Arkusz zawiera informacje

prawnie chronione do momentu

rozpoczcia egzaminu.

MCH
2015

UZUPENIA ZDAJCY
KOD

PESEL

miejsce
na naklejk

EGZAMIN MATURALNY Z CHEMII

POZIOM ROZSZERZONY
DATA: 10

czerwca 2015 r.
GODZINA ROZPOCZCIA: 9:00
CZAS PRACY: 180 minut
LICZBA PUNKTW DO UZYSKANIA: 60
Instrukcja dla zdajcego
1. Sprawd, czy arkusz egzaminacyjny zawiera 19 stron (zadania 138).
Ewentualny brak zgo przewodniczcemu zespou nadzorujcego
egzamin.
2. Rozwizania i odpowiedzi zapisz w miejscu na to przeznaczonym przy
kadym zadaniu.
3. W rozwizaniach zada rachunkowych przedstaw tok rozumowania
prowadzcy do ostatecznego wyniku oraz pamitaj o jednostkach.
4. Pisz czytelnie. Uywaj dugopisu/pira tylko z czarnym
tuszem/atramentem.
5. Nie uywaj korektora, a bdne zapisy wyranie przekrel.
6. Pamitaj, e zapisy w brudnopisie nie bd oceniane.
7. Moesz korzysta z Wybranych wzorw i staych fizykochemicznych na
egzamin maturalny z biologii, chemii i fizyki, linijki oraz kalkulatora
prostego.
8. Na tej stronie oraz na karcie odpowiedzi wpisz swj numer PESEL
i przyklej naklejk z kodem.
9. Nie wpisuj adnych znakw w czci przeznaczonej dla egzaminatora.

MCH-R1_1P-153

Ukad graficzny
CKE 2015

MCH
2015

Zadanie 1. (01)
Wystpujcy w przyrodzie lit stanowi mieszanin dwch trwaych izotopw o parzystej
i nieparzystej liczbie masowej. Liczby masowe obu izotopw rni si o 1. Wyznaczona
dowiadczalnie rednia masa atomowa litu wynosi 6,941 u.
Okrel wartoci obu liczb masowych trwaych izotopw litu i wpisz je do poniszego
schematu.

Li

Li

Informacja do zada 2.3.

Poniej przedstawiono graficzny zapis konfiguracji elektronowej piciu pierwiastkw
oznaczonych numerami IV.
1s

2s

2p

3s

3p

II

III

IV

3d

4s

Zadanie 2. (01)
Napisz numery, ktrymi oznaczono pierwiastki speniajce warunki okrelone
w poniszej tabeli.
Numer, ktrym oznaczono pierwiastek wystpujcy
w zwizkach chemicznych wycznie w postaci
jednododatnich kationw
Numery wszystkich pierwiastkw, dla ktrych
podano konfiguracj elektronow ich atomw
w stanie podstawowym
Zadanie 3. (01)
Okrel przynaleno pierwiastkw oznaczonych numerami IV do blokw
konfiguracyjnych ukadu okresowego pierwiastkw. Wypenij tabel wpisz numery,
ktrymi oznaczono te pierwiastki.
Blok konfiguracyjny

Numer pierwiastka

Strona 2 z 19

MCH_1R

Zadanie 4. (01)
Elektronami walencyjnymi atomw pierwiastkw z blokw s i p s elektrony podpowoki s
lub elektrony podpowoki s i podpowoki p zewntrznej powoki elektronowej. Elektronami
walencyjnymi atomw pierwiastkw z bloku d mog by ponadto elektrony nienalece do
najwyszego poziomu energetycznego.
Wpisz do tabeli symbole pierwiastkw chemicznych, ktrych atomy w stanie
podstawowym maj poniej przedstawione konfiguracje elektronw walencyjnych.
Konfiguracja elektronw walencyjnych

