ROZDZIA 1.

TO WASZE PIENIDZE!
TO WASZE YCIE!
ZAPANUJCIE NAD NIMI

Pienidze s dobrym sug, lecz zym panem.

SIR FRANCIS BACON

Pienidze.
Niewiele sw potrafi rozpala w ludziach tak skrajne emocje.
Wielu z nas wrcz odmawia rozmowy o pienidzach! Podobnie jak religia, seks czy polityka jest to temat tabu
przy stole, a czsto rwnie i w pracy. W kulturalnym towarzystwie moemy rozmawia o bogactwie, lecz pienidze s
zbyt dosowne. Nieokrzesane. Kojarz si z jarmarcznym odpustem. S czym bardzo osobistym oraz rdem
wielkich emocji. Potrafi wywoywa poczucie winy u tych, ktrzy je maj lub wstyd u tych, ktrym ich
brakuje.
Czym jednak s w istocie?
Dla niektrych z nas pienidze s istotne, nawet bardzo, ale nie najwaniejsze w yciu. Po prostu stanowi
narzdzie, rdo energii potrzebnej, by suy innym i prowadzi dobre ycie. Innych finansowa dza poera,
niszczc nie tylko ich samych, lecz rwnie ich bliskich. Niektrzy s skonni powici rzeczy o wiele
cenniejsze: zdrowie, czas, rodzin, poczucie wasnej wartoci, a nieraz nawet uczciwo.
W istocie pienidze to sia, moc, wadza.
Kady z nas mia okazj przekona si o ich twrczej lub niszczycielskiej sile. Pienidze pozwalaj
realizowa marzenia i prowadzi wojny. Mog by darem lub wymierzon w kogo broni. Mona ich uy, by
wyrazi swojego ducha, kreatywno, pomysy ale te frustracj, gniew i nienawi. Mona za ich pomoc
wpywa na rzdy i jednostki. To dla nich niektrzy si eni lub wychodz za m by potem pozna ich
prawdziw cen.
Wszyscy jednak wiemy, e na pewnym poziomie rozumowania stanowi iluzj. Obecnie pienidze nie s
nawet ze zota lub papieru to cig zer i jedynek w bankowych komputerach. Czym s? Tworzywem lub
ptnem, ktre przyjmie kade znaczenie lub uczucie, jakie zechcemy w nie tchn.
Wreszcie pienidze nie s dla nas celem samym w sobie prawda? Nasz prawdziwy cel to uczucia, emocje,
ktre naszym zdaniem pienidze potrafi kreowa:
poczucie podmiotowoci,
wolnoci,
bezpieczestwa,
niesienia pomocy bliskim i potrzebujcym,
posiadania wyboru oraz

poczucie, e yje si peni ycia.

Pienidze z pewnoci stanowi jeden ze sposobw przeksztacania marze w rzeczywisto.
Nawet jednak jeli pienidze s tylko abstrakcyjnym pojciem, nie wydaj si takie, kiedy nam ich brakuje!

Jedno jest pewne: albo pienidze bd narzdziem w naszych rkach, albo zgoa odwrotnie. Albo to my
zapanujemy nad pienidzmi, albo w pewnym sensie one zapanuj nad nami!
Sposb, w jaki obchodzimy si z pienidzmi, odzwierciedla nasz stosunek do wadzy. Czy s nieszczciem
czy bogosawiestwem? Gr czy brzemieniem?
Gdy wybieraem tytu tej ksiki, kilka osb byo naprawd oburzonych sugesti, e pienidze mog by gr.
Jak mog uywa tak bahego okrelenia dla tak powanego tematu! Zejdmy jednak na ziemi. Jak zobaczymy
na kolejnych stronach, najlepszym sposobem, aby zmieni nasze ycie, jest znale ludzi, ktrzy ju osignli to,
czego i my chcemy, a nastpnie pj w ich lady. Chcecie panowa nad swoimi finansami? Znajdcie mistrza
finansw i kopiujcie sposb, w jaki obchodzi si z pienidzmi, a odnajdziecie drog do wadzy.
Mam na koncie wiele wywiadw z najbogatszymi ludmi wiata i uwierzcie mi, e wikszo z nich naprawd
myli o pienidzach w kategoriach gry.
Zreszt dlaczego kto miaby pracowa 10 lub 12 godzin dziennie, skoro zarobi ju miliardy dolarw? I
pamitajcie: nie wszystkie gry s bahe. Gry to odzwierciedlenie ycia. Jedni tylko grzej aw, inni graj o
najwysze stawki. A jak wy gracie? Chc wam przypomnie, e to gra, ktrej wam i waszej rodzinie nie wolno
przegra.
Obiecuj wam rzecz nastpujc: jeli wytrwacie w lekturze i bdziecie si trzyma 7 prostych krokw
przedstawionych w tej ksice krokw, ktre podpatrzyem u najlepszych finansowych graczy na wiecie
wy i wasza rodzina wygracie t gr. A wygrana moe by wysoka!
By jednak zwyciy, musicie pozna zasady rozgrywki oraz nauczy si najskuteczniejszych strategii od tych,
ktrzy ju s w niej mistrzami.
Mam dla was dobr wiadomo: mona zaoszczdzi wiele lat, powicajc zaledwie kilka minut na
zapoznanie si z puapkami, jakich naley unika, oraz skrtami, ktrymi naley poda, by osign trway
sukces. Brana finansowa bardzo si stara, by problematyka ta sprawiaa wraenie niezwykle zoonej, lecz w
rzeczywistoci, jeli ju uporamy si z argonem, okazuje si wzgldnie prosta. Dziki tej ksice moecie
przesta by pionkami i sta si rozgrywajcymi w grze o pienidze. Sdz, e zdobywszy ju niezbdn wiedz,
bdziecie zaskoczeni, jak atwo mona odmieni stan swoich finansw i cieszy si wolnoci, na jak
zasugujecie.
Zaczynajmy wic. Wyobracie sobie, jak wygldaoby wasze ycie, gdybycie ju byli mistrzami tej gry.
Co by byo, gdyby pienidze nie byy adnym problemem?
Jak bycie si czuli, gdybycie nie musieli si przejmowa codziennym wstawaniem do pracy, paceniem
rachunkw lub odkadaniem na emerytur?
Jak by to byo y na wasnych warunkach? Co by dla was znaczya moliwo zaoenia wasnej firmy,
kupienia rodzicom domu, wysania dzieci na studia lub podrowania po wiecie?
Jak by wam si yo, gdybycie codziennie budzili si ze wiadomoci, e na wasze konto wpywa do
pienidzy, by opaci nie tylko podstawowe potrzeby, lecz rwnie dalsze cele i marzenia?
Prawda jest taka, e wielu z nas nadal by pracowao, poniewa tak zostalimy zaprogramowani. Ale
towarzyszyyby temu rado i dostatek. Wci byaby to praca, lecz ju bez wycigu szczurw. Pracowalibymy z
wasnej woli, a nie z przymusu.
Oto finansowa wolno.
Czy to jednak nie mrzonka? Czy przecitny czowiek moe a co waniejsze, czy ty moesz przeku
to marzenie w rzeczywisto?
Niezalenie od tego, czy chcecie y jak 1% najbogatszych, czy tylko mie spokojn gow, e na emeryturze
nie skocz wam si rodki do ycia, zawsze jest moliwo, by zarobi potrzebne pienidze. Jak? Sekret
bogactwa jest prosty: znajdcie sposb, by robi dla ludzi wicej ni inni. Bdcie bardziej wartociowi. Rbcie
wicej. Dawajcie wicej. Bdcie czym wicej. Sucie innym wicej. Wtedy bdziecie mieli okazj, by zarobi
wicej niewane, czy macie najlepsz przyczep z hot dogami w miecie, jestecie najlepszymi handlowcami w

firmie czy nawet zaoycielem Instagrama.

