ISIS, Nowa Konfederacja-65

Internetowy Miesicznik Idei, nr 11 (65)/2015, 4 listopada1 grudnia 2015
W numerze:
www.nowakonfederacja.pl
Zarzdzanie Barbarzystwem
Aleksandra Rybiska . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3
Wdrwka roszczeniowych ludw
Z doktorem Georgem Yacoubem rozmawia Stefan Skowski . . . . . . . . . . . . . . . . 10
Pastwo Islamskie i nowa nauka polityki
Micha Ku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
Zrozumie Bliski Wschd
Witold Repetowicz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22
Granice dialogu
Piotr Kaznowski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28
PiS w butach PO?
Rafa Matyja. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33
Kupieni za byskotki
Stefan Skowski. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37
By albo nie by ikony demokracji
Micha Lubina . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42
Zarzdzanie Barbarzystwem
AleksAndrA ryBiskA
Redaktor Nowej Konfederacji,

publicystka wPolityce.pl
Wprowadzenie prawa szariatu, wcznie z kamieniowaniem i odcinaniem

rk, szo w parze z poprawieniem jakoci usug publicznych i wspprac
z lokalnymi przywdcami plemiennymi
W listopadzie 2001 roku, dwa miesice
po zamachach na World Trade Centre,
James Buchanan, pisarz i byy korespondent na Bliskim Wschodzie, opublikowa
w londyskim The Guardian artyku,
w ktrym kreli wizj triumfalnego wejcia
do Mekki bojownikw Al-Kaidy pod przywdztwem Osamy Bin Ladena. W wizji
Buchanana sunnicki kalifat mia powsta
wanie w ojczynie wroga numer jeden
Stanw Zjednoczonych, Arabii Saudyjskiej,
a nastpnie rozprzestrzeni si na cay
Bliski Wschd.
nazwa, ten sam problem. Islamski terroryzm zagraajcy USA i jej sojusznikom.
Sama nazwa ugrupowania daje jednak
wskazwk, jaki cel mu przywieca. Bin
Laden take traktowa terroryzm jako
krok na drodze do budowy sunnickiego
kalifatu. Nie sdzi jednak, e uda mu si
go utworzy za swego ycia. Al-Kaida bya
i wci jest organizacj rozproszon, zoon z autonomicznych, rozrzuconych po
Bliskim Wschodzie i Afryce Pnocnej
komrek. Bin Laden uprzemysowi terror,
Pastwo Islamskie stawia sobie wysze
cele. Wymaga terytorium i staych struktur
dla legitymizacji swojej wadzy.
Ma dugofalow wizj, wykraczajc
daleko poza mordowanie. Maria radykalnych islamistw, czerpicych inspiracj
z wahhabizmu, z byymi czonkami pozbawionej wadzy przez Amerykanw
irackiej partii Baas, ktrzy wiedz, jak
zorganizowa pastwo policyjne, okaza
si bardzo efektywny. PI dy do ustanowienia kalifatu czcego elementy nowoczesnego pastwa z oczyszczonym
z modernistycznych wpyww salafickim
Wysze cele Pastwa Islamskiego
Dzi, czternacie lat pniej, Bin Laden

nie yje, Al-Kaida jest cieniem samej
siebie, a zamiast Arabii Saudyjskiej rozdarte krwaw wojn domow Irak i Syri
podbija Pastwo Islamskie (PI) pod przywdztwem samozwaczego kalifa Ibrahima, czyli Abu Bakr al-Bagdadiego. Dla
strategw w Waszyngtonie niewiele si
zmienio. Pastwo Islamskie jest dla nich
kolejn organizacj terrorystyczn. Inna
3
islamem (z arab. al salaf al salih poboni

przodkowie), najpierw w Iraku i Syrii,
przekraczajc ustanowion przez francuskich i brytyjskich kolonizatorw lini
SykesaPicota, ktra dla Arabw jest
symbolem imperialnej dominacji Zachodu,
a nastpnie na caym Bliskim Wschodzie.
w szeregach PI wprowadzia do jego ideologii elementy arabskiego nacjonalizmu,

opartego na hasach jednoci Arabw.
Niektrzy wrcz twierdz, e ruch, ktrego
celem jest zakotwiczenie politycznego
islamu w wiecie zdominowanym przez
pastwa narodowe, nie jest niczym innym
ni starym reimem Baasistw, tyle e
ubranym w hidab.
Nieczyci bracia w wierze
Dawla, czyli pastwo
Celem Pastwa Islamskiego nie jest jednak, jak byo w przypadku Al-Kaidy, zniszczenie Zachodu, nawet jeli groby podbicia Rzymu oraz cinanie gw zachodnich
zakadnikw s czci jego propagandy.
Dihadyci PI chc zjednoczy wiat arabski pod jedn wadz, usuwajc po drodze
wszystkich kafir, niewiernych, do ktrych
zaliczaj nie tylko chrzecijan, jazydw,
szyitw i alawitw, lecz take umiarkowanych sunnitw. Taktyka zwana takfir,
polegajca na uznaniu braci w wierze za
nieczystych, za apostatw, co pozwala
ich nastpnie zabi, suy do tumienia
oporu na podbitych przez PI terytoriach.
Jest to przede wszystkim wojna wewntrz islamu, jej to stanowi cigncy
si od drugiej poowy VII wieku konflikt
midzy sunnick wikszoci a szyick
mniejszoci. W islamie nie ma podziaw
wynikajcych z rnic dogmatycznych.
Sunnitw i szyitw dziel kwestie polityczne, interpretacja prawa, a nade wszystko spr o przywdztwo po mierci Mahometa. Dla szyitw sunnici s uzurpatorami. Konflikt ten, za spraw wojny
w Syrii, zastpi dzi konflikt arabsko-izraelski, stajc si gwn aren walk na
Bliskim Wschodzie. Na to to nakada si
element etniczny. Sunnicki blok jest zarazem blokiem arabskim. Iraczycy to
Persowie, a Alawici, cho s etnicznymi
Arabami, nie s za takich uznawani przez
sunnitw. Obecno dziaaczy partii Baas
Oczywicie PI nie przyznaje si do nacjonalistycznych elementw w swojej ideologii. W pimie, ktre wydaje, Dabiq,
dzieli wiat na dwa wrogie obozy: Dar alKufr (domen niewiernych) oraz Dar alIslam (domen islamu), ponad granicami
i narodowymi tosamociami. Pojcia te
nie pochodz z Koranu, lecz zostay wymylone przez islamskich prawnikw
w okresie muzumaskich podbojw, niemal sto lat po mierci Mahometa. Jednoczenie w artykuach publikowanych w tym
samym pimie, autorstwa brytyjskiego
zakadnika Johna Cantliego, dihadyci
chwal si, e nie s ju tylko ruchem,
ale pastwem, zjednoczonym pod jedn
flag.
Najwiksze zagroenie stanowi dla
bliskowschodnich reimw, szczeglnie
tych sunnickich, jak Katar czy Arabia
Saudyjska, ktre pocztkowo ich wspieray,
traktujc jako narzdzie do osabienia
geopolitycznych ambicji Iranu. Tymczasem
Pastwo Islamskie chce te reimy zastpi.
Jego bojownicy nie s zalepionymi religijnymi fanatykami. W przeciwiestwie
do Bin Ladena i jego zwolennikw, ktrzy
czcili mczestwo jako form posuszestwa Bogu, dajcemu nagrody w niebie,
PI chce przede wszystkim ziemskiej wadzy. Bojownicy Pastwa islamskiego zamiast walczy na mier i ycie, wycofuj
4
si z bitwy, gdy staje si jasne, e nie

maj szans na zwycistwo. Maj take do
swojej dyspozycji militarnych strategw
z armii Saddama Husajna. W styczniu
2015 roku, gdy prowadzona przez USA
koalicja przeciwko PI zacza bombardowa pozycje Pastwa Islamskiego w Iraku,
bojownicy otrzymali rozkaz, by si wycofa
i przenie do Syrii. Dziki tej taktyce
midzy styczniem a sierpniem br. udao
im si podwoi liczb podbitych terytoriw
w Syrii.
dowody osobiste, prowadzi administracj,

ciga podatki, wypaca pensje i emerytury
oraz zapewnia mieszkacom bezpieczestwo.
Jedyny obroca sunnitw
W czerwcu 2014 roku, po podbiciu irackiego Mosulu i czci otaczajcej go prowincji Niniwa, dihadyci otworzyli bank,
opracowali budet dla miasta, a nastpnie
wrczyli jego mieszkacom 16-stronnicowy
kontrakt miejski [wathiqat al-madina],
w ktrym zobowizali si do zapewniania
im bezpieczestwa, edukacji, ochrony
zdrowia, oczyszczania ciekw oraz pomocy najbiedniejszym.
Wprowadzenie prawa szariatu, wcznie z kamieniowaniem i odcinaniem rk,
szo w parze z poprawieniem jakoci usug
publicznych, jak i wsppracy z lokalnymi
przywdcami plemiennymi. W przeszoci
brak poparcia lokalnych watakw znacznie utrudnia dziaalno Al-Kaidzie. PI
najwyraniej chce unikn bdw swoich
poprzednikw. Dihadyci na zajtych
przez siebie terytoriach nie morduj bezmylnie kogo popadnie. Dziaaj racjonalnie. Oszczdzaj potrzebnych im fachowcw. Lekarze, urzdnicy i akademicy
mog zachowa swoje stanowiska, jeli
s gotowi podporzdkowa si nowym
zasadom. I dokona poprzez swoj prac
zadouczynienia za wczeniejsz wspprac z wrogiem, czyli ustanowionym
w Bagdadzie przez Amerykanw szyickim
rzdem Nuriego al-Malikiego.
Mordy, gdy maj miejsce, su konsolidacji wadzy. PI opiera si przy tym
na opracowanej przez jednego z ideologw
Al-Kaidy strategii pod tytuem Zarzdzanie Barbarzystwem. Abu Bakra Naji
uwaa, e zabjstwa s koniecznoci
na drodze do ustanowienia kalifatu. Bru-
kobiety mog prowadzi
samochody, a dziewczynki
uczy si. Pastwo islamskie

chwali si swoimi szkoami
i uniwersytetami dla kobiet.

Pi chce stworzy pene
spoeczestwo
Maria redniowiecznej wizji islamu

z ide pastwow moe si wydawa absurdalny. Jednak sia przycigania Pastwa Islamskiego stale ronie, odkd
w czerwcu ubiegego roku dihadyci proklamowali utworzenie swojego dawla,
czyli pastwa, na czci terytoriw Iraku
i Syrii. PI dziaa racjonalnie, czc brutaln przemoc ze sprawn administracj,
co paradoksalnie po latach wojny, zagranicznych interwencji i niepewnoci
zwiksza u miejscowej ludnoci poczucie
stabilnoci. Kalifat, ktry Pastwo Islamskie chce ustanowi, ma by pastwem
opartym nie na dyktaturze, lecz na przyzwoleniu spoecznym. Na zajtych przez
siebie terenach PI stanowi prawo, wydaje
5
talno PI jest celow strategi polityczn,

majc zmusi sunnitw, by si do niego
przyczyli. Iraccy szyici, zastraszeni mordercz kampani PI, mszcz si na sunnitach, ktrych uwaaj za kolaborantw.
Ci nie maj innego wyjcia ni szuka
schronienia u dihadystw, bez wzgldu
na to, czy popieraj ideologi Pastwa
Islamskiego, czy nie. To pozwala mu
przedstawia si jako jedyny obroca
sunnitw w regionie. Masowe mordy PI,
starannie zainscenizowane, sfilmowane
i rozsyane w wiat za pomoc mediw
spoecznociowych, maj take wywrze
presj na Zachodzie, zmusi go, jak twierdzi al-Bagdadi, do porzucenia wojny zastpczej rkami muzumanw i wycofania
si z regionu.
O tych, ktrzy im si podporzdkuj,
dihadyci dbaj. Wraz z obrazami brutalnych mordw do wiata docieraj obrazy umiechnitych bojownikw bawicych si z kotkami i szczliwych kobiet
w burkach, lepicych garnki i talerze z gliny. Departament medialny PI prowadzi
Syryjczyk urodzony we Francji, szkolony
w USA, ktry zatrudnia armi dziennikarzy
i fotografw. Prbuje on przedstawi rodzcy si kalifat jako szczliwy dom dla
wszystkich muzumanw.
W syryjskim Rakka, ktre ma sta
si stolic przyszego kalifatu, Pastwo
Islamskie uruchomio transport publiczny,
otworzyo urzdy pocztowe, biuro ochrony
konsumentw (sic!) oraz nowy targ, by
chopi mieli gdzie sprzedawa swoje towary. Dihadyci naprawili take linie
elektryczne i zaczli pobiera opaty za
prd oraz naoyli podatki na niektre
produkty, na przykad na benzyn. Kontynuowali take operacj tamy Tishrin
na syryjskiej czci Eufratu. Zniszczone
przez dziaania wojenne drogi s naprawiane, a banki zarzdzane przez PI udzie-
laj najuboszym kredytw bez oprocentowania. Korupcja jest surowo karana.

Wypacana jest nawet pomoc dla nowoecw.
Podatki rozdaj biednym
Pastwo Islamskie jest silnie scentralizowan organizacj. Panuje w nim, jeli

wierzy relacjom uwolnionych bd wykupionych zakadnikw, elazna dyscyplina. Kieruje nim al-Bagdadi wraz z dwoma zastpcami. Obaj s byymi wysokimi
rang czonkami partii Baas. Abu Muslim
al-Turkmani piastowa wysokie stanowisko
w wywiadzie wojskowym Saddama, a Abu
Ali al-Anbari by generaem w irackiej
armii. Bagdadi pozna obu w Camp Bucca,
wizieniu ustanowionym przez Amerykanw po inwazji na Irak. To tam zawizay si relacje midzy pozbawionymi
wadzy i przyszoci ludmi irackiego dyktatora a sunnickimi fanatykami.
PI jest dalej podzielone na rzd,
rad wojskow, zdominowan przez Baasistw, rad edukacyjn oraz rad Szury,
w ktrej zasiadaj duchowni, penicy
rwnie funkcj sdziw sdw szariackich. Rozdzia midzy religi a pastwem
nie istnieje; ideologia PI jest oficjaln
doktryn pastwow. Terytoria podbite
s dzielone na prowincje, a te z kolei na
powiaty. Kad prowincj zarzdza gubernator, ktry otrzymuje instrukcje z centrali. W kadym powiecie dziaaj sdy
administracyjne, urzdy pracy i rozbudowany aparat bezpieczestwa, ktrym
steruj dawni agenci Saddama. Siy policyjne na okupowanych terytoriach s
wcielane do PI.
Na czci podbitych przez Pastwo
Islamskie terytoriw w Iraku i Syrii, ze
wzgldu na due osabienie rzdu centralnego, czsto od dawna nie dziaaa
6
policja ani wymiar sprawiedliwoci. Sdy

szariackie ustanowione przez PI s wic
bardzo popularne. Rozstrzygaj szybko
i jak twierdz miejscowi mieszkacy
zwykli petenci s traktowani przez nie na
rwni z bojownikami PI. Przestpstw
praktycznie nie ma, ze wzgldu na drakoskie kary. W syryjskim Aleppo podatki
zwane zakat s zbierane i nastpnie rozdawane biednym. Nauczyciele po wielu
miesicach otrzymali w styczniu pensje.
Wypacio je PI z zyskw ze sprzeday
ropy, pochodzcej ze zdobytych pl naftowych. Kobiety mog prowadzi samochody, a dziewczynki uczy si. Pastwo
Islamskie wrcz chwali si swoimi szkoami i uniwersytetami dla kobiet. Rekrutacja kobiet nie jest przypadkowa. PI chce
stworzy pene spoeczestwo.
Program nauczania jest wzorowany
na Arabii Saudyjskiej, kolebce wahhabizmu. W czerwcu PI postanowio pj
o krok dalej na drodze do pastwowoci
i ogosio wprowadzenie wasnej waluty,
islamskich dinarw, zotych, srebrnych
i miedzianych. W padzierniku w graniczcym z Syri miecie Gaziantep turecka
policja aresztowaa szeciu mczyzn, ktrzy bili monety dla PI.
czeniem zyskw i strat, dochodw ze

sprzeday ropy oraz biecymi wydatkami.
W marcu 2015 roku Pastwo Islamskie odnotowao przychody w wysokoci
2 miliardw dolarw, z nadwyk w wysokoci 250 milionw dolarw. Paradoksalnie zyskao na embargu naoonym
przez UE i USA na eksport syryjskiej
ropy. Zamiast od Baszara al-Asada interesanci, do ktrych naley jakoby Turcja,
Obecnie Pi kontroluje teren
rozmiarw Wielkiej Brytanii
i ma do swojej dyspozycji
midzy 30 a 100 tys.
bojownikw
kupuj czarne zoto od dihadystw. Zniszczenia dokonane przez naloty na syryjskie

pola naftowe w Deir ez-Zor PI zrekompensowao sobie zdobyciem Palmyry,
gdzie znajduj si dwa pola gazowe i kopalnia fosforanu. Pozostae dochody pochodz z rabunkw, haraczy ciganych
z handlarzy, podatkw, opat za drogi
i mosty oraz z handlu niewolnikami.
Iracki rzd usiuje walczy z Pastwem Islamskim, nie wypacajc pensji
urzdnikom, nauczycielom, lekarzom i pielgniarkom oraz pracownikom pastwowych firm, yjcych na okupowanych
przez PI terytoriach. Skazuje tym samym
ponad 400 tys. ludzi na wsparcie PI.
Wielu yje z jamuny rozdawanej przez
bojownikw. Pensje, ktre wczeniej otrzymywali, byy ostatni wizi czc ich
z irackim rzdem. Teraz i ta wi znikna.
Ostatnim kalifatem na Bliskim
Wschodzie byo imperium osmaskie,
ustanowione w XVI wieku i rozbite w na-
Dobrzy gospodarze
Obecnie PI kontroluje teren rozmiarw

