Professional Documents
Culture Documents
CZASY OSTATECZNE
1. Uwagi wstpne
Ju Stary Testament poda cay szereg prodromw czyli znakw, ktre miay poprzedza lub towarzyszy nadchodzcemu mesjaszowi (Iz 7, 14; 35, 5-6; Mi 5, 1; Za 9, 9; 12, 10).
Miay one uatwi rozpoznanie jego przyjcia. Podobnie apokalipsy ydowskie niejednokrotnie
zajmoway si wyliczaniem znakw poprzedzajcych koniec wiata2. Miao ono jednak na celu
przede wszystkim zaspokojenie ciekawoci. Natomiast Nowy Testament zajmuje si przede
wszystkim znakami poprzedzajcymi Powtrne przyjcie Chrystusa, ale ma to suy innemu
celowi. Ot dokadna data Paruzji jest nieznana (Mt 24, 36; Mk 13, 32; Dz 1, 7) i pozostanie
tajemnic a do chwili jej zrealizowania. Gdy wic ona nastpi, wielu ludzi nie bdzie na ten
czas naleycie przygotowanych (Mt 24, 38-39; k 21, 34-36; 1 Tes 5, 2. 23; Obj 16, 15). Aby
wic zmusi ich do przygotowania, a take po to aby oczekiwania Paruzji nie byy czynione
po omacku i aby uatwi orientacj w odczuwaniu bliskoci Dnia Paskiego, Pismo wite
wylicza cay szereg wydarze, majcych poprzedzi nadejcie tego dnia (Por. Mt 24, 32 n; Mk
13, 23; 2 Tes 2, 3). Peni one rol znakw czasu, a ich mnogo pozwala na wzgldnie dokadny teologiczny opis epoki, poprzedzajcej chwalebne przyjcie Pana. Znajomo znakw
czasu uniemoliwi wiernym ich zwiedzenie (Mt 24, 4), i dzie ten si przybliy (k 21,
8), bd, e ju si dokona (2 Tes 2, 2; 2 Tm 2, 18), ma te ich zachci do czuwania. Dziki
znakom nie moemy co prawda ustali daty Paruzji, ale moemy dziki nim zorientowa si,
czy do Paruzji jest blisko, czy daleko, czy wydarzy si ona w najbliszej bezporednio nas dotyczcej przyszoci, czy te w przyszoci znacznie dalszej. Jednak nadmierna gorliwo w
doszukiwaniu si znakw niejednokrotnie prowadzia do ich pochopnych odczytw3. Z drugiej
1
Leszek Jaczuk
jako to: dziwne tcze, krzye, dwa i trzy soca, gwiazdy padajce, komety jedne za drugiemi, niebo w ogniu,
zakrwawione soce przez kilka dni po sobie, prcz tego, co si jeszcze w kadej chwili moe wydarzy (Postylla domowa, Bielsko-Biaa 1993, s. 14). Niemniej Luter posiada wiadomo, i Przyjcia Paskiego najprawdopodobniej nie doczeka.
4
Podobnie saduceusze i faryzeusze nie rozpoznali znakw czasu poprzedzajcych pierwsze przyjcie Chrystusa
(Mt 16, 3). Nawet Jan Chrzciciel mia trudnoci z ich rozpoznaniem (Mt 11, 2-3).
5
Jak wynika z Mt 24, 2. 3 (take Mk 13, 2. 4; k 21, 6. 7) Mowa eschatologiczna Jezusa miaa na celu
omwienie trzech nastpujcych zagadnie: 1. zburzenie Jerozolimy, 2. Paruzja, 3. koniec wiata. Wszystkim
tym wydarzeniom towarzyszy maj shmeia (znaki czasu).
6
Wedug Mt 24, 3 (inaczej Mk i k) Apokalipsa Synoptyczna ma zawiera nie tylko prodromy Paruzji lecz
take koca wiata.