Ta ksika nie dotyczy jednak wycznie kreowania wartoci tak naprawd mwi o tym, jak z miejsca, w
ktrym jestecie dzi, przenie si tam, gdzie naprawd chcielibycie by niewane, czy nazwiemy to
finansowym bezpieczestwem, niezalenoci czy wolnoci. Mwi o tym, jak moecie podnie obecn jako
waszego ycia, opanowujc podstawow umiejtno, ktrej brak ogromnej wikszoci Amerykanw:
umiejtno zarzdzania pienidzmi. Fakty s takie, i 77% Amerykanw trzech na czterech deklaruje, e ma
problemy finansowe, lecz tylko 40% przyznaje si do posiadania jakiegokolwiek planu wydatkw lub inwestycji.
Jeden na trzech przedstawicieli pokolenia powojennego wyu demograficznego (baby boomers)
zaoszczdzi
mniej
ni
1000
dolarw! Badania opinii publicznej pokazuj, e mniej ni jedna osoba na cztery ufa systemowi finansowemu i
nie bez powodu! Udzia akcji w oszczdnociach jest rekordowo niski, zwaszcza wrd modych. Prawd jest
jednak, e droga do wolnoci nie zaley od zarobkw. Jak si pniej przekonamy, nawet multimilionerzy, tacy
jak reyser Ojca chrzestnego Francis Ford Coppola, bokser Mike Tyson czy aktorka Kim Basinger, mog straci
wszystko, nie stosujc si do podstawowych zasad, ktre niebawem poznacie. Musicie nie tylko nauczy si, jak
nie marnotrawi pienidzy przeznaczonych na utrzymanie rodziny, lecz take, co jeszcze waniejsze, pomnaa
swoje zarobki zarabia nawet wtedy, gdy picie. Musicie przej metamorfoz z konsumenta we waciciela
wwczas staniecie si inwestorami.
W rzeczywistoci wielu z nas ju nimi jest. By moe weszlicie do gry dziki babci, ktra, gdy przyszlicie
na wiat, kupia wam jako wyprawk kilka akcji ulubionej firmy. By moe zostalicie automatycznie zapisani do
planu emerytalnego prowadzonego przez pracodawc (III filar), a moe znajomy poradzi wam, eby zamiast
Kindlea kupi troch akcji Amazon.com.
Ale czy to wystarczy? Domylam si, e skoro czytacie teraz te sowa, znacie ju odpowied: w adnym
wypadku! Nie musz wam mwi, e obecny wiat inwestycji jest inny ni ten znany waszym dziadkom i
rodzicom. Kiedy plan by prosty: studia, pierwsza praca, harwka od witu do nocy, a potem by moe lepsza
praca w wikszej korporacji. Pniej najwaniejsze byo znalezienie sposobu na kreowanie wartoci, wspinaczka
po drabinie kariery, inwestowanie w akcje firmy i patna emerytura. Pamitacie wiadczenia emerytalne?
Obietnic dochodw a do samej mierci? Stay si reliktem.
Wiem to i ja, i wy ten wiat si skoczy. Obecnie yjemy duej, dysponujc mniejsz iloci pienidzy.
Internet oferuje nam wci nowe technologie i wzmacnia system, ktry sprawia wraenie, e zosta stworzony w
celu odseparowania nas od naszych pienidzy (zamiast pomaga nam je pomnaa). Gdy pisz te sowa, stopy
oprocentowania naszych oszczdnoci oscyluj wok zera, za rynki zwykuj i opadaj jak korek koysany
falami oceanu. Jednoczenie mamy do czynienia z systemem finansowym niesychanie zoonym i dajcym
nieograniczony wybr. Oferowanych jest dzi ponad 10 tys. funduszy inwestycyjnych, 1400 rnych ETF-w
oraz setki wiatowych gied. Kadego dnia wciska nam si coraz bardziej zoone instrumenty inwestycyjne
ukryte za wymylnymi skrtami: CDO, REIT,MBS, MLP, CDS, CETF
WTF? 1
A co powiecie na HFT? To skrt od high-frequency trading, co oznacza handel wysokich czstotliwoci. Od 50%
do 70% spord dziesitkw milionw transakcji na tym rynku generowane jest obecnie przez szybkie
komputery. Co to dla was oznacza? Wystarczy tylko p sekundy, czyli 500 milisekund, by jednym klikniciem
zrealizowa zlecenie E*Trade. W tym krtkim czasie giedowe rekiny za pomoc swoich superkomputerw
kilkaset razy kupi i sprzedadz tysice akcji tej samej firmy, realizujc mikrozyski na kadej transakcji. Michael
Lewis, autor bestsellerowej ksiki Flash Boys: A Wall Street Revolt, ujawniajcej kulisy HFT, mwi w programie 60
Minutes: Amerykaski rynek akcji, wiatowa ikona kapitalizmu, jest wsplnie manipulowany () przez giedy,
due banki z Wall Street i traderw HFT (). S w stanie si zorientowa, e chcecie kupi akcje Microsoftu, i
kupi je przed wami, a nastpnie odsprzeda je wam po wyszej cenie!. Jak szybcy s ci ludzie? Pewna firma
HFT wydaa wier miliarda dolarw, by wyprostowa przebieg wiatowodw midzy Chicago a Nowym

WTF (od ang. What the fuck?) o co tu chodzi, do diaska! (to tumaczenie lune i raczej eufemistyczne przyp. red.).

Jorkiem przeksztacaa krajobraz i dosownie dopasowywaa ziemi, by skrci czas swoich transmisji o nie
wicej ni 1,4 milisekundy! Ale i to moe si okaza zbyt mao. Niektre transakcje ju dzi odbywaj si w
cigu mikrosekund to milionowa cz sekundy.
Niedugo technologia HFT bdzie pozwalaa skrci czas transakcji do nanosekund miliardowych czci
sekundy. Na dnie oceanu kadzie si kabel, a niektrzy wspominaj nawet o zasilanych energi soneczn dronach
sucych za stacje przekanikowe w systemie czcym giedy w Nowym Jorku i Londynie.
Jeli przyprawia was to o zawrt gowy, uwierzcie, e mnie rwnie. Jakie macie szanse w konkurencji z
latajcymi robotami realizujcymi transakcje z prdkoci wiata? Do kogo si zwrci, by odnale drog w
tym labiryncie wyborw zdeterminowanych wysok technologi i naznaczonych wysokim ryzykiem?
Ekspert to zwyky czowiek z dala od domu, ktry udziela rad.
OSCAR WILDE

Problem polega na tym, e na temat pienidzy (oraz ich inwestowania) kady ma swoje zdanie. Kady moe
udziela wskazwek. Kady zna odpowied. Ale uwierzcie mi: rzadko kiedy te rady s w stanie naprawd wam
pomc.
Zauwaylicie, e pogldy dotyczce pienidzy przypominaj te odnoszce si do religii i polityki?
Rozmowy na te tematy czsto bywaj gwatowne i emocjonalne. Szczeglnie w internecie, gdzie ludzie bez
adnej faktycznej wiedzy lub kwalifikacji promuj wasne teorie, z wielk zaciekoci krytykujc strategie
innych, nawet jeli sami nie maj si czym pochwali. To tak, jakby psycholog na prozac u mwi ci, jak
moesz sobie uoy szczliwe ycie. Albo jakby kto otyy poucza ci w kwestii odchudzania i dobrej
formy. Zwykle dziel ekspertw na tych, ktrzy mwi, oraz na tych, ktrzy robi . Nie wiem jak wy, ale ja
mam do specjalistw, ktrzy mwi nam, co robi, nie pokazujc wasnych osigni.
Jeli mylicie, e trafilicie na kolejnego inwestycyjnego guru, ktry bdzie wam skada nastpne wielkie
obietnice, pomylilicie adresy. Zostawiam to finansowym kuglarzom nawoujcym do kupowania akcji
najgortszych spek lub oszczdzania w jakich mitycznych funduszach inwestycyjnych. Znacie ten typ.
Zarzekaj si, e wasze oszczdnoci rok w rok bd rosy o 12%. Rozdaj obietnice, ktre czsto nie maj
adnego pokrycia w rzeczywistoci, a nieraz sami nie inwestuj w produkty finansowe, ktre wciskaj.
Niektrzy z nich mog nawet ywi szczere przekonanie, e pomagaj, lecz mona by szczerym i szczerze si
myli.
Chc, bycie wiedzieli, e nie jestem jednym z owych zwolennikw pozytywnego mylenia, ktry nakarmi
was faszywym obrazem rzeczywistoci. Wierz w inteligencj. Musicie widzie rzeczy takimi, jakie s (lecz nie
gorszymi, ni s to tylko wymwka, by nic nie robi). By moe znacie mnie jako szczerzcego zby faceta z
telewizji, lecz nie zamierzam nakania was, bycie powzili mnstwo postanowie chc wam za to pomc
da wicej z siebie, rozwiza prawdziwe problemy i podnie jako ycia na wyszy poziom.
Od 38 lat jestem ogarnity obsesj odkrywania strategii i narzdzi, ktre s w stanie szybko odmienia ludzkie
ycie. Inaczej ni inni dowiodem ich skutecznoci, pokazujc wymierne efekty. Za porednictwem ksiek,
nagra audio i wideo dotarem ju do ponad 50 mln ludzi ze 100 rnych krajw i do kolejnych 4 mln w trakcie
spotka na ywo.
Od pocztku wiedziaem, e sukces pozostawia nam wskazwki. Ludzie, ktrzy odnieli najwiksze
sukcesy, nie s szczciarzami; jest co, co robi inaczej ni pozostali. Interesuj si nimi: ludmi, ktrzy maj
niepohamowany apetyt na wiedz, rozwj i osignicia. Nie zrozumcie mnie le. Nie mam zudze. Wiem, e na
wiecie jest bardzo niewiele osb, ktre stale zachowuj sprawno i zdrowie. Wikszo ludzi wcale nie ma za
sob trwajcych dziesiciolecia intymnych zwizkw, bogatych w niegasnc mio i namitno. Nie
dowiadcza nieprzerwanie uczu wdzicznoci i radoci. Bardzo niewiele osb wykorzystuje swoje szanse
biznesowe do maksimum. Jeszcze mniej zaczyna od zera (lub prawie od zera) i osiga finansow wolno.
A jednak s tacy, ktrym si to udaje! Niektrzy naprawd maj szczliwe zwizki, dowiadczaj gbokiej
radoci, wielkiego bogactwa i nieskoczonej wdzicznoci. Studiowaem przykady tych niewielu, ktrzy naprawd co robi,

