hmhpsor/ hq od vhfflöq gh od Iljxud :157d ho xmr t douhghgru gh odv fxdwur fìoxodv hv

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


:161 WRUVLÖQ GH VDLQW0YHQDQW 5<8

Ilj1 :157= Vhfflrqhv pxowlfhoxoduhv frq vlphwuðd

lgìqwlfr1 Hq od Iljxud :157e vöor hv qhfhvdulr frqvlghudu ho xmr hq odv fxdwur fìoxodv
h{whulruhv tJ | ho xmr hq od fìoxod lqwhulru t =

Hmhpsor :161;14

Fdofxodu odv whqvlrqhv wdqjhqfldohv dfwxdqwhv hq od vhfflöq gh od Iljxud :158d fxdqgr


dfwýd vreuh hood xq wruvru xqliruph gh vhqwlgr dqwlkrudulr gh ydoru P| @ 8 nQp +odv
frwdv hvwäq phglgdv hq pp/ hqwuh oðqhdv phgldv,1 Fdofxodu ho äqjxor gh wruvlöq sru
xqlgdg gh orqjlwxg vl ho pögxor gh uljlgh} wudqvyhuvdo hv J @ 433 JSd1

Oodpduhprv t > t2 | t d orv xmrv hq odv wuhv fìoxodv txh frpsrqhq od vhfflöq1 Ho
vlvwhpd gh hfxdflrqhv txh shuplwh fdofxoduorv vh rewlhqh sodqwhdqgr od hfxdflöq +:18;,
sdud fdgd xqd gh odv fìoxodv1 Dvð=
 
4 83 . 433 . 83 83 83
5J @ t . +t  t2 , . +t  t ,
433  83 8 7 7
 
4 83 . 83 83 83
5J @ t2 . +t2  t , . +t2  t ,
83  83 8 7 7
 
4 83 . 83 83 83
5J @ t . +t  t2 , . +t  t ,
83  83 8 7 7

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


5<9 FDSÐWXOR :1 PRPHQWR WRUVRU

Ilj1 :158= Vhfflöq pxowlfhoxodu gho Hmhpsor :161;14

Gh od vhjxqgd | whufhud hfxdflrqhv vh ghgxfh txh t2 @ t / uhvxowdgr txh sxhgh


lqwxluvh sru vlphwuðd gh odv fìoxodv 5 | 61 Hqwrqfhv/ od eduud lqwhulru krul}rqwdo qr
wudedmd | / sru wdqwr/ wdpelìq hv t @ t2 @ t > | od eduud lqwhulru yhuwlfdo wdpsrfr
wudedmd1 Od vhfflöq vh frpsruwd frpr vl ixhud xqlfhoxodu/ frq
433  83
t @ t @ t2 @ t @ +5J, @ 583 J +d,
73
Sru rwur odgr/ dsolfdqgr od hfxdflöq +:18;,=
P| @ 5  +433  83 . 83  83 . 83  83, t
gh grqgh

P|
t@ +e,
5+433  433,
Xvdqgr orv uhvxowdgrv +d, | +e, | vxvwlwx|hqgr orv gdwrv gho hqxqfldgr vh wlhqh=
8  43
S| @
P
5+433  433,  433S
t @ Q2p @ 583 nQ2p
5 V
P| 8  43
433  43b  8  433S
 @ @ udg2p @ 3> 34 udg2p
JL|
Od whqvlöq wdqjhqfldo hv xqliruph vreuh odv sduhghv h{whulruhv gh od vhfflöq +yhu
Iljxud :158e, | ydoh
t 583  43
8  433
@ @ Sd @ 58 PSd
h

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


:171 WRUVLÖQ QR XQLIRUPH 5<:

:17 Wruvlöq qr xqliruph

Hq od whruðd gh Vdlqw0Yhqdqw gh wruvlöq xqliruph vh vxsrqh txh wdqwr ho jlur gh wruvlöq


sru xqlgdg gh orqjlwxg frpr ho dodehr vrq xqliruphv d or odujr gh od slh}d1 Reyldphqwh/
ho vxsrqhu txh ho dodehr hv xqliruph sdud wrgdv odv vhfflrqhv vlpsolfd ho sodqwhdplhqwr
gho sureohpd/ shur hv xqd klsöwhvlv txh sxhgh qr gduvh hq od suäfwlfd frq pxfkd
iuhfxhqfld1 Dvð/ sru hmhpsor/ hv iuhfxhqwh txh xqd slh}d vrphwlgd d wruvlöq sxud whqjd
dojxqd vhfflöq wudqvyhuvdo frq ho dodehr lpshglgr1 Wdo vxhoh vhu ho fdvr gh odv vhfflrqhv
gh hpsrwudplhqwr/ txh qr sxhghq dodehduvh gxudqwh od wruvlöq1 Sru rwur odgr/ hq fdvrv
gh wruvlöq vlpsoh/ hvwr hv/ yduldeoh d or odujr gh od slh}d/ ho dodehr vhuä wdqwr pd|ru
fxdqwr pd|ru vhd ho wruvru txh dfwýd vreuh fdgd vhfflöq |/ sru or wdqwr/ ho dodehr
uhodwlyr hqwuh vhfflrqhv qr vhuä/ hq jhqhudo/ ghvsuhfldeoh1 Od lq xhqfld txh ho dodehr
qr xqliruph wlhqh hq ho frpsruwdplhqwr uhvxowd ghvsuhfldeoh hq vhfflrqhv pdfl}dv r hq
vhfflrqhv fhoxoduhv/ shur sxhgh vhu lpsruwdqwh fxdqgr odv vhfflrqhv uhfwdv vrq delhuwdv
| gh shtxhôr hvshvru1
Frqvlghuhprv ho yrodgl}r gh od Iljxud :159d/ vrphwlgr d wruvlöq sxud sru od dfflöq
gh xq prphqwr wruvru P| dsolfdgr hq vx h{wuhpr oleuh1 Od vhfflöq hv xqd greoh W
vlpìwulfd gh fdqwr k | dqfkr e/ frq hvshvru xqliruph h hq odv dodv | ho dopd1
Vxsrqjdprv txh ho hpsrwudplhqwr hv wdo txh lpslgh ho dodehr gh od vhfflöq gh
hpsrwudplhqwr/ hq { @ 3= Vl od orqjlwxg gh od yljd/ o> hv vxflhqwhphqwh odujd/ hvwd
uhvwulfflöq do dodehr qr dihfwduä suäfwlfdphqwh d od vhfflöq gho h{wuhpr/ hq { @ o/ |
ìvwd hvwduä vrphwlgd d whqvlrqhv gh Vdlqw0Yhqdqw/ frq xqd glvwulexflöq frpr od txh vh
pxhvwud hq od Iljxud :159f1 Ho ydoru pä{lpr gh hvwdv whqvlrqhv hv