Wielkiej Brytanii i ma do swojej dyspozycji
midzy 30 a 100 tys. bojownikw, z ktrych jedna trzecia pochodzi z zagranicy.
21 procent to Libijczycy, reszta to Tunezyjczycy, Saudyjczycy, Jordaczycy, Egipcjanie, Libaczycy oraz Turcy. Zachodni
bojownicy stanowi tylko niewielki procent
armii dihadystw. Co roku w marcu rada
ekonomiczna Pastwa Islamskiego publikuje raporty relacjonujce jego postpy
w budowaniu kalifatu. Wcznie z wyli7
stpstwie I wojny wiatowej przez zachodnich kolonizatorw. Dla wielu muzumanw nie byo ono jednak prawdziwym kalifatem, bo jego wadcy nie byli
Kurajszytami, czonkami plemienia proroka. Pastwo Islamskie jest dla nich namiastk prawdziwego kalifatu. Po cichu
wic popieraj dziaania dihadystw. Jak
wynika z sondau przeprowadzonego
w Arabii Saudyjskiej przez katarsk telewizj Al-Dazira, 92 procent Saudyjczykw
uwaa, e PI dziaa zgodnie z zasadami
islamu i prawem szariatu. Kolejny sonda
przeprowadzony w krajach sunnickich
Bliskiego Wschodu da podobny wynik:
81 procent poparo PI w jego deniach
do pastwowoci.
gumentowa, i niektrzy eksperci to robi,

e przemoc, ktr Pastwo Islamskie rozptao, w kocu je zniszczy. Jestem innego
zdania. Kalifat tworzony przez PI jest
pastwem zbrodniczym, amoralnym, ale
wysoce funkcjonalnym. Na dodatek brakuje alternatywy. Sunnici w Iraku s
wrogo nastawieni do szyickiego rzdu
w Bagdadzie, a Baszar al-Asad jest tak
samo znienawidzony, jak walczca z nim
Wolna Armia Syryjska.
Moe PI jest okrutne, ale stosuje
prawo Boskie. Zodziejowi odcinaj rce,
a cudzoonika kamienuj taki argument czsto da si usysze z ust tych,
ktrzy yj pod jego jarzmem. Ten sentyment nie jest zreszt niczym nowym. Podobnie byo w przypadku talibw w Afganistanie. Cho Afgaczycy si ich bali,
szanowali ich. Bo walczyli z korupcj
i stworzyli zarodek stabilnego pastwa.
Jak twierdzi Hassan Hassan, analityk,
ktry napisa ksik o Pastwie Islamskim (Inside the army of terror Wewntrz armii terroru): jeli ludzie trzymaj si regu, mog prowadzi na okupowanych przez PI terenach normalne
ycie.
Wedug Andrew F. Marcha, politologa
z Yale, Pastwo Islamskie z czasem moe
sta si normalnym pastwem, w ktrym
proste reguy organizacji ycia spoecznego
wzorowane na wczesnej epoce islamu zostan zastpione prawem pozytywnym
i biurokratyczn administracj.
Powstanie kalifatu zmienioby oczywicie cakowicie kruch rwnowag si
w regionie i stanowioby ogromne wyzwanie geopolityczne. W pierwszym rzdzie dla USA, bowiem zagraaoby bezporednio interesom gwnego sojusznika
Waszyngtonu, Arabii Saudyjskiej. Na Bliskim Wschodzie midzy szyitami i sunnitami toczy si obecnie gra o sumie ze-
Na drodze do kalifatu
Abu Bakra Naji, czowiek Al-Kaidy, ktry

by bardziej nacjonalist ni islamist i na
ktrego strategii opiera si Pastwo Islamskie, uwaa, e fanatyczna wiara jest nieracjonalna, nie moe wic prowadzi do
sukcesu w walce o kalifat. Mona j jednak
wykorzysta do tego, by zdoby poparcie
wrd sunnitw. W Zarzdzaniu Barbarzystwem argumentuje, e naley zaatakowa sabe wewntrznie pastwa
i osabi je dodatkowo tytuowym barbarzystwem, a nie bd w stanie si duej
broni. Prni powsta po tych pastwach naley nastpnie wypeni, dostarczajc te same usugi oraz opiek,
ktrych one dostarczay. Klasyczna funkcja
pastwa poczona z prawem szariatu
zrodzi w kocu kalifat.
Al-Kaida nie potrafia wprowadzi
strategii Najiego w ycie. Robi to za to
z sukcesem Pastwo Islamskie. I jeli
nie pojawi si skuteczna kontrstrategia,
PI speni w kocu swoj misj. Poparcie
sunnitw ju ma. Mona oczywicie ar8
rowej, w ktrej zysk jednego gracza oznacza strat drugiego. Prym w tej grze wiod
Rijad i Teheran. Samo istnienie kalifatu
rzuci wyzwanie Saudom. Pastwo Islamskie nie ukrywa, e aspiruje do przewodzenia sunnitom w regionie. Dlatego bogate w rop naftow kraje Zatoki Perskiej
stanowi dla niego istotny cel. Ciar
konfliktu moe si wic przesun i do
wojny sekciarskiej moe doj konflikt
wewntrzsunnicki.
Kalifat stanowiby take ogromne
wyzwanie dla Rosji. Jednym z gwnych
celw dihadystw jest obalenie wspieranego przez Moskw reimu w Damaszku.
Ta logika ekspansji moe wcign
Moskw w wojn, ktrej nie moe wygra.
Przyszy kalifat byby oczywicie take
duym zagroeniem dla Iranu; granice
kalifatu przylegayby bowiem bezporednio
do szyickiego pksiyca, tej czci Bliskiego Wschodu, w ktrej szyici stanowi
wikszo. Tu rwnie istnieje zatem
potencja do zaostrzenia si konfliktu,
bowiem Teheran bdzie zmuszony stan

stanowczo w obronie szyitw, ktrym
przyszo y pod sunnickim okupantem.
Zawi si nowe sojusze, a stare
upadn. Jeli Kurdom uda si utrzyma
tereny, ktre obecnie kontroluj, mog
wykorzysta sytuacj do utworzenia wasnego pastwa, co zapewne spotka si ze
zdecydowan reakcj Ankary. Jeli im si
to nie uda, i reim w Syrii upadnie, nowy
kalifat bdzie graniczy bezporednio
z Turcj, do ktrej ju przelewa si
przemoc.
PI buduje te przyczki w innych
krajach arabskich i w krajach Afryki Pnocnej, ktre s wewntrznie osabione.
W Jordanii, Jemenie, Libii i w Egipcie,
na pwyspie Synaj. Od jakiego czasu
infiltruje take osabiony przez wewntrzny
spr midzy szyitami a sunnitami Liban.
Konsekwencj bdzie pogbienie
i rozlanie si konfliktu, poza granice Iraku
i Syrii i poza granice Bliskiego Wschodu.
Wdrwka roszczeniowych ludw

Z doktorem Georgem yacoubem
rozmawia stefan skowski
GeOrGe yAcOuB
Orientalista, pracownik Katedry Arabistyki i Islamistyki

Uniwersytetu Warszawskiego
Jakakolwiek propaganda dihadu powinna by zakazana, szkoy koraniczne, bdce czsto wylgarni radykalizmu, powinny by cile kontrolowane
Stefan Skowski: W zwizku ze wspczesn wdrwk ludw wielu Europejczykw obawia si, e muzumascy uchodcy nie bd si atwo
asymilowa. Z sonday wrd imigrantw wynika, e wielu z nich nie
akceptuje porzdku polityczno-kulturowego w Europie.
George Yacoub: To prawda, cho z pewnoci wikszoci odpowiada to, e pastwa europejskie im pomagaj. Oni s
bardzo roszczeniowi, wielu z nich uwaa,
e nie tylko maj prawo do otrzymania
pomocy, ale rwnie e my mamy obowizek im j zapewni. Wrd tych roszcze s nie tylko dania materialne, lecz
take zapewnienie wolnoci sowa i sumienia w moliwie szerokim ich sensie.
Oni do dobrze znaj prawo europejskie
i wszystkie moliwe luki prawne.
Skd bierze si ta roszczeniowo?
10
W islamie wszystko, co robisz, moe znale uzasadnienie w Koranie lub w wypowiedziach Proroka. Znam mieszkajcych
w Europie Syryjczykw, ktrzy uwaaj,
e to normalne, e oni wszystko wykorzystuj, co tu dostaj. To jest ziemia
Boga, czyli de facto naley si muzumanom. Niektrzy uwaaj, e nie naley
traktowa wiadcze socjalnych jako zapomogi, tylko jako danin dizj ktr
chrzecijanin powinien paci muzumaninowi. Psychicznie czuj, e jest wszystko
w porzdku. Rzecz jasna nie wszyscy
uchodcy s muzumanami i nie wszyscy
muzumanie w ten sposb do tego podchodz.
Ale w Stanach Zjednoczonych ten problem nie wystpuje. Tam nie tworz
si getta muzumaskie, cho wyznawcw islamu jest tam take wielu. Czy
to wynika z rnicy w polityce spoecznej?
w Syrii, cho wadza Pastwa Islamskiego w tym kraju i w pnocnym

Iraku umacnia si. Czy kiedy przedstawiciel ISIS bdzie przemawia przed
Zgromadzeniem Oglnym ONZ?
Czciowo tak, ale nie generalizowabym.

Ludzie powyej 50. roku ycia przyjedaj
do Europy ze wiadomoci, e nic tu nie
bd robili. Pewne grupy przyjedaj
z pen wiadomoci, e obowizkiem
pastwa jest zapewnienie im rodkw do
ycia. Ale jest i wielu takich, ktrzy nie
chc opiera si na zapomogach. Wczoraj
spotkaem si z trzema modymi chopakami, ktrzy uciekli z Syrii i chc studiowa i pracowa. Nard amerykaski
jest mody i powsta na skutek imigracji
z caego wiata. Tosamo amerykaska
nie jest podobna do tosamoci francuskiej, niemieckiej czy brytyjskiej. W Europie popeniono spore bdy w stosunku
do imigrantw postkolonialnych. Do lat
60. nie mwiono o Algierczyku czy Marokaczyku muzumanin, tylko z Maghrebu. Tym ludziom nie zapewniono
moliwoci asymilacji. Pozwolono im pozosta w swoich gettach.
Nie sdz. Ten twr nie wytrzyma prby

czasu, jednak pokonanie ISIS bdzie
trwao dugo. Tu nie chodzi tylko o kwestie
militarne, bo gdyby Amerykanie i Rosjanie
zdecydowali si na wspprac, likwidacja
ISIS mogaby trwa tyle, ile powiedzmy
pokonanie III Rzeszy w czasie II wojny
wiatowej. Znacznie duej potrwa jednak
zniszczenie podstaw, na ktrych zbudowane jest to pastwo. Jest niemal pewne,
e na gruzach ISIS powstanie w przyszoci
co podobnego.
niektrzy uwaaj, e nie
naley traktowa wiadcze

socjalnych jako zapomogi,
A to nie uatwia ich uobywatelnienia.

Jak zwalcza negatywne tendencje
wynikajce z powstawania tych spoecznoci rwnolegych?
tylko jako danin dizj

ktr chrzecijanin
powinien paci
Jakakolwiek propaganda dihadu powinna

by zakazana, szkoy koraniczne, bdce
czsto wylgarni radykalizmu, powinny
by cile kontrolowane. W tym wychowaniu religijnym s elementy antyzachodnie, nawet umiarkowany muzumanin
nie tak atwo zaakceptuje porzdek prawno-moralny w Europie. Dlatego wyznawca
islamu powinien si zastanowi, czy kraj,
w ktrym ludzie pij alkohol, jedz wieprzowin i nie karz za homoseksualizm,
jest krajem dla niego wymarzonym.
muzumaninowi
Dlaczego?
ISIS opiera si na wielowiekowej tradycji

edukacji i wychowania w krajach arabsko-muzumaskich. To kwestia stosunku
do Innego. Nie chc nazywa tego rasizmem, ale tu chodzi o przekonanie, e
skoro jestem muzumaninem, to jestem
lepszy ni ten Inny, a to daje mi prawo
do pokonania Innego. To nie tylko problem
Syrii czy Iraku, lecz take Afganistanu
czy Pakistanu.
Pki co jednak przymykaj oko na te

nasze grzechy. W duej mierze dlatego, e cigle trwa wojna domowa
11
Ten Inny ma by pokonany u siebie

czy to podejcie zakada take co
w rodzaju islamskiego imperializmu?
cijan i muzumanw, nawet w tak stosunkowo owieconym pastwie, jakim

bya Syria po uzyskaniu niepodlegoci.
Na przykad w edukacji Koran jest obecny
wszdzie. Ja nie chodziem na lekcje religii
muzumaskiej, ale same lekcje jzyka
arabskiego s naszpikowane wersetami
z Koranu i wypowiedziami Proroka, jako
wzorem jzyka arabskiego. To pozwala
na szerzenie islamskiej propagandy. Inny
przykad: nie tylko tradycja, lecz take
prawo zakazywao maestw mieszanych.
W praktyce oznaczao to, e chrzecijanka
moga polubi muzumanina, ale muzumanka chrzecijanina ju nie. To przekadao si te na relacje midzyludzkie:
co innego mwio si na zewntrz, a co
innego w domu.
Imperializm wymaga hegemonii i przywdztwa. Tego w islamie nie ma. Islam

ma dwch przedstawicieli: Arabi Saudyjsk, jako stranika miejsc witych
islamu, i Iran, jako stranika witych
miejsc szyizmu. Ale to przedstawicielstwo
symboliczne, tu nie ma mowy o pastwowej supremacji. Z drugiej strony Pastwo
Islamskie jest esencj wielowiekowej tradycji wychowania i elementw tsknoty
do wielkoci dawnego imperium arabsko-muzumaskiego, powrotu do rde
kalifatu. Imperializm nie potrzebuje adnej
religii w przeciwiestwie do kalifatu,
ktry nie ma racji bytu bez islamu.
Co si mwio w domach?
Jako syryjski chrzecijanin by Pan

jednym z Innych. Odczuwa Pan to poczucie wyszoci muzumanw?
Z Syrii wyjechaem do Polski w 1971 roku,

by studiowa archeologi rdziemnomorsk, pniej doktoryzowaem si
w dziedzinie orientalistyki. Zanim opuciem moj ojczyzn, mieszkaem w miecie, ktre byo specyficzne. Wikszo
mieszkacw Al-Hasaka to chrzecijanie,
to zreszt mode miasto, powstae po
1920 roku. Nie miao autochtonw, tam
kady pochodzi skd. I ci ludzie do dzi
stanowi jedno: obecnie swojego miasta
przed Pastwem Islamskim broni chrzecijasko-kurdyjsko-arabskie jednostki
samoobrony.
To zaley od pokolenia. Jestem potomkiem

chrzecijan, ktrzy uciekli z obecnych
terenw Turcji przed pogromem, moja
Babcia od strony matki bya Ormiank.
Dlatego jej pokolenie przestrzegao mnie
przed muzumanami. Z kolei moi rodzice
przyjanili si z wyznawcami islamu, cho
z pewnoci nie usyszy Pan z ich ust
dobrego sowa o islamie. Ale ju moje
pokolenie si otworzyo, zarwno chrzecijanie, jak i muzumanie, wrcz mialimy si z tej niechci starszych do
siebie nawzajem na przykad z tego, e
dla muzumanw widok kobiety w krtkim
rkawku czy bez chusty na gowie to
niemal pornografia. W duym uproszczeniu religia bya prywatn spraw.
Tak, ale oczywicie nie wyobraajmy sobie

tego ycia jako sielanki. Porzdek prawny
narzuca asymetri w traktowaniu chrze-
Raczej nie. Kady w tym miecie by tak

tutejszy, jak i nietutejszy. Kady przyby
Czyli ycie razem jest moliwe?
Moe dlatego, e muzumanie byli

w mniejszoci?
12
skd, kady szuka lepszego ycia a to

mona znale jedynie dziaajc razem.
Nie byo adnych gett, a symbolem tego
wspycia by bazar, gdzie obok siebie
sprzedawali chrzecijanie i muzumanie.
Muzumanki chodziy do chrzecijaskich
ginekologw, bo znakomita wikszo lekarzy to byli chrzecijanie i m, ojciec
czy brat rozumieli, e ten czowiek leczy
ich on, crk czy siostr, a nie traktuje
jak obiekt podania.
cijanin, ktry jest autochtonem na tych

terenach, staje si ciaem obcym. To zaowocowao Pastwem Islamskim, ktre
jest niechcianym produktem ubocznym
dziaa Arabii Saudyjskiej, Iranu, skutkiem
instrumentalnego potraktowania religii
przez Amerykanw i Rosjan.
Sami Syryjczycy mogli by jednak odporni na wahabick propagand. Ale
moe problemy w relacjach muzumasko-chrzecijaskich zaczy si
wczeniej, ni pojawio si ISIS?
Mwi Pan, e Al-Hasaka bya specyficzna. Czyli w innych rejonach Syrii

byo inaczej?
Polska powinna si do
Niekoniecznie. Uciskanie mniejszoci religijnych i etnicznych byo zakazane, trudno byo sobie wyobrazi, by kto otwarcie
publicznie krytykowa chrzecijastwo.
I to byo odbierane jako co naturalnego.
Ten eksperyment przez par dobrych lat
si udawa, lecz zosta brutalnie zgwacony
przez Hafiza al-Asada, zmarego prezydenta Syrii.
odbudowy syrii dooy, bo

razem z Amerykanami
wesza do iraku, co jest
jedn z przyczyn obecnego

chaosu na Bliskim
Wschodzie
W jaki sposb?
Grubo wczeniej, w momencie rewolucji islamskiej w Iranie, ktra spowodowaa eufori w wiecie muzumaskim. Wtedy zacza si jednostkowa emigracja chrzecijan z Syrii. Ale najbardziej
widoczne stao si to podczas arabskiej
wiosny. Jej hasa pocztkowo nie byy religijne, dopiero pniej zaczy si wybitnie
islamskie hasa antyrzdowe. To wynika
by moe z tego, e rzdzi przedstawiciel
mniejszociowej grupy wewntrz islamu,
alawityzmu, a wikszo Syryjczykw to
sunnici. Wtedy chrzecijanie zaczli si
coraz bardziej obawia.
Podwaliny tego, co teraz mamy, powstay

w pocztku lat 70. XX wieku, kiedy Asad
przej wadz w Syrii. O ile w Syrii muzumanie, chrzecijanie i przedstawiciele
innych wierze zaczynali si akceptowa,
o tyle nagle do gry wszed element saudyjski. Jak mogo doj do tego, e dwa
lata temu prezydent Baszar al-Asad pochwali si, e od lat 70. zbudowano w Syrii
18 tys. meczetw i 250 instytutw szariatu?
Rzd Asada nie miaby na to pienidzy
robiono to za pienidze saudyjskie i za
cen wpuszczenia do Syrii propagandy
wahabickiej. A ona nakazuje powrt do
rde. Tam, gdzie s rda, nie ma
miejsca dla innowiercw. Tak wic chrze-
Jednak jeli muzumanin ucieka z Syrii

przed Pastwem Islamskim, mona
13
zakada, e nie popiera radykalnych

form islamu.
Jaka powinna by nasza odpowied

na to zjawisko?
Bardzo wielu muzumanw nie akceptuje

ISIS. Tym niemniej islam jest religi doczesn i duchow, ingeruje we wszystkie
dziedziny ycia. W kontekcie obecnej
fali uchodcw, mae grupy muzumaskie
mog nawet by wzbogaceniem kultury,
do ktrej przybywaj. Ale jeli mamy do
czynienia z fal, ktra identyfikuje si
z islamem, a nie z pastwem, z ktrego
pochodzi, to bdziemy mie kopot, poniewa mona spodziewa si, e jednym
z pierwszych postulatw tych ludzi bdzie
budowa meczetw, na ktre nie maj pienidzy. Chtnie sfinansuje je Arabia Saudyjska i tu wracamy do elementu, ktry
ley u rde problemw z islamem na
Bliskim Wschodzie, czyli wahabickiego.
Przede wszystkim naley leczy chorob,