7s 1

6s 26p 3

3d 54s 2

Symbol pierwiastka
Zadanie 5.
Zadanie 5.1. (01)
Okrel liczb kationw wapnia znajdujcych si w krysztale chlorku wapnia, w ktrym
obecnych jest 1,204 1024 anionw chlorkowych.
......................................................................................................................................................
Zadanie 5.2. (01)
Wyjanij, dlaczego promie kationu wapnia jest mniejszy od promienia atomu wapnia.
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
Zadanie 6. (02)
Zgodnie z prawem okresowoci w kadej z grup ukadu okresowego znajduj si pierwiastki
o podobnych waciwociach.
Korzystajc z powyszej informacji, napisz w formie czsteczkowej rwnania reakcji
zachodzcych midzy substancjami, ktrych nazwy podano poniej, albo zaznacz,
e reakcja nie zachodzi.
rubid i woda:
......................................................................................................................................................
tlenek selenu(VI) i wodorotlenek sodu:
......................................................................................................................................................

MCH_1R

Strona 3 z 19

Informacja do zada 7.8.

Zwizki jonowe, w ktrych liczba kationw jest rwna liczbie anionw, tworz proste
krysztay jonowe. W tego typu krysztaach kationy i aniony ssiaduj bezporednio z tak
sam liczb jonw przeciwnego znaku, co oznacza, e maj jednakow liczb koordynacyjn.
Poniej przedstawiono model sieci krystalicznej NaCl.

Cl

Na +

Na podstawie: K.-H. Lautenschlger, W. Schrter, A. Wanninger, Nowoczesne kompendium chemii,

Warszawa 2007.

Zadanie 7. (01)
Spord wzorw wymienionych poniej wybierz i podkrel wzory wszystkich zwizkw
tworzcych proste krysztay jonowe.
KBr

Al2O3

HCl

CaF2

Na2SO4

CaSO4

PCl3

NH3

NH4HS

Zadanie 8. (01)
Korzystajc z modelu sieci krystalicznej chlorku sodu, okrel warto liczby
koordynacyjnej kationu Na+ w krysztale tej soli.
.......................................................................................................................................................
Zadanie 9. (01)
Aby wyjani budow przestrzenn czsteczki wody i czsteczki amoniaku, przyjmuje si ten
sam typ hybrydyzacji orbitali walencyjnych atomw tlenu i azotu. Dziki obecnoci co
najmniej jednej wolnej pary elektronowej w powoce walencyjnej atomu centralnego
czsteczki obu zwizkw maj zdolno przyczania jonu H+.
Oce, czy ponisze informacje s prawdziwe. Zaznacz P, jeli informacja jest
prawdziwa, lub F jeli jest faszywa.
1.

Kt midzy wizaniami tlen wodr w czsteczce wody jest mniejszy od kta

midzy wizaniami azot wodr w czsteczce amoniaku.

Aby wytumaczy budow przestrzenn czsteczki wody i amoniaku, naley

2. zaoy hybrydyzacj typu sp2 orbitali walencyjnych atomu centralnego
czsteczki.
3.

Wszystkie atomy wodoru w kationie amonowym NH +4 i wszystkie atomy

wodoru w kationie oksoniowym H 3O + s nierozrnialne (rwnocenne).

Strona 4 z 19

MCH_1R

Zadanie 10. (02)

W poniszej tabeli przedstawiono rozpuszczalno chlorku potasu w wodzie w temperaturze
20 C i 40 C.
Rozpuszczalno soli w wodzie, g KCl w 100 g H2O, w temperaturze
20 oC

40 oC

34,2

40,2
Na podstawie: W. Mizerski, Tablice chemiczne, Warszawa 1997.

Oblicz, ile gramw KCl naley doda do 250 gramw nasyconego w temperaturze 20 C
roztworu tej soli, aby po ogrzaniu mieszaniny do 40 C dodana sl rozpucia si
cakowicie, a roztwr pozosta nasycony. Wynik zaokrglij do pierwszego miejsca po
przecinku.
Obliczenia:

Zadanie 11.
Poniej przedstawiono schemat reakcji anionw chromianowych(VI) z kationami cyny(II)
w rodowisku kwasowym.