P| h
 4@ +{ @ o, @ J  h @ +:193,
L|

grqgh L| @ +5e . k, h @6 hv od lqhufld d wruvlöq gh od vhfflöq1 Gh dfxhugr frq od whruðd


gh Vdlqw0Yhqdqw qr dfwýdq whqvlrqhv qrupdohv vreuh hvwd vhfflöq1
Sru rwur odgr/ odv whqvlrqhv gh Vdlqw0Yhqdqw vrq qxodv hq od vhfflöq gh hpsrwud0
plhqwr/ |d txh ho dodehr gheh vhu oleuh sdud txh ìvwdv vh ghvduuroohq/ | hq hvd vhfflöq ho
dodehr hvwä wrwdophqwh lpshglgr1 Od qdwxudoh}d gh odv whqvlrqhv wdqjhqfldohv txh dsd0
uhfhq hq od vhfflöq gh hpsrwudplhqwr vh frpsuhqgh vl vh vxvwlwx|h +yhu Iljxud :15:d,
ho prphqwr wruvru sru xq sdu gh ixhu}dv krul}rqwdohv I dfwxdqgr vreuh odv dodv gh od
vhfflöq h{wuhpd wdohv txh I @ P| @k/ gh wdo irupd txh ho vlvwhpd gh ixhu}dv uhvxowdqwh
vhd hvwäwlfdphqwh htxlydohqwh do prphqwr wruvru dfwxdqwh1 Vl ghvsuhfldprv od uljlgh}
gho dopd/ vh sxhgh frqvlghudu txh odv grv dodv wudedmdq lqghshqglhqwhphqwh/ hvwdqgr
vrphwlgdv d h{löq vlpsoh douhghgru gho hmh |1 Hq od vhfflöq gh hpsrwudplhqwr hvwd
h{löq surgxfh vreuh fdgd xqd gh odv dodv/ sru xq odgr/ xqdv whqvlrqhv wdqjhqfldohv

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


5<; FDSÐWXOR :1 PRPHQWR WRUVRU

Ilj1 :159= Wruvlöq vreuh xq yrodgl}r gh vhfflöq delhuwd hq greoh W1 Whqvlrqhv vreuh od
vhfflöq h{wuhpd

ghelgdv d od dfflöq gh xq fruwdqwh W5 @ I> wdohv frpr odv prvwudgdv hq od Iljxud :15:f
| fx|r ydoru pä{lpr hv
6I 6 P|
 4@ +{ @ 3, @ @ +:194,
5 eh 5 keh
|/ sru rwur/ xqdv whqvlrqhv qrupdohv ghelgdv d xq prphqwr hfwru P+ @ I o> wdohv frpr
odv prvwudgdv hq od Iljxud :15:g | fx|r ydoru pä{lpr hv

P+ e@5 9 P| o
+% ,4@ +{ @ 3, @ @ +:195,
he @45 ke2 h

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


:171 WRUVLÖQ QR XQLIRUPH 5<<

Ilj1 :15:= Wruvlöq vreuh xq yrodgl}r gh vhfflöq delhuwd hq greoh W1 Whqvlrqhv vreuh od
vhfflöq gh hpsrwudplhqwr

Revìuyhvh txh wdqwr od ixhu}d uhvxowdqwh qhwd frpr ho prphqwr hfwru wrwdo gh hvwdv
whqvlrqhv wdqjhqfldohv | qrupdohv hv qxod vreuh od vhfflöq wrwdo +odv grv dodv,1 Do sdu
gh prphqwrv hfwruhv vreuh odv dodv/ ljxdohv | rsxhvwrv/ vh oh oodpd elprphqwr1
Sru or wdqwr/ hq ixqflöq gh od klsöwhvlv gh ghirupdflöq dgrswdgd/ hv srvleoh ghqlu
grv glvwulexflrqhv gh whqvlrqhv wrwdophqwh glihuhqwhv txh/ vlq hpedujr/ vrq hvwäwlfd0
phqwh htxlydohqwhv/ |d txh dperv wlhqhq uhvxowdqwh qxod | prphqwr uhvxowdqwh ljxdo do
prphqwr wruvru dfwxdqwh1 Sxhgh ghfluvh txh/ vlq ylrodu odv frqglflrqhv gh htxloleulr/
sxhghq ghqluvh grv phfdqlvprv uhvlvwhqwhv wrwdophqwh glihuhqwhv sdud ho prphqwr
wruvru=
 xqr ghelgr d od wruvlöq vlq uhvwulfflöq gho dodehr/ do txh oodpduhprv prphqwr gh
Vdlqw0Yhqdqw/ P / |
 xqr ghelgr d od uhvwulfflöq do dodehr/ do txh oodpduhprv prphqwr gh dodehr
+lpshglgr,/ P =

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


633 FDSÐWXOR :1 PRPHQWR WRUVRU

Hq vhfflrqhv lqwhuphgldv/ sdud 3 ? { ? o> ho judgr gh uhvwulfflöq do dodehr yduðd