a nie jej objawy. Dlatego licz na zgod
midzy USA a Rosj w kwestii pokonania
ISIS. Miliardy wydawane na wojn midzy
poszczeglnymi ugrupowaniami walczcymi w Syrii mona by wyda na odbudow kraju. Take Polska powinna si do
tego dooy, bo razem z Amerykanami
wesza do Iraku, co jest jedn z przyczyn
obecnego chaosu na Bliskim Wschodzie.
Inaczej sytuacja bdzie si pogarsza.
Tylko pokj na Bliskim Wschodzie moe
odwrci exodus do Europy znam wielu
Syryjczykw, ktrzy natychmiast by wrcili, gdyby skoczya si wojna.
stefAn skOWski

dziennikarz Gocia Niedzielnego
14
Pastwo islamskie i nowa nauka polityki

MichA ku
Redaktor Nowej Konfederacji
PI to co na ksztat muzumaskiego bolszewizmu, zainteresowanego

w pierwszej kolejnoci zajciem nowego terytorium i stworzeniem wasnej, do przeraajcej utopii
Pastwo Islamskie to niemae zaskoczenie
dla Zachodu. Jego popularno wrd zradykalizowanej modziey muzumaskiej
i sukcesy militarne wprawiaj nas w osupienie. Zdajemy si nie dowierza w otwarte deklaracje jego ideologw i liderw.
Czy mona naprawd z tak bezwzgldnym
fanatyzmem wierzy w apokaliptyczn,
redniowieczn wersj islamu? Czy mona
pod wzgldem oddania dogmatycznie ujtemu szariatowi dystansowa nawet Al-Kaid i wrcz krytykowa jej czonkw
za zbyt ma arliwo religijn? A jeli
Pastwo Islamskie naprawd reprezentuje
awangard walczcego z postkolonialnym
dziedzictwem islamu, to czy mona je potraktowa jako kolejn odson huntingtonowskiego starcia cywilizacji? Czy to
aby nie przesada, zwaywszy e wikszo
ofiar tej sunnickiej organizacji to inni wyznawcy proroka?
paradygmaty stosunkw midzynarodowych. W swojej gonej i szeroko komentowanej ksice (Starcie cywilizacji) postawi tez, e po roku 1989 nowe konflikty
bd wybucha wok szeroko pojtych
tosamoci cywilizacyjnych, do potnych
star za bdzie dochodzi zwaszcza na
styku cywilizacji zachodniej i islamskiej.
Teza Huntingtona, e oto mamy do
czynienia ze starciem cywilizacji, kusi
swoj prostot. Nastrcza jednak te wielu
problemw i wydaje si dziurawa jak
szwajcarski ser. Do antagonizmw na linii
szyicisunnici (teoretycznie ta sama cywilizacja) zdylimy si ju przyzwyczai,
Zachd te przecie ma swoje zadawnione
konflikty. Problem z Pastwem Islamskim
jest jednak jeszcze bardziej zoony. Oto
bowiem mamy do du grup politykw
i wojskowych o podejciu apokaliptyczno-sekciarskim i do tego z silnymi cigotami rewolucyjnymi. Wierz oni przy tym
w ryche i ostateczne starcie z siami za,
a za najwikszych zdrajcw uwaaj przede
wszystkim inne orodki wadzy, teoretycznie ze swojego krgu kulturowego.
Starcie cywilizacji?
Przeszo dwadziecia lat temu Samuel

Huntington podda w wtpliwo stare
15
Podstawow win tych zdradzieckich rzdw ma by za to, e nie uznaj tytuu

PI do sprawowania wadzy i akceptuj
innych muzumanw, wyznajcych mniej
radykalne pogldy. Rewizjonizm i odszczepiestwo dla Abu Bakra i jego organizacji jest czym znacznie gorszym ni
innowierstwo.
Fundamentalizm PI wprawia mniej
radykalnych muzumanw w zakopotanie,
do tego stopnia, e podobnie jak prezydent Obama odmawiaj tej organizacji
islamskoci. Mimo to nie da si ukry, e
radykalne odczytanie zasad Koranu i tradycyjnych hadisw nie jest do koca
wyssane z palca. Z tego m.in. powodu
wychowany w Libanie, a wykadajcy
w Princeton Bernard Haykel, znawca
ideologii PI, w do cierpkich sowach
stwierdza, e wikszo muzumanw
jest zaenowana i stara si by politycznie
poprawna, przyjmujc w efekcie cukierkowy wizerunek ich wasnej religii, ktry
pomija to, czego historycznie domagaa
si religia proroka od swoich wyznawcw.
Haykel uznaje wic wizj Pastwa Islamskiego za tak samo jak inne uprawnion
interpretacj wiary Muhammada. Tak
zwane umiarkowanie polega za w jego
ujciu tylko na zaoeniu, e nauczanie
proroka podlega interpretacji, dostosowujcej je do realiw historycznych. Jest
ono wic czym, do czego wikszo szk
muzumaskich nie chce si otwarcie
przyzna.
Czy to jednak oznacza, e mona mwi o PI jako o awangardzie starcia cywilizacji? Zapewne nie. Wikszo muzumanw, czy o tym mwi, czy nie, interpretuje bowiem swoj religi poprzez
ducha dziejw. Wystarczy nadmieni, jak
radykalnie Pastwo Islamskiego rozumie
odejcie od wiary, za co, podobnie zreszt
jak wadze Arabii Saudyjskiej, karze mier-
ci. Odejciem od wiary moe by sprzeda

alkoholu lub rodkw odurzajcych (tu
bez nowoci), ale rwnie noszenie zachodnich ubra, golenie brody i wreszcie
gosowanie w wyborach, i to nawet na
kandydata muzumaskiego.
Islamski bolszewizm
Jednoczenie, przynajmniej teoretycznie,

Abu Bakr pozwala zamieszkujcym jego
terytorium chrzecijanom y, pod warunkiem, e zapac specjalny podatek.
Ostatnio pojawiy si te dowody, wynikajce z relacji samych zainteresowanych,
e PI zaczo zwalnia pojmanych wczeniej ksiy, wykupionych przez swoje
wsplnoty. Wszystko to ma swoje wyranie
odbicie w tradycji pierwszych trzech pokole muzumanw tzw. towarzyszy
proroka, ktrzy faktycznie chrzecijan tolerowali, cho represjonowali ich spoecznie i gospodarczo.
Wedug Pi odejciem od
wiary moe by noszenie
zachodnich ubra, golenie

brody i gosowanie
w wyborach, i to nawet na
kandydata muzumaskiego
Co wicej, PI jest wyranie bardziej

zainteresowane dziaaniem na terenie historycznie zwizanym z pierwszymi wiekami islamu, ni atakami terrorystycznym
w stylu Bin Ladena, a wic wymierzonymi
w serce zachodnich mocarstw. Bin Ladena
mona by tu porwna do anarchizujcych
16
terrorystw, ktrzy w XIX wieku nie

wahali si napada na politykw i monarchw w rnych zaktkach wiata. PI
to tymczasem co na ksztat islamskiego
bolszewizmu, zainteresowanego w pierwszej kolejnoci zajciem nowego terytorium
i stworzeniem wasnej, do przeraajcej
utopii.
A skoro ju o bolszewikach mowa,
to tutaj te napotykamy u Huntingtona
niepokojc mielizn. Cywilizacje wyskakuj u niego jak Filip z konopi. Niby s
odwieczne, ale przed nimi wiatem, i to
nie tylko zachodnim, rzdziy raczej wielkie
ideologie (marksizm, faszyzm, liberalizm),
a odwieczne rzekomo cywilizacje niby istniay, ale jakby ich nie byo. Huntington
nigdy w przekonujcy sposb nie wyjani,
jak to si dzieje, e jeden podzia tak
szybko zastpi drugi. W efekcie wydaje
si, e albo cywilizacje zostay naprdce
wymylone, albo ideologie (faszyzm, liberalizm, komunizm) nigdy nie byy traktowane do koca powanie.
Dlaczego na przykad do powstania

PI doszo akurat teraz, a przede wszystkim:
dlaczego tak atwo przychodzi mu przyciganie rekrutw z caego wiata, zwaszcza wyksztaconych ludzi z krajw rozwinitych? Wydaje si, e jest w tym co
wicej ni antykolonialny panarabizm.
W warstwie czysto retorycznej modych
Niemcw i Francuzw nie przycigaj
przecie tylko zawe opowieci o zdradzieckim traktacie SykesPicot, ktry podzieli strefy wpyww na Bliskim Wschodzie po I wojnie wiatowej.
Symbolizmy jako narzdzia polityczne
Jednym sowem, zarwno w starciu cywilizacji, jak i w typowo postkolonialnej

narracji, znajdujemy ziarna prawdy. Jako
cao ujcia te zdaj si jednak nie do
koca przystawa do rzeczywistej sytuacji.
Starcie cywilizacji proponuje ujcie zbyt
oglne, wrzucajc wszystkie fakty do jednego worka, analiza postkolonialna za
przyglda si wybranym historycznym
aspektom, a nie narracji politycznej PI
jako pewnej caoci.
Wydaje si, e znacznie lepszym narzdziem do opisu zarwno Pastwa
Islamskiego, jak i wielu innych podobnych
zjawisk historycznych, jest kategoria symboli politycznych w ujciu niemiecko-amerykaskiego filozofa Erica Voegelina.
Voegelin rozumia symbole polityczne
jako fenomeny, dziki ktrym ludzie bezporednio dowiadczaj idei politycznych,
bez ich jasnego definiowania na poziomie
filozoficznych dywagacji. Idea pastwa
lub klasy to co, o co mog si spiera
akademicy. O skutecznoci rzeczywistej
polityki decyduje tymczasem uycie w komunikacji na linii rzdzcyrzdzeni pewnych symboli, ktre z jednej strony maj
swoj skomplikowan histori, z drugiej
Wicej ni panarabizm
Inn ni stanowisko Huntingtona moliwoci analizy polityki PI jest podejcie

instytucjonalno-postkolonialne, dla ktrego przedsiwzicia takie jak Pastwo
Islamskie to rezultat wielu lat zachodniej
dominacji, wspierania skorumpowanych
satrapw i rysowania granic nowych
pastw linijk na mapie, bez pytania ich
mieszkacw o zdanie. Proponujcy je
badacze nawizuj do Immanuela Wallersteina, Darona Acemolu czy te Michaela Mousseau. Badania te niewtpliwie
s dokadniejsze, a wysnuwane z nich
prognozy bardziej trafne ni te oparte na
twardym huntingtonizmie. Du saboci
tego podejcia jest jednak niedocenienie
warstwy symbolicznej.
17
za funkcjonuj w danej spoecznoci

na poziomie niemal intuicyjnym.
Sam Voegelin w swoim przeomowym
eseju okreli to podejcie mianem nowej
nauki polityki. W jego ujciu republika,
nard, cesarstwo, kalifat, postp, klasa
robotnicza s symbolami, ktre mog
spaja rne grupy, jeli tylko zostay one
przez czonkw tych grup wystarczajco
zinternalizowane (co z kolei zajmuje co
najmniej kilka pokole). S to te narzdzia, ktre elity mog wykorzystywa do
manipulowania tymi grupami.
Spokrewnione, pojawiajce si w podobnym czasie symbole tworz u Voegelina systemy zalenoci i hierarchii, tzw.
symbolizmy. Dopiero za swoiste zwizki
symbolizmw s tym, co z grubsza przypominaoby huntingtonowsk cywilizacj.
W pismach Voegelina mona bowiem wyrni symbolizmy grecko-rzymskie, katolickie, protestanckie, socjalistyczne,
owieceniowe, rasistowskie i nacjonalistyczne, wszystkie funkcjonujce w obrbie
kultury zachodniej i w rozmaitych konfiguracjach oddziaujce na jej caoksztat.
Poszerzajc swoj analiz o inne cywilizacje Voegelin, analizuje rwnie rozmaite
symbolizmy rodkowoazjatyckie, od kosmologicznego imperium wielkiego Chana
po Zwizek Radziecki. Pisze te, cho
mniej rozlegle, o symbolizmach chiskich,
izraelskich i islamskich.
Naley przy tym podkreli, e symbole polityczne u Voegelina zacieraj granic pomidzy religi a polityk. Wedug
jego teorii nawet decyzje podejmowane
przez rewolucjonistw i despotw wymagaj symbolicznego zakorzenienia w tradycji danej spoecznoci. Nawet wic z pozoru nowe sposoby uprawiania polityki
nie bior si z niczego, tylko pewne stare
symbole gboko modyfikuj. Kady za
symbol, czy to religijny, czy ideologiczny,
bierze swj pocztek z dowiadczenia

eschatonu, rozumianego jako wizja kosmicznego adu. Ci, ktrzy tego adu dowiadczaj, przekadaj go na jzyk polityki, czyli buduj symbolizmy jako narzdzia do dziaania w historii.
Wypeni luk symboliczn
To, na ile te symbolizmy pozostawiay

miejsce na wymian myli i dodawanie
nowych dowiadcze przez czonkw danej
spoecznoci, byo dla Voegelina podstaw
do zaproponowania pewnej zalenoci.
Jeli doktryn nazwa to, co ma symbolizm
janiej zdefiniowa i uczyni go bardziej
zwartym, to zupeny brak doktrynalizmu
moe prowadzi do zaniku i rozmycia si
caego symbolizmu; z kolei zupene doktrynalne usztywnienie odcina symbolizm
od dajcego mu pocztek dowiadczenia.
Doktryna nie znosi ju nowych dopowiedze, chce za to goszon przez siebie
wizj eschatologicznego adu w sposb
dosowny wcieli w ycie tu i teraz.
Voegelin tak skonstruowane symbolizmy
w tradycji zachodniej okrela za witym
Augustynem wsplnym mianem gnostycyzmu. Chodzi tu o podkrelenie ich
sekciarstwa w tym sensie, e tylko wybrani
gnostycy zawaszczaj sobie ca wiedz
(gnoz) o tym, co stanowi rdo
doktryny.
W tym sensie teoria Voegelina przystaje doskonale do przypadku Pastwa
Islamskiego. Jest ono bowiem postkolonialne tylko w tym znaczeniu, e wchodzi
w luk symboliczn, ktrej nie udao si
wypeni bytom, jakie pozostawiy tam
po sobie Wielka Brytania, Turcja i Francja.
Jednoczenie jednak PI cz starych
symboli po gnostycku zawaszcza. Chodzi
tu zwaszcza o pojcie kalifatu, jako historycznego symbolu wielkoci, dumy i du18
chowej potgi islamu sunnickiego. Istniej

jednak te drobniejsze i bardziej skonkretyzowane elementy owego zoonego
symbolizmu. Wiele bitew wydawanych
przez Pastwo Islamskie jego przeciwnikom ma wrcz by odtworzeniem wydarze z pierwszych wiekw Islamu. Oficjalna i doskonale wydawana gazeta PI
nosi tytu Dabiq. Dabiq to mae miasteczko w Syrii, o ktre PI stoczyo w zeszym roku zacity bj. Nie bez powodu.
Pochodzca z czasw Muhammada i spisana w sunnie przepowiednia mwi, e
maj si tam zetrze armie mudahedinw
oraz niewiernych Rzymian. Po tej decydujcej bitwie armie wiernych prorokowi
miay zupi dzisiejszy Konstantynopol
i zaj wiksz cz znanego wczenie
wiata. Nastpnie za, w kolejnym kosmicznym boju mudahedini zderzyliby
si z faszywym mesjaszem-antychrystem
w bitwie, ktra bezporednio poprzedzi
koniec wiata i powrt proroka Jezusa.
Pokrywa si to naturalnie z chrzecijask
apokalips i zapewne zostao z niej przez
islam zapoyczone.
Nam podobna symbolika wydaje si
nieczytelna lub wrcz mieszna. Dla sunnitw zarwno wielkie, jak i bardziej drobiazgowe symbole polityczne uywane
przez PI s jednak w wikszoci czytelne.
Std te liczny zacig do PI oraz jego popularno. Niedawno Al-Jazeera, jedna
z najpopularniejszych wrd sunnitw
w Egipcie i Arabii Saudyjskiej telewizji,
zamwia sonda pytajcy, czy widzowie
popieraj Pastwo Islamskie i jego metody.
81 procent powiedziao, e tak.
Mylenie w kategoriach symbolicznych pokazuje te, jak karkoomnym zadaniem jest przenoszenie na realia bliskowschodnie naszych europejskich symboli politycznych. Choby demokracji i terytorialnie zdefiniowanego, nowoczesnego
pastwa. Demokracja w zachodnim rozumieniu opiera si bowiem na partiach,

ktre z kolei czerpi swoje symbolizmy
jeszcze z czasw rewolucji przemysowej
i powstajcych wtedy podziaw spoecznych. Wszystko to nijak nie przystaje do
rzeczywistoci bliskowschodniej. Demokracja nie moe atwo rozwin si tam,
gdzie nie udaje si stworzy jej zbiorowych
aktorw, ktrzy dziaaliby analogicznie
do naszych partii. Nowoczesne pastwo
o zdefiniowanych granicach opiera si na
feudalnym symbolizmie domeny krlewskiej (goda pastwowe!), ktr absolutyzm zmieni w jasno zdefiniowany kraj
i w ktr reformacja i kontrreformacja
tchny ducha poprzez pokj westfalski.
nadmierne wzmacnianie
roli iranu w regionie moe
mie skutek odwrotny do

zamierzonego
Tymczasem w porwnaniu z Europ,

zwaszcza Europ Zachodni, domeny
wadcw muzumaskich nigdy nie miay
jasno zdefiniowanych granic. Symbolizmy
rzdzce islamsk polityk nakaday na
kalifw obowizek nie tyle strzeenia swojego dominium, ile cigego jego powikszania. Std wadza w islamie definiuje
si raczej personalnie i duchowo ni terytorialnie. Iran jest wic skomplikowan
teokracj, a Arabia Saudyjska pastwem-folwarkiem, rzdzonym przez niezwykle
liczn rodzin. Najwaniejszym tytuem
monarchy saudyjskiego jest za miano
Stranika witych Meczetw (w Mekce
i Medynie). Tym samym tytuem posugiwali si zreszt przedtem mameluccy
19
sutani w Egipcie oraz sutani otomascy.