Cr2O72 + Sn 2+ + H3O+ Cr 3+ + Sn 4+ + H2O

Zadanie 11.1. (02)
Napisz w formie jonowej z uwzgldnieniem liczby oddawanych lub pobieranych
elektronw (zapis jonowo-elektronowy) rwnania procesw utleniania i redukcji
zachodzcych podczas opisanej przemiany.
Rwnanie reakcji utleniania:
......................................................................................................................................................
Rwnanie reakcji redukcji:
......................................................................................................................................................
Zadanie 11.2. (01)
Uzupenij wspczynniki stechiometryczne w poniszym schemacie.

Cr2O72 + Sn 2+ + H3O+ Cr 3+ + Sn 4+ + H2O

MCH_1R

Strona 5 z 19

Informacja do zada 12.14.

Reakcj kwasu azotowego(V) z wodorotlenkiem potasu ilustruje rwnanie:
HNO3 + KOH KNO3 + H2O
Zmieszano 400 gramw wodnego roztworu wodorotlenku potasu o steniu 10% masowych
oraz 400 gramw wodnego roztworu kwasu azotowego(V) o steniu 10% masowych.
Zadanie 12. (01)
Ustal, jaki odczyn mia otrzymany roztwr.
Obliczenia:

Zadanie 13. (02)

Oblicz pH otrzymanego roztworu, jeeli jego gsto jest rwna 1,1 g cm3. Wynik
zaokrglij do pierwszego miejsca po przecinku.
Obliczenia:

Strona 6 z 19

MCH_1R

Zadanie 14. (02)

Oblicz, jaki procent masy otrzymanego roztworu stanowi masa azotanu(V) potasu.
Wynik zaokrglij do pierwszego miejsca po przecinku.
Obliczenia:

Zadanie 15.
Dany jest zbir substancji o nastpujcych nazwach: azotan(III) sodu, chlorek amonu,
etyloamina, metan, metanal, mocznik, tlenek potasu.
Zadanie 15.1. (01)
Napisz nazwy lub wzory tych substancji spord wymienionych powyej, ktre po
dodaniu do wody tworz roztwory o odczynie zasadowym.
......................................................................................................................................................
Zadanie 15.2. (01)
Napisz w formie jonowej skrconej rwnanie reakcji, zachodzcej po dodaniu jednej
z wymienionych substancji do wody, w wyniku ktrej powsta roztwr o odczynie
kwasowym.
......................................................................................................................................................
Zadanie 15.3. (01)
Narysuj wzr elektronowy czsteczki mocznika oznacz kreskami wizania oraz wolne
pary elektronowe.

MCH_1R

Strona 7 z 19

Informacja do zada 16.19.

W celu okrelenia skadu jakociowego dwuskadnikowego stopu glinu i metalu Me
przeprowadzono dwuetapowe dowiadczenie.
Etap 1.: Do 10,0 g stopu dodano nadmiar stonego roztworu wodorotlenku sodu
i zaobserwowano, e cz stopu ulega roztworzeniu, przy czym w reakcji wydziela si
palny gaz, o gstoci mniejszej od gstoci powietrza. Masa nieprzereagowanej czci stopu
wynosia 8,1 g. Otrzymany po oddzieleniu roztworu metal Me poddano dalszym badaniom.
Etap 2.: Do nieprzereagowanego skadnika dodano nadmiar roztworu HNO3 i zaobserwowano
wydzielenie bezbarwnego gazu, ktry u wylotu probwki zmienia barw na brzow.
W powstaym roztworze byy obecne jony Me+. Po ustaniu wydzielania si gazu do roztworu
dodano nadmiar wodnego roztworu wodorotlenku sodu i zaobserwowano pojawienie si
osadu.
Zadanie 16. (01)
Zapisz w formie jonowej skrconej rwnanie reakcji zachodzcej po dodaniu stonego
roztworu wodorotlenku sodu do glinu, jeeli w reakcji powstaje anion
tetrahydroksoglinianowy.
.......................................................................................................................................................
Zadanie 17. (01)
Uzupenij ponisze zdania dotyczce 2. etapu dowiadczenia. Wybierz i podkrel jedno
okrelenie spord podanych w kadym nawiasie.
Bezbarwny gaz wydzielajcy si w reakcji metalu Me z roztworem HNO3 to
(NO / NO2). Oznacza to, e do reakcji uyto (stonego / rozcieczonego) roztworu kwasu.
Zmiana barwy gazu u wylotu probwki jest spowodowana reakcj tego gazu z (O2 / H2).
Zadanie 18. (02)
Na podstawie przeprowadzonego dowiadczenia postawiono hipotez:
Metal tworzcy z glinem opisany stop musi by metalem lecym w szeregu napiciowym za
wodorem. Metalem tym moe by mied.
Oce poprawno hipotezy. Uzasadnij swoj opini przez podkrelenie waciwego
zwrotu w kadym nawiasie i dokoczenie zdania 1. i 2.
Hipoteza (jest / nie jest) poprawna.
1. Metal tworzcy z glinem stop (musi / nie musi) by metalem lecym w szeregu
napiciowym za wodorem, gdy
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
2. Metalem tym (moe / nie moe) by mied, gdy
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................