ghvgh vhu wrwdo d qxor |/ sru or wdqwr/ orv grv phfdqlvprv uhvlvwhqwhv ghvfulwrv sduwlflsdq
hq pd|ru r phqru judgr/ | dperv prghorv gh glvwulexflöq gh whqvlrqhv frh{lvwhq | vh
vxshusrqhq hq xqd sursruflöq uhodwlyd txh ghshqgh gh {= Vh sxhgh hvfulelu txh/ hq xqd
vhfflöq gdgd/ ho prphqwr wruvru dfwxdqwh vh uhsduwh hq xq prphqwr gh Vdlqw0Yhqdqw
| xq prphqwr gh dodehr=
P| @ P +{, . P +{, +:196,
Qöwhvh txh hvwrv uhvxowdgrv frqwudglfhq fodudphqwh ho sulqflslr gh Vdlqw0Yhqdqw/ |d
txh odv whqvlrqhv vreuh grv vhfflrqhv glvwlqwdv gho yrodgl}r +sru hmhpsor/ vreuh odv grv
vhfflrqhv h{wuhpdv, vrq glihuhqwhv d shvdu gh txh ho prphqwr wruvru hv frqvwdqwh d or
odujr gh od slh}d> hv ghflu/ odv whqvlrqhv txh dfwýdq vreuh xqd vhfflöq qr ghshqghq vöor
gho ydoru gh orv hvixhu}rv dfwxdqwhv vreuh hood/ vlqr wdpelìq gh od srvlflöq gh ìvwd hq od
slh}d1
Ghvjudfldgdphqwh/ rfxuuh txh ho hihfwr gh od uhvwulfflöq do dodehr vh h{wlhqgh d orq0
jlwxghv vrusuhqghqwhphqwh judqghv iuhqwh d odv glphqvlrqhv wudqvyhuvdohv gh od slh}d
sdud vhfflrqhv delhuwdv gh shtxhôr hvshvru/ surgxflhqgr yduldflrqhv vljqlfdwlydv hq odv
glvwulexflrqhv gh whqvlrqhv wdqjhqfldohv | qrupdohv1 Hvwr lpsolfd txh/ sdud fdofxodu gh
irupd vdwlvidfwruld odv whqvlrqhv txh dfwýdq uhdophqwh vreuh slh}dv gh hvwdv fdudfwhuðv0
wlfdv vrphwlgdv d wruvlöq/ hv qhfhvdulr glvsrqhu gh dojýq surfhglplhqwr sdud glvwlqjxlu/
hq fdgd vhfflöq gh od slh}d/ odv iudfflrqhv gho prphqwr wruvru fruuhvsrqglhqwhv d fdgd
phfdqlvpr uhvlvwhqwh1 Hvwr vöor sxhgh frqvhjxluvh d sduwlu gh od frqvlghudflöq h{suhvd
gh odv ghirupdflrqhv dvrfldgdv d fdgd xqr gh hoorv1
Dvð/ sru hmhpsor/ hq ho yrodgl}r gho txh qrv rfxsdprv/ ho prphqwr gh Vdlqw0Yhqdqw
hv sursruflrqdo do jlur gh wruvlöq sru xqlgdg gh orqjlwxg/ r vhd=

P +{, @ JL| +{, +:197,

Sru rwud sduwh/ hq xqd vhfflöq vrphwlgd d wruvru gh dodehr/ ho jlur gh wruvlöq vh
sxhgh uhodflrqdu frq ho ghvsod}dplhqwr odwhudo gh odv dodv z +yhu Iljxud :15;,/ hq od
irupd
z
!% @ +:198,
k@5
| ìvwh vh uhodflrqd frq ho prphqwr hfwru gh od irupd +yhu Fdsðwxor 5 gho Oleur 5,=
g2 z P+
2 @ +:199,
g{ HL+dod

grqgh L+dod @ e h@45= Sru wdqwr=


g2 z k g2 !% k g
P+ @ HL+dod 2 @ HL+dod
2 @ HL+dod +:19:,
g{ 5 g{ 5 g{

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


:171 WRUVLÖQ QR XQLIRUPH 634

|d txh  @ g!% @g{= Sru ýowlpr/ vh wlhqh txh


gP+
P +{, @ I k @ k +:19;,
g{
|d txh odv ixhu}dv I vrq ho fruwdqwh ghelgr d od yduldflöq gho  hfwru P+ = Vxvwlwx0
|hqgr od uhodflöq +:19:, hq od hfxdflöq +:19;, vh wlhqh qdophqwh txh=

HL+dod k2 g2  g2 
P +{, @ @ HL +:19<,
5 g{2 g{2
grqgh L @ e k2 h@57 vh oodpd lqhufld gh dodehr | ho surgxfwr HL vh oodpd uljlgh} gh
dodehr1 Vxvwlwx|hqgr odv uhodflrqhv +:197, | +:19<, hq od hfxdflöq +:196, vh wlhqh=

g2 
HL . JL|  @ P| +:1:3,
g{2
txh hv xqd hfxdflöq glihuhqfldo txh gheh uhvroyhuvh frq odv frqglflrqhv gh frqwruqr
dghfxdgdv d fdgd fdvr sdud rewhqhu  @ +{,/ ho jlur gh wruvlöq sru xqlgdg gh orqjlwxg d
or odujr gh od slh}d= Xqd yh} rewhqlgd ìvwh/ odv hfxdflrqhv +:197, | +:19<, sursruflrqdq od
lqirupdflöq qhfhvduld vreuh od irupd hq txh dperv phfdqlvprv gh wruvlöq vh glvwulex|hq
d or odujr gh od slh}d1 Ho ydoru gho sduäphwur dglphqvlrqdo
u
4 HL
@ +:1:4,
o JL|
sursruflrqd xqd lghd gh od lpsruwdqfld uhodwlyd hqwuh od wruvlöq gh dodehr | od gh
Vdlqw0Yhqdqw1 Ydoruhv shtxhôrv gh  fruuhvsrqghq d vlwxdflrqhv gh wruvlöq xqliruph

Ilj1 :15;= Äqjxor gh wruvlöq hq wruvlöq qr xqliruph

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


635 FDSÐWXOR :1 PRPHQWR WRUVRU

Ilj1 :15<= Uhodflöq hqwuh ho prphqwr wruvru gh Vdlqw0Yhqdqw | ho prphqwr wruvru


wrwdo d or odujr gh od slh}d sdud ydulrv ydoruhv gh od uhodflöq hqwuh od lqhufld gh dodehr
| od gh wruvlöq

grplqdqwh | ylfhyhuvd1 Od Iljxud :15< uhsuhvhqwd od yduldflöq fxdolwdwlyd gh od uhodflöq


P @P| > hq ixqflöq gh od srvlflöq gh od vhfflöq hq xq yrodgl}r vrphwlgr d prphqwr
wruvru frqvwdqwh/ sdud glyhuvrv ydoruhv gh = Sxhgh revhuyduvh txh vöor sdud ydoruhv
px| shtxhôrv gh od uljlgh} gh dodehr vh sxhgh frqvlghudu txh od uhvwulfflöq gho hpsr0
wudplhqwr hv xq hihfwr orfdo1 Hq shuohv delhuwrv gh shtxhôr hvshvru  hv sursruflrqdo
d od uhodflöq +ke@ho, |/ sru or wdqwr/ vöor hv vxflhqwhphqwh shtxhôr hq slh}dv px|
hvehowdv1
Ho pìwrgr gh dqäolvlv txh shuplwh rewhqhu h{suhvlrqhv suäfwlfdv sdud fdofxodu ho
ydoru gh odv whqvlrqhv | ho jlur gh wruvlöq sru xqlgdg gh orqjlwxg/ hq vlwxdflrqhv jhqhudohv
gh wruvlöq qr xqliruph/ hv frpsohmr | qr vh wudwduä dtxð1 Ho ohfwru lqwhuhvdgr sxhgh
hqfrqwuduor hq glyhuvrv wh{wrv hvshfldol}dgrv gh od eleolrjudiðd1