Z tego te powodu dzisiejsi ideolodzy PI,
jak choby Brytyjczyk Abu Baar, twierdz,
e kalifowi wolno zawrze pokj i uznawa
cudze granice tylko tymczasowo i e nie
moe zasiada na forum ONZ.
i indyferentny religijnie zarzdca, kalifem

by po prostu nie moe.
W myl lekcji pyncych z Voegelinowskiej nowej nauki polityki naley
te tutaj podkreli, e nadmierne wzmacnianie roli Iranu w regionie moe mie
skutek odwrotny do zamierzonego. Sunnicki wiat nigdy nie zaakceptuje szyickiej
hegemonii na Bliskim Wschodzie i bdzie
z ni walczy na mier i ycie. Kalifat
jako symbol nawizuje zreszt do rzdw
wanie tych wadcw sunnickich, ktrzy
szyitw zwalczali. Historycznie by to
z grubsza rzecz biorc podzia na linii
wiernoci symbolom pastwa proroka
(sunnici) i wiernoci starszym symbolom
wizi krwi i wizi plemiennych (szyici).
Paradoksalnie jednak dzi to szyici
na Bliskim Wschodzie maj najbardziej
nowoczesne pastwo (Iran). Sunnici za
wci swojej drogi do nowoczesnoci szukaj i zapewne byoby dla wszystkich
lepiej, gdyby umieli wyoni jakie racjonalne i skonne do wsppracy ze spoecznoci midzynarodow przywdztwo
duchowe. By moe wic jaki Kalif jest
im faktycznie potrzebny, cho oczywicie
nie moe nim by wywrotowiec pokroju
Abu Bakra, czowieka podwaajcego cay
wiatowy ad polityczny.
Przykadowo, chcc zadzwoni do lidera wiata szyickiego, prezydent USA
ju wie, do kogo si zwrci kae poczy
z Teheranem. Gdyby w wiecie sunnickim
istnia jaki powszechnie uznawany przywdca duchowy, prezydent USA mgby
zadzwoni i do niego. Teoretycznie nowy
Kalif mgby by kim w rodzaju sunnickiego papiea, oczywicie przy zaoeniu,
e ultraortodoksyjni duchowni stwierdziliby, e ostateczna walka z niewiernymi
jest czym, do czego wezwa moe tylko
sam Najwyszy, i e raczej nie nastpi to
zbyt szybko. Innymi sowy, przy zaoeniu,
Do kogo zadzwoni?
Zniszczenie reimu Saddama Husajna

oraz podkopanie wadzy Baszara al-Asada
zapewne przyspieszyo powstanie Pastwa
Islamskiego. Patrzc jednak na determinacj i brutalno bojownikw, trudno
oprze si wraeniu, e postkolonialny
ad w tym regionie upadby w kocu tak
czy inaczej. W chwili kryzysu podtrzyma
mona by go byo tylko z zewntrz. Trzeba
by jednak wtedy by bardziej cynicznym.
Jeli wic Zachd chce teraz interweniowa
na du skal, to powinien by przygotowany na krwaw wojn i otwarte wsparcie
rwnie krwawych reimw.
Jeli za chcemy odej od postkolonializmu i wspierania zamordystycznych
autorytaryzmw, to musimy zdawa sobie
spraw z tego, e jedyn alternatyw dla
represji jest powrt do symboli politycznych zakorzenionych w wiadomoci tamtejszej ludnoci. Mwic skrtowo, jeli
nie postkolonialne satrapie, to w przypadku sunnitw tak czy inaczej musiaaby
powsta jaka forma pastwowoci odnoszcej si do tradycji pierwszych kalifw,
choby nawet organizowano w miar
uczciwe wybory (tak jak ma to miejsce
w szyickim Iranie). Nie bez powodu po te
same symbole sigali nawet obcy kulturowo najedcy, czyli sutani otomascy.
Europejczycy nie czynili za tak tylko
dlatego, e transcendentne rdo symbolizmw wyznacza jednak pewne nieprzekraczalne granice ich zastosowania.
Chrzecijanin, a nawet postchrzecijaski
20
e staliby si bardziej podobni do ortodoksyjnych ydw ni do krwawych rewolucjonistw.
zbyt zeuropeizowana, by przewodzi tamtejszym sunnitom. Moe jednak byaby

zainteresowana tym, by regionem zarzdza przy uyciu siy. Tak zwana spoeczno midzynarodowa ma wic do wyboru
cztery opcje: po pierwsze, nie robi prawie
nic, tylko z wolna Pastwo Islamskie wykrwawia (oznacza to dla Europy zaostrzenie kryzysu imigracyjnego); po drugie,
przywrci jak najszybciej reimy wojskowe; po trzecie, zachci Turcj do odegrania roli przywdczej w wiecie sunnickim; po czwarte, stara si do tego
samego zachca Arabi Saudyjsk.
Wszystkie te opcje z punktu widzenia Zachodu s ze, cho dwie pierwsze wydaj
si znacznie gorsze.
Ze i gorsze opcje
Obecnie chyba jedynymi kandydatami do

odgrywania roli dobrotliwych kalifw byliby Saudowie, ktrzy na razie sami si
jednak do tego zbytnio nie kwapi, nie
chcc zdestabilizowa swojej wadzy
poprzez zbyt gbokie wejcie w spory
teologiczne. Co gorsza, ich plemienno
i rodzinno nawizuje, paradoksalnie,
raczej do dawnych wzorcw szyickich.
Rejonem Syrii i Iraku coraz bardziej jest
te zainteresowana majca neoimperialne
ambicje Turcja. Ta jednak jest stanowczo
21
Zrozumie Bliski Wschd

WitOld rePetOWicZ
Niezaleny dziennikarz,
ekspert ds. midzynarodowych portalu Defence24.pl,
prawnik
Tarcia midzy rnymi grupami islamistw wynikaj z rywalizacji, a nie

z istotnych kwestii religijnych czy odmiennej wizji przyszoci, dotyczcej
budowy pastwa opartego na szariacie
Konflikt w Syrii niemal od samego pocztku nie by powstaniem przeciwko

dyktaturze, lecz wojn domow, na ktr
nakadaa si szyicko-sunnicka wojna zastpcza (proxy) oraz rywalizacja wiatowych supermocarstw. Z tej perspektywy
musz by oceniane rwnie inne konflikty
w tym regionie, szczeglnie w Iraku i Jemenie, cho nie wszdzie cieraj si te
same interesy. Na przykad w Libii Egipt
i Zjednoczone Emiraty Arabskie (ZEA)
tocz de facto wojn proxy z Katarem
i Turcj, wspierajc konkurujce ze sob
rzdy w Tobruku i Trypolisie, w Jemenie
za powsta jednolity arabsko-sunnicki
front przeciwko szyitom: Houthim oraz
wspierajcemu ich Iranowi. Warto przy
tym zaznaczy, e o ile sunnicki sojusz,
mimo wewntrznych podziaw politycznych, generowanych czsto przez odmienne interesy gospodarcze, oparty jest na
faktycznej wsplnocie religijnej, o tyle
inaczej jest z szyitami.
22
Gracze w konflikcie bliskowschodnim
Gwnymi graczami po stronie sunnickiej

s Arabia Saudyjska, Katar oraz Turcja.
W nieco innym wymiarze midzynarodowymi graczami s te Pastwo Islamskie, Al-Kaida i Bractwo Muzumaskie.
Znaczc rol, nie zawsze zgodn z polityk
gwnych graczy, odgrywaj rwnie Egipt
i ZEA. Arabia Saudyjska, Katar, a take
Pastwo Islamskie, Al-Kaida i BM, dziaaj, opierajc si na podobnych podstawach ideologicznych, a podziay midzy
nimi wynikaj ze wzajemnej rywalizacji,
katalizowanej czasem przez interesy gospodarcze. Sugestie, e PI opiera si na
charydymie (pojcie to odnosi si do
muzumaskiego odamu z VII w., znanego
jednake ze rde znacznie pniejszych
i stronniczych), bdcym rzekomo w opozycji do sunnizmu, to wycznie element
propagandy. Podobnie jest zreszt z rozrnianiem wahabizmu i salafizmu. Je-
dyn rnic midzy Arabi Saudyjsk

i dihadystycznymi ugrupowaniami pozostajcymi w opozycji do Saudw jest
stosunek rodziny krlewskiej do pienidzy dbanie o wasny interes gospodarczy,
ktry wymaga handlu z Zachodem. Warto
jednak podkreli, e zarwno Katar, jak
i Arabia Saudyjska od dziesicioleci finansuj projekty islamistyczne (na przykad szkoy), suce do ksztacenia potencjalnych dihadystw, w tym zamachowcw-samobjcw. Take panislamska
way instrumentalnie wykorzystywa t

si, co miao katastrofalne skutki.
W Syrii wyranie wida iluzoryczno
rnic ideologicznych midzy Bractwem
Muzumaskim, Al-Kaid, Arabi Saudyjsk, Katarem i innymi salafitami. Tarcia
midzy rnymi grupami islamistw wynikaj wycznie z rywalizacji, a nie z istotnych kwestii religijnych czy odmiennej
wizji przyszoci, dotyczcej budowy pastwa opartego na szariacie. Nawet jeli
grupy zwizane z Bractwem Muzumaskim zakadaj wprowadzenie demokracji,
to traktuj j instrumentalnie, jako rodek
do celu, a nie cel sam w sobie. Nie oznacza
to oczywicie, e demokratw nie ma
wrd opozycji, jednake w Syrii s oni
realnie reprezentowani jedynie przez Front
Poudniowy, operujcy w rejonie Daraa,
oraz koalicj Syryjskich Si Demokratycznych, zbudowan na bazie kurdyjskich
oddziaw YPG (Ludowe Oddziay Samoobrony) i wczeniejszej koalicji Burkan
al-Firat (sojusz YPG i niektrych nieislamistycznych oddziaw rebelianckich
w prowincjach Raqqa i Aleppo). Problem
w tym, e rebelianci wsppracujcy z Kurdami s darzeni niechci zarwno przez
innych Arabw (ze wzgldu albo na nacjonalizm arabski, albo na panislamizm),
jak i przez Turcj, kierujc si agend
neootomask.
Jedyn rnic midzy

Arabi saudyjsk
i ugrupowaniami
dihadystycznymi jest
stosunek rodziny
krlewskiej do pienidzy
dbanie o wasny interes
gospodarczy, ktry wymaga

handlu z Zachodem
ideologia Bractwa Muzumaskiego niewiele rni si od panislamizmu Al-Kaidy we wszystkich przypadkach ostatecznym celem jest odbudowanie kalifatu,
ktry opieraby si na szariacie. Krytyczny
stosunek do PI rwnie wynika z rywalizacji o przywdztwo w wiecie sunnickiego
islamizmu oraz z rnicy pogldw na
temat tego, czy kalifat zosta ogoszony
we waciwym czasie i we waciwy sposb.
Ten sunnicki islamizm, oparty na ideologii
salafickiego islamu, jest niezalen si,
i bdem s prby postrzegania go jako
narzdzia wiatowych potg. Co wicej,
faktem jest, e USA w przeszoci prbo-
Zwroty Erdoana
Idea odbudowy cisych wizi politycznych

midzy krajami muzumaskimi wchodzcymi niegdy w skad Imperium Otomaskiego nie jest nowa w rodowiskach
tureckich islamistw, z ktrych wywodzi
si Erdoan, obecny prezydent Turcji.
Gdy rozpocza si tzw. Arabska Wiosna,
idee te zdaway si zyskiwa realn moliwo wcielenia w ycie, jednak rozmowy
23
Erdoana z wadzami Egiptu, wywodzcymi si z Bractwa Muzumaskiego, pokazay, e Arabowie odrzucaj tureckie
przywdztwo w takim projekcie. Nie zrazio to jednak Erdoana i Turcja wraz
z Katarem wspieraa (i nadal to robi) zarwno Bractwo Muzumaskie, jak i ruchy
salafickie, w tym Al-Kaid. Dotyczyo to
Syrii, ale nie tylko. Po obaleniu rzdu
Mursiego stosunki egipsko-tureckie zaamay si, gdy Turcja nadal wspiera
Bractwo Muzumaskie w Egipcie, a w ssiedniej Libii islamistyczny, nielegalny
rzd okupujcy Trypolis. Egipt, z pomoc
ZEA, wspiera natomiast legalny rzd
w Tobruku, popierany rwnie przez rodowiska zwizane z obalonym dyktatorem
Libii Muammarem Kaddafim.
Warto jednak wspomnie, e w 2012
roku Turcja dokonaa w swojej regionalnej
polityce zagranicznej zwrotu o 180 stopni.
Jeszcze w 2010 roku Erdoan przyjmowa
od Kaddafiego nagrod za prawa czowieka, a do czasu rozpoczcia si wojny
domowej w Syrii utrzymywa przyjacielskie
relacje z reimem Asada. Te dobre stosunki
Turcji z reimami Kaddafiego i Asada
wynikay m.in. z projektw energetycznych, ale nie bez znaczenia bya te kwestia
kurdyjska. Mimo e w poowie pierwszej
dekady XXI w. Turcja rozwina swoje
gospodarcze relacje z irackim Kurdystanem, Kurdowie cay czas stanowili wsplne
zagroenie zarwno dla Turcji, jak i dla
Syrii oraz Iranu. Powodowao to okresowe
zblienia i wspprac sub specjalnych
tych krajw. W Turcji jednak ju na pocztku lat 90. zacza powstawa koncepcja
ustpstw wobec Kurdw w celu wykorzystania ich do aneksji irackiego Kurdystanu, a take grania kurdyjsk kart
w regionalnej rywalizacji z Iranem i Syri.
Sam Erdoan nie mia problemu z odejciem od atatrkowskiego modelu Turcji
jako pastwa narodowego, monoetnicznego, pod warunkiem jednak zastpienia

spjnika etnicznego (tureckoci) spjnikiem religijnym (sunnickim islamem).
Jeszcze kilka lat temu wydawao si to
realne, gdy wikszo Kurdw w Turcji
bya religijna i konserwatywna, a najsilniejsz parti staa si tam AKP Erdoana.
Zblienie z prezydentem irackiego Kurdystanu i perspektywa rozpadu zarwno
Iraku, jak i Syrii pozwalay Turcji myle
o aneksji nie tylko syryjskiego i irackiego
Kurdystanu, lecz take Kirkuku oraz Mosulu i o zdobyciu pokanych z ropy
naftowej. Jednak polityczna dominacja
(w Kurdystanie tureckim i syryjskim) lewicowej, nielegalnej PKK i mniej lub bardziej zwizanych z ni legalnej HDP
w Turcji i PYD w Syrii, spowodowaa kolejny zwrot w tureckiej polityce, tj. gwatowne przerwanie tzw. procesu rozwizania, jak w Turcji s nazywane pokojowe
negocjacje z PKK, poczone z pracami
nad reform ustrojow przyznajc Kurdom prawa narodowe.
Geopolityka nad ideologi
O szyicka (Iran, Irak, Houthi w Jemenie,

Hezbollah, Syria, a take szyicka opozycja
w Arabii Saudyjskiej i Bahrajnie) nie jest
tak bardzo oparta na wsplnej ideologii
religijnej, jak ma to miejsce w przypadku
sunnickich islamistw. Zwizek religijny
syryjskich alawitw, z ktrych wywodzi
si reim Asada, jak i jemeskich zajdytw
(sekta szyicka, ktra oderwaa si od gwnego nurtu szyitw w VIII w. i doktrynalnie
wykazuje due podobiestwa do sunnitw), z ktrych wywodz si rzdzcy
obecnie w Sanie Houthi, jest do nacigany. Uznanie alawitw za szyitw byo
efektem zabiegw jednego z liderw szyickich w Libanie, Musy Sadra (duchowego
24
przywdcy Amalu), w zwizku z wojn

domow w Libanie szukajcego wsparcia
Syrii, ju wtedy rzdzonej przez alawitw,
ktrzy z kolei, bdc ma sekt w muzumaskim morzu, potrzebowali sojusznika. Rebelia Houthich natomiast i zdobycie przez nich stolicy Jemenu nastpiy
w apogeum napi szyicko-sunnickich
czy te, inaczej rzecz ujmujc, iraskosaudyjskich. Rzut oka na map pozwala
stwierdzi, jak bardzo geopolitycznie strategicznym sojusznikiem w konfrontacji
z Arabi Saudyjsk s dla Iranu Houthi.
tego ich ogromny budet i nowoczesne

uzbrojenie), to wcigny one do tej wojny
rwnie Egipt, udzielajc mu ogromnych
poyczek. Warto zauway, e udzia Egiptu w wojnie w Jemenie jest de facto spat
tych zobowiza wobec arabsko-sunnickich krajw Zatoki Perskiej, a nie realizacj
wasnych celw. Egipt stara si bowiem
utrzymywa rwnie w miar dobre relacje
z Iranem oraz wspierajc o szyick
Rosj. Wynika to z problemw Egiptu
z Bractwem Muzumaskim i wspierajcymi je Katarem i Turcj, a w konsekwencji
rwnie USA. To wanie skania rzdzcego Egiptem as-Sisiego do rozmw z Rosj na temat kontraktw zbrojeniowych
i wsparcia w walce z IS w Egipcie oraz
z dihadystami w Libii.
Po obaleniu rzdu Mursiego

stosunki egipsko-tureckie
zaamay si, gdy turcja
Chodzi o surowce
nadal wspiera Bractwo
Stosunkowo umiarkowane stanowisko