7
Mona co prawda zakada, e 24, 15-28 jest powtrzeniem 24, 4-14 (podobnie w Mk i k), ale zaprzecza
temu znaczna odmienno treciowa owych dwu partii Apokalipsy Synoptycznej (pierwsza mwi o przeladowaniu chrzecijan, druga ydw, dopiero w 24, 15 jest mowa o zbudowaniu posgu obrzydliwoci). Pierwsza
partia jej tekstu odpowiada siedmiu trbom, druga za partia siedmiu czaszom Apokalipsy.
8
Wizje siedmiu trb utosamiam z Mt 24, 4-14; Mk 13, 5-13; k 21, 8-19. Apokalipsa Synoptyczna jak i Objawienie Jana zajmuj si omawianiem tych samych zagadnie.
Leszek Jaczuk
Leszek Jaczuk
Leszek Jaczuk
Leszek Jaczuk
niemiertelnoci
zaatakowa
niemiertelno
duszy
oraz
zmartwychwstanie23. K. Marks uzna religi za opium dla ludu. Najbardziej
zagorzaym wrogiem chrzecijastwa i paajcy do wielk nienawici by
Fryderyk Nietzsche (1844-1900). Uwaa on chrzecijastwo za najbardziej zepsut religi, jaka kiedykolwiek istniaa, a protestantyzm za
najbardziej zepsut odmian chrzecijastwa. Na szczegln uwag zasuguje nastpujca jego
wypowied:
Oto jestem u koca i wygaszam swj wyrok. Potpiam chrzecijastwo, podnosz
przeciw Kocioowi chrzecijaskiemu najstraszliwsze ze wszystkich oskare, jakie
kiedykolwiek oskaryciel jaki mia na ustach. Jest mi on najwikszym zepsuciem, jakie
pomyle sobie mona, wola jego dya do ostatecznego jakie tylko moe by
zepsucia. Koci chrzecijaski nie pozostawi adnej rzeczy nietknitej swym
zepsuciem, uczyni z kadej wartoci bezwarto, z kadej prawdy kamstwo, z kadej
rzetelnoci nikczemno duchow24.
Dziaalno tych mylicieli doprowadzia do krtkiej restytucji pogastwa w faszystowskich
Niemczech, oraz do rewolucji padziernikowej w Rosji, z ktrej wyoni si ateistyczny,
zwalczajcy chrzecijastwo ZSRR. Z kocem XX wieku nasilaj si antyreligijne nastroje w
USA i innych wysoko rozwinitych pastwach (tym razem pod mask liberalizmu).
6. Cud pastwa Izrael
Jednym z najwikszych cudw XX wieku jest powstanie pastwa Izrael. Biblia nigdzie
wydarzenia tego nie zapowiada, ale czyni to implicite np. w Obj 11, 2 (Jeruzalem ma by deptany przez pogan przez 42 miesice, a wic w okresie poprzedzajcym owe 42 miesice bdzie
musia znajdowa si w rkach ydowskich). Za cud mona uzna sam ju fakt, e nard ydowski, ktry od niewoli babiloskiej nie pamita swego jzyka i ktry od 70 roku y w diasporze, nie uleg wynarodowieniu. Inne narody w podobnych okolicznociach wynaradawiay
si ju w trzecim, czwartym pokoleniu. Fenomen ydowski zastanawia niejednego myliciela.
Immanuel Kant by zdania, i nad narodem ydowskim czuwa szczeglna opatrzno Boa,
ktrej celem jest przedstawienie w nim przykadu karzcej sprawiedliwoci dla chrzecijan25.
Ju 20 padziernika 1799 roku Napoleon Bonaparte, podczas wyprawy ktrej celem
byo zdobycie Palestyny, ogosi odezw do ydw, wzywajc ich do masowego przybywania
do Ziemi Obiecanej, aby odbudowa historyczne krlestwo w Jerozolimie. Po miesicu, po
fiasku oblenia twierdzy w Akce, armia francuska wycofaa si z Palestyny.