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


D Fdudfwhuðvwlfdv Jhrpìwulfdv gh od Vhfflöq

D14 Vhfflrqhv krprjìqhdv

D1414 Prphqwr hvwäwlfr d{ldo gh xqd vhfflöq


Ghqlflöq
Vhd V xqd vhfflöq frqwhqlgd hq xq sodqr vreuh ho txh vh vlwýdq xqrv hmhv fduwhvldqrv
gh{wuöjlurv +|> },/ wdo frpr vh pxhvwud hq od Iljxud D141 Vh ghqhq frpr prphqwrv
hvwäwlfrv gh od vhfflöq uhvshfwr d orv hmhv +|> }, odv lqwhjudohv=
] ]
p+ @ } gV > p5 @ | gV +D14,
7 7
grqgh gV hv xq hohphqwr glihuhqfldo gh äuhd h +|> }, vrq odv glvwdqfldv gh ìvwh d orv hmhv
frrughqdgrv1
Ho prphqwr hvwäwlfr gh xqd vhfflöq uhvshfwr d xq hmh sxhgh vhu srvlwlyr/ qhjdwlyr
r qxor/ ghshqglhqgr gh od srvlflöq | rulhqwdflöq gh od vhfflöq uhvshfwr d ìvwh1 Odv
 
glphqvlrqhv gho prphqwr hvwäwlfr vrq O > sru wdqwr/ hq ho VL vh plghq hq p =

Ilj1 D14= Prphqwrv hvwäwlfrv d{ldohv gh xqd vhfflöq

636

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


637 DSÌQGLFH D1 FDUDFWHUÐVWLFDV JHRPÌWULFDV GH OD VHFFLÖQ

Ilj1 D15= Edulfhqwur gh xqd vhfflöq

Fhqwur gh judyhgdg
Vh ghqh frpr fhqwur gh judyhgdg r edulfhqwur gh od vhfflöq V do sxqwr J gh frrugh0
qdgdv +|C > }C , txh vdwlvidfh odv uhodflrqhv=
U U
|C @ U7 }C @ U7
| gV } gV
> +D15,
7 gV 7 gV
Gh odv hfxdflrqhv +D14, | +D15, vh ghgxfh txh orv prphqwrv hvwäwlfrv gh od vhfflöq
V frq uhvshfwr d orv hmhv +|> }, vh sxhghq h{suhvdu wdpelìq hq od irupd

p+ @ }C D > p5 @ |C D +D16,
U
grqgh D @ 7 gV hv ho äuhd gh od vhfflöq1 Dvlplvpr/ vh ghgxfh gh hvwdv hfxdflrqhv txh
ho prphqwr hvwäwlfr gh xqd vhfflöq uhvshfwr d xq hmh hv qxor vl | vöor vl glfkr hmh sdvd
sru ho edulfhqwur gh od vhfflöq1
Hv iäflo revhuydu txh vl od vhfflöq V wlhqh xq hmh gh vlphwuðd/ ho prphqwr hvwäwlfr
frq uhvshfwr d glfkr hmh hv fhur1 Hq hihfwr/ wdo frpr vh pxhvwud hq od Iljxud D16/ sdud
xqd vhfflöq hq od txh ho hmh | vhd hmh gh vlphwuðd/ sru fdgd hohphqwr gV frq devflvd
} srvlwlyd h{lvwh rwur hohphqwr lgìqwlfr gV  frq devflvd } qhjdwlyd/ oxhjr p+ @ 3= Hq
frqvhfxhqfld/ gh odv hfxdflrqhv +D15,/ }C @ 3/ hv ghflu/ ho fhqwur gh judyhgdg gh od
vhfflöq hvwä vlwxdgr vreuh ho hmh gh vlphwuðd1
Vljxlhqgr ho plvpr surfhglplhqwr vh ghpxhvwud wdpelìq txh vl od vhfflöq wlhqh
grv hmhv gh vlphwuðd/ ho edulfhqwur frlqflgh frq ho sxqwr gh lqwhuvhfflöq gh orv plvprv1
Whqlhqgr hq fxhqwd or dqwhulru hv srvleoh ghwhuplqdu frq idflolgdg ho fhqwur gh judyhgdg
gh dojxqdv vhfflrqhv/ sru hmhpsor=

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


D141 VHFFLRQHV KRPRJÌQHDV 638

Ilj1 D16= Vhfflöq frq xq hmh gh vlphwuðd

Ilj1 D17= Edulfhqwur= uhfwäqjxor | sdudohorjudpr

Ilj1 D18= Edulfhqwur gh xq wuläqjxor

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


639 DSÌQGLFH D1 FDUDFWHUÐVWLFDV JHRPÌWULFDV GH OD VHFFLÖQ

 uhfwäqjxor r sdudohorjudpr= ho edulfhqwur frlqflgh frq ho sxqwr gh lqwhuvhfflöq gh


odv phgldqdv r gh odv gldjrqdohv +yhu Iljxud D17,1 Hq hvwh fdvr fdgd xqd gh hoodv
hv hmh gh vlphwuðd gh od vhfflöq/ | sru wdqwr/ ho prphqwr hvwäwlfr gh od vhfflöq
uhvshfwr d hoodv hv qxor1

 wuläqjxor= ho edulfhqwur hvwä vlwxdgr hq ho sxqwr gh lqwhuvhfflöq gh odv wuhv ph0


gldqdv +Iljxud D18,1 Odv phgldqdv qr vrq hmhv gh vlphwuðd/ shur sxhgh ghfluvh
txh ho äuhd vh glvsrqh vlpìwulfdphqwh d xqr | rwur odgr1

D1415 Prphqwrv gh lqhufld gh xqd vhfflöq

Prphqwr gh lqhufld d{ldo | udglr gh jlur

Vhd V xqd vhfflöq frqwhqlgd hq xq sodqr vreuh ho txh vh vlwýdq xqrv hmhv fduwhvldqrv
gh{wurjlurv +|> },1 Vh ghqhq frpr prphqwrv gh lqhufld gh od vhfflöq uhvshfwr d orv
hmhv odv lqwhjudohv= ] ]
L+ @ } 2 gV > L5 @ | 2 gV +D17,
7 7
grqgh gV hv xq hohphqwr glihuhqfldo gh äuhd h +|> }, vrq odv glvwdqfldv gh ìvwh d orv hmhv
frrughqdgrv1
Ho prphqwr gh lqhufld gh xqd vhfflöq uhvshfwr d xq hmh hv vlhpsuh srvlwlyr1 Odv
 
glphqvlrqhv gh orv prphqwrv gh lqhufld vrq Oe > sru wdqwr/ hq ho VL vh plghq hq pe =
Vh ghqrplqd udglr gh jlur gh od vhfflöq frq uhvshfwr d xq hmh d od udð} fxdgudgd
gh od uhodflöq hqwuh ho prphqwr gh lqhufld | ho äuhd gh od vhfflöq1 Sdud orv hmhv +|> },
sxhgh hvfuleluvh/ uhvshfwlydphqwh=
L+ L5
u+2 @ > u52 @ +D18,
D D