Egiptu wobec konfliktu w Syrii czy si
rwnie z interesem tego pastwa zwizanym z Gazocigiem Arabskim (Arab
Gas Pipeline). To wanie ten projekt powodowa, e do czasu wybuchu tzw. Arabskiej Wiosny interesy Turcji, Syrii, Egiptu
czy Libii nie byy ze sob sprzeczne. Wobec
embarga naoonego na Iran i groby destabilizacji przez Rosj Kaukazu w celu
uniemoliwienia tranzytowych projektw
kaspijskich gazocig idcy z Egiptu (z moliwym przedueniem do Libii) przez Jordani i Syri do Turcji (z odnogami do
Libanu i Izraela) i dalej do Europy stanowi
jedyne realne rozwizanie tureckiego problemu uzalenienia od rosyjskiego gazu.
Jednak realizacja tego projektu bya niekorzystna nie tylko dla Rosji, lecz take
dla Kataru i Arabii Saudyjskiej. Wedug
konkurencyjnego projektu miaby bowiem
powsta gazocig transportujcy katarski
gaz przez Arabi Saudyjsk, Jordani i Sy-
Muzumaskie,
a w ssiedniej libii
islamistyczny, nielegalny
rzd okupujcy trypolis
O szyick tworzy te Hezbollah,

a take opozycyjne ruchy szyitw w Bahrajnie (gdzie stanowi mocno przeladowan wikszo) i Arabii Saudyjskiej (rwnie mocno przeladowana mniejszo).
Poniewa zajdycko-szyicka rewolta w Jemenie zagraa sunnickiemu porzdkowi
na Pwyspie Arabskim, to wszystkie
poza niesunnickim Omanem kraje
Pwyspu (Arabia Saudyjska, Katar, Zjednoczone Emiraty Arabskie, Bahrajn i Kuwejt) zapomniay o swojej rywalizacji
w innych rejonach i wystpiy ze wspln
interwencj militarn. Jako e jednak armie tych pastw s sabe (i nie zmienia
25
ri. Sojusz tej ostatniej z Iranem stawia

ten projekt pod znakiem zapytania z dwch
powodw po pierwsze ze wzgldu na
relacje zarwno Syrii, jak i Iranu z Rosj,
niezainteresowan realizacj jakiegokolwiek projektu tranzytu gazu przez Turcj
do Europy, po drugie ze wzgldu na
wasne zoa gazowe Iranu. Iran posiada
najwiksze na wiecie rezerwy gazu ziemnego i jest trzecim najwikszym producentem tego surowca. Jednak jeszcze
w 2007 roku by dopiero na dwudziestym
pitym miejscu na licie eksporterw
gazu. Po zawarciu porozumienia w sprawie
iraskiego programu nuklearnego realne
jest wejcie Iranu z surowcami energetycznymi zarwno rop, jak i gazem
na rynek europejski. Projekt budowy gazocigu przez Turcj do Europy, a take
naftocigu poczonego z rur pompujc
rop z ssiedniego Iraku, w tym Kurdystanu irackiego, stanowi zagroenie i konkurencj tak dla projektu katarskiego, jak
i dla interesw rosyjskich, zwaszcza e
w ten system transportu mgby zosta
wczony rwnie gaz kaspijski.
W momencie wyjciowym, w 2012
roku, gdy zacza si tzw. Arabska wiosna, w interesie Kataru, Arabii Saudyjskiej
i Turcji leao obalenie alawickiego reimu
w Syrii i zastpienie go reimem sunnickim, ktry daby gwarancj realizacji projektu katarskiego. Determinowao to polityk tych pastw wobec syryjskiej wojny
domowej. Z punktu widzenia Rosji natomiast dla zablokowania tego projektu nie
jest konieczne opanowanie caej Syrii,
wystarczy bowiem kontrola nad czci
zachodni i utrzymanie wrogoci kurdyjsko-tureckiej, a take utrzymanie Iraku
w ukadzie szyicko-rosyjskim. Warto te
doda, e wojna w tureckim Kurdystanie
faktycznie blokuje moliwo przeprowa-
dzenia przez Turcj projektw tranzytowych z Iranu i Iraku, zwaszcza e wpyna

ona te na ochodzenie relacji midzy
Kurdami irackimi a Turcj oraz odsuna
na czas nieokrelony realizacj projektu
ogoszenia niepodlegoci Kurdystanu
irackiego. Plan ten opiera si bowiem na
uzyskaniu niezalenoci gospodarczej od
Bagdadu w oparciu o wspprac handlow z Turcj przede wszystkim sprzeda
kurdyjskiej ropy przez rurocig Kirkuk
Ceyhan.
Szyicki sojusz z Rosj wynika gwnie
z bardzo negatywnej percepcji USA,
w mniejszym stopniu te Europy, w wiecie
szyickim. Jest to spowodowane jednoznacznym poparciem dla Arabii Saudyjskiej, gwnego czynnika opresji szyitw
w regionie, stosowaniem podwjnych
standardw do humanitarnych naduy
Iranu z jednej strony i Arabii Saudyjskiej
z drugiej. Przyczyniy si do tego te bdy
popenione w Iraku, nieumiejtno
wykorzystania wyzwolenia Iraku spod
dyktatury Saddama, a ukoronowaniem
wszystkiego staa si bierno wobec nalotw saudyjskich na Jemen i rozwoju
salafizmu w Europie jako zaplecza Al-Kaidy i Pastwa Islamskiego. Z tych samych powodw, dla ktrych w osi szyickiej
znaleli si alawici i zajdyci, skaniaj si
do niej rwnie bliskowschodni chrzecijanie. Dotyczy to zarwno Libanu i Iraku,
jak i Syrii (z wyjtkiem chrzecijan na
terenach opanowanych przez Kurdw,
popierajcych w Syrii YPG, a w Iraku
Barzaniego). Warto te zwrci uwag na
ulego Turcji wobec Rosji. Wynika to
z faktu, e przy utrzymaniu Asada przy
wadzy przez Rosj szachuje ona Turcj
energetycznie, zachowujc wsplnie
z Iranem kontrol nad wszystkimi trasami transportowymi.
26
Nie upraszcza
fliktu sunnicko-szyickiego, to nakadaj

si na rwnie inne interesy i powizania,
przede wszystkim kwestie tranzytu surowcw energetycznych oraz nierozwizane problemy etniczne. Upraszczanie
tego obrazu, co czsto czyni media, prowadzi do jego wypaczania i bdnych
wnioskw.
Obecna wojna na Bliskim Wschodzie nie

rozgrywa si wycznie na jednym spjnym
polu, tj. w Syrii i Iraku, lecz na znacznie
wikszej ich liczbie (przede wszystkim
Jemen, Libia). Cho ma ona w duej mierze charakter zastpczego (proxy) kon-
27
Granice dialogu
PiOtr kAZnOWski
Historyk filozofii,
w latach 2009-2012 redaktor naczelny Christianitas
To koncepcja Boga wyznacza faktyczny ksztat relacji midzy ludmi

i narodami
Na pytanie o stosunek Kocioa do islamu
usyszymy dzi zapewne odpowied zawierajc magiczne sowo dialog. Uywam tu odniesienia do magii ze wzgldu
na dominujc, jak si zdaje, praktyk,
ktra nie tylko prbuje zaczarowa tym
sowem rzeczywisto, lecz take zgodnie
z logik zakl stanowi antytez rozumienia i racjonalnej refleksji. Mwi za
o praktyce, aby odrni w ten sposb
uywanie tego sowa-zaklcia od jego teoretycznego ciaru, z ktrym spotykamy
si w wypowiedziach Magisterium.
balizacyjne. Zauwaajc nastpnie, e ludzie oczekuj od rnych religii odpowiedzi

na gbokie tajemnice ludzkiej egzystencji,
dokument konkluduje, i Koci katolicki
nic nie odrzuca z tego, co w religiach
owych prawdziwe jest i wite i wzywa
katolikw, aby z roztropnoci i mioci
przez rozmowy i wspprac z wyznawcami
innych religii, dajc wiadectwo wiary
i ycia chrzecijaskiego, uznawali, chronili
i wspierali owe dobra duchowe i moralne,
a take wartoci spoeczno-kulturalne,
ktre u tamtych si znajduj. Deklaracja
wymienia hinduizm i buddyzm, jednak
praktyczne propozycje realizacji swego
wezwania podaje w osobnych punktach,
odnoszc si kolejno do mahometan
i ydw.
Roztropno i mio
Obchodzimy wanie 50. rocznic ogoszenia przez II Sobr Watykaski Deklaracji Nostra aetate o stosunku Kocioa
do religii niechrzecijaskich. Poniewa
wok tego niewielkiego dokumentu naroso cakiem sporo nieporozumie, warto
przypomnie jego tre. Tekst rozpoczyna
si od stwierdzenia, e motywem, dla
ktrego Koci pilnie rozwaa, w jakim
stosunku pozostaje do religii niechrzecijaskich, s nasilajce si procesy glo-
Sobr mediw
Formuujc wic najpierw, co z katolickiego punktu widzenia prawdziwe jest

i wite u mahometan, Ojcowie soborowi
zakrelaj praktyczne pole wsppracy.
Jest nim wysiek wzajemnego zrozumienia
oraz rozwj sprawiedliwoci spoecznej,
28
dbr moralnych, pokoju i wolnoci. Uyty

tu termin sprawiedliwo spoeczna,
jak rwnie umieszczenie refleksji stosunkw midzyreligijnych w kontekcie
globalizacji, wyranie wskazuj, e Ojcowie
soborowi wpisali t problematyk w kontekst szeroko rozumianej nauki spoecznej.
Deklaracja soborowa sprowadza wic stosunki midzyreligijne do stosunkw etnicznych i kulturowych, tak aby witalno
relacji midzy wierzcymi przyczyniaa
si do doczesnego dobra wsplnego. Dlatego w wydanym przez Papiesk Rad
Iustitia et Pax Kompendium nauki spoecznej Kocioa, znajdziemy stwierdzenie,
e wiele tematw tej nauki podzielaj
rwnie inne Kocioy i wsplnoty chrzecijaskie, a take inne religie. Autorzy,
odwoujc si do Encykliki Jana Pawa II
Centesimus annus, podkrelili te, e
nauka spoeczna ma warto narzdzia
ewangelizacji oraz dodali, e Koci
nieustannie zwraca si do wszystkich ludw i narodw, gdy czowiek otrzymuje
zbawienie jedynie w imi Chrystusa.
Przypomnienie tego jest tu o tyle istotne,
e w posoborowym pwieczu wielokrotnie, w duchu tego, co Benedykt XVI nazwa
soborem mediw (w przeciwiestwie
do autentycznej nauki soboru Ojcw),
interpretowano Nostra aetate oraz wezwanie do dialogu midzyreligijnego nie
jako tre nauczania spoecznego Kocioa,
lecz jako rewolucyjny przeom w teologii,
ktra odtd miaa rzekomo gosi, e
wszystkie religie s rwnorzdnymi drogami zbawienia. Reakcj na ten relatywizm
bya Deklaracja Dominus Iesus o jedynoci i powszechnoci zbawczej Jezusa
Chrystusa. Podpisana przez Josepha Ratzingera, wczesnego prefekta Kongregacji
Nauki Wiary, deklaracja przypominaa,
e dialog midzyreligijny jest czci
ewangelizacyjnej misji Kocioa. Nie za-
skakuje wic, e ju jako papie, mwic

o nowej ewangelizacji, Ratzinger-Benedykt XVI stwierdzi, i do dialogu z religiami powinien doczy rwnie dialog
z tymi, ktrym religia jest obca, ktrzy
nie znaj Boga, a jednak nie chc pozosta
po prostu bez Boga.
doczajc do dialogu
midzyreligijnego osoby
uwaajce si za agnostykw
czy ateistw, Benedykt XVi
potwierdzi, e dialog taki
moe mie wymiar przede
wszystkim spoeczny, nie za

cile religijny
Doczajc do dialogu midzyreligijnego osoby uwaajce si za agnostykw

czy ateistw, Benedykt XVI potwierdzi,
e dialog taki istotnie moe mie wymiar
przede wszystkim spoeczny, nie za cile
religijny. Wiara zawsze jest przeywana
w obrbie kultury. Historia religii ukazuje,
e wsplnota wierzcych stopniowo zmierza do wiernoci Bogu, czerpic z kultury
i ksztatujc napotykan kultur, przypomina w Przemwieniu do organizacji
dialogu midzyreligijnego. To zaporedniczenie w kulturze nie tylko umoliwia
dialog, lecz take pozwala na poszukiwanie
porozumienia, ktre byoby dostpne dla
wszystkich.
Nie zabija w imi Boe
Zakrelone powyej ramy s praktyczne,

to znaczy nie s opisem tego, co jest, lecz
29
tego, jak by powinno. Maj status postulatu. Dopiero przyjrzenie si gbiej

temu, co jest, moe pozwoli na zblienie
si do odpowiedzi na pytanie o realizacj
oglnego postulatu. Spjrzmy choby na
wydane w tym roku przez Papiesk Rad
Dialogu Midzyreligijnego skierowane do
mahometan Ordzie na Ramadan. Pominwszy zwroty grzecznociowe, natychmiast dostrzega si, e praktycznie cay
korpus tego dyplomatycznego dokumentu
skupia si na problemie terroryzmu oraz
olbrzymich i niesprawiedliwych cierpie,
ktre wynikaj z haniebnej instrumentalizacji religii i usprawiedliwiania zbrodni
w jej imi. Nastpnie ordzie podaje rodki
zaradcze, takie jak edukacja na rnych
polach, ktrej gwnym zadaniem jest
przypominanie, e nikt nie moe zabija
w imi Boe. W tym kontekcie koczcy
dokument zwyczajowy zwrot radosnego
witowania jawi si wrcz tragikomicznie. Jednak waciwy problem dotyczy
legitymizacji postulatu, ktry wyranie
formuuje tez, i wszyscy zaangaowani
w edukacj modych [...] powinni uczy
o witym charakterze ycia i wynikajcej
z niego godnoci kadej osoby, bez wzgldu
na pochodzenie etniczne, religi, kultur,
pozycj spoeczn czy wybory polityczne.
Co jednak stanowi racj dla owego
powinni? Jest to zreszt ten sam problem,
ktry zawiera Nostra aetate, gdy formuuje
jako powszechnie obowizujce stwierdzenie o braku zasadnoci wszelkiej teorii
czy praktyki, ktre midzy czowiekiem
a czowiekiem, midzy narodem a narodem wprowadzaj rnice co do godnoci
ludzkiej i wynikajcych z niej praw. Z niego dopiero wypywa partykularna norma
Kocioa, okrelajca jako obc duchowi
Chrystusowemu wszelk dyskryminacj
czy przeladowanie. Fundamentem dla
oglnej normy jest jednak Objawienie
chrzecijaskie, ktre poucza, e Bg jest

Ojcem wszystkich, a kto nie miuje, nie
zna Boga.
Ostatecznie bowiem okazuje si, e
sama koncepcja dialogu jest w istocie
koncepcj chrzecijask, wynikajc z objawienia si ludziom Boego Logosu. Znalezienie jakiej racji, ktra transcendowaaby rnice midzy ludmi i narodami,
wymaga bowiem wanie istnienia jakiej
transcendujcej racjonalnoci. Mwic
prociej: koncepcja Boga wyznacza faktyczny ksztat relacji midzy ludmi i narodami. Std za wynika, e waciwym
przedmiotem dialogu midzyreligijnego
staje si sam problem racjonalnoci wynikajcej z rozumienia Boga. Prby zwrcenia uwagi na ten wanie problem pojawiay si w cigu caego pontyfikatu
Benedykta XVI. Szczeglnie godne uwagi
s tu trzy przemwienia odczytane
w orodkach akademickich Ratyzbony,
Rzymu i Parya. Przypomn tu dokadniej
tylko ten pierwszy wykad, poniewa zarwno jego tre, jak i okolicznoci towarzyszce recepcji mona uzna za profetyczne.
Religia a przemoc
Zasadniczym problemem przemwienia

z 2006 roku, zatytuowanego Wiara, rozum i uniwersytet wspomnienia i refleksje, byo pytanie, w jaki sposb stajemy si zdolni do szczerego dialogu kultur
i religii, tak pilnie potrzebnego dzisiaj.
Punktem wyjcia refleksji, poza osobistymi
wspomnieniami uniwersyteckimi, byo
naszkicowanie sytuacji granicznej dotyczcej kluczowego problemu. Jeli bowiem
celem dialogu midzyreligijnego jest rozwj sprawiedliwoci spoecznej, pokoju
i wolnoci, to niewtpliwie granic dialogu
bdzie problem zwizku religii z przemoc.
30
W byskotliwy sposb Benedykt XVI poczy problem samego dialogu midzyreligijnego z kontekstem przemocy midzyreligijnej, cytujc fragmenty dialogu
napisanego najprawdopodobniej przez
bizantyskiego cesarza Manuela II Paleologa podczas oblenia Konstantynopola przez Turkw na przeomie XIV i XV
wieku. Tekst jest zapisem rozmowy cesarza
z uczonym Persem, jej przedmiotem za
s racje na rzecz prawdy chrzecijastwa
i islamu. Kontekst napisania dziea sam
w sobie jest niezwykle pouczajcy: oto
mimo toczcej si wojny przedstawiciele
bie. Ale dla nauczania muzumaskiego,

Bg jest cakowicie transcendentny. Jego
wola nie jest zwizana adnymi naszymi
kategoriami, nawet kategori racjonalnoci.
Co ciekawe, przewaajca cz przemwienia ratyzboskiego bya powicona
nie problemowi teologii muzumaskiej,
lecz wanie genezie i przeksztaceniu racjonalnej koncepcji Boga, ktre dokonay
si w kulturze europejskiej dziki twrczej
syntezie objawienia biblijnego i filozofii
greckiej, a nastpnie korozji znacze, co
miao miejsce w nowoytnoci. Ta jednak
cz zostaa skutecznie zaguszona przez
odbiorcw, ktrzy rozptali wielki skandal
medialny, sugerujcy, e Benedykt XVI,
przez samo zacytowanie XV-wiecznego
dialogu, dopuci si aktu przemocy symbolicznej i mowy nienawici wzgldem
islamu. Warto przypomnie, e owymi
rzekomymi stranikami dialogu midzyreligijnego nie byli sami mahometanie;
oni bowiem o skandalu w wikszoci
dowiedzieli si ju z doniesie... watykanistw i nie znajc nawet tekstu przemwienia, zaczli wypowiada fatwy przeciwko papieowi. W ten sposb doszo
do nieprzyjemnej, ale znaczcej koincydencji: chrzecijascy (cho moe lepiej
powiedzie: postchrzecijascy) komentatorzy empirycznie zilustrowali swoim
zacietrzewieniem, w jaki sposb brak rozumnoci prowadzi do eskalacji przemocy.
dopiero signicie do rde
teologicznych pozwala
w peni zrozumie problem
przemocy
obu stron s w stanie usi do rozmowy,

w poszukiwaniu stojcych za nimi teoretycznych racji. Z kolei przytoczone przez
papiea fragmenty pozwalaj na przeoenie problemu zwizku religii i przemocy
na kategorie racjonalne, a wic powszechnie dostpne. Gdy rozmowa dochodzi do
problemu dihadu, cesarz argumentuje
przeciwko swojemu rozmwcy, e Bg
nie cieszy si z krwi, a nierozumne postpowanie jest sprzeczne z Bo natur.
Decydujcym stwierdzeniem w tej argumentacji komentuje Benedykt XVI
przeciwko nawracaniu przemoc jest to,
e niedziaanie zgodnie z rozumem jest
czym sprzecznym z natur Bo. Jak
zauway redaktor dialogu, Theodore
Khoury, dla cesarza, bizantyczyka
uksztatowanego przez filozofi greck,
to stwierdzenie jest oczywiste samo w so-
Rozlego rozumu
Wykad Benedykta XVI by oczywicie

zaproszeniem do pewnej formy refleksji,
ktra moe dopiero umoliwi owocny
dialog. To do tego wielkiego logosu, do
tej rozlegoci rozumu, zapraszamy naszych partnerw w dialogu kultur, koczy
Benedykt XVI swj wykad ratyzboski.
31
Dopiero bowiem signicie do rde teologicznych pozwala w peni zrozumie

nie tylko problem samej przemocy, lecz
take rda i konsekwencje dzisiejszego
urzdzenia instytucji politycznych i dziaa
geopolitycznych, ktre s kluczowymi fak-
torami w konfrontacji z dominujc obecnie form islamu. Pontyfikat Benedykta XVI

by z pewnoci wielk lekcj dialogu w
jego gbokim i rdowym sensie. Lekcj,
trzeba niestety doda, wci przez nas
w wikszoci nieodrobion.
32
Pis w butach PO?