Cud odrodzenia rozpocz si w kocu XIX wieku. Nastpnym cudem byo odrodzenie
w 1881 roku, dziki zaangaowaniu Ben Jehudy, jzyka hebrajskiego (jedyny udany w historii
przypadek wskrzeszenia martwego jzyka). Z kolei w latach 1896-1897 dziaacz syjonistyczny
T. Herzl zapocztkowuje powrt do Palestyny; w 1920 jzyk hebrajski staje si jednym z urzdowych jzykw Palestyny, a w 1948 powstaje pastwo Izrael. Gospodarka tego kraju rozwija
si pomimo sankcji ze strony krajw arabskich bardzo prnie i dynamicznie. Wielkim cu23
(...) yczy sobie jeszcze czego po mierci, jeszcze za czym tskni, byoby bezgranicznym bdem (L.
Feuerbach, Myli o mierci i niemiertelnoci, prze. K. Krzemieniewska, w: L. Feuerbach, Wybr pism, t. 1,
PWN, Warszawa 1988, s. 25). mier jest cakowitym, zupenym rozwizaniem twego caego i zupenego
bytu (ibid., s. 27).
24
F. Nietzsche, Antychryst, prze. L. Staff, Warszawa 1907, ss. 102-103.
25
Religia w obrbie samego rozumu, prze. A. Bobko, Znak, Krakw 1993, ss. 169-170.
Leszek Jaczuk
dem byy wszystkie toczone przez Izrael wojny (1948, 1956, 1967, 1973),
ktre z punktu widzenia strategii wojskowej winne byy by przegrane (w
pierwszej z nich dysproporcja si wynosia 1 do 80). Wszystkie te cuda
dowodz, i najnowsze dzieje narodu ydowskiego nie s dzieem
przypadku, a s wynikiem czuwajcej nad nim Opatrznoci, ktra wobec
tego narodu ma pewien, okrelony eschatologiczny plan. (Czy naley wic si dziwi, i na
krtko przed 1948 rokiem Szatan prbowa unicestwi ten nard?).
Pismo wite mwic o czasach ostatecznych wzmiankuje niejednokrotnie o wityni
jerozolimskiej26, co wskazywa moe, i zostanie ona ponownie odbudowana (jak wiadomo,
materiay na odbudow wityni gromadzone s od co najmniej 1987 roku). Bazujc na Dn 8,
14 naley przypuszcza, i budowa wityni zostanie ukoczona na 2 300 dni przed bitw po
Har Magedon i na okoo 1 000 dni przed Paruzj27. Gdy wic nadejdzie dzie, w ktrym usyszymy, e na miejscu dawnej wityni Salomona rozpoczto budow nowej wityni, bdzie to
bardzo wymowne wiadectwo, i czas si przybliy. Gdy za budowa ta zostanie ukoczona
i zoona zostanie w niej pierwsza ofiara, bdzie to wiadectwem bardzo bliskiego koca. Ale
wielu chrzecijan z pewnoci zlekceway w tak znaczcy i wypeniony wwczas prodrom.
7. Faszywe poczucie bezpieczestwa
1 Tes 5, 3 informuje, i w czasach bezporednio poprzedzajcych Paruzj (por. 5, 4)
ludzko skoncentruje swoje wysiki na zaprowadzeniu powszechnego pokoju i bezpieczestwa. Mona ze wycign nawet wniosek, i w owym czasie rzeczywicie ustan wszelkie
wojny, a ludzko bdzie przekonana, i osignito wreszcie wieczysty pokj, ktrego nie zakci ju adna wojna. Nadzieje te oka si zudnymi. Wwczas to nastpi Paruzja, a towarzyszy jej ma oleJroV, ktre naley rozumie jako wielk zagad na niespotykan dotychczas skal (chodzi tu zapewne o eschatologiczn bitw, np. wojna z czasu 6. trby, albo te
harmagedon).