Strona 8 z 19

MCH_1R

Zadanie 19. (02)

W etapie 2. dowiadczenia zachodz procesy opisane schematem:
Me Me+ Me2O
Otrzymany osad (Me2O) wysuszono w podwyszonej temperaturze i uzyskano 8,7 g suchej
masy. Oblicz mas molow metalu wchodzcego w skad stopu aluminiowego.
Obliczenia:

Informacja do zada 20.21.

Superfosfat to rozpuszczalny w wodzie nawz atwo przyswajalny przez roliny. W celu
otrzymania superfosfatu z saletry norweskiej Ca(NO3)2 zaplanowano dowiadczenie,
ktrego przebieg zilustrowano na poniszym schemacie:
Na PO (aq)

Y
3
4
X
Ca(NO3)2
Ca(H2PO4)2
1
2

Zadanie 20. (02)

Zapisz w formie jonowej skrconej rwnanie reakcji oznaczonej na schemacie numerem
1 oraz w formie czsteczkowej rwnanie reakcji oznaczonej na schemacie numerem 2,
wiedzc, e superfosfat jest jedynym produktem tej reakcji.
Rwnanie reakcji 1.
......................................................................................................................................................
Rwnanie reakcji 2.
......................................................................................................................................................
Zadanie 21. (01)
Roliny przyswajaj fosfor w postaci jonw H 2 PO4 i HPO 24 .
Oce, czy w glebie o odczynie zasadowym zawierajcej du ilo jonw wapnia
i magnezu nawoenie superfosfatem bdzie efektywne. Uzasadnij swoj ocen.
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................

MCH_1R

Strona 9 z 19

Zadanie 22. (02)

Sporzdzono tak mieszanin heksanu i heptanu, w ktrej na jeden mol C6H14 przypadaj dwa
mole C7H16.
Napisz rwnania reakcji zachodzcych podczas cakowitego spalania tej mieszaniny
oraz okrel, jaki jest stosunek liczby moli tlenku wgla(IV) do liczby moli wody
w produktach cakowitego spalania opisanej mieszaniny.
Rwnanie I .................................................................................................................................
Rwnanie II .................................................................................................................................
Stosunek liczby moli n tlenku wgla(IV) : n wody = ...............................................................................
Zadanie 23. (01)
Pewne cykliczne jednopiercieniowe nasycone zwizki organiczne
symetrycznego ketonu i maj mas molow mniejsz ni 60 g mol 1.

izomerami

Napisz wzory pstrukturalne (grupowe) dwch zwizkw organicznych speniajcych

opisane warunki.
Wzr pstrukturalny I substancji:

Wzr pstrukturalny II substancji:

Informacja do zada 24.25.

Przeprowadzono cig reakcji zgodnie z nastpujcym schematem:
etap I
nitrowanie

etap II
NO2

etap III
+

Fe/ HCl

NH3 Cl

OH

NH2

Zadanie 24. (01)

Okrel typ reakcji nitrowania benzenu (addycja, eliminacja, substytucja) oraz jej
mechanizm (elektrofilowy, nukleofilowy, rodnikowy).
.......................................................................................................................................................

Strona 10 z 19

MCH_1R

Zadanie 25. (01)

Napisz w formie jonowej skrconej rwnanie reakcji, ktra zachodzi w etapie III
opisanego cigu przemian.