w odrnieniu od tych bardzo licznych, ktrzy tylko mwi. Jeli chcecie szuka trudnoci, zawsze mona znale negatywne
przykady. Rwnie dobrze mona jednak znale przykady pozytywne! Jestem owc ludzkiej doskonaoci.
Wyszukuj osoby, ktre przeamuj normy i pokazuj nam wszystkim, czego naprawd mona dokona. Staram
si dowiedzie, co ci nieliczni nadzwyczajni robi inaczej ni wszyscy, a potem prbuj ich naladowa.
Ustalam, co si sprawdza, a nastpnie objaniam to wasnymi sowami, upraszczam i systematyzuj, by pomc
innym ruszy do przodu.
Od ponurych dni roku 2008, kiedy wiatowy system finansowy niemal si zawali, kieruje mn obsesja
szukam sposobu, by pomc zwykym ludziom przej kontrol nad wasnymi pienidzmi i postawi si
systemowi, ktry nieraz prbowa ich oszachrowa. Nad rozwizaniem tego problemu debatuje si od lat, lecz tak
zwane reformy uchwalane na Kapitolu nie przyniosy dotd satysfakcjonujcego rozwizania. W niektrych
dziedzinach jest nawet jeszcze gorzej. By znale odpowiedzi, przeprowadziem wywiady z pidziesicioma
spord najgenialniejszych, najbardziej wpywowych graczy wiata pienidzy. W tej ksice nie bdzie jednak
gadajcych gw ani moich wasnych opinii. Dowiecie si wszystkiego bezporednio od mistrzw tej gry:
miliarderw, ktrzy sami doszli do swych fortun, noblistw i tytanw finansjery. Poniej zaledwie prbka, kilka
nazwisk mistrzw finansw, od ktrych bdziecie si uczy na stronach tej ksiki:
John C. Bogle, 85-letni mdrzec z 64-letnim dowiadczeniem na giedzie; zaoyciel Vanguard Group,
najwaniejszej firmy zarzdzajcej funduszami inwestycyjnymi na wiecie;
Ray Dalio, zaoyciel najwikszego funduszu hedgingowego na wiecie, o aktywach wartych 160 mld dolarw;
David Swensen, jeden z najwikszych inwestorw instytucjonalnych wszech czasw, ktry powikszy fundusz
statutowy Yale University z 1 mld do ponad 23,9 mld dolarw w mniej ni 20 lat;
Kyle Bass, czowiek, ktry w cigu 2 lat w rodku kryzysu subprime z zainwestowanych 30 mln dolarw zrobi
2 mld dolarw;
Carl Icahn, ktry pobi wyniki Warrena Buffetta, rynku i waciwie wszystkich innych w ostatnich cyklach:
rocznym, picio- i dziesicioletnim;
Mary Callahan Erdoes, ktr wielu uwaa za najpotniejsz kobiet w wiecie finansw, a ktra jako prezes
J.P. Morgan Asset Management nadzoruje ponad 2,5 bln dolarw, oraz
Charles Schwab, ktry przewodzi rewolucji, gdy Wall Street otworzya si na inwestorw indywidualnych, i
ktrego legendarna firma zarzdza aktywami wartoci 2,38 bln dolarw.
Posadz was w jednym pokoju z tymi oraz innymi gwiazdami finansw, ktre uzyskuj powtarzalne wyniki,
dekada po dekadzie, zarwno na rynkach zamonych, jak i biednych i w czasie hossy, i bessy. Razem
odkryjemy najwaniejsze sekrety ich sukcesw inwestycyjnych; dowiemy si, jak zastosowa je nawet w
przypadku najmniejszych iloci gotwki.
Teraz to, co najwaniejsze: napisaem t ksik, opierajc si na ponadczasowej wiedzy najskuteczniejszych
inwestorw wiata. Bd co bd nikt nie wie, w ktr stron skrci gospodarka do czasu, gdy wemiecie do rk
t ksik. Czy bdzie inflacja czy deflacja? Czy na rynku bdzie panowa byk czy niedwied? Najwaniejsze,
by wiedzie, jak przetrwa i rozkwita w kadych warunkach rynkowych. Prawdziwi eksperci wyjani, jak to
zrobi. A ponadto poka wam swoje portfolio, bycie mogli zobaczy, jaki miks inwestycji pozwala im
przetrwa kad burz. Odpowiedz rwnie na nastpujce pytanie: gdybycie nie mogli przekaza swoim
dzieciom adnego majtku, lecz tylko zestaw regu jak by one brzmiay? Byby to najlepszy moliwy spadek, a
wy nawet nie musicie by ich dziemi, aby go dosta!
Sekretem czynienia postpw jest ruszenie z miejsca.
MARK TWAIN

Przygotujcie si, bo wyruszamy we wspln podr przez 7 prostych krokw do finansowego bezpieczestwa,
niezalenoci i wolnoci! Niezalenie od tego, czy jestecie millennialsami, ktrzy dopiero zaczynaj, baby
boomerami tu przed emerytur czy te wyrafinowanymi inwestorami chccymi si doskonali, ta ksika
oferuje wam praktyczny model pokazujcy, jak stawia sobie cele finansowe i je osiga a take jak uwolni si

od ograniczajcych was zachowa stojcych na waszej drodze do prawdziwego dostatku. Przyjrzymy

si psychologii bogactwa dyscyplinie, ktr studiowaem i ktrej nauczaem przez prawie cztery dekady.
Zajmiemy si bdami, jakie ludzie popeniaj, zarzdzajc swoimi pienidzmi, gdy skupiaj si na rzeczach,
ktre uniemoliwiaj im realizacj nawet najlepszych planw. By zagwarantowa wam, e uzyskacie oczekiwane
rezultaty, zwrciem si do najlepszych ekonomistw behawioralnych na wiecie, aby podpowiedzieli wam
rozwizania, ktre naprawd si sprawdzaj mae, proste korekty, ktre automatycznie pchn was do
dziaa, a ktre u innych wymagaj znacznej dyscypliny; strategie, ktre mog zdecydowa o tym, czy
zapewnicie sobie komfort na emeryturze czy umrzecie bez grosza.
Spjrzmy prawdzie w oczy: wielu inteligentnych i utalentowanych ludzi postanowio odsun na bok kwesti
pienidzy, poniewa wydaje im si zbyt skomplikowana i przytaczajca. Jednym z pierwszych recenzentw
rkopisu tej ksiki bya moja genialna znajoma Angela, ktra osigna perfekcj w wielu sferach ycia lecz
nigdy w zakresie finansw.
Powiedziaa mi, e ludzie j podziwiaj, gdy potrafia przepyn maym jachtem 20 tys. mil po najbardziej
burzliwych zaktkach oceanu. Ale miaa te wiadomo, e zaniedbaa swoje finanse, i zawstydzao j to:
Wydawao si to takie zagmatwane, a ja nie mogam sobie z tym poradzi. Miaam poczucie poraki, wic
odpuciam, chocia nie ley to w mojej naturze.
Angela odkrya jednak, e dziki 7 prostym krokom przedstawionym w tej ksice ostatecznie potrafi
zapanowa nad swoimi finansami i wcale nie jest to trudne! Rany, okazuje si, e jestem w stanie oszczdza
na przyszo, rezygnujc tylko z paru rzeczy, ktre wcale nie przynosiy mi frajdy opowiadaa mi. Gdy tylko
zacza myle o oszczdzaniu, potrafia zaoy automatyczne konto oszczdnociowe, a zanim dosza do
rozdziau 2.6, jej ycie ulego cakowitej przemianie.
Kilka dni pniej zajrzaa do mnie, by si pochwali: Mam pierwszy w yciu nowy samochd.
Jak ci si to udao? zapytaem.
Zdaam sobie spraw odpara e wydawaam na naprawy i benzyn do starego auta wicej, ni
kosztowaoby mnie sfinansowanie nowego!
Szkoda, e nie widzielicie wyrazu jej twarzy, gdy podjechaa swoim byszczcym nowiutkim
perowobiaym jeepem wranglerem!
Chc wic, abycie wiedzieli, e czytacie teraz ksik nie tylko o tym, jak zapewni sobie wygodn
emerytur, lecz rwnie o tym, jak osign jako ycia, o ktrej marzycie i na ktr zasugujecie ju dzi.
Moecie y na swoich wasnych warunkach, jednoczenie zapewniajc sobie dobry poziom ycia w
przyszoci! Uczucia podmiotowoci, wewntrznej siy oraz pewnoci, jakich bdziecie dowiadcza, gdy
zapanujecie nad t sfer ycia, bd promieniowa na wszystko inne: karier, zdrowie, emocje i relacje! Gdy
brakuje wam pewnoci w dziedzinie finansw, podwiadomie tracicie pewno take w innych sferach. Ale gdy
zapanujecie nad swoimi finansami, da wam to si i motywacj, by stawia czoo innym wyzwaniom!
Co wic powstrzymuje nas przed wejciem na drog ku finansowej wolnoci? W przypadku wielu z nas (na
przykad mojej przyjaciki Angeli) jest to poczucie zagubienia. Uczono nas myle: To zbyt skomplikowane
albo To nie moja dziaka. W rzeczywistoci system ten jest celowo tak zagmatwany, abymy oddali stery w rce
profesjonalistw, pobierajcych ogromne prowizje za mcenie nam w gowach. W nastpnych rozdziaach
dowiemy si, jak si przed tym broni a take, co waniejsze, poka wam, e inwestowanie z myl o wasnej
wolnoci finansowej wcale nie jest skomplikowane.
O sukcesie czowieka moe decydowa wiedza, jak dysponuje i jakiej nie maj inni. Prawnikowi lub
lekarzowi pacimy za wiedz i umiejtnoci, ktrych brakuje nam samym. I prawnicy, i lekarze posuguj si
wasnym jzykiem, ktry czasem potrafi cakowicie ich od nas odizolowa. W wiecie medycyny mona na
przykad usysze, e w ubiegym roku odnotowano 225 tys. zgonw jatrogennych. Wedug Journal of the
American Medical Association (JAMA) to trzecia najczstsza przyczyna zgonw w USA. Jatrogenny. Moe
telefon do przyjaciela? Brzmi powanie, ale co to w ogle znaczy? Czy to jaka rzadka choroba tropikalna?
Mutacja genetyczna? Nie, jatrogenny w rzeczywistoci odnosi si do nieumylnego sprowadzenia mierci na