Kongres Wiedeski w 1815 po raz pierwszy w dziejach prbowa zagwarantowa Europie wieczysty pokj. Po roku 1918 rol t spenia miaa Liga narodw, a po 1945 ONZ
(tym razem ju w trosce o pokj dla caego wiata). adna z tych instytucji roli swej nie wypeniaa wzorowo, ale po upadku komunizmu w 1989 roku szansa na trway wiatowy pokj
staa si wiksza ni kiedykolwiek przedtem. Mona wic ten prodrom uzna za niemal zrealizowany gdyby nie zagroenie ze strony muzumaskiego wiata.
Leszek Jaczuk
29
Leszek Jaczuk
10
37
W Islandii trzsienia ziemi bardzo czsto wystpuj w powizaniu z wybuchami wulkanw (E. i H. Jdrzejcowie, Trzsienia ziemi, Warszawa 1981, s. 59). Jedna z najwikszych katastrof wulkanicznych w dziejach
wiata miaa miejsce 27 VIII 1883 wulkan Krakatau zgino wwczas ok. 40 000 osb.
38
Podczas wybuchu wulkanu Krakatau w 1883 roku wyrzucone zostao w atmosfer 18 km3 materiau skalnego. Popi i gazy utrzymyway si w atmosferze przez ponad rok, powodujc osobliwe zjawiska na niebie (niebieskie soce, zielony ksiyc, kolorowe gwiazdy). Podobna katastrofa miaa miejsce ok. 1500 a.Ch. w wyniku
eksplozji wulkanu wyspy Tera (jedna z wysp archipelagu Cyklady), kiedy to 60 km3 materiaw wulkanicznych
zostao wyrzuconych w powietrze.
39
Mt 24, 9; Mk 13, 9; k 21, 12-17; zob. te: Mt 10, 17-23.
40
Dn 11, 34a; Mt 10, 19-20; k 21, 15.
Leszek Jaczuk
11
2. Powszechna ewangelizacja
Przestrzenny rozwj ewangelizacji, ma by jednym ze zwiastunw
zbliajcej si Paruzji41. Prodrom ten, wymieniony przez dwch
pierwszych Synoptykw (Mt 24, 14; Mk 13, 10), moe by do szeroko rozumiany. Mona
go np. rozumie jako pozyskanie wyznawcw Chrystusowi we wszystkich narodach wiata42,
mona przeze rozumie np. przeoenie Biblii na wszystkie wiksze jzyki wiata43, ale moe
nim te by samo goszenie ewangelii (na wiadectwo) przedstawicielom wszystkich narodw,
ktremu nie musz towarzyszy nawrcenia. Ta ostatnia moliwo zdaje si zreszt wynika
z tekstu Mt 24, 2444. Jednak goszenie ewangelii dla danego narodu bez jej przeoenia na jego
jzyk jest pozbawione sensu, kada odpowiedzialna praca misyjna winna do tego prowadzi. Z
kolei za pozyskaniem wiernych we wszystkich narodach wiata przemawia Obj 21, 24.26, sugerujcy, i przynajmniej wikszo narodw bdzie miaa swoich przedstawicieli w liczbie
zbawionych. Take paralelny Dn 11, 33 stwierdza, i roztropni wrd ludu doprowadz wielu
do waciwego poznania. Prodrom ten mona uzna za w znacznej mierze wypeniony, a raczej za niemale wypeniony, we wszystkich jego trzech postaciach. A to oznacza osignicie,
lub zblienie si do kolejnego kamienia milowego na drodze Kocioa ku wiecznoci. Mateusz zdaje si sugerowa inaczej Marek i wypenienie tego prodromu ma nastpi bezporednio przed Paruzj.
M. Zikowski powyszy prodrom sformuowa w nastpujcy pikny sposb: Przed
kocem wiata i Paruzj, wiato ewangelii ma by pozapalane we wszystkich zaktkach
wiata, ma janie we wszystkich krajach45.