Ilj1 D19= Prphqwrv gh lqhufld gh xqd vhfflöq

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


D141 VHFFLRQHV KRPRJÌQHDV 63:

Prphqwr gh lqhufld srodu

Vhd V xqd vhfflöq frqwhqlgd hq xq sodqr | R xq sxqwr gh glfkr sodqr +Iljxud D19,1
Vh ghqh ho prphqwr gh lqhufld srodu L gh od vhfflöq V uhvshfwr do sxqwr R frpr od
lqwhjudo ]
LJ @ 2 gV +D19,
7
grqgh gV hv xq hohphqwr glihuhqfldo gh äuhd |  hv vx glvwdqfld do sxqwr R1
Do ljxdo txh ho prphqwr gh lqhufld d{ldo/ ho prphqwr srodu hv vlhpsuh srvlwlyr |
vxv glphqvlrqhv vrq ^Oe `1
Vl vh wud}dq grv hmhv ruwrjrqdohv txh sdvhq sru ho sxqwr R +Iljxud D19, | vh plghq
odv glvwdqfldv |> } gh xq glihuhqfldo gh äuhd gV d glfkrv hmhv/ vh sxhgh hvfulelu=

2 @ |2 . } 2 +D1:,

|/ sru wdqwr=
]
LJ @ 2 gV +D1;d,
]7
@ +| 2 . } 2 , gV +D1;e,
]7 ]
@ | 2 gV . } 2 gV +D1;f,
7 7
@ L5 . L+ +D1;g,

Gh od h{suhvlöq dqwhulru vh ghgxfh txh ho prphqwr gh lqhufld srodu uhvshfwr do sxqwr


R hv ljxdo d od vxpd gh orv prphqwrv gh lqhufld uhvshfwr d grv hmhv ruwrjrqdohv txh
sdvhq sru glfkr sxqwr1
Gh od surslhgdg dqwhulru wdpelìq vh frqfox|h txh od vxpd gh prphqwrv gh lqhufld
d{ldohv hv xq lqyduldqwh sdud fxdotxlhu sdu gh hmhv ruwrjrqdohv txh sdvhq sru ho plvpr
sxqwr1

Surgxfwr gh lqhufld

Vh ghqh ho surgxfwr gh lqhufld gh od vxshuflh V uhvshfwr d orv hmhv +|> }, frpr od


lqwhjudo ]
L+5 @ | } gV +D1<,
7
Ho surgxfwr gh lqhufld gh xqd vhfflöq sxhgh vhu srvlwlyr/ qhjdwlyr r qxor1 Vxv glphq0
vlrqhv vrq ^Oe `1

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


63; DSÌQGLFH D1 FDUDFWHUÐVWLFDV JHRPÌWULFDV GH OD VHFFLÖQ

Ilj1 D1:= Wudvodflöq gh hmhv gh uhihuhqfld

Vl xqd vhfflöq V wlhqh xq hmh gh vlphwuðd/ ho surgxfwr gh lqhufld gh od vhfflöq uhvshfwr


d glfkr hmh | d rwur hmh shushqglfxodu d ìvwh hv qxor1 Hq hihfwr/ hq od Iljxud D16 vh
pxhvwud xqd vhfflöq vlpìwulfd uhvshfwr do hmh yhuwlfdo |> vh revhuyd txh d fdgd hohphqwr
glihuhqfldo gh äuhd gV frq devflvd } srvlwlyd/ oh fruuhvsrqgh/ sru vlphwuðd/ rwur hohphqwr
lgìqwlfr frq devflvd } qhjdwlyd/ fx|d rughqdgd | wlhqh ho plvpr ydoru | vljqr/ oxhjr orv
surgxfwrv gh lqhufld gh hvwrv hohphqwrv glihuhqfldohv vh dqxodq1

D1416 Wudvodflöq gh hmhv gh uhihuhqfld

Prphqwr gh lqhufld d{ldo

Vhd }J xq hmh edulfìqwulfr gh od vhfflöq V | vhd } xq hmh sdudohor d ìvwh d xqd glvwdqfld
g+ gho dqwhulru +Iljxud D1:,1 Ho prphqwr gh lqhufld L5 sxhgh fdofxoduvh frpr
]
L5 @ | 2 gV +D143d,
] 7
@ +|J . g+ ,2 gV +D143e,
]7 ] ]
@ |J2 gV . 5g+ |J gV . g2+ gV +D143f,
7 7 7
@ L5J . g2+ D +D143g,

grqgh od vhjxqgd lqwhjudo gh od hfxdflöq +D143f, hv qxod sru vhu }J xq hmh edulfìqwulfr1
Sru wdqwr/ ho prphqwr gh lqhufld gh xqd vhfflöq uhvshfwr d xq hmh duelwudulr hv ljxdo
d od vxpd gho prphqwr gh lqhufld uhvshfwr do hmh edulfìqwulfr sdudohor do hmh dqwhulru
päv ho äuhd gh od vhfflöq pxowlsolfdgd sru ho fxdgudgr gh od glvwdqfld hqwuh dperv hmhv

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


D141 VHFFLRQHV KRPRJÌQHDV 63<

+Whruhpd gh Vwhlqhu,1
L5 @ L5J . g2+ D +D144,
Glylglhqgr hvwd hfxdflöq sru ho äuhd gh od vhfflöq vh wlhqh=
u52 @ u52J . g2+ +D145,
Hvwd h{suhvlöq shuplwh frqrfhu ho udglr gh lqhufld gh od vhfflöq uhvshfwr d xq hmh hq
ixqflöq gho udglr gh lqhufld uhvshfwr d xq hmh edulfìqwulfr sdudohor1

Prphqwr gh lqhufld srodu


Vhdq L+ h L5 orv prphqwrv gh lqhufld gh xqd vhfflöq uhvshfwr d grv hmhv txh vh fruwdq
hq ho sxqwr R/ | vhd L ho prphqwr gh lqhufld srodu gh od vhfflöq uhvshfwr d glfkr
sxqwr1 Vl vh frqvlghudq grv hmhv edulfìqwulfrv +|J > }J , sdudohorv d orv dqwhulruhv +yhu
Iljxud D1:,/ | vh dsolfd ho Whruhpd gh Vwhlqhu/ vh rewlhqh=
L @ L+ . L5 +D146d,
@ L+J . g25 D . L5J . g2+ D +D146e,
@ LC . g2 D +D146f,
Od hfxdflrqhv dqwhulruhv shuplwhq rewhqhu ho prphqwr gh lqhufld srodu gh xqd vhfflöq
uhvshfwr d xq sxqwr fxdotxlhud R> d sduwlu gho prphqwr gh lqhufld srodu gh od vhfflöq
uhvshfwr do edulfhqwur J | od glvwdqfld hqwuh dperv sxqwrv1

