Przetworniki

Analogowo - Cyfrowe
i Cyfrowo - Analogowe
mgr in. Arkadiusz Cimiski

Wstp
Rozwj ukadw i systemw elektronicznych niemal od
pocztku ich istnienia nastpowa w dwu gwnych
kierunkach - techniki analogowej i cyfrowej. W
pocztkowym okresie rozwoju elektroniki dominowaa
technika analogowa, co wynika z faktu, e jedn z
pierwszych, obok telekomunikacji, zastosowa
elektroniki bya metrologia, za wikszo sygnaw
generowanych w przetwornikach pomiarowych ma
charakter analogowy.

Przetworniki A/C i C/A

Wstp
Z drugiej strony moliwoci integracyjne wczesnych
technologii byy niewielkie a system cyfrowy oferujcy
wycznie proste operacje logiczne i arytmetyczne by
mao atrakcyjny. Obecnie, dziki postpowi w technologii
scalonych i masowej produkcji ukadw wielkiej skali
integracji obserwuje si dominacj metod cyfrowego
przetwarzania sygnaw - przynajmniej w zakresie
czstotliwoci do kilkunastu-kilkudziesiciu megahercw.

Przetworniki A/C i C/A

Wstp
Wyszo metod cyfrowych polega z jednej strony na
wikszej dokadnoci i odpornoci na zakcenia, ale
przede wszystkim na duej elastycznoci ukadowej gdy
zmiany algorytmu przetwarzania mog by dokonywane
programowo przy takiej samej implementacji fizycznej.
Mimo tego ukady analogowe odgrywaj nadal wan
rol w systemach elektronicznych, a niemal wszystkie
wykonywane w praktyce specjalizowane ukady scalone
na zamwienie (ASIC) s ukadami czcymi w sobie
cz analogow i cyfrow (ang. mixed signal)
Przetworniki A/C i C/A

Wstp
Zadaniem przetwornikw analogowo-cyfrowych (A/C lub z
angielskiego ADC - Analog to Digital Converter) jest
przetwarzanie sygnau analogowego na rwnowany mu
sygna cyfrowy, a przetworniki cyfrowo-analogowe (C/A, DAC
- Digital to Analog Converter) peni funkcj odwrotn, gdy
na podstawie informacji cyfrowej odtwarzaj sygna
analogowy.
Zainteresowanie t klas ukadw systematyczne wzrasta,
poniewa znajduj one szerokie zastosowanie w miernictwie
elektronicznym, systemach transmisyjnych, ukadach czasu
rzeczywistego, a ostatnio coraz czciej w sprzcie
powszechnego uytku (odtwarzacze kompaktowe, systemy TV
cyfrowej, telefonii przenonej).
Przetworniki A/C i C/A

Kwantyzacja, kodowanie i prbkowanie

sygnaw
Przetwarzanie sygnau analogowego x(t) na sygna
cyfrowy polega przede wszystkim na dyskretyzacji jego
wartoci czyli kwantyzacji oraz kodowaniu wartoci
skwantowanej. Operacje te wystpuj zawsze w
przetwarzaniu A/C, nawet dla sygnaw staych i
wolnozmiennych.

Dla sygnaw szybkozmiennych bardzo istotnym

zagadnieniem staje si rwnie operacja prbkowania,
czyli dyskretyzacji sygnau w czasie, ktre niekoniecznie
musi wystpowa cznie z dyskretyzacj wartoci
sygnau.
Przetworniki A/C i C/A

Kwantyzacja
Prba przedstawienia wielkoci analogowej, mogcej
przyjmowa nieskoczenie wiele wartoci, w postaci
cyfrowej pociga za sob problem odwzorowania
nieskoczonego zbioru wartoci na zbir skoczony,
ktrego liczebno jest nie wiksza od liczby sw
kodowych, jakie mog wystpi
w reprezentacji cyfrowej.

Przetworniki A/C i C/A

Kwantyzacja
Rozwizaniem jest tu kwantyzacja czyli
przyporzdkowanie kadej wartoci sygnau
analogowego skwantowanej wartoci dyskretnej.
Najczciej stosuje si kwantowanie rwnomierne.