3. Konflikt pokole
Z Mt 10, 21b wynika, i mania przeladowa bdzie tak silna, e zepchnie na plan drugi
solidarno midzyludzk, lojalno przyjacielsk, a nawet wizy rodzinne. Dzieci powstan
przeciw rodzicom i zabija ich bd. Kontekst wskazuje jednak na religijne podoe owej niezgody midzypokoleniowej (10, 21a) i naley by ostronym z bardziej szerokimi prbami
interpretowania tego prodromu46. Naley go rozumie jedynie w ten sposb, i w przyszoci
podczas przeladowania wyznawcw Chrystusa bdzie dochodzio nawet do tak nieprawdopodobnych rzeczy, jak donosy na rodzicw wyznajcych ewangeliczn wiar. Dzieci tak dalece
bd si solidaryzowa i utosamia ze swoim wrogo wobec Boga usposobionym krajem, e
nie zawahaj si przed wydawaniem swoich rodzicw. Przypadki te miay miejsce w czasach
dziaania inkwizycji, podczas rewolucji francuskiej, ale take w naszym XX wieku w komunistycznym ZSRR (w odniesieniu do baptystw i zielonowitkowcw)47 i ChRL.
41
Leszek Jaczuk
12
48
Leszek Jaczuk
13
6. Wzrost poznania
W Dn 11, 33 i 12, 3.454 czytamy o wzrocie poznania w czasach
ostatecznych, a ma to nastpi za spraw roztropnych (maszkelim)55.
Nietrudno jest dociec kogo mia na myli Daniel uywajc terminu
roztropnych. Jego znaczenie jest atwo czytelne w 12, 3, zoonego z dwch paralelnych
czonw (12, 3a i 12, 3b). roztropnych jest uyte w pierwszym czonie, natomiast w czonie
drugim zastpione zostao zwrotem ci, ktrzy prowadz do sprawiedliwoci (co wyjania
znaczenie terminu roztropnych), ponadto 12, 3a donosi, i roztropnych bd janie jak
gwiazdy na firmamencie niebieskim (wic ich dziaalno miaaby dotyczy jedynie spraw religijnych). roztropnych s wic ci, ktrzy sprawuj urzd nauczycielski pord ludu Boego, a
nauczanie ich dotyczy spraw religijnych.
Z 12, 4 wynika, e wzrost poznania ma dotyczy przede wszystkim rozumienia Ksigi
Daniela. Przypomina to z Jr 23, 20; 30, 24 (w dniach ostatecznych dokadnie to zrozumiecie
dotyczy to klsk spadajcych na Izrael). czc zapowiedzi obu tych ksig uzyskamy, i
proroctwa biblijne pozostan niezrozumiae a do czasw ostatecznych56. Dopiero w czasach
ostatecznych, badajcy te proroctwa roztropnych zaczn je wykada prawidowo (dotyczy
to przede wszystkim tych komentatorw, ktrzy swoj prac su wiernym). Pod pojciem
roztropnych kryliby si wwczas egzegeci i biblici zajmujcy si eschatologi.
Realizacja tego ostatniego prodromu z pewnoci jeszcze nie nastpia, ale nawet gdyby miaa si rozpocz, bdzie trudna do naukowego uchwycenia, poniewa nie istniej cile
naukowe kryteria, pozwalajce ustali kto naley do ludu Boego, a kto nie. Nieatwo jest te
udowodni, e dana interpretacja biblijnych proroctw jest jedyn suszn (kada moe zawiera
jakie ziarno prawdy). W kadym razie, zgodnie z tym prodromem w czasach ostatecznych
wszyscy prawdziwy lud Boy winien mie tylko jedn tych proroctw interpretacj.
7. Poszukiwanie prawdy
Am 8, 11-13: Oto id dni mwi Wszechmogcy Pan e zel gd na ziemi, nie
gd chleba, ani pragnienie wody, lecz suchania sw Pana. I wlec si bd od morza do morza, i tua si z pnocy na wschd, szukajc sowa Pana, lecz nie znajd.
Ju w kocu XX wieku pojawiy si gosy, e NT jest antysemicki, antyfeministyczny,
e atakuje homoseksualistw, itp., wic przekady powinny agodzi wymow owych tekstw.