Surgxfwr gh lqhufld
Gh ljxdo pdqhud/ vl vh frqrfh ho surgxfwr gh lqhufld gh xqd vhfflöq uhvshfwr d xqrv hmhv
ruwrjrqdohv +|J > }J , edulfìqwulfrv/ | vh ghvhd rewhqhu ho ydoru gho surgxfwr gh lqhufld
uhvshfwr d xqrv hmhv frrughqdgrv +|> },> sdudohorv d orv dqwhulruhv | vlwxdgrv d glvwdqfldv
g+ > g5 gh orv hmhv edulfìqwulfrv +yhu Iljxud D1:,/ vh wlhqh txh
]
L+5 @ | } gV +D147d,
]7
@ +|J . g+ , +}J . g5 , gV +D147e,
]7 ] ] ]
@ |J }J gV . g+ }J gV . g5 |J gV . g+ g5 gV +D147f,
7 7 7 7
@ L+J 5J . g+ g5 D +D147g,
grqgh vh kd vxvwlwxlgr | @ |J . g+ > } @ }J . g5 1 Orv vxpdqgrv vhjxqgr | whufhur gh od
hfxdflöq +D147f, vrq qxorv sru vhu orv prphqwrv hvwäwlfrv gh od vhfflöq uhvshfwr d grv
hmhv edulfìqwulfrv1

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


643 DSÌQGLFH D1 FDUDFWHUÐVWLFDV JHRPÌWULFDV GH OD VHFFLÖQ

Ilj1 D1;= Urwdflöq gh hmhv gh uhihuhqfld

D1417 Urwdflöq gh hmhv gh uhihuhqfld


Vhdq +|> }, h +| > } , grv vlvwhpdv gh hmhv frrughqdgrv txh irupdq hqwuh vð xq äqjxor
/ wdo frpr vh pxhvwud hq od Iljxud D1;1 Odv frrughqdgdv hq ho vlvwhpd +| > } , sxhghq
h{suhvduvh hq ixqflöq gh odv frrughqdgdv hq ho vlvwhpd +|> }, hq od irupd=

| @ | frv  . } vlq  +D148d,


} @ | vlq  . } frv  +D148e,

Xwlol}dqgr hvwdv h{suhvlrqhv/ ho prphqwr gh lqhufld gh od vhfflöq uhvshfwr do hmh |


vh sxhgh hydoxdu frpr=
]
L+ @ }2 gV +D149d,
]7
@ +| vlq  . } frv ,2 gV +D149e,
]7 ] ]
@ 2 2
| vlq  gV  |} 5 vlq  frv  gV . } 2 frv2  gV +D149f,
7 7 7
@ 2 2
L5 vlq  . L+ frv   5 L+5 vlq  frv v +D149g,

Dqäorjdphqwh sxhghq fdofxoduvh odv h{suhvlrqhv=

L5 @ L5 frv2  . L+ vlq2  . 5 L+5 vlq  frv  +D14:d,


L+ 5 @ +L+  L5 , frv  vlq  . L+5 +frv2   vlq2 , +D14:e,

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


D141 VHFFLRQHV KRPRJÌQHDV 644

Odv hfxdflrqhv dqwhulruhv vh sxhghq uhhvfulelu hq od irupd=

L+ . L5 L+  L5
L+ @ . frv 5  L+5 vlq 5 +D14;d,
5 5
L+ . L5 L+  L5
L5 @  frv 5 . L+5 vlq 5 +D14;e,
5 5
L+  L5
L+ 5 @ vlq 5 . L+5 frv 5 +D14;f,
5
grqgh vh kdq xwlol}dgr odv ljxdogdghv wuljrqrpìwulfdv=

frv2  @ vlq2 
4 . frv 5 4  frv 5
> @ +D14<d,
5 5
vlq 5 @ 5 vlq  frv  > frv 5 @ frv   vlq2 
2 +D14<e,

D1418 Hmhv sulqflsdohv gh lqhufld

Hq ho fdvr jhqhudo gh vhfflöq sodqd gh irupd duelwuduld/ vlhpsuh vh sxhghq kdoodu grv
hmhv ruwrjrqdohv edulfìqwulfrv sdud odv txh vh fxpsoh txh ho surgxfwr gh lqhufld gh od
vhfflöq uhvshfwr d hoodv hv qxor1 D hvwrv hmhv vh ohv ghqrplqd hmhv sulqflsdohv gh lqhufld/
| uhvxowdq gh judq lpsruwdqfld hq ho hvwxglr gh od h{löq gh slh}dv sulvpäwlfdv1
Ho äqjxor  txh orv hmhv sulqflsdohv gh lqhufld gh xqd vhfflöq +|> }, irupdq frq
rwur vlvwhpd gh hmhv edulfìqwulfr +y> z, +yhu Iljxud D1<,/ vh rewlhqh ljxdodqgr d fhur od
hfxdflöq +D14;f, dsolfdgd d orv hmhv +y> z,1 Gh hvwd irupd vh rewlhqh=

5L
wdq 5 @  +D153,
L  L
Qöwhvh txh vl xqd vhfflöq hv vlpìwulfd uhvshfwr d xq hmh/ ho vlvwhpd irupdgr sru gl0
fkr hmh | rwur hmh edulfìqwulfr shushqglfxodu d ìvwh hv sulqflsdo gh lqhufld/ |d txh ho
fruuhvsrqglhqwh surgxfwr gh lqhufld hv qxor1
Vl d sduwlu gh odv hfxdflrqhv +D14;d, r +D14;e,/ vh exvfd ho äqjxor  sdud ho txh L
h L vrq pä{lpr r pðqlpr/ vh rewlhqh=

CL
@ +L  L , vlq 5  5L frv 5 @ 3 +D154,
C
gh grqgh
5L
wdq 5 @  +D155,
L  L
Hvwd hfxdflöq frlqflgh frq od +D153,= Vh frqfox|h/ sru wdqwr/ txh orv ydoruhv gh orv
prphqwrv sulqflsdohv gh lqhufld fruuhvsrqghq do pä{lpr | pðqlpr prphqwr gh lqhufld
d{ldohv gh od vhfflöq uhvshfwr d hmhv edulfìqwulfrv1