pacjenta przez lekarza, szpital lub niewaciw (bd zbdn) procedur medyczn.
Dlaczego nie powiedz tego wprost? Poniewa takie stwierdzenie, zrozumiae dla laikw, nie ley w interesie
rodowiska medycznego. wiat finansw ma swj wasny argon ze specjalnymi sowami okrelajcymi rzeczy,
ktre w istocie s dodatkowymi opatami s jednak nazwane inaczej, bycie si nie domylili, e pacicie
wicej, ni wam si kiedykolwiek wydawao.
Ufam, e pozwolicie mi by waszym tumaczem oraz przewodnikiem w trakcie tej podry. Razem zamiemy
ten szyfr i poradzimy sobie ze zoonoci, ktra sprawia, e w wiecie finansw czujemy si outsiderami.
Obecnie mamy do czynienia z tak du iloci informacji, e nawet najbardziej wyrafinowani inwestorzy
mog czu si nimi przytoczeni. Szczeglnie jeli zdamy sobie spraw, e to, co inni nam wciskaj, czsto nie
ma nic wsplnego z naszymi potrzebami. Powiedzmy, e odczuwamy lekki bl w klatce piersiowej i chcemy
wyguglowa sowo heart2. Co nam wyskakuje? Bynajmniej nic na temat zawau serca, ktry by moe za chwil
nam grozi. W zamian dostajemy informacj o muzycznej grupie Heart, ktra nie nagraa przeboju od 20 lat. Jak
ma nam to niby pomc?
Moim zamiarem jest suy wam jako osobista wyszukiwarka finansowa inteligentna wyszukiwarka, ktra
odfiltruje wszelkie zbdne czy wrcz szkodliwe informacje finansowe, by da wam proste i jasne rozwizania.
Zanim si spostrzeecie, sami bdziecie specjalistami. Dowiecie si, dlaczego pogo za wysokimi zyskami
nigdy si nie sprawdza, dlaczego w dugim okresie nie da si zarobi wicej ni rynek 1 i dlaczego zdecydowana
wikszo ekspertw finansowych nie ma prawnego obowizku, aby suy waszym najlepszym interesom.
Niesamowite, co? Dowiecie si, dlaczego zyski w reklamach funduszy inwestycyjnych s inne ni te, ktre
faktycznie do was trafiaj. Odkryjecie rozwizania, dziki ktrym wasze yciowe oszczdnoci mog by
wysze o miliony dolarw badania statystyczne pokazuj, e mona zaoszczdzi od 150 do 450 tys. dolarw,
wycznie
stosujc
si
do
zasad
wyoonych
w
czci
2 tej ksiki!
Bdziecie odkada pienidze do wasnej kieszeni, a nie do fabryk prowizji. Nauczycie si rwnie
sprawdzonych sposobw pomnaania pienidzy ze stuprocentow gwarancj ochrony kapitau, a do tego
wolnych od podatku (z aprobat fiskusa). Instrument ten wreszcie jest dostpny dla inwestorw indywidualnych
takich jak wy.
Co naprawd wyrnia t ksik? Nie opowiadam wam o strategiach inwestycyjnych dla superbogatych
inwestorw, na ktre was nie sta lub do ktrych nie macie dostpu; znalazem sposoby, aby pewne strategie stay
si dla was dostpne! Dlaczego tylko garstka uprzywilejowanych miaaby korzysta z nadzwyczajnych
moliwoci? Czy nie nadszed czas, by wyrwna szanse?
Pamitajcie, to wasze pienidze i czas najwyszy przej nad nimi kontrol.
Nage olnienie jest czasem warte nie mniej ni dowiadczenie
caego ycia.
OLIVER WENDELL HOLMES SENIOR

Zanim przejdziemy dalej, chciabym powiedzie wam, dlaczego napisaem t ksik. Jeli mielicie do
czynienia z omwieniami mojego dorobku lub czytalicie ktr z moich poprzednich ksiek, wiecie zapewne,
e nieraz zdarzao mi si w znacznym stopniu i wymiernie odmienia czyj los pomagaem schudn o 15 czy
150 kg, ratowaem zwizki na granicy rozpadu, pomagaem przedsibiorcom powiksza ich biznes o 30% czy
130% w cigu jednego roku. Pomagam rwnie ludziom radzi sobie z ogromnymi tragediami rodzicom ze
strat dziecka, onierzom wracajcym z Afganistanu z zespoem stresu pourazowego. Moj pasj jest
pomaganie ludziom w kreowaniu prawdziwych przeomw w ich zwizkach, sferze emocjonalnej,
zdrowotnej, karierze zawodowej i sytuacji finansowej.
Od prawie 40 lat mam przywilej bycia coachem osb z najrniejszych rodowisk, w tym najpotniejszych

Heart (ang.) serce (przyp. tum.).

ludzi na wiecie. Pracowaem z prezydentami Stanw Zjednoczonych oraz prezesami maych firm. Byem
trenerem i pomagaem przeamywa si gwiazdom sportu: dawnym, jak hokeista Wayne Gretzky, oraz
wspczesnym, jak Serena Williams. Miaem przyjemno pracowa z najwybitniejszymi aktorami:
zdystansowanymi, jak Leonardo DiCaprio, i ciepymi, jak Hugh Jackman. Moja praca miaa wpyw na ycie i
wystpy najwikszych gwiazd estrady, takich jak Aerosmith, Green Day, Usher, Pitbull czy LL Cool J.
Pomagaem rwnie liderom miliardowych firm, takim jak magnat brany hazardowej Steve Wynn i czarodziej
internetu Marc Benioff. Faktem jest, e Marc rzuci prac w Oracle i zacz tworzy serwis Salesforce.com po
wziciu udziau w jednym z moich seminariw w 1999 roku Uwolnij wewntrzn si.
Dzi jest to warte 5 mld dolarw przedsibiorstwo, ktremu magazyn Forbes przez cztery ostatnie lata
nadawa tytu Najbardziej innowacyjnej firmy wiata. Oczywicie moi klienci nie przychodz do mnie po
motywacj. Maj jej pod dostatkiem. Oczekuj ode mnie strategii pozwalajcych im wej na wyszy poziom i
pozosta na szczycie.
Jeli spojrzelibymy na wiat finansw, od 1993 roku mam zaszczyt by coachem Paula Tudora Jonesa,
jednego z najwikszych traderw w historii. Paul przewidzia zaamanie zwane czarnym poniedziakiem z
padziernika 1987 roku do dzi krach ten pozostaje najwikszym (procentowo) dziennym spadkiem na
amerykaskich giedach w dziejach. Chocia rynki na caym wiecie wwczas pikoway i wszyscy tracili ostatnie
koszule, Paul wrcz podwaja pienidze swoich inwestorw. Powtrzy to w 2008 roku, przynoszc im prawie
30% zysku, i to w czasie, gdy rynek poszed w d o 50%! Gdy wsppracuj z Paulem, moim zadaniem jest
uchwycenie zasad, jakie rzdz podejmowanymi przez niego decyzjami. Nastpnie tworz na ich podstawie
system, ktry Paul wykorzystuje na co dzie i, co waniejsze, w momentach krytycznych. Nie jestem coachem
od pozytywnego mylenia. Wrcz przeciwnie: jestem coachem typu gotuj si na wszystko. Pozostawaem w
staym kontakcie z Paulem, ledzc jego codzienne decyzje inwestycyjne na rozbujanych rynkach. Byem z nim
od baki internetowej z koca lat 90. ubiegego wieku po 11 wrzenia 2001 roku. Od hossy w nieruchomociach,
przez upadek rynku subprime, po zaamanie rynku w roku 2008. Byem z nim w trakcie europejskiego kryzysu
zadueniowego, jak rwnie w 2013 roku, w chwili najwikszego dziennego spadku cen zota od 30 lat.
Mimo e wyzwania te miay tak rny charakter, przez 28 kolejnych lat ten czowiek nigdy nie mia roku z
ujemnym bilansem. Wsppracowaem z Paulem przez ostatnie 21 spord tych 28 lat. Naprawd trudno
dorwna mu w jego umiejtnoci znajdowania drg do zwycistwa. Miaem zaszczyt sta obok niego, gdy z
elazn konsekwencj zarabia pienidze, bez wzgldu na zmienno rynku. Dziki niemu dowiedziaem si
wicej o rzeczywistym inwestowaniu i podejmowaniu decyzji w trudnych czasach, ni mgbym si nauczy na
stu kursach MBA.
Mam rwnie niezwyke szczcie nie tylko wsppracowa z Paulem przez wszystkie te lata, lecz take mie
w nim jednego z najdroszych przyjaci. W Paulu kocham i szanuj to, e nie tylko zarabia dla siebie, ale jest
rwnie jednym z najbardziej niezwykych filantropw na wiecie. Latami obserwowaem, jak rozwija Fundacj
Robin Hooda od prostego pomysu, by zaprzc potg wolnych rynkw do walki z ubstwem w Nowym Jorku,
do instytucji, ktr magazyn Fortune nazwa jedn z najbardziej innowacyjnych i wpywowych organizacji
charytatywnych naszych czasw. Do tej pory fundacja przekazaa ponad 1,45 mld dolarw w formie grantw i
inicjatyw, odmieniajc przy okazji ycie milionw ludzi.
Przez ten czas sam si czego nauczyem. Niektre z tych lekcji odebraem w bolesnym procesie wasnych
prb i bdw ta ksika ma za zadanie pomc wam ich w miar moliwoci unika. Sam rwnie zostaem
pokiereszowany na Wall Street. W wieku 39 lat wprowadziem spk na gied i widziaem, jak warto mojego
osobistego majtku w cigu kilku tygodni przekroczya niebotyczne 400 mln dolarw a nastpnie zanurkowaa
wraz z krachem dotcomw w 2000 roku! Ta korekta na rynku akcji bya jednak niczym w porwnaniu z tym,
co przechodzilimy w ostatnich latach. Zaamanie z lat 20082009 byo najgorszym gospodarczym kataklizmem
od czasw wielkiego kryzysu. Czy pamitacie to uczucie, gdy wydawao si, e wiat finansw, jaki znamy,
wanie si koczy? Indeks Dow Jones Industrial Average poszed w d o 50%, cignc za sob wasze
oszczdnoci w III filarze. Rynek nieruchomoci sign dna w efekcie ceny waszych domw spady o 40%
(lub wicej).