Naley gosi grzeczn ewangeli. Nikogo nie naley drani. Zapewne za niedugo bdzie
mona wydawa wycznie poprawione przekady NT (czy te caej Biblii) i tylko na ich podstawie bdzie mona gosi ewangeli. Ludzie bd szuka starych, nie poprawionych przekadw.
54
Wspczesna egzegeza odnosi te teksty najczciej do czasw machabejskich (zob. L. Hartman, A. Di Lella,
The Book of Daniel, New York 1978, p. 299-300, 309; G. Maier, Der Prophet Daniel, Wuppertal 1986, S. 398
f i inni). Sdz, e Daniel ma na myli czas, dwa czasy i p czasu, ktre w Objawieniu Jana nale wci do
przyszoci.
55
Egzegeza popularno-naukowa lubi interpretowa to jako zapowied rozwoju nauki i techniki w czasach ostatecznych (np. Z. yko, op. cit., ss. 769-772). Tekst Ksigi Daniela nie daje jednak najmniejszych podstaw, by
pod pojciem roztropnych mona byo doszukiwa si naukowcw XIX i XX wieku.
56
Ustawiczny rozwj nauk humanistycznych dostarcza egzegetom coraz to nowszych metod i instrumentw,
wczeniej niedostpnych.
Leszek Jaczuk
14
8. 1. trba
Spad na ziemi grad zmieszany z ogniem i krwi, na wskutek czego
1/3 ziemi, 1/3 drzew i wszystka zielona trawa spony (Obj 8, 7).
O poncej grze i o strceniu jej mwi Jr 51, 25, gdzie odniesiona jest do majcej
wkrtce upa potgi babiloskiej. Mwi te o tym 1 Hen 18, 13; 21, 3. Oznacza to, i w czasie 2. trby zniszczona zostanie jaka wielka potga. Harmonizuje to z Obj 18, 21 (duy kamie wrzucony do morza) i 17, 16 (spalenie wszetecznicy), co wskazywa moe na zniszczenie Babilonu, rozumianego jako odstpczy Koci. Ale tego ma dokona dziesiciu krlw i Bestia, ktra pojawi si na Ziemi dopiero w czasie 7. trby. Tak wic 2. trba nie moe dotyczy ostatecznego zniszczenia Babilonu, ale winna mie z Babilonem jaki zwizek57.
Co jednak oznacza zniszczenie 1/3 istot i 1/3 okrtw? By moe symbolizuj one przeladowania, ktre zostan wszczte przez Babilon wobec prawdziwych chrzecijan (okrty mog
oznacza zbory-kocioy). W czasie 2. trby zostanie zapewne ukoczona budowy wityni w
Jerozolimie i zoona w niej zostanie pierwsza ofiara. Niektrzy w 2. trbie widz skutki
wybuchu bomby atomowej.
57
Warto zauway, i w 14, 8 i 19, 2 zniszczenie Babilonu jest faktem dokonanym, natomiast w 16, 19 7.
czasza - Babilon dopiero ma by zniszczony (nawet rekapitulacja tu zawodzi). Wic albo Babilon jest kilkakrotnie niszczony, albo mamy do czynienia z rnymi jego znaczeniami (np. szersze i wsze).
Leszek Jaczuk
15
10. 3. trba
Gwiazda o imieniu Pioun, ponca jak pochodnia, spadnie z nieba na
rzeki i rda wd; 1/3 wd zamieni si w pioun, a wielu ludzi pijcych
t wod umrze (8, 10-11).
W Il. IV,75-82 spadajca z nieba jasna gwiazda zwiastuje nadejcie krwawych bitew.