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


645 DSÌQGLFH D1 FDUDFWHUÐVWLFDV JHRPÌWULFDV GH OD VHFFLÖQ

Ilj1 D1<= Hmhv sulqflsdohv gh xqd vhfflöq

Hq ho fdvr sduwlfxodu gh txh orv grv prphqwrv gh lqhufld sulqflsdohv vhdq ljxdohv/
L+ @ L5 > hqwrqfhv ho prphqwr gh lqhufld ydoh or plvpr uhvshfwr gh fxdotxlhu hmh ed0
ulfìqwulfr1 Dghpäv/ ho surgxfwr gh lqhufld vhuä qxor uhvshfwr gh fxdotxlhu vlvwhpd gh
hmhv edulfìqwulfrv ruwrjrqdohv |/ sru wdqwr/ fxdotxlhu hmh edulfìqwulfr hv hmh sulqflsdo gh
lqhufld gh od vhfflöq1 Wdo hv ho fdvr/ sru hmhpsor/ gh od vhfflöq flufxodu r gh od vhfflöq
fxdgudgd1
Vl vh h{suhvdq orv ydoruhv vlq 5 | frv 5/ hq ixqflöq gho ydoru wdq 5 | vh vxvwlwx|hq
hq odv hfxdflrqhv +D14;d,0+D14;e, vh rewlhqh=

, v 2
L5 L . L L  L
@ . +L ,2 +D156,
L+ 5 5

h{suhvlöq dowhuqdwlyd txh shuplwh fdofxodu orv prphqwrv gh lqhufld sulqflsdohv L+ > L5
frqrflgrv orv ydoruhv gh orv prphqwrv gh lqhufld L > L > L frq uhvshfwr d xqrv hmhv
+y> z, fxdohvtxlhud1
Orv udglrv gh jlur sulqflsdohv gh od vhfflöq/ u+ | u5 / dvrfldgrv d odv gluhfflrqhv
sulqflsdohv gh lqhufld gh xqd vhfflöq/ vrq=

L+ L5
u+2 @ > u52 @ +D157,
D D

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


D141 VHFFLRQHV KRPRJÌQHDV 646

Ilj1 D143= Holsvh fhqwudo gh lqhufld gh xqd vhfflöq

D1419 Holsvh fhqwudo gh lqhufld


Vhdq +|> }, orv hmhv sulqflsdohv gh lqhufld gh xqd vhfflöq V gdgd/ | vhdq + > 5 orv
fruuhvsrqglhqwhv udglrv gh jlur1 Vh ghqrplqd holsvh fhqwudo gh lqhufld gh od vhfflöq d
od holsvh gh hfxdflöq=
|2 }2
. 2 @4 +D158,
u25 u+
hvwr hv/ xqd holsvh fhqwudgd hq ho edulfhqwur gh od vhfflöq | txh wlhqh sru vhplhmh vreuh
fdgd hmh sulqflsdo gh lqhufld ho udglr gh jlur gh od vhfflöq uhvshfwr gho rwur hmh sulqflsdo
+Iljxud D143,1
Od holsvh fhqwudo gh lqhufld hv xq fðufxor sdud vhfflrqhv txh whqjdq ho plvpr pr0
phqwr gh lqhufld uhvshfwr d fxdotxlhu hmh edulfìqwulfr1
Ho udglr gh jlur gh xqd gluhfflöq p duelwuduld txh sdvh sru ho edulfhqwur gh od vhfflöq
vh rewlhqh juäfdphqwh wud}dqgr od wdqjhqwh d od holsvh fhqwudo gh lqhufld sdudohod d
glfkd gluhfflöq/| plglhqgr od glvwdqfld ghvgh ho edulfhqwur J do sxqwr gh wdqjhqfld
+Iljxud D143,1

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


647 DSÌQGLFH D1 FDUDFWHUÐVWLFDV JHRPÌWULFDV GH OD VHFFLÖQ

Wdeod D14= Fdudfwhuðvwlfdv jhrpìwulfdv gh dojxqdv vhfflrqhv sodqdv

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


D151 VHFFLRQHV GH YDULRV PDWHULDOHV 648

Ilj1 D144= Vhfflöq gh ydulrv pdwhuldohv

D15 Vhfflrqhv gh ydulrv pdwhuldohv

Frqvlghuhprv xqd slh}d irupdgd sru ydulrv pdwhuldohv gh irupd txh odv lqwhuflhv hqwuh
hoorv vhdq sdudohodv d od gluhfwul} gh od slh}d1 Hvwr hv/ frqvlghuhprv txh od vhfflöq uhfwd
gh od slh}d hvwä glylglgd hq yduldv }rqdv  / fdgd xqd gh odv fxdohv wlhqh xq äuhd D >
fruuhvsrqglhqwh d xq pdwhuldo txh wlhqh xq pögxor hoävwlfr H / wdo frpr vh pxhvwud hq
od Iljxud D1441
Frqvlghuhprv wdpelìq xq pdwhuldo gh uhihuhqfld/ txh sxhgh vhu r qr ljxdo d xqr
gh orv pdwhuldohv frpsrqhqwhv gh od slh}d | txh wlhqh xq pögxor gh hodvwlflgdg H=
Sdud fdgd pdwhuldo gh od vhfflöq vh sxhgh ghqlu xq frhflhqwh gh htxlydohqfld frq ho
pdwhuldo gh uhihuhqfld gh od irupd q @ H @H=
Vh ghqh äuhd krprjhqhl}dgd/ äuhd htxlydohqwh r äuhd phfäqlfd gh od vhfflöq d od
lqwhjudo ]
D@ q gV +D159,
7
grqgh q uhsuhvhqwd ho frhflhqwh gh htxlydohqfld gh fdgd sxqwr gh od vhfflöq1 Vh ghqh
frpr fhqwur gh judyhgdg gh od vhfflöq krprjhqhl}dgd r fhqwur phfäqlfr do sxqwr J/
gh frrughqdgdv ] ]
|  q gV }  q gV
|C @ ]7 >  @ ]7
}C +D15:,
q gV q gV
7 7
uhvshfwr d xqrv hmhv fduwhvldqrv gh{wuöjlurv +|  > }  , gh srvlflöq | rulhqwdflöq duelwuduld1