Miliony ludzi straciy dorobek caego ycia cikiej pracy. Miliony zostay bez pracy. W czasie tych
strasznych miesicy odbieraem znacznie wicej ni kiedykolwiek wczeniej telefonw z probami o pomoc od
rozmaitych osb. Dzwonili fryzjerzy i miliarderzy. Mwili, e trac domy, e ich oszczdnoci wyparoway, e
nie maj za co wysa dzieci na studia. Dobijao mnie to, bo doskonale wiedziaem, jak to jest.
Ciko pracowaem i dostpiem bogosawiestwa sukcesu finansowego, lecz nie zawsze tak byo.
Dorastaem z czterema rnymi ojcami w pokrytej pyem kalifornijskiej dolinie San Gabriel. Wyranie
pamitam, e jako dziecko nie odbieraem telefonw i nie reagowaem na dzwonek do drzwi wiedziaem, e to
inkasent przyszed po pienidze, ktrych nie mielimy. Jako nastolatkowi byo mi wstyd chodzi do szkoy w
rzeczach kupowanych za 25 centw w sklepach z uywan odzie. A dzieciaki potrafi by naprawd okrutne
dla tych, ktrzy nie s trendy. Dzisiaj modne jest wanie ubieranie si w lumpeksach wci ciko mi w to
uwierzy! A gdy w kocu dostaem mj pierwszy samochd, rozklekotanego garbusa z 1960 roku, okazao si, e
nie ma wstecznego, wic musiaem go parkowa na grce. Nigdy te nie wystarczao mi na benzyn. Na
szczcie nigdy nie uwierzyem w teori, e ycie jest wanie takie. Znalazem sposb na przezwycienie
zastanych okolicznoci. Ze wzgldu na wasne dowiadczenia nie jestem w stanie znie widoku ludzkich
cierpie. Doprowadza mnie to do szau. A rok 2008 przynis wicej niepotrzebnego cierpienia, ni widziaem w
caym swoim yciu.
Bezporednio po krachu na giedach zapanowaa zgoda, e trzeba co zrobi, by naprawi ten system.
Czekaem na obiecane zmiany, lecz mijay lata i biznes by taki jak zwykle. A im wicej dowiadywaem si o
kryzysie finansowym, tym wiksza narastaa we mnie zo. Czara goryczy przelaa si, gdy obejrzaem
oscarowy dokument Inside Job, z narracj Matta Damona, opowiadajcy o agresywnych finansistach z Wall Street,
ktrzy naraali nasze oszczdnoci na szalone ryzyko i omal nie pogryli caej gospodarki. Jaka spotkaa ich
kara? My, podatnicy, uratowalimy im skr i dziwnym trafem te same indywidua zajmuj si teraz
napraw stanu rzeczy. Pod koniec filmu gotowaem si z frustracji, lecz przekuem swj gniew na pytanie: Co
mog zrobi?.
Odpowiedzi jest ta ksika.
Nie ma przyjaciela wierniejszego od ksiki.
ERNEST HEMINGWAY

To nie bya atwa decyzja. Od prawie 20 lat nie napisaem adnej wikszej ksiki. W ubiegym roku lataem
rednio raz na cztery dni, odwiedzajc ponad 15 krajw. Prowadz tuzin firm i organizacj non profit. Mam
czworo dzieci, fantastyczn on i yciow misj, ktr kocham i ktr yj. Powiedzie, e moje ycie jest
wypenione po brzegi, to nic nie powiedzie. Zarwno Unlimited Power 3, jak i Awaken the Giant Within 4 byy wiatowymi
bestsellerami, co dao mi mnstwo satysfakcji, lecz dotd nie czuem potrzeby napisania czego nowego.
Dlaczego? Kocham spotkania na ywo! Uwielbiam da si pochon bez reszty, kiedy dowiadczam tej
niesamowitej bezporednioci i swobody komunikowania si z 5 czy 10 tys. ludzi naraz, schodzenia coraz gbiej
i utrzymywania ich w skupieniu przez 50 godzin w cigu jednego weekendu. I to wszystko w czasach, kiedy
wikszo ludzi ma problem z wysiedzeniem 3 godzin na filmie, na ktry kto wyda 300 mln dolarw. Dobrze
pamitam, gdy Oprah powiedziaa, e nie moe zosta na duej ni 2 godziny; 12 godzin pniej staa na krzele
i krzyczaa do kamery: To jedno z najwspanialszych dowiadcze mojego ycia!. Usher powiedzia, e
uwielbia to, co robi, ale na pewno nie wytrzyma przez cay weekend. Podobnie jak Oprah bawi si lepiej ni
kiedykolwiek. 50 godzin pniej powiedzia mi: To tak, jakbym by na jednym z najlepszych koncertw mojego
ycia! Poza tym robiem notatki jak wariat i sikaem ze miechu!.
Moje spotkania z publicznoci s wypenione tak iloci emocji, muzyki, ekscytacji i gbokich przemyle,
e ludzie odczuwaj potrzeb intensywnych dziaa. Nie to, e myl, nie to, e czuj oni odmieniaj; oni transformuj.

3
4

Polskie wydanie: A. Robbins, Nasza moc bez granic, Medium, Warszawa 1996 (przyp. red.).
Polskie wydanie: A. Robbins, Obud w sobie olbrzyma, Studio Emka, Warszawa 1996 (przyp. red.).

A mj jzyk ciaa i gos to klucz do stylu moich wykadw. Tak wic musz wyzna, e kiedy siadam, by pisa
sowa na kartce, czuj, jakby kto mnie zakneblowa i skrpowa mi jedn rk! Kurcz, przecie byem w stanie
dotrze do 10 mln ludzi jednym tylko wykadem na TED.
Co wic skonio mnie do zmiany zdania?
Kryzys finansowy spowodowa ogromny bl, lecz rwnie pobudzi nas do zmiany hierarchii wartoci
najwaniejsze w yciu okazay si te rzeczy, ktre nie maj nic wsplnego z pienidzmi. By to czas powrotu do
spraw fundamentalnych, do wartoci, ktre zawsze pomagay nam przetrwa trudne czasy. Mnie osobicie
przypomniao to dni, gdy byem bezdomny i spaem w samochodzie, poszukujc sposobu, aby odmieni swj los.
Jak to zrobiem?
Ksiki! Pozwoliy mi poczu grunt pod nogami. Zawsze byem ich poeraczem: jako mody czowiek
postanowiem, e bd czyta jedn ksik dziennie. Zauwayem, e prawdziwi liderzy to te czytelnicy.
Zrobiem kurs szybkiego czytania. Nie dotrzymaem swojego zobowizania o jednej ksice dziennie, ale w
cigu 7 lat przeczytaem ponad 700 pozycji, szukajc w nich odpowiedzi, ktre mogyby pomc mnie i innym.
Byy to ksiki z dziedziny psychologii, zarzdzania czasem, historii, filozofii, fizjologii. Chciaem dowiedzie
si o wszystkim, co mogoby szybko odmieni jako ycia mojego i innych.
Najwiksze pitno odcisny na mnie jednak ksiki, ktre czytaem jako dziecko. Byy moim biletem, aby
wyrwa si ze wiata blu, wiata bez pocigajcej przyszoci. Przenosiy mnie do krlestwa nieskoczonych
moliwoci. Pamitam esej Ralpha Waldo Emersona o samodzielnoci i wersy: Jest czas w edukacji czowieka,
gdy dochodzi do przekonania, e zawi jest niewiedz, e naladownictwo jest samobjstwem, e musi bra
siebie samego, na dobre i na ze, jako swj posag. Inn ksik byo dzieo filozofa Jamesa Allena Tak, jak czowiek
myli, nawizujce do biblijnego przysowia Tak jak czowiek myli, takie jego serce bdzie. Dotaro to do mnie
w czasie, gdy mj umys by polem bitwy wypenionym przez strach. Nauczyem si wtedy, e wszystko, co w yciu tworzymy,