Przetworniki A/C i C/A

Kwantyzacja
Zwrmy uwag, e
odwzorowanie o ktrym
mwimy nie jest
wzajemnie jednoznaczne
(odwracalne!), to znaczy
jednej reprezentacji
cyfrowej odpowiada
przedzia wartoci
analogowych.
Zatem w procesie
przetwarzania powstaje
nieuniknione
znieksztacenie zwane
bdem kwantyzacji
zilustrowane w dolnej
czci.

Przetworniki A/C i C/A

Kwantyzacja
Bd kwantyzacji jest konsekwencj (i miar) skoczonej
zdolnoci rozdzielczej przetwornika i mgby zosta
zredukowany do zera tylko gdyby ilo bitw kodu
wyjciowego zmierzaa do nieskoczonoci.
Bd kwantyzacji moe by rozpatrywany jako dodatkowe
rdo zakce i czsto bywa traktowany jako
addytywny szum. Traktowanie wic bdu kwantyzacji
jako szumu jest do naturalne zwaywszy na mechanizm
zjawiska, tym niemniej takie podejcie i zwizane z tym
korzystanie z aparatu pojciowego analizy szumw jest
uprawnione, jeeli
Przetworniki A/C i C/A

10

Kwantyzacja
Traktowanie wic bdu kwantyzacji jako szumu jest do
naturalne zwaywszy na mechanizm zjawiska, tym niemniej
takie podejcie i zwizane z tym korzystanie z aparatu
pojciowego analizy szumw jest uprawnione, jeeli
spenionych jest kilka warunkw:
1. wszystkie poziomy wyjciowe s osigane z jednakowym
prawdopodobiestwem;
2. kwantowanie jest rwnomierne;
3. bd kwantyzacji nie jest skorelowany z sygnaem
wejciowym;
4. uyta jest dostatecznie dua liczba poziomw kwantyzacji.
Przetworniki A/C i C/A

11

Kwantyzacja
W praktycznych sytuacjach warunki te mog nie by
cile spenione. Przykadem jest tu do silna korelacja
bdu kwantyzacji z sygnaem (zwizana z ma liczb
poziomw kwantyzacji) zilustrowana na rysunku.

Przetworniki A/C i C/A

12

Kwantyzacja
Bd kwantyzacji zawierajcy si w przedziale /2 jest
nieuchronnym zjawiskiem w przetwarzaniu A/C, tym
niemniej na cakowit dokadno przetwarzania mog
mie wpyw dodatkowe czynniki zwizane z odbieganiem
rzeczywistej charakterystyki przetwarzania od
charakterystyki. Najwaniejsze znieksztacenia
charakterystyki polegaj na przesuniciu zera (offset),
zmianie nachylenia (bd skalowania (wzmocnienia)) oraz
nieliniowo charakterystyki.

Przetworniki A/C i C/A

13

Kwantyzacja typowe bdy

Przetworniki A/C i C/A

14

Kodowanie
Trywialnym wydaje si przypomnienie, e zapis i
reprezentacja liczby nastpuje za pomoc cyfr. Zwrmy
jednak uwag, e przyzwyczajeni jestemy do systemu
dziesitnego, posugujcego si dziesicioma symbolami,
odpowiadajcym dziesiciu dobrze rozrnialnym
stanom, podczas gdy w klasycznej technice cyfrowej
operujemy zwykle na dwu stanach.

Przetworniki A/C i C/A

15

Kodowanie
Kompleksowe stosowanie naturalnego dwjkowego systemu
liczbowego nie zawsze jest podane dlatego wprowadza si
kodowanie - bdce jednoznacznym i odwracalnym
przyporzdkowaniem liczb w symbole zwane sowami
kodowymi.
Jedn z moliwoci kodowania liczb dziesitnych s tak zwane
kody dziesitno-dwjkowe (BCD - ang. Binaty Coded
Decimal), w ktrych kada cyfra dziesitna zostaje zastpiona
przez czterocyfrow liczb binarn, zwan czsto tetrod. Za
pomoc 4 bitw mona przedstawi 16 symboli z czego 6 jest
w kodach dziesitno-dwjkowych nieuywane. Wynikiem
tego jest stosunkowo maa efektywno kodw BCD jak i
fakt, e istnieje ok. 2,9 1010) rnych wariantw kodowania
Przetworniki A/C i C/A

16

Kodowanie
Praktyczne zastosowanie ma jednak jedynie kilka z nich:
Kod licznikowy 2-4-2-1;
Kod Aikena;
Kod z nadmiarem 3.