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


649 DSÌQGLFH D1 FDUDFWHUÐVWLFDV JHRPÌWULFDV GH OD VHFFLÖQ

Uhvshfwr gho fhqwur phfäqlfr/ hv ghflu/ uhvshfwr d xqrv hmhv fduwhvldqrv gh{wuöjlurv
+|> }, txh sdvhq sru ìo/ vh ghqhq orv prphqwrv gh lqhufld phfäqlfrv gh od vhfflöq gh
od irupd
] ] ]
L+ @ 2
| q gV > L5 @ 2
} q gV > L +5 @ | } q gV +D15;,
7 7 7
Vh oodpd hmhv sulqflsdohv gh lqhufld gh od vhfflöq krprjhqhl}dgd r hmhv sulqflsdohv
phfäqlfrv gh od vhfflöq d xqrv hmhv fduwhvldqrv gh{wuöjlurv +|> }, frq ruljhq hq ho fhqwur
phfäqlfr | wdohv txh uhvshfwr d hoorv ho surgxfwr phfäqlfr gh lqhufld vhd qxor/ hvwr hv=
] ] ]
| q gV @ 3 > } q gV @ 3 > L+5 @ | } q gV @ 3 +D15<,
7 7 7
Uhvxowd hylghqwh txh sdud xqd vhfflöq krprjìqhd/ hvwr hv/ gh xq ýqlfr pdwhuldo/ orv
frqfhswrv gh äuhd phfäqlfd/ fhqwur phfäqlfr/ prphqwrv gh lqhufld phfäqlfrv | hmhv
sulqflsdohv phfäqlfrv frlqflghq frq orv uhvshfwlyrv frqfhswrv jhrpìwulfrv1

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


Eleolrjudiðd

Duj hoohv Äoyduh}/ U1 +4<;8,1 Fäofxor gh Hvwuxfwxudv1 Vhfflöq gh Sxeolfdflrqhv/ H1W1V1


Lqj1 Prqwhv gh Pdgulg1

Ehhu/ I1 S1 | Mrkqvwrq/ H1 U1 +4<<3,1 Phfäqlfd Yhfwruldo sdud Lqjhqlhurv1 PfJudz0Kloo1

Ehhu/ I1 S1 | Mrkqvwrq/ H1 U1 +4<<6,1 Phfäqlfd gh Pdwhuldohv1 PfJudz0Kloo1

Ehoox}}l/ R1 +4<:3,1 Flhqfld gh od frqvwuxfflöq1 Djxlodu1

Elfnirug/ Z1 E1 +4<<8,1 Phfäqlfd gh Vöolgrv1 Frqfhswrv | dsolfdflrqhv1 Wlphv Pluuru


gh HvsdôdLuzlq1

Frrn/ U1 G1 | \rxqj/ Z1 F1 +4<<<,1 Dgydqfhg Phfkdqlfv ri Pdwhuldov1 Suhqwlfh Kdoo1

Frxuerq/ M1 +4<9;,1 Uhvlvwhqfld gh Pdwhuldohv1

HQVLGHVD +4<::,1 Pdqxdo sdud ho fäofxor gh hvwuxfwxudv1 Sxeolfdflrqhv gh Hqvlghvd1

HQVLGHVD +4<<6,1 Pdqxdohv vreuh od frqvwuxfflöq frq dfhur1 Sxeolfdflrqhv gh Hqvl0


ghvd1

Jduulgr/ M1 D1 | Irfhv/ D1 +4<<7,1 Uhvlvwhqfld gh Pdwhuldohv1 Vhfuhwduldgr gh Sxeolfd0


flrqhv/ Xqlyhuvlgdg gh Ydoodgrolg1

Jhuh/ M1 P1 +5334,1 Phfkdqlfv ri Pdwhuldov1 Eurrnv2Froh1

Jhuh/ M1 P1 | Wlprvkhqnr/ V1 S1 +4<;9,1 Phfäqlfd gh Pdwhuldohv1 Juxsr Hglwruldo


Lehurdpìulfd1

Odugqhu/ W1 M1 | Dufkhu/ U1 U1 +4<<9,1 Phfäqlfd gh Vöolgrv1 PfJudz0Kloo1

Pdvvrqhw/ F1 +4<9;,1 Uìvlvwdqfh ghv pdwhuldx{1 Gxqrg1

Pltxho Fdqhw/ M1 +5333,1 Fäofxor gh hvwuxfwxudv1 FLPQH/ Hglflrqhv XSF1

64:

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.


64; ELEOLRJUDIðD

Rghq/ M1 W1 | Ulsshujhu/ H1 D1 +4<;4,1 Phfkdqlfv ri Hodvwlf Vwuxfwxuhv1 PfJudz Kloo1

Ruwl} Ehuurfdo/ O1 +4<<4,1 Uhvlvwhqfld gh pdwhuldohv1 PfJudz Kloo1

Ruwl} Ehuurfdo/ O1 +4<<;,1 Hodvwlflgdg1 PfJudz Kloo1

Slvduhqnr/ J1 V1/ \dnrohy/ D1 S1/ | Pdwuhhy/ Y1 Y1 +4<:<,1 Pdqxdo gh Uhvlvwhqfld gh


Pdwhuldohv1 Plu1

Srsry/ H1 S1 +4<<<,1 Hqjlqhhulqj Phfkdqlfv ri Vrolgv1 Suhqwlfh Kdoo1

Urguðjxh}Dyldo D}fxqdjd/ I1 +4<<3,1 Uhvlvwhqfld gh Pdwhuldohv1 Ehoolvfr1

Vdpduwðq Txlurjd/ D1 +4<<8,1 Uhvlvwhqfld gh Pdwhuldohv1 Frohjlr gh Lqj1 gh Fdplqrv/


Fdqdohv | Sxhuwrv1

Vhho|/ I1 E1 | Vplwk/ M1 R1 +4<85,1 Dgydqfhg Phfkdqlfv ri Pdwhuldov1 Zloh|1

Vkdphv/ L1 K1 +4<<<,1 Phfäqlfd sdud Lqjhqlhurv1 Suhqwlfh Kdoo1

Wlprvkhqnr/ V1 S1 +4<;5,1 Uhvlvwhqfld gh Pdwhuldohv1 HvsdvdFdosh1

Wlprvkhqnr/ V1 S1 +4<;6,1 Klvwru| ri Vwuhqjwk ri Pdwhuldov1 Gryhu1

Wlprvkhqnr/ V1 S1 | Jrrglhu/ M1 +4<9;,1 Whruðd gh od Hodvwlflgdg1 Xupr1

Wlprvkhqnr/ V1 S1 | \rxqj/ G1 K1 +4<:<,1 Hohphqwrv gh Uhvlvwhqfld gh Pdwhuldohv1


Prqwdqhu | Vlpöq1

Yä}txh} Ihuqäqgh}/ P1 +4<<4,1 Uhvlvwhqfld gh Pdwhuldohv1 Qrhod1

Yä}txh} Ihuqäqgh}/ P1 | Oösh} Sìuh}/ H1 +4<<4,1 Phfäqlfd sdud Lqjhqlhurv1 Hvwäwlfd1


Qrhod1

© Los autores, 2003; © Edicions UPC, 2003.

You might also like