rAfA MAtyJA
Stay wsppracownik Nowej Konfederacji
Rzdowi PiS-u moe zabrakn najwaniejszego: zdolnoci ustalenia

nowych regu i nadania im mocy obowizujcej
PiS wygrao w tym roku dwie wielkie
bitwy wybory prezydenckie i parlamentarne. Ma samodzieln wikszo w Senacie i Sejmie. A jednak najtrudniejsze
przed nim. Tym wyzwaniem, ktre moe
zmieni reguy polskiej polityki, jest stworzenie stabilnych, a zarazem wyranie
ambitniejszych ni PO, rzdw. Arytmetyka uatwia to zadanie, bo PiS nie musi
zaczyna od rozmw z klubem Kukiza
czy PSL. Ale ugrupowanie to ma przeciwnikw take poza parlamentem: w rodowiskach i instytucjach opiniotwrczych,
w strukturach pastwa, w europejskich
elitach wadzy. Nie mwi tu o ludziach
wobec PiS sceptycznych czy majcych
inne pogldy. PiS ma przeciwnikw systemowych, ktrym bdzie zaleao, by
jego rzdy okazay si, jak poprzednio,
epizodem. Epizodem, po ktrym nastpi
stabilizacja la Donald Tusk.
W latach 20052007 wanymi czynnikami destabilizacji byy ugrupowania
sojusznicze PiS nieobliczalne partie
Giertycha i Leppera. Byy nimi rodowiska
opiniotwrcze, ktrym przewodzia Gazeta Wyborcza. Byy nimi jednak take
niektre dziaania Jarosawa Kaczyskiego,

dolewajce oliwy do ognia, prowokujce
spr ze rodowiskami, ktre mogy zachowa wobec PiS neutralno. Dzi Kaczyski nie musi dokonywa gwatownych
zwrotw politycznych, by utrzyma wikszo w parlamencie. Jego podstawowym
zadaniem jest udowodnienie, e prawica
jest w stanie wprowadzi stabilno na
poziomie lepszym od tego, ktry przez
ostatnie osiem lat stworzya Platforma
Obywatelska.
Prawicowa hegemonia
PiS ma dzisiaj korzystniejsz ni w 2005

roku sytuacj w Sejmie. Nie tylko ze wzgldu na wasny wynik, lecz take dlatego,
e byy to pierwsze w historii wybory,
w ktrych na listy prawicy (PiS, Kukiz15,
KORWiN) pada wicej ni poowa gosw.
To pierwsze wybory, po ktrych opozycj
wobec prawicy bd jedynie formacje
centrowe i centroprawicowe. Mimo poraki Janusza Korwin-Mikkego w Sejmie
znajd si rne nurty polskiej prawicy
take rodowiska UPR/KNP oraz po raz
33
pierwszy Ruchu Narodowego. O ile w sprawach gospodarczych i spoecznych te rne

nurty prawicy nie bd miay wsplnego
stanowiska, o tyle w kwestiach obyczajowych zapewne stworz siln wikszo,
zdoln do forsowania kadego projektu,
ktry PiS wpisze do swojej nowej agendy.
W pocztkach kadencji jedyn granic
w tych sprawach bdzie wyznacza pragmatyzm Kaczyskiego i kierownictwa PiS.
Prawicowa hegemonia nie przekada
si jednak na szeroki consensus w sprawach reform instytucjonalnych i ustrojowych. Tu postawa wielu rodowisk prawicowych wspbrzmiaa z szerszym nastawieniem spoecznym nieufnym wobec
systemu, ale skoczy si jaow retoryk

antysystemow i niezrozumiaymi dla
publicznoci sporami. Moe zabrakn
natomiast tego, co mogoby si sta najpowaniejsz legitymacj polityczn: zdolnoci ustalenia nowych regu i nadania
im mocy obowizujcej, wzmocnienia instytucji publicznych, zapewnienia administracji wikszej sterownoci.
Szydo w koleinach Tuska i Kopacz
Czynnikiem porzdkujcym agend zmian

mgby by sprawnie dziaajcy rzd.
Trudno jednak polega na tym, e ju
na samym pocztku jego energia zostanie
zablokowana, i to niekoniecznie przez
mechanizm sprawowania wadzy, w ktrym du rol odgrywa kierowca z tylnego
siedzenia Jarosaw Kaczyski.
Problem samodzielnoci Beaty Szydo zosta bowiem le postawiony. Gdyby
niesamodzielno ta miaa polega na
tym, e lider partii okrela kilka strategicznych celw, kilka zasad polityki, ktre
ograniczaj premiera nie miabym nic
przeciwko. Konstytucja mwi o tym, e
mandat do rzdzenia daje premierowi
Sejm, a w praktyce funkcjonujca w nim
wikszo. To, jak wymyla ona mechanizm przekadania programu partii na
dziaania rzdu, jest kwesti swobodnego
wyboru.
Jednak sytuacja, w ktrej premier
i ministrowie nie s pewni aktualnego
stanowiska prezesa i swojej pozycji w partii,
skutkuje nadmiern asekuracj i biernoci. A to moe paraliowa rzd. Jest to
tym waniejsze, e rzdy Prawa i Sprawiedliwoci nie bd powtrk z lat 2005
2007. Zmienia si bowiem nie tylko parlamentarna arytmetyka i ukad si w partii,
lecz take wzorce rzdzenia. Gabinety
Leszka Millera i Marka Belki kontynuoway
Prawicowa hegemonia nie

przekada si na szeroki
consensus w sprawach
reform instytucjonalnych
i ustrojowych
formalizmw i procedur, lekcewacym

zmiany instytucjonalne, a skoncentrowanym na personaliach. Polska polityka
polega dzi w ogromnym stopniu na
budowaniu ukadw klientelistycznych,
tworzeniu nieformalnych powiza, na
zakulisowych naciskach. Formalne procedury partyjne czy parlamentarne odgrywaj niewielk rol. Prawicowe diagnozy fakty te lekcewa. Teksty ogaszane
na amach Nowej Konfederacji nale
tu do rzadkich wyjtkw.
Jeeli prawicowa hegemonia zostanie
sprowadzona do wymiaru wsplnego frontu w wojnie kulturowej, to stanie si barier politycznej stabilizacji. Co wicej,
nie bdzie czynnikiem twrczej zmiany
34
jeszcze reformatorsko-akcesyjn orientacj

wikszoci rzdw III Rzeczpospolitej.
Gabinet Tuska postawi na inny styl rzdzenia. Rzd mia reagowa na sygnay
spoeczne przede wszystkim wietnym
PR-em, wadza miaa unika dotkliwych
reform, szuka stabilnego zaplecza spoecznego, przede wszystkim w administracji i sektorze publicznym.
dzi oznacza to pomys, w ktrego ramach

Beata Szydo ma pilnowa agendy opartej
na wyborczych obietnicach, a Jarosaw
Kaczyski przede wszystkim ksztatowa
strategi pastwow.
System Kaczyskiego
Strategii tej nie znamy jednak, ani w jej

wymiarze merytorycznym, ani narzdziowym. Oba elementy s zreszt cile
zwizane. Poziom merytoryczny wytycza
bowiem istotne osie konfliktw i wyzwa,
z ktrymi ukad rzdzcy musi sobie poradzi przy pomocy konkretnych narzdzi.
W tym sensie system Kaczyskiego nie
jest laboratoryjnym projektem, wytworem
spekulacji szachisty, analizujcego wszystkie moliwe scenariusze. Tak jak w latach
20052007 bdzie wypracowywany w interakcji z zachowaniami niechtnego PiS
otoczenia i z rozczarowaniami brakiem
lojalnoci ze strony rodowisk, ktre zdaniem Kaczyskiego powinny akceptowa
kady strategiczny zwrot tej partii. Polityczna metoda Jarosawa Kaczyskiego
wielokrotnie skutkowaa tworzeniem wrogw tam, gdzie wcale to nie byo konieczne;
polityk ten nie tylko bi si z przeciwnikiem, lecz take wykorzystywa kryzysy
do przywrcenia lub wzmocnienia kontroli
nad wasnymi szeregami.
To skutkowao permanentn niepewnoci i destabilizacj. Wzmacniane przez
niechtne Kaczyskiemu media, skutkoway one zmczeniem i tsknot za kim,
kto zapewni nowe, bardziej przewidywalne
status quo. To podstawowe wyzwanie,
jakiemu bdzie musiao sprosta Prawo
i Sprawiedliwo.
Drugie dotyczy reakcji na ataki medialne i polityczne, a take na presj midzynarodow. Problemem, z jakim zetkno si PiS w roku 2005, bya agod-
Wybr Beaty szydo jest
dostosowaniem si do tych
ram, ktre pozostay po
omiu latach sprawowania

wadzy przez PO
W tym sensie PiS nie stworzyo

w 2015 nowej diagnozy, stanowicej ram
jego rzdw. Wybr Beaty Szydo jest dostosowaniem si do tych ram, ktre pozostay po omiu latach sprawowania wadzy przez PO. Leitmotiv jej kampanii,
mwicy o wadzy, ktra swj program
wyprowadza z rozmw z ludmi, jest nawizaniem do tych zasad rzdzenia, ktre
po 2007 roku ustanowi Tusk. Tyle tylko,
e Szydo chce sucha i sucha nieco innych ludzi, rozmawia z innymi grupami
spoecznymi.
Oczywicie, naley wzi poprawk
na to, e logika rzdzenia w istotny sposb
rni si od logiki kampanii. Ale dzi bardzo trudno wyobrazi sobie t pierwsz.
W pocztkowym okresie rzdw PiS, jesieni 2005 roku i w pierwszej poowie
2006, istnia bardzo wyrany podzia midzy polityk sektorow, ksztatowan
przez Marcinkiewicza i jego ministrw,
a strategi polityczn, ksztatowan przez
Jarosawa i Lecha Kaczyskich. By moe
35
niejsza reakcja otoczenia na dziaania rzdu i premiera, a ostrzejsza na kroki

prezydenta i szefa partii. Byo to czynnikiem wzmacniajcym nieufno wewntrz
obozu rzdzcego i jedn z przyczyn dymisji Marcinkiewicza. Niestety, ten sam
scenariusz moe si powtrzy dzi zarwno ze wzgldu na osobowo kandydatki na premiera, jak i na jej umiarkowane pogldy. PiS przez ostatnie lata byo
parti ostrego sporu, a nie koncyliacyjnego
rzdzenia. Parti, w ktrej ceniono zdolno do wchodzenia w ostry, brutalny
spr z politykami koalicji POPSL. Politycy
umiarkowani byli traktowani w tym ugrupowaniu nieufnie.
Czy w tej sytuacji Jarosaw Kaczyski

stworzy stabilny podzia rl we wasnej
ekipie i ograniczy si do roli lidera pilnujcego kilku najwaniejszych kwestii, czy
te wrci do stylu zarzdzania przez kryzysy? Od odpowiedzi na to pytanie zaley
w znacznej mierze zdolno nowego obozu
rzdzcego do wywizywania si z obietnic
wyborczych, a by moe take podjcia
pominitych w kampanii wyborczej zagadnie naprawy struktur pastwa. Podoa tym zadaniom moe jednak tylko
ukad wzgldnie stabilny i sprawny. O tym,
czy zostanie zbudowany, przekonamy si
w cigu najbliszych dwchtrzech
miesicy.
36
kupieni za byskotki
stefAn skOWski

dziennikarz Gocia Niedzielnego
W kapitalizmie wolnoci nie zagraa totalitarne pastwo. Ludzie sprzedaj

j cakowicie dobrowolnie, np. pracodawcom czy instytucjom finansowym
W powieci Michaela Ende Momo, czyli
osobliwa historia o zodziejach czasu
i dziecku, ktre zwrcio ludziom skradziony im czas do pewnego miasteczka
przybywaj Szarzy Panowie i przekonuj
ludzi do tego, e ci marnuj czas na
bzdury. Proponuj im przekazanie go do
Kasy Oszczdnoci Czasu bd mogli
go wykorzysta na emeryturze. W wyniku
oszczdzania czasu ludzie stali si zrzdliwi, przestali troszczy si o innych, oddawa swoim hobby i zaczli mizernie.
W kocu Momo zwraca ludziom skradziony im czas i wszystko wraca do normy.
Bajka? Niekoniecznie. Szarzy Panowie
s jak najbardziej prawdziwi, od lat grasuj
po wiecie, by zabiera nam czas i w ten
sposb czyni z nas wspczesnych niewolnikw. Take w Polsce.
nizmu. I niestety, niektrym tak ju zostao. Przychodz do pracy o smej, wychodz o szesnastej i nie odbieraj telefonu
subowego albo wyczaj od razu za
progiem. Po szesnastej cakiem wypisuj
si z ycia firmy i to wanie jest przychodzenie do roboty. Natomiast czowiek,
do ktrego mog zadzwoni z pytaniem
o dwudziestej pierwszej albo wysa maila,
a on odpisuje po p godziny to dla
mnie wartociowy pracownik nowoczesnej
organizacji opowiada o swoim ideale
pracownika.
Jak to wyglda w praktyce? Ju dziewitnasta? Nie, nie pobawi si jeszcze
z wami, dzieciaki, musz jeszcze popracowa. Kochanie, piknie wygldasz w tej
bielinie, ale jeszcze nie teraz, musz
sprawdzi maila, moe prezes Brzska
co napisa, a on lubi, jak si odpisuje
w p godziny. Nie chodzi tu o dogmatyczne trzymanie si omiogodzinnego
dnia pracy, w branach kreatywnych cakowity rozdzia pracy i ycia prywatnego
jest wrcz niemoliwy. Jednak atwo przegapi moment, gdy ycie prywatne staje
si tylko dodatkiem do ycia zawodowego,
Uwicony pracoholizm
Jednym z pomysw Szarych Panw jest

etos dyspozycyjnoci. Jego sedno przedstawi swego czasu w wywiadzie dla
naTemat.pl szef InPostu Rafa Brzska.
Do roboty chodzio si w czasach komu37
czym, na co ewentualnie mona wydawa

zarobione pienidze. Walczy z tym nie
jest atwo, bo szefowie firm miewaj tendencj do narzucania tego typu sposobw
pracy. Jednak sytuacja staje si zupenie
beznadziejna, gdy sami zaczynamy uwaa,
e taki porzdek rzeczy jest jak najbardziej
normalny, a nawet powinien stanowi
wzr.
kobiet? Zgadzaj si na hierarchi wartoci,

w ktrej praca i rozwj zawodowy s stawiane wyej ni rodzicielstwo, i to w optymalnym na nie okresie ycia. Oddaj swj
cenny czas firmie cakowicie dobrowolnie,
cho tak naprawd nie da si go ju odzyska.
Niewolnik na raty
Zamroony czas
Gdy mylimy, e powinnimy by dyspozycyjni 24 godziny na dob i e najwysz

wartoci jest sukces zawodowy, jestemy
zgubieni. Ale i bez tego Szarym Panom
trudno si przeciwstawi, zwaszcza gdy
wemiemy pod uwag sytuacj na rynku
pracy i przymus ekonomiczny. T sytuacj
pogbia odziedziczony po PRL brak klasy
redniej: yjemy w kapitalizmie bez wacicieli, a ci, ktrzy uchodz w Polsce za
klas redni, w rzeczywistoci s lepiej
lub gorzej zarabiajcymi pracownikami
najemnymi bez istotnego zaplecza wasnociowego. W efekcie po upadku realnego socjalizmu zacz si bezpardonowy
pd do posiadania wasnoci. Na rynku
pojawiy si towary znane do tej pory jedynie z telewizji i zagranicznych wyjazdw,
ruszy take w skali masowej wolny rynek
nieruchomoci i nie trzeba byo ju czeka
latami na mieszkanie. Wtedy Szarzy Panowie tym razem w postaci przedstawicieli handlu, firm budowlanych i sektora
finansowego przekonali nas, e jestemy
w stanie kupi wszystko; a jeli nie jestemy, to moemy patno rozoy w czasie.
Zabawne, e cnoty, jakie byy potrzebne dla zdobycia w PRL wasnego
(mniejsza o to, czy wasnociowego, czy
spdzielczego) lokum, byy na wskro
mieszczaskie. Wikszo Polakw dochodzia do swojego M poprzez mudne
odkadanie rodkw na ksieczkach
mieszkaniowych. Abstrahujc od licznych
Z tym wzorem zwizany jest fakt, e

w wiecie, w ktrym nawet chwilowy przestj w praktyce i zdobywaniu nowych
kompetencji moe oznacza wypadnicie
z obiegu, cigo aktywnoci zawodowej
staje si oczywistoci. Na jej przerwanie
szczeglnie naraone s kobiety i to na
nie swoje sida zastawili Szarzy Panowie,
ktrzy pod koniec 2014 roku dali o sobie
zna w Facebooku i Apple. Firmy te zaoferoway swoim pracownicom wspfinansowanie zamraania ich komrek jajowych, by mogy je odmrozi i zapodni
wtedy, gdy pokonaj ju odpowiednie
szczeble kariery i poczuj si gotowe na
macierzystwo. Propozycja otrzymaa nawet swoj nazw (Social Freezing) i spotkaa si z aplauzem zwolennikw samorealizacji kobiet. Dziki temu procederowi
mog one odoy w Kasie Oszczdnoci
Czasu lata, ktre musiayby spdzi karmic i zmieniajc pieluchy, dowoc do
przedszkoli i opiekujc si pociechami
w trakcie chorb. Korporacje daj im nadziej na to, e odbior je sobie w przyszoci gdy ju bd czuy si zawodowo
zrealizowane.
Dla firmy to czysty zysk. Kobiety,
ktre decyduj si na Social Freezing,
mog pracowa i nie trac na duszy
czas kontaktu z zawodem (a w brany informatycznej to bardzo istotne). A dla
38
wad socjalistycznej gospodarki niedoboru,

akurat te nawyki warte byy podtrzymania.
Niestety, wraz z nastaniem kapitalizmu
ciuajcego drobnomieszczanina jako wzr
postpowania zastpi rozpasany Sarmata,
kupujcy kilkusetmetrowy dom otoczony
hektarami nikomu niepotrzebnych k,
oczywicie na kredyt, ktrego kwota przewysza warto nieruchomoci. Miliony
korzystajcych z poyczek gotwkowych,
kredytu na wymarzone wakacje czy inne
przyjemnoci to grono oszukanych przez
Szarych Panw. Przywizanych do swoich
nadmiernych dugw i koniecznoci nieustannego zarabiania na ich spaty. To ci,
ktrych ju dzi prof. Krzysztof Rybiski
nazywa finansowymi niewolnikami.
mu mimo wszystko cakiem daleko,