Przetworniki A/C i C/A

17

Kodowanie - Kod licznikowy 2-4-2-1

Jest kodem wagowym (poszczeglne pozycje bitw maj
wagi odpowiednio 2-4-2-1; w naturalnym kodzie
binarnym wagi poszczeglnych bitw s kolejnymi
potgami dwjki np. 8-4-2-1). Zostay w nim opuszczone
tetrady odpowiadajce liczbom od 8 do 13 w naturalnym
kodzie dwjkowym. Jest on czasami uywany ze wzgldu
na wygod realizacji licznika dziesitnego.

Przetworniki A/C i C/A

18

Kodowanie - Kod Aikena

Jest rwnie kodem o wagach poszczeglnych bitw 2-42-1 (i jak atwo zauway wiele cyfr dziesitnych ma
identyczn jak poprzednio reprezentacj). Szczegln
cech kodu Aikena jest samouzupenialno - negacja
kadej pozycji dwjkowej daje w wyniku uzupenienie
liczby do dziewiciu, co uatwia operacje matematyczne.

Przetworniki A/C i C/A

19

Kodowanie - Kod z nadmiarem 3

Jest wynikiem odrzucenia pierwszych trzech tetrad
naturalnego kodu dwjkowego (czyli w praktyce dodaniu
3 do kodowanej cyfry dziesitnej i zapisaniu jej w kodzie
naturalnym). Jest on rwnie kodem
samouzupeniajcym, a jego dodatkow zalet jest brak
wystpowania kombinacji czterech zer/jedynek co moe
uatwia diagnostyk przerw, brakw zasilania i zwar w
ukadzie cyfrowym.

Przetworniki A/C i C/A

20

Kodowanie przykadowe kody

Przetworniki A/C i C/A

21

Kodowanie liczb ze znakiem - kody

bipolarne
Nieco odrbnym zagadnieniem jest reprezentacja cyfrowa wartoci
analogowych, ktre mog zmienia zarwno warto jak i znak.
Niezalenie od sposobu zapisu wystpuje tu dodatkowy
(najbardziej znaczcy!) bit znaku. Rnice pomidzy
poszczeglnymi zapisami sprowadzaj si waciwie do konwencji
odnonie bitu znaku i sposobu kodowania liczb ujemnych.
Najczciej stosuje si jeden z nastpujcych 3 sposobw:
Zapis znak - modu
Zapis uzupene do dwch
Przesunity kod dwjkowy

Przetworniki A/C i C/A

22

Kodowanie liczb ze znakiem - Zapis znak

- modu
Umoliwia najbardziej chyba naturalne przedstawienie
liczb dodatnich i ujemnych. Wartoci bezwzgldne liczb
s reprezentowane za pomoc kodu naturalnego lub
jednego z kodw BCD, a sowo kodowe jest uzupenione
o pierwszy bit znaku (1 dla liczb ujemnych). Wad tego
kodu jest niejednoznaczno zapisu zera.

Przetworniki A/C i C/A

23

Kodowanie liczb ze znakiem - Zapis

uzupenie do dwch
Liczby nieujemne s zapisywane w naturalnym kodzie
binarnym, a ujemne jako uzupenienie do 2 moduu liczby
ujemnej. Pierwszy bit spenia rol bitu znaku i jego warto
wynosi 1 dla liczb ujemnych, a 0 dla dodatnich i zera.
Reprezentacj liczb ujemnych uzyskujemy przez zanegowanie
wszystkich pozycji naturalnego zapisu moduu liczby i dodanie
do tego uzupenienia liczby binarnej 00...001.
Przykadowo kod odpowiadajcy liczbie -3" powstaje
poprzez negacj wszystkich bitw naturalnej reprezentacji
trjki (0011" > 1100") i dodanie 0001" co daje w wyniku
1101". Zapis ten jest uyteczny ze wzgldu na jego
podobiestwo do zapisu stosowanego w komputerach.
Przetworniki A/C i C/A