Symbol spadajcej z nieba poncej gwiazdy stosuje 1 Hen 86, 1; 8 Syb 341 i 14 Syb 269-271,
gdzie symbolizuje sprowadzenie na Ziemi nieszcz (wojny, niewola, inne udrki). Natomiast
pioun w Pwt 29, 17 symbolizuje faszyw nauk, u Am 5, 7 pioun oznacza bezprawie, a w
Jr 9, 14; 23, 15; Tr 3, 15 oznacza gorycz jakiej nard wybrany zaznaje w wyniku upokorze
zadanych przez narody pogaskie (podobnie w Rt 1, 20-21 gorycz oznacza cikie dowiadczenia jakie Jahwe zesa na Noemi).
Interpretacj piounu wyprowadzon z Tr 3, 15 trudno byoby uzgodni z Apokalips Synoptyczn, natomiast wyprowadzona z Pwt 29, 17 oznaczaaby nadejcie faszywych
nauczycieli (Por. Mt 24, 4-5; Mk 13, 6; k 21, 8) i tym samym staje si bardziej prawdopodobna. Goszona przez nich nauka spowodowa ma duchow mier wielu [wiernych]. Niektrzy w 3. trbie widz zatrucie wody pitnej zanieczyszczeniami przemysowymi.
11. 4. trba
Soce, ksiyc i gwiazdy ulegy w 1/3 zamieniu (8, 12).
Nastpstwa 4. trby przypominaj zapowied Jl 3, 20, mwic o znakach towarzyszcych Dniowi Jahwe. Poniewa rola chrzecijan w tym wiecie ciemnoci przyrwnywana
jest czsto do wiatoci58, wic 4. trba winna oznacza, i wiata wielu chrzecijan
przygasn (por. gupie parJenoi z Mt 25, 1-12), a to doskonale harmonizuje z zapowiedzi
ozibienia mioci wielu (Mt 24, 12)59. Mona si wic spodziewa, i w czasie 4. trby 1/3
do tej pory gorliwych chrzecijan utraci pierwsz mio.
Osabienie wiary ozibienie mioci wielu chrzecijan, przepowiada Dn 11, 35 i jako
jedyny z Synoptykw Mt 24, 1260. Pozostae, rwnolege teksty Apokalipsy Synoptycznej, nie
zawieraj tego tak sformuowanego prodromu. Przypomina on treciowo zarzut z Obj 2, 461 i
wykazuje te pewne podobiestwo do prodromu z k 18, 8 (trudno znalezienia wiary)62.
Bez wzgldu na to w jaki sposb bdziemy interpretowa ozibienie mioci, pewnym jest,
e pewien istotny kontekst yciowy pierwotnego Kocioa63, zostanie zaniedbany w codziennym yciu wielu (wikszoci) chrzecijan czasw ostatecznych. A stanie si to efektem nasilenia si nieprawoci (dia to plhJunJhnai thn anomian Mt 24, 12). Paralelny Dn 11, 35
wyjania, i upadek niektrych spord roztropnych dokona si w tym celu, aby take wrd
nich nastpio wypawienie, oczyszczenie i wybielenie.
Warto zauway, e soce, ksiyc i gwiazdy stworzone zostay w 4. dniu tworzenia
(Rdz 1, 14-19), zamieniu za ulegn w czasie 4. trby. 1 Syb 219 nn po uprzednim zamie58
Leszek Jaczuk
16
Szaracza z Obj 9, 3-11 przypomina nieco szaracz z Jl 1, 4, ale bardzo dobrze odpowiada szaraczy z Am 7, 1-364, gdzie szaracza dojadaa resztk zieleni grozio to unicestwieniem Jakuba ale na prob Amosa Bg odmieni swj pierwotny zamiar. Szaracza z
Obj 9, 3-11 jak gdyby w odpowiedzi na prob Amosa otrzymaa zakaz wyrzdzania jakiejkolwiek szkody dla wiata rolinnego (9, 4), a zajmowa si bdzie jedynie drczeniem
ludzi nie przeznaczonych do zbawienia. Przyrwnanie jej do skorpionw65, moe wskazywa
na jej zwizek ze skorpionami z k 10, 19, gdzie s jednym z dwu okrele demonw (we i
skorpiony).