z czego zreszt warto si cieszy. Wane
jest jednak to, e wraz z nadejciem nowego systemu gospodarczego nastaa te
zwizana z kapitalizmem kultura, ktrej
zagroe nie bylimy wiadomi i nie umielimy si przed nimi broni.
facebook i Apple
zaoferoway swoim
pracownicom
wspfinansowanie
zamraania ich komrek

jajowych, by mogy je
odmrozi i zapodni wtedy,
Dobrowolna niewola
gdy pokonaj ju
To okrelenie wcale nie jest przesadzone,

bo opisane przeze mnie zjawiska prowadz
konsekwentnie do niewolnictwa. Ju nie
trzeba si adowa ludzi na statki i wywozi ich na inne kontynenty, moni
mog si ju obej bez wymuszania na
stanowicych prawo korzystnych dla siebie
rozwiza (przynajmniej w tej dziedzinie).
Ludzie sami chtnie pozbawi si swobody i jeszcze s dumni z tego, e robi
co waciwego.
Paradoksalnie nie byoby to moliwe,
gdybymy wczeniej nie zasmakowali niewolnictwa w realnym socjalizmie. Za komuny wszyscy naleeli do pastwa, czego
symbolem by np. nakaz pracy czy brak
moliwoci swobodnego wyjedania z kraju bez zgody wadzy. Wraz z transformacj
ustrojow nastpi czas budowania nowego
systemu gospodarczego: opartego na wasnoci prywatnej rodkw produkcji kapitalizmu. Nie miejsce tu na rozwaanie,
iluprocentowy jest ten kapitalizm i jak
daleko odeszlimy od realnego socjaliz-
odpowiednie szczeble
kariery i poczuj si gotowe
na macierzystwo
W jej myl demokratyczny kapitalizm

z zaoenia gwarantuje wolno. Moliwe
jest co prawda jej ograniczanie przez pastwo, jednak to jedyny podmiot, ktrego
w tym zakresie moemy si obawia. Pki
urzdnicy si nie wtrcaj, jestemy bezpieczni i korzystajc z wypracowanych
przez siebie zasobw, moemy siga po
dobrodziejstwa serwowane nam na wolnym rynku. Jako e wyborw na rynku
dokonujemy z wasnej woli (ograniczani
jedynie zasobem swych portfeli, swoimi
umiejtnociami i czasem), wikszo
z nich trudno okreli jako obiektywnie
ze nawet jeli kto inny uwaa je za
niezbyt rozsdne. Umyka nam, e swoj
wolno moemy sprzeda na rynku
cakowicie dobrowolnie.
39
Feudalizm moe wrci
pracy (podobnie jak ciek edukacyjn

ich dzieci) wybiera bdzie im bank, dziki
czemu uniknie si nieodpowiedzialnych
decyzji w tej dziedzinie. A na samym
kocu wieo polubione kobiety bd
odprowadzane przez swoich mw do
alkw dyrektorw oddziaw bankw, by
ci mogli skorzysta ze swojego prawa
pierwszej nocy.
e niby niemoliwe? 160 lat temu
mieszkacy poudniowych stanw USA
za niemoliwe uznawali zniesienie niewolnictwa, a mieszkacy polskich ziem
pozostajcych pod zaborami paszczyzny. Uznanie za rwnoprawnych obywateli
wszystkich mieszkacw danego kraju
(czy te czonkw narodu) to wynalazek
stosunkowo mody i nic nie stoi na przeszkodzie, by za jaki czas odej od tej
zasady. Pytanie brzmi raczej, czy bdziemy
dy w tym kierunku i na raty oddawa
swoj wolno.
Nie chodzi tu o potpianie zaangaowania

w prac, robienia kariery czy kredytw
mieszkaniowych. Jednak skala tych zjawisk powoduje, e obecna sytuacja moe
mie tragiczne skutki zniewolenie widoczne w kulturze moe znale umocowanie w instytucjach. Moe si zdarzy
nawet najlepsza ustawa
antylichwiarska nie uchroni
nas przed wasn chciwoci

i miraem posiadania ju
zaraz dbr, za ktre

zapacimy pniej
tak, e jak pisa Lech Jczmyk w Trzech

kocach historii, czyli Nowym redniowieczu z wstrzsajcej caym prawie
dwudziestym wiekiem walki midzy socjalizmem a kapitalizmem zwycisko wyjdzie feudalizm, bo to jest forma organizacji
spoecznej najlepiej pasujca do chaotycznego wiata ruin cywilizacji zachodniej (temat ten porusza te Micha Ku
na amach Nowej Konfederacji). Przykadowo, gdy cena szwajcarskiej waluty
przekroczy psychologiczn granic siedmiu
zotych, frankowicze masowo przestan
spaca kredyty. Za sob pocign zotwkowiczw i nasze ulice zaroj si od
bezdomnych. Politycy ustanowi prawo,
wedle ktrego bankruci bd mogli wrci
do utraconych mieszka, a ich dugi zostan anulowane. W zamian za to bd
wykonywali przez jeden dzie w tygodniu
nieodpatn prac na rzecz instytucji finansowej, tzw. bankizn. Zostan te
przypisani do swoich mieszka, a miejsce
Gdzie jest Momo?
W pewnej mierze moe nas przed tym

broni pastwo na przykad poprzez
regulacj rynku poyczkowego, likwidujc
asymetri wiedzy midzy instytucjami finansowymi i klientami. Jednak nawet
najlepsza ustawa antylichwiarska nie
uchroni nas przed wasn chciwoci i miraem posiadania ju zaraz dbr, za ktre
zapacimy pniej. Albo przed chci koniecznego wykazywania si licznymi sukcesami zawodowymi kosztem ycia rodzinnego, cho przecie realizowa siebie
moemy jednoczenie take jako maonkowie i rodzice (tyczy si to i matek,
i ojcw).
Ju w 1958 roku nasze problemy
wietnie zdiagnozowa niemiecki ekonomista Wilhelm Rpke w nieprzetumaczonej na jzyk polski ksice Jenseits
40
von Angebot und Nachfrage (Poza popytem i poda). Jako zwolennik wolnego
rynku, potpia te aspekty kultury, ktre
przeszkadzaj mu dobrze dziaa. Wspczesny Faust, mwic trwaj chwilo, jeste
pikna, nie straciby duszy, ale spowodowaby korek uliczny mwi z przeksem o nawyku nieustannego pdu donikd.
Krytykujc przykadanie do wszystkiego
miary pieninej racjonalnoci, pisa
o ogrdkach dziakowych, e by moe
nie s najbardziej rozsdn metod produkcji warzyw, ale z pewnoci s wietnym sposobem na produkcj szczcia.
Z kolei o nawyku pobierania kredytu konsumpcyjnego i kupowaniu na raty mia
do powiedzenia tyle, e nieodczn czci rozsdnego i odpowiedzialnego spo-
sobu ycia nie jest ycie z dnia na dzie,

zniecierpliwienie, pobaanie sobie i brak
zapobiegliwoci, ale mylenie o jutrze;
nie ycie ponad stan, ale pokonywanie
zmiennych kolei losu, prbujc rwnoway dochody i wydatki, a take przeywanie ycia jako spjnej caoci wykraczajcej poza mier wasnych potomkw,
nie za jako serii krtkich, przyjemnych
chwil, po ktrych rano nastpuje bl gowy.
To moe i mao pocigajce, ale remedium jest odnalezienie na nowo atrakcyjnoci mieszczaskich cnt. Wolno
jest w nas i to od nas zaley, czy pozbywamy si jej w zamian za realizacj naszych
marze tu i teraz, nie mylc o tym, co
bdzie dalej, czy mozolnie dbamy o to,
by przynosia jak najlepsze owoce.
41
By albo nie by ikony demokracji

MichA luBinA
doktor w Instytucie Bliskiego i Dalekiego Wschodu UJ,

analityk w Centrum Studiw PolskaAzja
Od kiedy agend Zachodu wobec Birmy ponownie wyznacza Realpolitik,

gos prodemokratycznego lobby sta si znacznie mniej istotny
Jako ziemia pena surowcw (ropa, gaz,
p tablicy Mendelejewa w glebach), intratny rynek (50 milionw konsumentw),
a przede wszystkim wane ogniwo w amerykaskiej polityce powstrzymywania
wzrostu Chin, Birma staa si jednym
z kluczowych miejsc na geopolitycznej
mapie globu. Obszarem, na ktrym jak
w soczewce skupiaj si problemy rodzcego si dwubiegunowego wiata amerykasko-chiskiego.
Naganiane przez wiatowe media
jako przeomowe wybory w Birmie (8 listopada) bynajmniej nie zakocz rzdw
wojska w tym kraju. Zdecyduj za to o politycznej przyszoci najsynniejszej Birmanki na wiecie: Aung San Suu Kyi.
to laureatka ponad setki midzynarodowych nagrd, w tym tak prestiowych jak

pokojowy Nobel (1991) czy nagrody Parlamentu Europejskiego. Dostaa rwnie
z pewnoci najbardziej dla niej wzruszajc nagrod polskiego MSZ im.
Bronisawa Geremka (niestety, mimo e
mino ju kilka dobrych lat, wci nie
znalaza czasu, by j odebra).
Jej sawa wykroczya poza polityk,
staa si wrcz czci popkultury. Za
Aung San Suu Kyi wstawiali si celebryci,
utwory dedykowali jej m.in. Bono i Eric
Clapton, powstay o niej hagiograficzne
filmy fabularne i dokumentalne, a plakat
stworzy dla niej Shepard Fairey, znany
wczeniej ze synnego Hope z Barackiem
Obam. To wszystko udao si mimo
faktu, e wikszo wielbicieli nie wie,
skd Suu Kyi pochodzi, o poprawnym
wymwieniu jej nazwiska nie wspominajc. Poama sobie na nim zby m.in.
nasz byy minister spraw zagranicznych,
cho tu naley by raczej wyrozumiaym.
Od polskich politykw nie mona wymaga
zbyt wiele gdy wiedz, gdzie ley Birma,
to ju duo (jeli przewodniczca sejmowej
wiatowa ikona demokracji
Suu Kyi pod wzgldem rozpoznawalnoci

bije na gow nie tylko wszystkich generaw
razem wzitych, ale te chyba wikszo
przywdcw azjatyckich. Jest najsynniejsz Azjatk na wiecie i do niedawna
bya najsynniejszym, obok Dalajlamy,
dysydentem politycznym globu. Suu Kyi
42
podkomisji ds. Birmy nie umiaa nawet

poprawnie wymwi nazwy tego kraju,
to czego oczekiwa?).
Bez wzgldu jednak na te trudnoci
lingwistyczne, Suu Kyi osigna na Zachodzie ogromny sukces. Przez ponad
dwie dekady (od 1990 roku) moga liczy
na niekwestionowane wsparcie tamtejszych rzdw i spoeczestw. Suu Kyi
jako osoba! staa si wrcz czynnikiem
polityki zagranicznej pastw Zachodu,
w tym przede wszystkim Stanw Zjednoczonych. To nieprawdopodobny, olbrzymi
sukces. I nie zmienia tego fakt, e tylko
w czci wynika on z jej dziaa, a w duej
mierze ze sprzyjajcych okolicznoci.
Wszak szczciu trzeba pomc!
wrcio stolik. Suu Kyi zamknito w areszcie domowym (1989), przegranych wyborw nie uznano, a spoeczestwo zmaltretowano, skutecznie pacyfikujc dysydenckie nastroje (cho nigdy do koca
nie zabito nadziei na zmian: jej personifikacj staa si wanie Suu Kyi).
Zachodnie mylenie
Byaby to historia, jakich wiele w Trzecim

wiecie, i pewnie skoczyaby si podobnie: uciszeniem (metaforycznym bd dosownym) Suu Kyi, brutalnym zastraszeniem narodu i dobiciem po cichu targu
z Zachodem. Tak si jednak nie stao,
gdy Suu Kyi miaa szczcie w nieszczciu. Bya on brytyjskiego profesora (to
on wychodzi jej Nobla i niezmordowanie
lobbowa na jej rzecz), mwia pynnie
po angielsku i p ycia spdzia na
Zachodzie, gdzie przesika tamtejszym
myleniem, i rozumiaa mechanizmy spoeczno-polityczne (na przykad rol mediw). Jako atrakcyjna i byskotliwa
kobieta potrafia w dwustu procentach
wykorzysta wszystkie swoje politycznie
niewielkie atuty.
W sukurs nieoczekiwanie przysza
jej te sama junta, ktrej generaowie pod
wzgldem intelektualnym i kulturowym
lokowali si gdzie na poziomie troglodytw. Nie do, e (publicznie!) wyzywali
Suu Kyi od lokajw, renegatw prostytutek czy ogrw, to jeszcze skutecznie
odcinali j od rodziny, czym strzelili sobie
wizerunkowo w stop. Okrutna tropikalna
junta wojskowa niszczca maestwo
wschodniej piknoci z brytyjskim profesorem Oxfordu i nie pozwalajca matce
na kontakt z wasnymi dziemi to by
temat na pierwsze strony zachodnich gazet! Nie da si tego samego powiedzie
o standardowych dziaaniach armii bir-
Okrutna junta wojskowa

niszczca maestwo
wschodniej piknoci
z brytyjskim profesorem
i nie pozwalajca matce na

kontakt z wasnymi
dziemi to by temat na
pierwsze strony zachodnich

gazet
Suu Kyi, crka zaoyciela armii birmaskiej i twrcy niepodlegoci Birmy,

generaa Aung Sana, w 1988 roku z gospodyni domowej nieoczekiwanie przeistoczya si w przywdczyni narodow
i rzucia wyzwanie rzdzcej armii. Innymi
sowy crka postanowia odebra wadz
kumplom ojca i miaa w tym poparcie
caego narodu. Niestety, to nie wystarczyo.
Zepchnite do defensywy wojsko wy43
maskiej: regularnym tumieniu demonstracji, mordowaniu mniejszoci etnicznych czy paleniu im wsi. Apogeum rodzinno-medialno-politycznego reality
show z udziaem Suu Kyi nastpio w 1999
roku, gdy jej m zachorowa na raka,
a generaowie nie pozwolili mu poegna
si z on. Zapewnili tym sobie pierwsze
strony gazet na miesice, a czarne publicity
na lata. Rodzinna historia Suu Kyi
pasujca w zalenoci od gustu bd do
hollywoodzkiego wyciskacza ez, bd
do sofoklesowskiego dramatu wadzy
bya jej wietn kart przetargow na
Zachodzie.
tura demokracji. Na Zachodzie istniao

ogromne lobby prodemokratyczne. Aktywici wszelkiej maci zaczli stanowi
potny czynnik wpywu, majcy wsparcie
mediw i opierajcy si na setkach, jeli
nie tysicach ludzi szczerze wierzcych,
e demokracja i prawa czowieka s uniwersalnie doskonae i naley je za wszelk
cen wprowadzi w Birmie. Setki grup z
caego wiata zachodniego, dziaajcych
mimo wielu rnic, czy jeden przekaz:
Suu Kyi jest dobra, junta jest za, a wiat
powinien stosowa nacisk na reim, odcinajc pomoc i inwestycje, wprowadzajc
nowe sankcje i coraz cilej izolujc generaw. Gos tego lobby sta si dominujcy, gdy Birma bya nieistotna dla
interesw Zachodu, a lobbyci mieli woln
rk i mogli swoimi dziaaniami bardzo
zaszkodzi. Dlatego z perspektywy zachodnich decydentw racjonalne byo
prowadzenie na potrzeby wasnego elektoratu moralistycznej polityki izolacji Birmy, mimo jej ewidentnej szkodliwoci
dla birmaskiego spoeczestwa, w ktrego
imieniu oficjalnie to czynili.
Najwicej zyskaa na tym Suu Kyi.
Dziki temu staa si symbolem demokracji w Birmie, personifikacj dobra i wyobraeniem idealnej Birmy. Suu Kyi jest
ywym symbolem Deklaracji praw czowieka. Jeli przejmie wadz, natychmiast
znikn tortury, zniknie siedemdziesit tysicy dziecicych onierzy, a handel narkotykami zostanie utrcony prorokowa
Jack Healey, jeden z najbardziej znanych
prodemokratycznych aktywistw. Zobaczymy wyzwolon Birm, wyzwolon Aung
San Suu Kyi, pastwo oferujce spoecznoci midzynarodowej now, bardziej
owiecon wersj demokracji przebija
go Alan Clements, buddyjski konwertyta
i niestrudzony stronnik Suu Kyi ta demokracja bdzie mie ludzk twarz, sta-
Interesy Zachodu a prawa czowieka
Bynajmniej nie najwaniejsz. Gwnym

argumentem za Suu Kyi by fakt, e Birma
miaa dla interesw pastw Zachodu znaczenie trzeciorzdne, mogy wic sobie
pozwoli na luksus prowadzenia moralistycznej polityki, zgodnie z zasad (ktr
naley powtarza stale, by si utrwalia,
szczeglnie w polskich umysach): im
mniej narodowych interesw maj Stany
Zjednoczone w danym pastwie, tym bardziej prawa czowieka licz si w amerykaskiej polityce wobec tego pastwa.
A interesy amerykaskie, podobnie jak
zachodnioeuropejskie, byy w Birmie marginalne. Dlatego te, idc za wezwaniem
Suu Kyi, naoono na Birm sankcje,
cho uwaga! z gry wiedziano, e nie
obal one generaw, za to zaszkodz birmaskiemu spoeczestwu. Wprowadzilimy sankcje nie dlatego, e wierzylimy,
e co zmieni, lecz by cokolwiek zrobi,
szczerze przyzna po latach Tom Malinowski, gwny architekt sankcji w administracji Clintona.
Dlaczego wic prowadzono t nieskuteczn polityk? Odpowiedzi jest na44
wiajc dialog ponad dominacj, dobro

ponad okruciestwo i wspczucie ponad
zabijanie. Koniec kocw, rewolucja w Birmie jest bezporednim wyzwaniem dla
nas wszystkich: to gos demokratycznej
przyzwoitoci ponad maszyneri represji.
To przesanie dla naszej planety.
Na przykad, cho staa si ikon demokracji, to swoj parti rzdzia w jedyny

skuteczny w miejscowych warunkach sposb: po dyktatorsku. Nie tolerowaa krytyki, a wszystkich dysydentw szybko uciszaa. Zasady wewntrznej demokracji
tumaczya czonkom swojej partii nastpujco: nasi czonkowie musz by ekstra
lojalni. Jeli jestemy nielojalni w trudnym
czasie, stajemy si wiaroomni. Zgodnie
z naszymi zasadami demokratycznymi,
kady ma prawo do swoich przekona,
Najwaniejszy jest PR
Sama Suu Kyi skutecznie napdzaa takie

gosy, wiedzc, e wsparcie zagranicy to
jedna z jej dwch obok poparcia spoecznego podstawowych kart. Mwia
wic o swojej walce politycznej jako o rewolucji ducha, czya demokracj i prawa
czowieka z buddyzmem i walk bez stosowania przemocy, a sam siebie przyrwnywaa do Buddy, zachwycajc zwolennikw New Age. Okazaa si nawet
symbolem feminizmu, chocia w czasach
swego maestwa z dum prasowaa mowi skarpetki, by przypomnie wyzwolonym koleankom o koniecznoci obowizkw domowych. Bya w tym swoim
marketingu politycznym tak skuteczna,
e w to przesanie uwierzy nawet jej
wasny syn.
To midzy innymi z tych powodw
przez dwadziecia kilka lat niemal nikt
na Zachodzie nie zauway, e Suu Kyi
jest rasowym politykiem. Ju od pocztku
swojej kariery Suu Kyi kalkulowaa. Wchodzc do polityki w 1988 roku, zacza od
prby porozumienia z reimem: zaproponowaa swoj mediacj midzy armi
a protestujcymi studentami. Dopiero
gdy jej propozycja zostaa przemilczana,
przesza na stron opozycji. Potem wielokrotnie prbowaa gra na rozam w armii, a swoimi realnymi dziaaniami bynajmniej nie przypominaa politycznej
idealistki, za ktr miano j na Zachodzie.
Barack Obama przyjeda
do Birmy i przytula
publicznie noblistk,
zapewniajc j o swoim
wsparciu... moralnym
niezalenego mylenia i wolnoci sowa.