24

Kodowanie liczb ze znakiem Przesunity kod dwjkowy

Uzyskuje si przez takie przesunicie naturalnego kodu
dwjkowego, aby kod 100 O reprezentowa poow
zakresu przetwarzania, czyli zero. Zalet tego kodu jest
jednoznaczno kodowania zera i kompatybilno z
wejciami/wyjciami systemw cyfrowych - co wynika z
jego podobiestwa do zapisu uzupenie do 2 (jedyna
rnica wystpuje na najbardziej znaczcym miejscu i
polega na negacji tego bitu). Wad obu kodw jest
zmiana stanu wszystkich bitw w okolicy zera, pomimo
tego wanie one s najczciej stosowane praktycznie.
Przetworniki A/C i C/A

25

Przykady kodowanie ze znakiem

Przetworniki A/C i C/A

26

Prbkowanie
Do tej pory milczco zakadalimy, e reprezentowany
cyfrowo sygna analogowy ma warto ustalon. Jeeli jednak
warto ta jest zmienna w czasie, to dla celw przetwarzania
cyfrowego konieczne jest przede wszystkim ograniczenie
nieskoczonego zbioru wartoci chwilowych do cigu
wartoci tego sygnau w wybranych chwilach t1,t2,t3,.....
Innymi sowy dokonuje si dyskretyzacji sygnau w czasie
poprzez pobieranie prbek wartoci chwilowych i ich
zapamitanie przynajmniej na czas potrzebny na cakowite
przetworzenie (w tym zakodowanie) sygnau analogowego na
warto cyfrow z zaoon dokadnoci reprezentacji.
Przetworniki A/C i C/A

27

Prbkowanie
Niespenienie tego warunku powodowa moe
powstawanie tzw. bdu dynamicznego.

Przetworniki A/C i C/A

28

Prbkowanie
Wikszo rozwiza ukadowych przetwornikw
wymaga dla poprawnej pracy, aby warto przetwarzana
utrzymywana bya na staym poziomie z dokadnoci
do poowy najmniej znaczcego bitu przez tzw. czas
konwersji, ktry jest jednym z waniejszych parametrw
dynamicznych.

Przetworniki A/C i C/A

29

Prbkowanie
Wymaganie to wprowadza do znaczne ograniczenie na
maksymaln czstotliwo przetwarzania
bezporedniego.

,gdzie: n liczba bitw przetwornika, Tc czas konwersji

Przetworniki A/C i C/A

30

Prbkowanie
Zwikszenie dopuszczalnej czstotliwoci przetwarzania
staje si moliwe dziki zastosowaniu ukadw
prbkujco-pamitajcych (PP, lub SH ang. Sample and
Hold).

Przetworniki A/C i C/A

31

Prbkowanie
W bardzo duym uproszczeniu praca ukadu polega na
szybkim adowaniu kondensatora C, gdy klucz jest
zamknity i odczycie zapamitanej" wartoci po
otwarciu klucza.

Przetworniki A/C i C/A

32

Prbkowanie

Przebiegi napi w ukadzie prbkujce pamitajcym

Przetworniki A/C i C/A

33

Twierdzenie o prbkowaniu
W rozwaaniach dotyczcych procesu prbkowania nie
poruszylimy dotychczas fundamentalnego problemu
wiarygodnoci reprezentacji sygnau analogowego za
pomoc cigu prbek. Jest do oczywiste, e w oglnym
przypadku informacja zawarta w cigu prbek jest
mniejsza ni w pierwotnym sygnale i w zwizku z tym nie
mona na podstawie wartoci chwilowych wiarygodnie
zrekonstruowa sygnau oryginalnego.
Jest przy tym oczywiste, e dokadno aproksymacji
funkcji jest tym lepsza, im czciej pobieramy jej prbki.
Z drugiej jednak strony trudnoci techniczne rosn ze
wzrostem czstotliwoci prbkowania, racjonalnym
wydaje si wic jej minimalizowanie.
Przetworniki A/C i C/A

34

Przykad odtworzenia sygnau

Przetworniki A/C i C/A

35

Twierdzenie Kotielnikowa lub Shanona

Przetworniki A/C i C/A

36

Przetworniki cyfrowo-analogowe
Istnieje wiele rodzajw przetwornikw C/A, tym niemniej
ich konstrukcja oparta jest na kilku typowych metodach.
Najczciej stosowane s
rwnolege przetworniki C/A, w ktrych wszystkie bity
sygnau cyfrowego doprowadzane s jednoczenie do
wejcia.
przetworniki szeregowe, w ktrych wyjciowy sygna
analogowy wytwarzany jest po sekwencyjnym przyjciu
wszystkich bitw przetwarzanej wartoci cyfrowej.