zaczyna si od myli.
Poeraem biografie wielkich liderw, wielkich mylicieli, wielkich ludzi czynu, jak Abraham Lincoln, Andrew
Carnegie, John F. Kennedy czy Viktor Frankl. Zdaem sobie spraw z faktu, e wielcy tego wiata dowiadczali
blu i cierpie znacznie wikszych ni moje wasne. Nie byli zwykymi szczciarzami; mieli w sobie to co,
niewidzialn si, ktra nie pozwalaa im zadowoli si czym mniejszym, ni byli w stanie dokona, by lub da.
Zrozumiaem, e yciorys nie jest przeznaczeniem, e moja przyszo nie musi rwna si mojej
przeszoci.
Inn moj ulubion lektur bya klasyczna amerykaska pozycja z 1937 roku Myl i boga si autorstwa
Napoleona Hilla. Na pocztku XX w. Hill powici 20 lat na przeprowadzenie 500 wywiadw z
najwybitniejszymi wiatowymi osobistociami, takimi jak Andrew Carnegie, Henry Ford, Theodore Roosevelt
czy Thomas Edison. Chcia sprawdzi, co czyni ich wielkimi. Odkry, e wszystkich czyo bezwzgldne
skupienie si na celach oraz poczenie gorcego pragnienia, wiary i wytrwaoci w ich osiganiu.
Przesanie Hilla, zgodnie z ktrym zwykli ludzie mog poradzi sobie z kad przeszkod na drodze do
sukcesu, dao nadziej caemu pokoleniu czytelnikw prbujcych przetrwa wielki kryzys. Myl i boga si stao si
jednym z najwikszych bestsellerw wszech czasw. Poszukiwania Napoleona Hilla zawsze mnie inspiroway.
Podobnie jak wspomniany klasyk rwnie ta ksika ma ukaza najwikszych spord najwikszych, od Warrena
Buffetta po sir Richarda Bransona. Znalaz si te wrd nich czowiek, ktrego branowi eksperci nazywaj
Edisonem naszych czasw: Ray Kurzweil, ktry wynalaz pierwszy cyfrowy syntezator muzyczny i pierwszy
program do konwersji tekstu na mow; jest rwnie ojcem znanej z iPhonea asystentki Siri. Opracowa
urzdzenie pozwalajce niewidomym porusza si po ulicach i rozpoznawa znaki drogowe, a take zamawia z
kadego jadospisu. Dzi Ray odpowiada za techniczne prace rozwojowe w Google. Ale chciaem napisa
ksik, ktra wychodziaby poza psychologi i teori sukcesu; chciaem stworzy realny plan z prawdziwymi
narzdziami, ktre moglibycie wykorzysta, aby zbudowa lepsz przyszo dla siebie i swojej rodziny. Byby
to podrcznik, schemat, instrukcja obsugi do nowej ekonomii.
Gdy na nowo uwierzyem w si ksiki, pomylaem: Musz nada temu przekazowi odpowiedni form,
ktra bdzie dostpna dla wszystkich. Dziki obecnej technologii ksika ta oferuje kilka wietnych moliwoci,

ktre pomog wam przez ni przebrn. Ma ustpy elektroniczne, ktre mona obejrze w internecie: zobaczycie
tam niektrych ludzi, z ktrymi rozmawiaem, oraz usyszycie ich sowa. Mamy aplikacj, ktra ma was zachci
do pokonania 7 prostych krokw, abycie nie tylko dostali wiedz, ale rwnie j wdraali i zdobyli finansow
wolno, na ktr tak zasugujecie.
Na marginesie, gdy zaczynaem t przygod, ludzie mwili mi, e oszalaem. Wielu tak zwanych ekspertw
a nawet przyjaci! ostrzegao mnie, e prba przyblienia zoonej materii finansowej szerszej publicznoci
to wariactwo. Nawet mj wydawca baga mnie, bym napisa o czymkolwiek innym. Wiedziaem jednak, e dam
rad, jeli znajd najlepszych przewodnikw po tym wiecie. Wikszo osb, z ktrymi rozmawiaem, nie
udziela wywiadw, a w kadym razie robi to niezwykle rzadko. Mog zabra gos w ramach wiatowego Forum
Ekonomicznego w Davos albo przemwi dla Council on Foreign Relations, lecz nigdy wczeniej nie podzielili
si swoj wiedz ze zwykymi ludmi. Przekazanie ich gwnych myli w formie pozwalajcej wykorzysta je w
praktyce kademu stao si misj tej ksiki.
Mam zaszczyt utrzymywa wietne relacje osobiste z niektrymi spord najbardziej wpywowych ludzi
wiata: wysoko postawionymi przyjacimi, ktrzy byli askawi wykona kilka telefonw w moim imieniu.
Szybko si okazao, e otwieraj si przede mn rne drzwi i zyskuj dostp do mistrzw w tej grze.
Witajcie w dungli
WELCOME TO THE JUNGLE, Guns N Roses

Od czego by tu zacz? Postanowiem zacz od osoby, o ktrej wikszo ludzi nigdy nie syszaa, pomimo e
nazywa si j Steveem Jobsem inwestowania. Zapytajcie jednak ktregokolwiek z liderw wiata finansw
czy bdzie to przewodniczca Rezerwy Federalnej, szef banku inwestycyjnego czy te prezydent Stanw
Zjednoczonych a okae si, e wszyscy wiedz, kim jest Ray Dalio. Czytaj jego cotygodniowe raporty.
Dlaczego? Poniewa rzdy dzwoni do niego z prob o porad, a on inwestuje ich pienidze.
Podobnie rzecz ma si z funduszami emerytalnymi i firmami ubezpieczeniowymi. Ray Dalio jest
zaoycielem Bridgewater Associates, najwikszego na wiecie funduszu hedgingowego, ktrego aktywa w zarzdzaniu
(assets under management ) wynosz 160 mld dolarw, podczas gdy typowy duy fundusz tego typu zarzdza kwot 15
mld dolarw. Przyjmowa inwestorw wartych co najmniej 5 mld dolarw netto, a minimaln wartoci
inwestycji byo 100 mln dolarw. Ale oszczdcie sobie zachodu; obecnie nie przyjmie waszych pienidzy
niczyich innych zreszt te nie.
Ray Dalio pochodzi z nietypowego dla swej profesji rodowiska: urodzi si w nowojorskiej dzielnicy Queens
w rodzinie muzyka jazzowego i niepracujcej matki. Zaczyna jako nosiciel kijw golfowych i wanie na polu
golfowym zasysza pierwsze rekomendacje inwestycyjne. Dzi jest wart okoo 14 mld dolarw, co daje mu 31.
pozycj na licie najbogatszych Amerykanw. Jak mu si to udao? Musiaem si tego dowiedzie! Oto czowiek,
ktrego fundusz Pure Alpha wedug Barrons straci pienidze tylko trzykrotnie w cigu 20 lat, a w 2010 roku
przynis swoim kluczowym klientom zysk w wysokoci 40%. Przez cay okres istnienia tego funduszu (czyli od
1991 roku) dawa przecitny roczny zysk (przed opatami) na poziomie 21%. Jeli jest kto, kogo chciabym
zapyta: Czy przecitny inwestor wci moe zarabia na tym zwariowanym zmiennym rynku?, to byby to
Ray. Gdy mi wic odpowiedzia: Nie mam wtpliwoci, e wci da si zarobi, cay zamieniem si w such!
A wy nie?
Nie tak atwo dosta si do Raya Dalio. Ale jak si okazao, Ray wiedzia, kim jestem, i by fanem tego, co
robiem. Pewnego popoudnia usiadem z nim w jego zaskakujco skromnym domu na porosej drzewami wyspie
u wybrzey stanu Connecticut. Od razu przeszed do rzeczy. Powiedzia mi, e indywidualni inwestorzy, tacy jak
wy, mog zarobi ale tylko jeli nie bd prbowa pokona zawodowcw w ich wasnej grze.
Powinni wiedzie, Tony, e naprawd da si zarobi mwi. Ale nie da si tego zrobi, prbujc pokona
system. Naprawd nie radzibym prbowa. Mam ptora tysica pracownikw oraz 40 lat dowiadczenia i mimo
to nawet mnie nie jest atwo w to gra . To poker z najlepszymi pokerzystami wiata.
Ray ma 65 lat, mikki nowojorski akcent, a gdy mwi, uywa rk jak dyrygent. Przypomnia mi, e poker,