Ale jeli kto dziaa w sposb nielojalny,
naduywajc tych praw, jest renegatem,
zdrajc. W czasie, gdy potrzeba wielkiej
lojalnoci, nie bdzie wyjtkw dla nielojalnoci. I nie byo: opozycyjna partia
NLD zrwnaa si z Suu Kyi, stajc si jej
przybudwk. Dziki temu w Birmie twrczo zinterpretowano Majakowskiego: mwimy Suu Kyi, a w domyle partia,
mwimy partia, a w domyle Suu Kyi.
Droga politycznego pragmatyzmu
Dziki temu wszystkiemu Suu Kyi mimo

duo sabszej pozycji politycznej bya
w stanie przez 23 lata opiera si wojskowym. Niestety, po 2011 roku zmieniy si
interesy Zachodu. Birma z przyczyn geo45
politycznych znw staa si wana, wic

pastwa zachodnie przeprosiy si z generaami (pisaem o tym wicej w swoim
poprzednim tekcie dla Nowej Konfederacji). Przyczyny tej zmiany byy proste:
Amerykanie (i Europa Zachodnia) znw
zaczli mie interesy w Birmie, musieli
wic postawi krzyyk na swojej moralistycznej polityce. Gdy si ma mao do stracenia, mona by moralnym. Trudniej,
gdy zaczyna to kosztowa pienidze i wpywy polityczne.
Polityczn cen tej zmiany zapacia
Suu Kyi. Staa si pierwsz ofiar amerykaskiego zwrotu ku Azji. Barack Obama przyjeda do Birmy i przytula publicznie noblistk, zapewniajc j o swoim
wsparciu... moralnym. Ale interesy robi
z generaami. Wystawienie do wiatru
przez Zachd oznaczao dla Suu Kyi niewesoy wybr. Moga trwa na swoich
pozycjach, obserwujc, jak za jej plecami
Zachd dogaduje si z rzdem, bd podj
nierwn gr na warunkach reimu. Publicznie rwnao si to innej alternatywie:
pozostania moraln ikon, docenian,
szanowan (i publicznie przytulan), lecz
ignorowan politycznie, lub zaryzykowania
tego wygodnego statusu dla zwizanej
z koniecznoci kompromisw i ustpstw
drogi politycznej o niepewnym finale.
Wybraa to drugie i tym wyborem udowodnia, e jest prawdziwym, penokrwistym politykiem.
Dlatego wanie z koniecznoci!
posza na liczne kompromisy z armi,
czego nie mog jej darowa dawni niestrudzeni zwolennicy prodemokratyczni
aktywici na Zachodzie. Dziaacze od praw
czowieka i dziennikarze, nie zwaajc na
podstawowe mechanizmy polityki, oskaraj Suu Kyi o wszelkie moliwe zo
jeden z nich przyrwna j nawet do
Roberta Mugabe (sic!). To wszystko nosi

znamiona zawiedzionej mioci niektrzy z aktywistw zachowuj si wobec
Suu Kyi jak odtrceni kochankowie.
Dla samej Suu Kyi ma to jednak znaczenie drugorzdne. Od kiedy agend Zachodu wobec Birmy ponownie wyznacza
Realpolitik, a nie demokratyczna ideologia,
gos prodemokratycznego lobby sta si
znacznie mniej istotny. Dla Suu Kyi najwaniejsze jest co innego: zostawiona
sama sobie przez Zachd, zdana bya na
ask generaw. A oni to wykorzystali.
Jej wszystkie kompromisy, w tym przymilanie si do armii, poszy na marne.
Generaowie j ograli. Wbrew obietnicom
nie zmienili konstytucji i nie pozwol Suu
Kyi zosta prezydentem.
Ona jednak si nie poddaje. Postawia
niemal wszystko na wybory parlamentarne
w listopadzie 2015 roku. Stawk jest
wsprzdzenie wedug armijnych regu
75 procent miejsc w parlamencie (25 procent, czyli mniejszo blokujca zmiany,
jest zarezerwowana z klucza dla armii;
armia zgodnie z konstytucj moe te
legalnie! w kadej chwili dokona zamachu stanu). Jeli Suu Kyi zdecydowanie
zwyciy, bdzie w stanie uformowa rzd
i wybra marionetkowego prezydenta (ma
w tym dowiadczenie: przez 20 lat formalnie nie bya szefem partii, ale i tak
o wszystkim decydowaa). W razie zwycistwa bdzie sterowa rzdem z tylnego
siedzenia i wsprzdzi Birm wraz z armi, ktrej interesw nie moe zbyt powanie naruszy (o czym Suu Kyi wie:
tak uoya listy wyborcze, e wylecieli
wszyscy nadmierni krytycy wojska). Jeli
uda jej si zdoby 69 procent gosw,
wrci z tarcz. Wtedy wszyscy zapomn
o ustpstwach poczynionych po drodze.
Wszak sukces jest najlepszym mwc.
46
By albo nie by Suu Kyi
statusu na Zachodzie. Jeli Suu Kyi przegra, to nie bdzie ju wiatow ikon demokracji, stanie si po prostu nieskutecznym politykiem.
Dlatego te stawka tych wyborw
jest dla Suu Kyi olbrzymia. To jej by
albo nie by w polityce.
Jeli jednak NLD nie wygra zdecydowanie

a tylko takie zwycistwo daje Suu Kyi
szanse na wadz lub armia nie uzna
wynikw, to nastpn szans bdzie miao
dopiero za kolejne pi lat. Wtedy Suu
Kyi czeka rola wiecznej opozycji, a tymczasem czas pynie (Suu Kyi ma ju 70 lat)
i sprzyja wojskowemu establishmentowi.
Dla Suu Kyi oznacza to nieuchronn marginalizacj, tym bardziej przygnbiajc,
e zyskan kosztem utraty pomnikowego
W listopadzie ukae si Pani Birmy. Biografia polityczna Aung San Suu Kyi Michaa Lubiny (Wyd. PWN, Warszawa
2015), pierwsza w jzyku polskim biografia birmaskiej opozycjonistki.
47
NK w potrzebie!
Nowa Konfederacja znalaza si w trudnej sytuacji finansowej, w zwizku
z utrat kilku Darczycw. We wrzeniu stae przychody miesicznika wyniosy
6 660 z. Aby przetrwa, potrzebuje on 8 494 z miesicznie.
Koszty dziaalnoci NK obejmuj wynagrodzenia za: artykuy, redakcj,
korekt, grafik, ksigowo, obsug informatyczn, skad.
Jeli cenisz NK wesprzyj j!
Podstaw istnienia miesicznika s stae, comiesiczne darowizny. Nawet

jeli s niewielkie, daj poczucie stabilnoci i pozwalaj planowa aktywno.
Darowizny prosimy kierowa na rachunek bankowy wydawcy Nowej
Konfederacji, Fundacji Nowa Rzeczpospolita: 09 1560 0013 2376 9529 1000
0001 (Getin Bank). W tytule przeleww najlepiej wpisa: darowizna. Jeli
zamierzaj Pastwo wspiera nas stale, bardzo prosimy o tytu przelewu:
staa darowizna.
Dlaczego warto nas wesprze? Przynajmniej z szeciu powodw:

1. NK jest prb stworzenia niskokosztowej powanej alternatywy dla
upadajcych finansowo i intelektualnie mediw gwnego nurtu. Std
take nowy model pozyskiwania funduszy poprzez mecenat obywatelski.
2. Dostajemy wiele sygnaw, e udaje nam si realizowa zaoone
cele: powanie debatowa o pastwie i polityce, transmitowa do szerokiej
publicznoci wane idee naukowe i eksperckie, aktualizowa polsk tradycj
republikask. Sygnay te pyn zwaszcza od przedstawicieli inteligencji.
3. Poczwszy od padziernika 2013 r., udaje nam si regularnie publikowa
kolejne numery NK, poruszajc tematy tyle wane, ile nieobecne w debacie,
jak np. neokolonizacja Polski, przebudowa globalnego adu politycznego
czy wadza sonday.
4. Mamy wpyw na ksztatowanie opinii, zwaszcza elit. Czyta nas 1520
tys. osb miesicznie, regularnie wystpujemy w telewizji, inspirujemy inne
media do podejmowania wprowadzanych przez nas tematw, nasze artykuy
s chtnie przedrukowywane przez popularne portale.
5. Wsparcie NK to take wsparcie modego prawdziwie niezalenego
i majcego odwag pyn pod prd orodka i rodowiska intelektualnego,
niepoddajcego si wszechobecnemu marazmowi i starajcego si powoli
budowa lepsz Polsk.
6. Darowizny na rzecz fundacji s w Polsce (art. 16 ustawy o fundacjach)
zwolnione z podatku. Co wicej, podlegaj odliczeniu od podatku zarwno
przez osoby fizyczne, jak i prawne, zgodnie z przepisami ustaw o podatku dochodowym od osb fizycznych i prawnych.
48
O nas
Nowa Konfederacja to pierwszy w Polsce internetowy miesicznik idei.
Koncentrujemy si na tematyce politycznej o znaczeniu strategicznym. NK
to medium misyjne, tworzone przez obywateli dla obywateli. Jako pierwsi
w Polsce dziaamy profesjonalnie wycznie dziki wsparciu Darczycw.
Stawiamy sobie trzy cele gwne.
Po pierwsze, chcemy tworzy miejsce powanej debaty

o pastwie i polityce.
Dzi takiego miejsca w Polsce brakuje. Wskutek postpujcych procesw
tabloidyzacji oraz uzalenienia mediw opiniotwrczych od partii i wielkiego
kapitau, brak ten staje si coraz bardziej dotkliwy.
Std, w rodowisku skupionym dawniej wok kwartalnika Rzeczy
Wsplne poszerzonym po rozstaniu z Fundacj Republikask w kwietniu
2013 o nowe osoby powsta pomys stworzenia internetowego tygodnika/miesicznika idei. Niekomercyjnego i niezalenego medium, wskrzeszajcego
formu gbokiej publicystyki. Majcego dostarcza zaawansowanej wiedzy
o polityce w przystpnej formie.
Nasz drugi cel to penienie roli porednika

midzy wiatem ekspercko-akademickim a medialnym.
Wspczesna Polska jest intelektualn ppustyni: dominacja tematw
trzeciorzdnych sprawia, e o sprawach istotnych mwi si i dyskutuje rzadko,
a jeli ju, to zazwyczaj na niskim poziomie. Niemniej w wiecie akademickim
i eksperckim rodz si niekiedy wane diagnozy i idee. Media gwnego
nurtu przewanie je ignoruj. Nowa Konfederacja ma je przyblia.
Cel trzeci to aktualizacja polskiej tradycji republikaskiej.

Republikanizm przynis swego czasu Polsce rozkwit pod kadym wzgldem.
Uwaamy, e jest wci najlepszym sposobem mylenia o polityce i uprawiania
jej. Co wicej, w dobie kryzysu demokracji, jawi si jako zarazem remedium
i alternatywa dla liberalizmu. Jednak polska tradycja republikaska zostaa
w duym stopniu zapomniana. Dymy do jej przypomnienia i dostosowania
do wymogw wspczesnoci.
Dlaczego konfederacja? Bo to instytucja esencjonalna dla polskiej tradycji

republikaskiej zwizek obywateli dcych razem do dobra wsplnego
w sytuacji, gdy inne instytucje zawodz. W naszej historii konfederacje byway
chwalebne (konfederacja warszawska 1573 r., sejmy skonfederowane jako
remedium na liberum veto), byway te zgubne (Targowica). Niemniej, zawsze
byy potnym narzdziem obywatelskiego wpywu na polityk.
Dzisiejszy upadek debaty publicznej domaga si nowej konfederacji!
49
Now Konfederacj tworz

Stali Darczycy:
Stu Szeciu Anonimowych Staych Darczycw, Andrzej Dobrowolski, Pawe
Gaus, Bartomiej Kachniarz, Piotr Kubiak, Micha Macierzyski, Jerzy Martini,
mieszkaniec Bytomia, Marek Nowakowski, Krzysztof Poradzisz, Szymon
Ruman, Jakub Stychno, Skryta Opcja Sarmacka
Pozostali Darczycy:
Stu Trzydziestu Trzech Anonimowych Darczycw, Jacek Bartosiak, Piotr
Remiszewski, Piotr Wony.
(Lista Darczycw jest uaktualniana na pocztku kadego miesica)
Redakcja:
Micha Ku, Bartomiej Radziejewski (redaktor naczelny), Aleksandra Rybiska,
Stefan Skowski, Piotr Trudnowski, Anna Kiljan (sekretarz)
Redaktor prowadzcy: Anna Kiljan
Stali wsppracownicy:
Jacek Bartosiak, Micha Beim, Tomasz Grzegorz Grosse, Maciej Gurtowski,
Bartomiej Kachniarz, Krzysztof Koehler, Andrzej Manica, Rafa Matyja, Anna
Mieszczanek, Barbara Molska, Agnieszka Nogal, Tomasz Pichr, Adam
Radzimski, Krzysztof Rak, Zbigniew Stawrowski, Tomasz Szatkowski, Stanisaw
Tyszka, Krzysztof Woodko, Piotr Woyke
Grafika (okadki): Kinga Promiska
Korekta i redakcja stylistyczna: Hermina Haintze
Skad: Rafa Siwik
Wydawca: Fundacja Nowa Rzeczpospolita

Kontakt: redakcja@nowakonfederacja.pl
Adres (wycznie do korespondencji):

Fundacja Nowa Rzeczpospolita
Al. Solidarnoci 115, lok. 2, 00-140 Warszawa
50

ISIS, Nowa Konfederacja-65

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

ISIS, Nowa Konfederacja-65

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Internetowy Miesicznik Idei, nr 11 (65)/2015, 4 listopada1 grudnia 2015

Internetowy Miesicznik Idei, nr 11 (65)/2015, 4 listopada1 grudnia 2015

Redaktor Nowej Konfederacji,

Wprowadzenie prawa szariatu, wcznie z kamieniowaniem i odcinaniem

Wysze cele Pastwa Islamskiego

Dzi, czternacie lat pniej, Bin Laden

Internetowy Miesicznik Idei, nr 11 (65)/2015, 4 listopada1 grudnia 2015

islamem (z arab. al salaf al salih poboni

w szeregach PI wprowadzia do jego ideologii elementy arabskiego nacjonalizmu,

Nieczyci bracia w wierze

Dawla, czyli pastwo

Internetowy Miesicznik Idei, nr 11 (65)/2015, 4 listopada1 grudnia 2015

si z bitwy, gdy staje si jasne, e nie

dowody osobiste, prowadzi administracj,

kobiety mog prowadzi

uczy si. Pastwo islamskie

i uniwersytetami dla kobiet.

Maria redniowiecznej wizji islamu

Internetowy Miesicznik Idei, nr 11 (65)/2015, 4 listopada1 grudnia 2015

talno PI jest celow strategi polityczn,

laj najuboszym kredytw bez oprocentowania. Korupcja jest surowo karana.

Pastwo Islamskie jest silnie scentralizowan organizacj. Panuje w nim, jeli

Internetowy Miesicznik Idei, nr 11 (65)/2015, 4 listopada1 grudnia 2015

policja ani wymiar sprawiedliwoci. Sdy

czeniem zyskw i strat, dochodw ze

Obecnie Pi kontroluje teren

rozmiarw Wielkiej Brytanii

kupuj czarne zoto od dihadystw. Zniszczenia dokonane przez naloty na syryjskie

Obecnie PI kontroluje teren rozmiarw

Internetowy Miesicznik Idei, nr 11 (65)/2015, 4 listopada1 grudnia 2015

gumentowa, i niektrzy eksperci to robi,

Abu Bakra Naji, czowiek Al-Kaidy, ktry

Internetowy Miesicznik Idei, nr 11 (65)/2015, 4 listopada1 grudnia 2015

bowiem Teheran bdzie zmuszony stan

Internetowy Miesicznik Idei, nr 11 (65)/2015, 4 listopada1 grudnia 2015

Wdrwka roszczeniowych ludw

Orientalista, pracownik Katedry Arabistyki i Islamistyki

Internetowy Miesicznik Idei, nr 11 (65)/2015, 4 listopada1 grudnia 2015

w Syrii, cho wadza Pastwa Islamskiego w tym kraju i w pnocnym

Czciowo tak, ale nie generalizowabym.

Nie sdz. Ten twr nie wytrzyma prby

niektrzy uwaaj, e nie

naley traktowa wiadcze

A to nie uatwia ich uobywatelnienia.

tylko jako danin dizj

Jakakolwiek propaganda dihadu powinna

ISIS opiera si na wielowiekowej tradycji

Pki co jednak przymykaj oko na te

Internetowy Miesicznik Idei, nr 11 (65)/2015, 4 listopada1 grudnia 2015

Ten Inny ma by pokonany u siebie

cijan i muzumanw, nawet w tak stosunkowo owieconym pastwie, jakim

Imperializm wymaga hegemonii i przywdztwa. Tego w islamie nie ma. Islam

Jako syryjski chrzecijanin by Pan

Z Syrii wyjechaem do Polski w 1971 roku,

To zaley od pokolenia. Jestem potomkiem

Tak, ale oczywicie nie wyobraajmy sobie

Raczej nie. Kady w tym miecie by tak

Czyli ycie razem jest moliwe?

Moe dlatego, e muzumanie byli

Internetowy Miesicznik Idei, nr 11 (65)/2015, 4 listopada1 grudnia 2015

skd, kady szuka lepszego ycia a to

cijanin, ktry jest autochtonem na tych

Mwi Pan, e Al-Hasaka bya specyficzna. Czyli w innych rejonach Syrii

odbudowy syrii dooy, bo