Przetworniki A/C i C/A

37

Przetworniki cyfrowo-analogowe
Oglnie mona powiedzie, e przetworniki szeregowe
oferuj zazwyczaj wiksz rozdzielczo, podczas gdy
rwnolege - znacznie krtszy czas konwersji.
Trudno obie te cechy (tj. precyzj i szybko) poczy w
jednym nieskomplikowanym, a zatem i tanim ukadzie.
Wikszo rwnolegych przetwornikw C/A stanowi w
istocie specyficzne podzielniki napicia, prdu bd
adunku. Oczywiste zatem jest, e dokadno
przetwarzania uwarunkowana jest jakoci rde
odniesienia, a rozdzielczo i bdy liniowoci
tolerancj wykonania elementw podzielnika.
Przetworniki A/C i C/A

38

Rezystancyjne podzielniki napicia

Przy zaoeniu, e tylko jeden z
kluczy K1,...,K8 moe by
zamknity, podczas gdy reszta
jest otwarta, ukad odpowiada
w zasadzie potencjometrowi o
zdyskretyzowanych
pooeniach lizgacza.
Napicie wyjciowe jest wic
czci (od 1/16 do 15/16 z
krokiem 1/8 przy takim
ustawieniu redukuje si bd
przesunicia zera) napicia
referencyjnego.

Przetworniki A/C i C/A

39

Przetworniki wagowe
Dua liczba przecznikw niezbdnych do realizacji
omwionych powyej przetwornikw
potencjometrycznych sprawia, e wiksz popularnoci
ciesz si przetworniki wykorzystujce podzielniki
waone. Dodatkow cech tych ukadw, wynikajc
wprost z wprowadzenia wag, jest moliwo
bezporedniego podawania na wejcie wartoci cyfrowej
reprezentowanej w kodzie wagowym (np. naturalnym
binarnym).

Przetworniki A/C i C/A

40

Przetwornik z sumowaniem waonych

prdw
Rezystancje s dobrane tak, e przy zamknitym kluczu
pynie prd odpowiadajcy wadze danej pozycji. Dziki
objciu wzmacniacza ptl ujemnego sprzenia
zwrotnego wejcie odwracajce jest na potencjale masy
pozornej, zatem prdy skadowe s sumowane nie
wpywajc nawzajem na siebie.
Uproszczony schemat n-bitowego
przetwornika C/A z sieci
rezystorw o wartociach
wagowych pracujcego w
naturalnym kodzie dwjkowym.

Przetworniki A/C i C/A

41

Przetwornik z sumowaniem waonych

prdw wady/zalety
Wad tego ukadu s:
due zmiany napicia na kluczach
wahania prdu pobieranego ze rda napicia
odniesienia, co sprawia, e nawet najmniejsza warto
jego rezystancji wewntrznej powoduje zmiany
faktycznego napicia odniesienia w zalenoci od
przetwarzanego sowa cyfrowego.

Przetworniki A/C i C/A

42

Przetwornik z sumowaniem waonych

prdw
Obie wady mona usun stosujc
ukad z kluczami przeczanymi.
Dziki takiemu rozwizaniu prd
pyncy przez kady z rezystorw
ma sta warto, niezalenie od
tego czy jest sumowany, czy te nie.
Ponadto rezystancja sieci widziana
od strony wejcia odwracajcego
WO ma warto niezalen od
przetwarzanego sowa zatem w
pewnych przypadkach mona
obciy sie samym rezystorem.
Jako przecznika prdw uywa si
najczciej pary rnicowej
tranzystorw.