podobnie jak gra na rynkach, jest gr o sumie zerowej. Na kadego zwycizc przypada jeden przegrany.
Gdy tylko znajdziesz si w tej grze, nie grasz sobie po prostu z facetami po drugiej stronie. To gra
oglnowiatowa i tylko niewielki odsetek ludzi robi na niej prawdziwe pienidze. Zarabiaj duo. By moe
zabieraj pienidze tym, ktrzy nie s tak dobrzy w tej grze mwi. Tote twoim inwestorom, zwykym
zjadaczom chleba, powiedziabym tak: nie radz pakowa si w t gr.
Skoro mwisz ludziom zapytaem wtedy Raya e nie s w stanie konkurowa w tej grze, to czy nie
powinni dwa razy si zastanowi, zanim pozwol komu innemu gra za nich? Co z porednikami i
zarzdzajcymi funduszami inwestycyjnymi, ktrzy twierdz, e potrafi zapewni lepsze zyski?
Mylisz, e idziesz do lekarza, ale to wcale nie s lekarze odpowiedzia. Nauczono nas bezkrytycznie
wierzy lekarzom i bez zastanowienia robi, co nam ka w nadziei, e maj odpowied na wszystko.
Ray Dalio twierdzi jednak, e typowi doradcy finansowi nie pomog nam zwyciy, poniewa sami nie maj
umiejtnoci ani zasobw, by gra w tej wielkiej grze.
Gdyby mieli, nie miaby do nich dostpu cign. Nasz profesj mona porwna do igrzysk
olimpijskich. Jest wiksza konkurencja. Idziesz do swojego brokeradealera i czujesz, e musisz zapyta: Czy to
jest bystry go?. By moe jest bystry. By moe si o ciebie troszczy. Powiniene jednak spyta, ile zotych
medali zdoby. Musisz by bardzo, bardzo ostrony, gdy jest mnstwo ludzi, ktrzy chc ci doradza, ale musz
by na tyle dobrzy, by mc co wyrwa najlepszym w tej grze.
Jak zatem brzmi odpowied?
Zamiast prbowa konkurowa, trzeba wiedzie, e istnieje pasywna strategia zarabiania. Jest sposb
postpowania, ktry polega na niewkadaniu wszystkich jaj do jednego koszyka. To system, ktry ma ci
zabezpieczy przed moliwymi spadkami, poniewa najlepsi inwestorzy wiedz, e kiedy si pomyl, choby
byli najbystrzejsi.
Zaraz, zaraz! Ray Dalio, ten, ktry daje przecitnie 21% zysku, moe si pomyli?
Tak jest, Tony, kiedy si pomyl odpar. Wszyscy si kiedy pomylimy. Musimy wic stworzy system,
ktry nas przed tym ochroni.
Pod koniec naszej trzygodzinnej rozmowy nadszed wreszcie czas, by zada to wielkie pytanie:
Ray, powiedz, co to za system?
Tony, gdy jeszcze przyjmowaem inwestorw do funduszu, aby zyska dostp do mojej wiedzy, trzeba byo
si wylegitymowa wartoci netto na poziomie 5 mld dolarw, a minimalna warto inwestycji wynosia 100
mln. To naprawd skomplikowane i duo zmienia.
Nie dawaem za wygran.
Daj spokj, Ray. Przecie wanie powiedziae, e i tak nie przyjmujesz adnych nowych inwestorw. Wiem,
e bardzo ley ci na sercu ludzki los. Gdyby nie mg przekaza swoich pienidzy dzieciom, a mgby da im tylko
zbir zasad lub modelowe portfolio system, ktry pozwoliby im zarabia zarwno w dobrych, jak i zych czasach
powiedz, jak by wyglda dla przecitnego inwestora?
Troch si podroczylimy i wiecie, co w kocu zrobi? Pokaza mi przykadowy portfel inwestycyjny,
dokadnie taki miks lokat, ktry pomgby wam maksymalizowa zyski przy minimalnym wpywie spadkw na
dowolnym rynku.
Czym jest portfolio albo portfel? Jeli nie znacie tego terminu, jest to po prostu zbir rnych inwestycji
dobranych w taki sposb, by maksymalizowa zyski finansowe. Ray pokaza mi prosty system, w co inwestowa
i w jakich proporcjach oraz ilociach. I gdy signlimy do historii, okazao si, e korzystajc z jego strategii, w
okresie ostatnich 30 lat (od 1984 do koca 2013 roku) zarobilibymy z prawdopodobiestwem wynoszcym
85%! To tylko cztery lata na minusie w cigu ostatnich trzydziestu (19842013) z maksymaln roczn strat w
wysokoci 3,93% (i przecitn roczn strat wynoszc zaledwie 1,9%). W jednym roku na minusie strata
wyniosa jedyne 0,03%, co wikszo zaokrgliaby do zera. W roku 2008 stracilibycie tylko 3,93%, podczas
gdy reszta rynku 51% (warto midzy szczytem a minimum) a to wszystko dziki metodzie, ktr Ray nam
wanie ujawni. System ten dawa przecitny zwrot na poziomie nieco poniej 10% rocznie (po uwzgldnieniu
opat). Jest to plan inwestycyjny, ktry atwo zbudujecie sami! A to tylko jeden z systemw opracowanych przez

najwikszych inwestorw wiata, ktre poznacie, gdy dojdziecie do czci 6. Inwestujcie jak jeden na sto
tysicy: Pomocnik miliardera.
OK dobrze wiem, e chcielibycie od razu tam przeskoczy, by zajrze do naszego portfela. Przypominam
jednak, e aby to wszystko mogo si powie, naley przej 7 prostych krokw. Jeli jeszcze nie wiecie, skd
wzi pienidze do zainwestowania, nie wiecie, jakie s wasze cele, ani nie znacie zasad tej gry, poznanie nawet
najlepszego portfela na wiecie nic wam nie da. Zostacie wic ze mn i trzymajmy si planu. W moim
szalestwie jest metoda!
Jak cenna jest wiedza Raya Dalio? Jeli inni musz mie 5 mld dolarw, by uzyska do niej dostp, a was
kosztowao to tylko tyle, ile zapacilicie za t ksik to z pewnoci niezy zwrot z inwestycji!
Niezalenie od moliwoci zapoznania si z jego systemem inwestycyjnym najbardziej zaintrygowao mnie w
tym czowieku jego spojrzenie na wiat. Postrzega go jako dungl, a swoje ycie jako nieustajc, pasjonujc
walk.
Tony, na ycie patrz tak: wszyscy mamy co, czego pragniemy, co, co decyduje o wyszej jakoci ycia.
Lecz by to zdoby, trzeba przej przez dungl, gdzie na kadym kroku czyhaj puapki. Jeli uda ci si przez
ni przebrn, zyskasz swoje upragnione ycie. To tak, jakby by na skraju dungli tumaczy. Moesz mie
fantastyczn prac i cudowne ycie, jeli przejdziesz na drug stron dungli. Ale jest tam mnstwo
niebezpieczestw, ktre mog ci zabi. Decyduj: chcesz zosta na skraju i mie bezpieczne ycie czy
wchodzisz do dungli? Jak rozwiesz ten dylemat?
Ray wchodzi do dungli z mdrymi i zaufanymi przyjacimi u boku, zawsze pytajc: Czego nie wiem?.
To jest wanie klucz podkrela. Tym, co przez cae moje ycie zapewniao mi sukces, nie bya
arogancka pewno, e wiem wszystko, ale znajomo swoich saboci; wiadomo, e niewiele wiem o tym, tamtym czy owym. Im wicej wiesz, tym lepiej zdajesz sobie spraw z wasnej niewiedzy.
Jaka to stara prawda! A ja byem jej ywym przykadem. Zaczem t ksik z myl, e wiem, co robi.
Ostatecznie przez dziesitki lat zdobywaem dowiadczenie. Lecz w cigu mojej czteroletniej pogoni za
najlepszymi inwestorami wiata raz po raz byem zawstydzony swoj niewiedz. I odkryem, e w odrnieniu
od gadajcych gw majcych na wszystko gotow odpowied najlepsi s w gruncie rzeczy ludzie peni
pokory. Jak Ray Dalio powiedz ci, co myl, a na koniec stwierdz, e mog si jednak myli.
Bogactwo nie jest celem ycia, lecz jego narzdziem.
HENRY WARD BEECHER

Wraz z kolejnymi etapami swojej podry stwierdzaem, e moja misja ewoluuje. Z kadym kolejnym krokiem
odkrywaem dostpne jedynie superbogaczom narzdzia, moliwoci i produkty inwestycyjne, o ktrych
przecitny czowiek nawet nie sysza. I jak na ironi niektrzy spord tych najlepszych naraeni s na bardzo
niewielkie ryzyko bd ograniczyli je za pomoc czego, co nazywaj asymetrycznym ryzykiem/nagrod oznacza to, e
inwestorzy ci maj do czynienia z duym prawdopodobiestwem wzrostw i bardzo niskim ryzykiem spadkw.
Stanowi to sens ycia ludzi nazywanych starymi wygami 5.
Moliwo poznania tych moliwoci i skorzystania z niektrych z nich bya dla mnie niezwykle ekscytujca,
gdy na obecnym etapie mojego ycia jestem wystarczajco dojrzay, szczliwy i bogaty, by mc korzysta z
tych opcji. Jednak moi synowie i moja crka jeszcze tacy nie s, cz moich przyjaci rwnie i
prawdopodobnie take wy nie jestecie (chyba e odoylicie ju dziesitki milionw i czytacie to tylko po to,
by si dowiedzie, gdzie Ray Dalio lokuje swoje pienidze).
Zatem przeszedem przemian z pasywnego zbieracza informacji ze wiata inwestycji w arliwego
poplecznika moich przyjaci i czytelnikw. Nie chciaem jedynie opowiada o tym, co dane jest bogaczom;
chciaem otworzy te moliwoci dla wszystkich. Szukaem wic firm, ktre koncentroway si wycznie na
superbogaczach, a nastpnie staraem si je przekona do tworzenia nowych moliwoci dla inwestorw w kadej

Dosownie sprytnymi pienidzmi smart money (przyp. tum.).