Zadanie 26.
Nitrowanie benzenu dokonuje si pod wpywem mieszaniny nitrujcej, w ktrej skad
wchodz stony kwas azotowy(V) i stony kwas siarkowy(VI). W mieszaninie tej zachodz
nastpujce reakcje:

H 2 NO3+ + HSO 4
1. HNO3 + H 2SO 4
NO +2 + H 2 O
2. H 2 NO3+
Reakcje te opisuje sumaryczne rwnanie:
NO 2+ + H 3O + + 2HSO 4
HNO3 + 2H 2SO 4
Zadanie 26.1. (01)
Okrel, jak funkcj kwasu czy zasady Brnsteda peni kwas azotowy(V) w reakcji 1.

......................................................................................................................................................
Zadanie 26.2. (01)
Uzupenij ponisze zdania. Wybierz i podkrel jedno okrelenie spord podanych
w kadym nawiasie.

W reakcji nitrowania stony kwas siarkowy(VI) odgrywa podwjn rol. Po pierwsze, jest
jej (katalizatorem / substratem), poniewa w czasie reakcji (ulega / nie ulega) zuyciu.
Ponadto kwas siarkowy(VI) jest substancj (silnie / sabo) wic wod, dlatego zgodnie
z regu przekory jego obecno sprawia, e wydajno tworzenia nitrobenzenu si
(zmniejsza / zwiksza).

MCH_1R

Strona 11 z 19

Zadanie 27. (02)

Pewien zwizek organiczny X o wzorze sumarycznym C5H12O reaguje z sodem, a jednym
z produktw tej reakcji jest wodr. W wyniku utleniania zwizku X tlenkiem miedzi(II)
powstaje optycznie czynny aldehyd, a tlenek miedzi(II) redukuje si do miedzi metalicznej.
Napisz rwnania reakcji zwizku X z sodem i tlenkiem miedzi(II). Zastosuj wzory
pstrukturalne (grupowe) zwizkw organicznych.

Rwnanie reakcji z sodem:

.......................................................................................................................................................
Rwnanie reakcji z tlenkiem miedzi(II):
.......................................................................................................................................................
Zadanie 28.
W wyniku monochlorowania propanu w obecnoci wiata otrzymano dwa izomeryczne
produkty A i B, ktre rozdzielono metodami fizycznymi. Na produkt A podziaano
metalicznym sodem, otrzymujc zwizek C, ktry jest jednym z izomerw o wzorze C6H14.
Z produktu B otrzymano alkohol, z ktrego w reakcji z CuO otrzymano propanal.
Zadanie 28.1. (01)
Uzupenij schemat ilustrujcy proces otrzymywania propanalu z propanu wpisz wzory
pstrukturalne (grupowe) zwizkw organicznych oraz odczynnik wybrany spord
wymienionych poniej.

alkoholowy roztwr NaOH

H3C CH2 CH3

zakwaszony roztwr KMnO4

Cl2

wodny roztwr NaOH

CuO

wiato

H3C CH2 CHO

Zadanie 28.2. (01)

Narysuj wzr pstrukturalny (grupowy) zwizku C i podaj jego nazw systematyczn.
Wzr zwizku C

Nazwa systematyczna zwizku C

Strona 12 z 19

MCH_1R

Informacja do zada 29.30.

Do kolby kulistej wprowadzono 2 mole pewnego ciekego estru R1COOR2, 2 mole wody
i 1 mol bezwodnego ciekego kwasu karboksylowego R1COOH. Naczynie zamknito
korkiem z osadzon chodnic zwrotn i ogrzewano do temperatury T wyszej od temperatury
panujcej w laboratorium. W kolbie zachodzi proces opisany rwnaniem:

R1COOR2 (c) + H2O (c)

R1COOH (c) + R2OH (c)

Reakcj przerwano, kiedy w kolbie ustali si stan rwnowagi dynamicznej. W warunkach

dowiadczenia steniowa staa rwnowagi hydrolizy estru R1COOR2 jest rwna 1,0.
Zadanie 29. (02)
Oblicz, ile moli alkoholu R2OH znajdowao si w kolbie w momencie osignicia stanu
rwnowagi dynamicznej przez ukad.