Przetworniki A/C i C/A

43

Przetwornik z sumowaniem waonych

prdw wady/zalety (ulepszony)
Poniewa warto kolejnego rezystora podwaja si za
kadym razem, powikszenie rozdzielczoci wymaga
poszerzenia zakresu wartoci rezystancji. Przykadowo,
dla przetwornika 12 bitowego stosunek skrajnych
rezystancji powinien by jak 2048:1 z tolerancj
wykonania 0,25 (promili), a dodatkowo podana
byaby powtarzalno wspczynnikw termicznych
rezystancji, co przy takiej rozpitoci rezystancji jest
zadaniem bardzo trudnym. Co wicej, stosowanie duych
rezystorw pogarsza wasnoci szumowe ukadu.

Przetworniki A/C i C/A

44

Przetwornik z sumowaniem waonych

prdw wady/zalety (ulepszony)
Z tych wzgldw rozdzielczo tej klasy przetwornikw
nie przekracza zazwyczaj 8-10 bitw, a i ta osigana jest
najczciej dziki kaskadowemu czeniu podsieci
przetwarzajcych 3-4 bity.

Przetworniki A/C i C/A

45

Przetworniki z podziaem adunku

Inna metoda przetwarzania C/A nazywa si metod
skalowaniu adunkw. Ma ona szczeglne znaczenie w
technologii CMOS, w ktrej jak wiadomo wytworzenie
rezystorw o dobrych parametrach jest praktycznie
niemoliwe a kondensatorw o dobrze kontrolowanym
(0,1%) stosunku pojemnoci, za odwrotnie jest
stosunkowo proste.

Przetworniki A/C i C/A

46

Przetworniki z podziaem adunku

Przetworniki A/C i C/A

47

Przetworniki z podziaem adunku

Mamy tu do czynienia w dalszym cigu z przetwornikiem
rwnolegym, gdy wszystkie bity podawane s jednoczenie,
tym niemniej praca ukadu przebiega w dwufazowym cyklu
(najczciej synchronicznym) rozpoczynajcym si od
wyzerowania ukadu za pomoc klucza Kr. W nastpnej fazie
wszystkie kondensatory odpowiadajce pozycjom bitw
przyjmujcych warto 1" przyczone s do napicia
odniesienia a pozostae do masy.

Przetworniki A/C i C/A

48

Przetworniki analogowo-cyfrowe
Wrd klasycznych rozwiza mona wyrni trzy
podstawowe kategorie przetwornikw A/C:
- Kompensacyjne - napicie wejciowe uIN jest porwnywane
przez ukad komparatora z napiciem wyjciowym u,
przetwornika C/A, stosowanego jako wzorzec,
- Cakujce - dokonuje si porwnania adunku
zgromadzonego w kondensatorze podczas cakowania
napicia wejciowego z adunkiem zgromadzonym w tej
samej pojemnoci cakujcej przy cakowaniu napicia
odniesienia URrr.
- Z bezporednim porwnaniem rwnolegym - ktre
wytwarzaj na wyjciu przebieg impulsowy o czstotliwoci
proporcjonalnej do napicia wejciowego uIN.
Przetworniki A/C i C/A

49

Metoda bezporedniego porwnania

rwnolegego
Przetwarzanie metod
porwnania rwnolegego
(ang.parallel method,
simultaneous method, flash
method) polega na
jednoczesnym porwnaniu
napicia wejciowego ze
wszystkimi moliwymi
poziomami kwantyzacji, jakie
istniej przy okrelonym zakresie
i rozdzielczoci przetwornika.

Przetworniki A/C i C/A

50

Metoda bezporedniego porwnania

rwnolegego
Progowe poziomy napicia dla
kolejnych komparatorw s
wytwarzane w dzielniku
rezystancyjnym zasilanym
napiciem odniesienia U. Rnica
kolejnych poziomw, wyznaczana
spadkiem napicia na rezystancji R,
jest rwna przedziaowi
rozdzielczoci UQ przetwornika. W
n-bitowym przetworniku, w ktrym
trzeba dokona 2n 1 porwna,
ukad musi zawiera tak sam
liczb komparatorw.
Przetworniki A/C i C/A

51

Przetworniki szeregowo-rwnolege
Metoda szeregowo-rwnolega zwana rwnie
dwustopniow metod typu flash (ang. two step flash
ADC) czy w sobie szybko metody rwnolegej i du
rozdzielczo, przy umiarkowanej komplikacji ukadu.