kondycji ekonomicznej i w kadym wieku. Staraem si pokazywa ich usugi, a w paru przypadkach poszedem
na cao i podjem z nimi wspprac, by pomc im w przygotowaniu nowych produktw, ktre pierwszy raz
bd dostpne dla was. Najbardziej jednak dumny jestem z tego, e wiele z tych firm przekonaem do tego, aby
swoje usugi udostpniy ludziom, ktrzy nie s bogaci za darmo! Na kolejnych stronach dowiecie si o
rewolucyjnym przedsiwziciu realizowanym wsplnie przez Stronghold Wealth Management oraz HighTower,
pit najwiksz firm doradztwa inwestycyjnego w USA, ktra wiadczy transparentne, wolne od konfliktu
interesw usugi doradcze superbogatym inwestorom. Obecnie rwnie i wam bezpatnie udostpni niektre z
tych nadzwyczajnych usug planowania finansowego, i to bez wzgldu na ilo rodkw przeznaczonych do
zainwestowania. Dowiecie si, jak wej na darmowy serwis internetowy, ktry pozwoli wam przetestowa
swojego porednika i sprawdzi, czy przypadkiem nie przepacacie za kiepskie wyniki. Mam nadziej, e jest to
pocztek wielkich zmian w wiecie finansw osobistych: prawdziwe i bezprecedensowe wyrwnanie szans.
Dlaczego, u licha, to robi? Po pierwsze, tak wanie powinni robi. Ludzie chc wiedzie, za co naprawd
pac. Po drugie, s wiadomi, e ludzie z duymi pienidzmi nie zawsze zaczynali od duych pienidzy. To
wanie sekret bogactwa, pamitacie? Rbcie dla ludzi wicej ni pozostali. A jeli ludzie z HighTower czyni
to dla was na obecnym etapie waszego ycia, to licz te na to, e nie zapomnicie o nich w przyszoci.
Staniecie si ich wielkimi fanami i wiernymi klientami. Wy za darmo dostajecie pomoc, jakiej dzi
potrzebujecie, a HighTower zyskuje nowego klienta. Oto finansowa synergia. Okazja, aby stworzy ten
nieuchwytny ukad wygranawygrana, ktry tak rzadko widujemy w wiecie Wall Street.
yczliwo sw tworzy zaufanie. yczliwo w myleniu
tworzy gbi. yczliwo w dawaniu tworzy mio.
LAO-CY

Pord najwikszych korzyci pyncych z poznania tajnikw naszej gry znajduje si i taka: bdziemy w stanie
wygra i zarobi, ale rwnie bdziemy mieli do pienidzy, by odmieni los innych. Niezalenie od tego, jak
trudna jest nasza sytuacja, zawsze s ludzie, ktrzy maj jeszcze gorzej. Gdy kto zbija fortun, jego przywilejem
a wierz, e rwnie obowizkiem jest podzielenie si z tymi, ktrzy s dopiero na pocztku drogi, lub z tymi,
ktrych jaka tragedia zawrcia z obranej cieki. Jak jeszcze usyszycie, moja rodzina dowiadczya prostego
aktu yczliwoci, gdy dosownie nie mielimy co je, i to zmienio cae moje spojrzenie na ludzi i ycie.
Pomogo to uksztatowa moj obecn osobowo.
Od dziesicioleci dokadam stara, by zwrci ten dug, zapewniajc ywno dla ponad 2 mln ludzi za
porednictwem mojej Anthony Robbins Foundation. Przez ostatnie kilka lat wsplnie z on prywatnymi
darowiznami podwajalimy warto dziea fundacji.
Mog z dum powiedzie, e dzieciak, ktry sam kiedy godowa, dzi osobicie pomaga 4 mln ludzi
rocznie, by mogli poczu si otoczeni opiek i syci. Ogem w cigu 38 lat miaem zaszczyt zapewni ywno
42 mln ludzi.
Chc wykorzysta t ksik jako mechanizm, ktry pozwoli wam wykreowa do bogactwa zarwno
fizycznego, jak i emocjonalnego abycie mogli sta si czci si dobra, dzielc si swymi pienidzmi i
czasem. Powiem wam jednak, e jeli nie wysupacie dziesiciu centw z dolara, nie oddacie rwnie jednego
miliona z dziesiciu. Dzieli si trzeba ju teraz!
Ja zaczem, gdy nie miaem nic. Gdy dajesz nawet wtedy, kiedy mylisz, e sam masz bardzo mao,
przyzwyczajasz swj mzg do przekonania, e i tak masz wicej, ni ci potrzeba oto twoja nagroda. Moesz
zostawi niedostatek za sob i wyruszy na spotkanie dobrobytu.
Chciabym wam wskaza do niego drog. Czytajc t ksik, powinnicie pamita, e pomagacie nie tylko
sobie, ale rwnie tym 17 mln amerykaskich rodzin, ktre codziennie dotyka gd 2.
Jak? Zdecydowaem zrobi w jeden rok wicej, ni uczyniem przez cae ycie. W imieniu swoich
czytelnikw w momencie publikacji tej ksiki ofiaruj 50 mln posikw dla bezdomnych mczyzn, kobiet i
dzieci z tego kraju. Bylibycie zdziwieni, widzc, kim s ci ludzie. Owszem, niektrzy z nich nosz blizny

wspomnie wojennych, inni s niepenosprawni psychicznie lub fizycznie. Lecz miliony z nich to ludzie tacy jak
wy i ja, ktrzy mieli normalne ycie, a potem stracili prac, zachorowali lub stracili kogo bliskiego, przez co nie
byli w stanie sprosta swoim zobowizaniom finansowym. Wikszo Amerykanw od niewypacalnoci dzieli
tylko kilka zagubionych czekw z wypat. Postarajmy si wic wsplnie dotrze z pomoc do potrzebujcych.
W momencie pisania tej ksiki Kongres obci wydatki na bony ywnociowe o 8,7 mld dolarw. Byem
naocznym wiadkiem destrukcyjnego wpywu tej decyzji na wolontariuszy i organizacje pozarzdowe
zaangaowane w walk z godem. Z tego wanie powodu funduj 50 mln posikw i korzystam ze swoich
wpyww, aby zdoby dodatkowe fundusze, ktre umoliwi dostarczenie 100 mln racji ywnociowych dla
ludzi cierpicych gd. Zachcam was do przyczenia si i pomocy. Mam nadziej, e zanim dojdziecie do
koca lektury, poczujecie ch przekazania wasnego niewielkiego datku. W ostatnim rozdziale zawarem
informacj, jak moecie wykorzysta drobniaki, by odrobin zmieni wiat. Jest wiele prostych i przyjemnych
sposobw dzielenia si i pozostawiania po sobie spucizny, bdcej prawdziwym powodem do dumy.
O la, la! To by dopiero rozdzia! Wiem, e by dugi, ale mam nadziej, e lektura posza szybko! Czy
zapalicie si na mj haczyk obietnicy lepszego ycia? Czy jestecie sobie w stanie wyobrazi uczucie, ktre
bdzie wam towarzyszy, gdy zmienicie miejsce, w ktrym dzi jestecie, na takie, w ktrym naprawd chcecie
by? Jak by to byo, gdyby pienidze wreszcie przestay stanowi rdo stresu, a zaczy wywoywa uczucia
ekscytacji i dumy? Obiecuj wam, e gdy ju opanujecie t sfer ycia, te uczucia nie tylko nadadz impet
waszym sukcesom finansowym, ale rwnie innym, waniejszym aspektom ycia! Jestecie gotowi?
Jedna uwaga na zakoczenie: jeli doszlicie do tego miejsca, gratuluj wam, poniewa znalelicie si w
gronie elitarnych 10% nabywcw ksiek niebeletrystycznych. Zgadza si: statystyki mwi, e mniej ni 10%
ludzi kupujcych ksiki dociera poza pierwszy rozdzia. Czy to nie wariactwo? Pisaem t ksik w taki
sposb,
by
bya
prosta,
a
jednak
dawaa
moliwo
zagbienia
si opanowania tajnikw gry, uzbrojenia was w umiejtnoci, ktre pozwol wam raz na zawsze zapanowa nad
waszymi finansami. To nie ma by maa czerwona ksieczka inwestora. Dlatego zapraszam was i rzucam wam
wyzwanie, bycie sprbowali odby ze mn t podr do koca. Obiecuj wam, e korzyci, jakie z tego
wyniesiecie, przetrwaj dziesitki lat.
Przewrcie wic stron i pozwlcie, e zrobi wam krtki wykad na temat rzeczy niezbdnych, by zdoby
pienidze na cae ycie czek z wypat, ktry pozwoli wam wie obecne (lub wymarzone) ycie i nigdy wicej
nie pracowa. Gdy ju to osignicie, bdziecie pracowa tylko wtedy, kiedy zechcecie, i tylko dlatego, e sami
bdziecie tego chcieli. Spjrzmy wic na plan podry i odkryjmy 7 prostych krokw do wolnoci finansowej.

Poza nielicznymi przypadkami jednorocw, niewielkich i ekskluzywnych grup finansowych czarodziejw, do ktrych

przecitni ludzie nie maj dostpu, ktrych jednak przedstawi w kolejnych rozdziaach.
2
Feedingamerica.com.

Przyjd na najblisze wydarzenia organizowane przez Milewski & Partnerzy:

Kliknij po wicej http://www.queensoflife.pl

Kliknij po wicej http://www.giantsoflife.pl

Tony Robbins na ywo w Londynie kliknij po wicej http://www.upwpolska.pl