Obliczenia:

Zadanie 30. (01)

Poniej wymieniono cztery modyfikacje opisanego dowiadczenia.

Wprowadzenie do kolby dwch moli zamiast jednego mola kwasu karboksylowego

R1COOH.
II Wprowadzenie do kolby trzech moli zamiast dwch moli wody.
III Wprowadzenie do kolby jednego mola zamiast dwch moli estru R1COOR2.
IV Wprowadzenie do kolby stonej zasady sodowej.
Spord wymienionych modyfikacji dowiadczenia wybierz te, ktre spowoduj
zwikszenie iloci otrzymywanego alkoholu R2OH w wyniku opisanej hydrolizy estru.
Napisz numery, ktrymi je oznaczono.

......................................................................................................................................................

MCH_1R

Strona 13 z 19

Zadanie 31. (02)

Produktami hydrolizy kwasowej pewnego estru o masie molowej 116 g mol1 s nasycony
alkohol monohydroksylowy i nasycony kwas monokarboksylowy. Wiadomo ponadto, e
wskutek utleniania otrzymanego alkoholu powstaje ten sam kwas karboksylowy, ktry jest
produktem hydrolizy estru.
Napisz wzory pstrukturalne (grupowe) opisanych substancji i podaj ich nazwy.

Wzr pstrukturalny (grupowy)

Nazwa

Ester

Alkohol

Kwas karboksylowy

Informacja do zada 32.34.

Uczniowie porwnywali waciwoci kwasowo-zasadowe i redukujce alkanali i kwasw
alkanowych na przykadzie aldehydu octowego i kwasu octowego. Za pomoc papierka
uniwersalnego zbadali odczyn wodnych roztworw tych zwizkw, a dziki przeprowadzeniu
prby Trommera ich waciwoci redukujce. Wyniki dowiadczenia przedstawili
w poniszej tabeli.

Badany zwizek

Odczyn wodnego roztworu

Waciwoci redukujce

aldehyd octowy

obojtny

tak

kwas octowy

kwasowy

nie

Na podstawie przebiegu dowiadczenia sformuowali nastpujcy wniosek oglny na temat

odczynu i waciwoci redukujcych aldehydw i kwasw karboksylowych:
Alkanale nie ulegaj w wodnych roztworach dysocjacji jonowej, ale maj waciwoci
redukujce. Kwasy alkanowe ulegaj w wodnych roztworach dysocjacji jonowej w sposb
charakterystyczny dla kwasw, ale nie maj waciwoci redukujcych.

Aby potwierdzi ten wniosek, przeprowadzili analogiczne dowiadczenie dla aldehydu

mrwkowego i kwasu mrwkowego. Zaobserwowali, e:
Papierek uniwersalny zanurzony w formalinie (czyli wodnym roztworze aldehydu
mrwkowego) nie zmieni zabarwienia, a zanurzony w wodnym roztworze kwasu
mrwkowego zabarwi si na czerwono. W wyniku ogrzewania formaliny ze wieo
strconym wodorotlenkiem miedzi(II) w rodowisku silnie zasadowym powsta ceglasty osad.
Taki sam efekt dao ogrzewanie wieo strconego wodorotlenku miedzi(II) w rodowisku
silnie zasadowym z roztworem kwasu mrwkowego.

Strona 14 z 19

MCH_1R

Zadanie 32. (01)

Wypenij ponisz tabel wpisz wyniki dowiadczenia z udziaem aldehydu i kwasu
mrwkowego.

Badany zwizek

Odczyn wodnego roztworu

Waciwoci redukujce

aldehyd mrwkowy
kwas mrwkowy

Zadanie 33. (01)

Oce, czy przebieg dowiadczenia z udziaem aldehydu mrwkowego i kwasu
mrwkowego potwierdzi sformuowany przez uczniw oglny wniosek na temat
odczynu i waciwoci redukujcych alkanali i kwasw alkanowych. Odpowied
uzasadnij.

......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
Zadanie 34. (01)
Napisz w formie jonowej rwnanie reakcji aldehydu octowego z odczynnikiem
Trommera. Pamitaj, e reakcja zachodzi w rodowisku silnie zasadowym.