Przetworniki A/C i C/A

52

Przetworniki szeregowo-rwnolege
Podstawow zasad jest stosowanie dwu kwantyzacji zgrubnej i
dokadnej. Zasadnicz zalet w stosunku do metody rwnolegej jest tu
znaczce zmniejszenie liczby niezbdnych komparatorw, dla
przetwornika n bitowego z 2n-1 do 2(2n/2-1). W wymiarze
praktycznym oznacza to, e w przetworniku np. omiobitowym
potrzebujemy tylko 30 komparatorw zamiast 255.

Przetworniki A/C i C/A

53

Przetworniki porednie
W metodach porednich, przed kwantyzacj i
kodowaniem nastpuje zamiana przetwarzanej wartoci
na proporcjonaln do niej wielko pomocnicz.
Najczciej jest ni czstotliwo generowanych
impulsw lub czas trwania pewnego przebiegu prdu lub
napicia. Metody porednie moemy wic podzieli na
czstotliwociowe i czasowe. W metodach czasowych
zasada przetwarzania polega na pomiarze czasu pewnego
przebiegu napiciowego lub prdowego. Najczciej
przebiegiem tym jest liniowo narastajce napicie
uzyskane na skutek adowania kondensatora staym
prdem.
Przetworniki A/C i C/A

54

Przetworniki porednie
Jedn z najprostszych i najstarszych metod przetwarzania
A/C jest tak zwana metoda czasowa prosta. Generowany
jest liniowo narastajcy przebieg napiciowy po czym jest
on porwnywany z wartoci przetwarzanego napicia.
W czasie od startu generatora pioksztatnego do
zrwnania si obu napi uruchamiany jest licznik,
zatem jego stan kocowy reprezentuje warto
proporcjonaln do napicia wejciowego (wspczynnik
proporcjonalnoci zaley od szybkoci narastania napicia
pioksztatnego i czstotliwoci zegara).

Przetworniki A/C i C/A

55

Przetworniki porednie

Przetworniki A/C i C/A

56

Przetworniki cakujce
Wad metody czasowej prostej jest stosunkowo maa dokadno,
uwarunkowana stabilnoci i liniowoci generatora przebiegu
pioksztatnego, stabilnoci czstotliwoci generatora
zegarowego i parametrw komparatora.
Dlatego praktycznie realizowane przetworniki czasowe proste
wyposaone s w inteligentne systemy autokalibracji, ktrych
praca polega na systematycznych pomiarach napi wzorcowych,
okrelaniu bdu i wprowadzaniu korekcji przez zmian nachylenia
przebiegu liniowego bd przestrojenie czstotliwoci zegara.
W metodzie podwjnego cakowania dokadno jest w znacznym
stopniu uniezaleniona od wspomnianych wyej czynnikw co
sprawia, e jest ona jednym z najdokadniejszych sposobw
przetwarzania A/C a w zakresie metod o maej szybkoci
zdecydowanie najpopularniejsz.
Przetworniki A/C i C/A

57

Przetworniki cakujce

Przetworniki A/C i C/A

58

Przetworniki cakujce
Olbrzymi zalet przetwornika z podwjnym
cakowaniem jest niezaleno wyniku przetwarzania od
czstotliwoci zegara i parametrw ukadu cakujcego
oraz dryftu progu komparatora. Jest to bardzo istotne,
gdy cieplna i dugoczasowa niestabilno tych
parametrw nie powoduj bdw przetwarzania.
Z drugiej strony w ukadzie z podwjnym cakowaniem,
odmiennie ni w metodzie czasowej prostej, wystpuje
czciowa kompensacja odstpstwa od przebiegu
liniowego w rzeczywistym integratorze, ktry ze wzgldu
na skoczon sta czasow cakowania wytwarza
przebieg wykadniczy.
Przetworniki A/C i C/A

59

Przetwarzanie metod czstotliwociow

Odmian przetwarzania integracyjnego jest metoda
czstotliwociowa, ktrej istot jest zliczanie w ustalonym
okresie liczby impulsw o czstotliwoci zalenej od napicia
wejciowego uIN. Najprostsza implementacja metody
czstotliwociowej polega na adowaniu pojemnoci staym
prdem proporcjonalnym do przetwarzanego napicia.

Przetworniki A/C i C/A

60