......................................................................................................................................................

MCH_1R

Strona 15 z 19

Zadanie 35. (01)

W celu przygotowania frytek pokrojone ziemniaki smay si w rozgrzanym tuszczu. Skrobia
ulega wwczas czciowej dekstrynizacji, ktra polega na rozpadzie niektrych wiza
-1,4-O-glikozydowych w czsteczkach skrobi.
Otocz kkiem w podanym fragmencie wzoru amylozy jedno wizanie ulegajce
rozerwaniu w czasie obrbki termicznej ziemniakw.
CH2 OH
H
C

CH2 OH

CH2 OH
O

H
OH

C
H

H
OH

H
OH

OH

OH

OH

C
O

C
O

H
C

Zadanie 36.
Niepasteryzowane mleko pozostawione w temperaturze pokojowej zmienia z czasem swoje
waciwoci. Bakterie obecne w mleku przeksztacaj laktoz C12H22O11 w kwas mlekowy
CH3CH(OH)COOH. Wskutek fermentacji mlekowej laktozy nastpuje kwanienie mleka
i jego zsiadanie w postaci skrzepu nazywanego kazein.
Zadanie 36.1. (01)
Uzupenij poniszy schemat, tak aby powstao rwnanie reakcji fermentacji mlekowej
laktozy. Zastosuj wzr pstrukturalny (grupowy) kwasu mlekowego. Pamitaj, e
w reakcji fermentacji mlekowej laktozy uczestniczy woda.

C12H22O11 + ...............................................................................................................................
Zadanie 36.2. (01)
Napisz, stosujc wzr pstrukturalny (grupowy) kwasu mlekowego, rwnanie reakcji
dysocjacji jonowej tego kwasu.

.......................................................................................................................................................
Zadanie 36.3. (01)
Nazwij technik laboratoryjn, dziki ktrej moliwe staje si wyodrbnienie kazeiny
z kwanego mleka.

.......................................................................................................................................................

Strona 16 z 19

MCH_1R

Zadanie 37.
Albumina mleka krowiego jest biakiem globularnym, ktrego polipeptydowy acuch
zwinity jest w kbek. Biako to jest rozpuszczalne w wodzie.
Na podstawie: W. Mizerski, Tablice chemiczne, Warszawa 1997.

Zaprojektuj dowiadczenie, w wyniku ktrego moliwe stanie si potwierdzenie

obecnoci biaka w wodnym roztworze albuminy mleka krowiego.
Zadanie 37.1. (01)
Uzupenij schemat dowiadczenia wpisz nazw potrzebnego odczynnika wybranego
spord nastpujcych:

wieo wytrcony wodorotlenek miedzi(II)

woda bromowa z dodatkiem wodorowglanu sodu
wodny roztwr azotanu(V) srebra z dodatkiem wodnego roztworu amoniaku.
Odczynnik:

wodny roztwr albuminy

mleka krowiego

Zadanie 37.2. (01)

Sformuuj obserwacj, ktra potwierdzi obecno biaka w badanej prbce.

......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................

MCH_1R

Strona 17 z 19

Zadanie 38.
W wyniku dziaania stonego kwasu azotowego(V) na tripeptyd Ala-Ser-Tyr
zaobserwowano powstanie tego osadu. Nastpnie tripeptyd ten poddano czciowej
hydrolizie przebiegajcej zgodnie ze schematem:

Ala-Ser-Tyr + woda dipeptyd + aminokwas

Produkty hydrolizy rozdzielono i ponownie przeprowadzono prb ze stonym kwasem
azotowym(V). Zaobserwowano, e ty osad pojawi si tylko w prbce zawierajcej
dipeptyd.
Zadanie 38.1. (01)
Uzupenij schemat hydrolizy tripeptydu zastosuj trzyliterowe symbole aminokwasw.

Zadanie 38.2. (01)

Uzupenij poniszy schemat, tak aby przedstawia enancjomery aminokwasu
otrzymanego w wyniku opisanej hydrolizy tripeptydu.

lustro

Strona 18 z 19

MCH_1R

BRUDNOPIS (nie podlega ocenie)

MCH_1R

Strona 19 z 19