Najbardziej blisk paralel jest Jr 51, 27 (zadmijcie na rogu midzy narodami, wyznaczcie przeciw niemu narody wyznaczcie przeciw niemu dowdc! Sprowadcie rumaki
jak wochat szaracz!) ze wzgldu na gos rogu, konnic liczn jak szaracza, woanie o
wyznaczenie dowdcy.
Poniewa szaracza czasu 5. trby nie bdzie szkodzi rolinom ani drzewom, a tylko
ludziom (9, 4), poniewa zdolna bdzie do rozrniania wiernych wzgldem niewiernych,
a krlem szaraczy bdzie niszczyciel (w domyle Szatan) 9, 11, wszystko to przemawia
za upatrywaniem w szaraczy demonw. Warto przy tym zauway, e wedug k 8, 31
demony s zamknite wanie w Otchani. Demony te zostan wypuszczone z Otchani na
okres 5 miesicy (naley si spodziewa, i chodzi tu o okres bezporednio poprzedzajcy Paruzj). Demony te bd drczy wszystkich tych, ktrzy nie s przeznaczeni do zbawienia (9,
4)66. W ten sposb zostaaby pooona, na krtki okres czasu (5 miesicy), wyrana rnica
pomidzy ludem Boym a mieszkacami ziemi, co miao ju miejsce podczas plag ktre Bg
zsya na Egipt, take podczas innych szczeglnych ingerencji Boga w histori, ale normalnie
Bg nie czyni rnicy midzy wiernymi, a niewiernymi (Mt 5, 45).
64
17
12. 6. trba
Obj 9, 13-21 donosi o wielkiej wojnie rozptanej przez wielk 200 000
000 armi konn, w wyniku ktrej zgin ma 1/3 ludzkoci. Nie
przyprowadzi to jednak do opamitania grzesznikw i bawochwalcw.
Poniewa jej wybuch ma nastpi w dokadnie oznaczonym czasie (Obj 9, 15) i poniewa 6. trba bezporednio poprzedza 7. trb, mona przypuszcza, e czas 6. trby ma
nastpi na krtko przed Paruzj (i zapewne rwnolegle z bitw Michaa z Szatanem w niebie
12, 7)67. Ponadto 9, 20-21 sugeruje, i po zakoczeniu tej wojny nie bdzie ju na Ziemi Kocioa (ci, ktrzy ocalej bd albo bawochwalcami, albo mordercami, albo czarownikami,
albo wszetecznikami, albo zodziejami)68. Koci winien wic by zabrany po podczas wojny
czasu 6. trby (zapewne wkrtce po jej rozpoczciu). W takiej sytuacji zabranie Kocioa nie
zostaoby zauwaone. Owa wojna ma by rozptana przez 200 000 000 armi konn69.
Wielka wojna rozptana zostanie przez czterech aniow sptanych nad Eufratu, a wic wojna
wybuchnie nad Eufratem70.
6. Prodromy pozabiblijne
Jezus podczas swego pierwszego przyjcia na ziemi, powoywa si czsto na zapowiedzi Starego Testamentu potwierdzajce nieprzypadkowy i ponadnaturalny charakter swojej
misji (np. Mt 11, 5), czasem jednak powoywa si na znaki nie zapowiedziane, lub zapowiedziane implicite w ST. Takim niezapowiedzianym znakiem, by znak Jonasza, ktrym posuy si wobec saduceuszy i faryzeuszy (Mt 16, 4). Daje to podstawy do wynajdywania pozabiblijnych znakw - lub takich ktre w Biblii s ledwie wyraone - wiadczcych o bliskoci
Paruzji.
Rozpoczynajc od koca XIX wieku a do dzi, zmiany w otaczajcym nas wiecie
nabray niespotykanego dotd przypieszenia. Rozwj nauk przyrodniczych i techniki nabra
lawinowego, niespotykanego dotychczas przypieszenia. Zaczy si rozwija nowe dziedziny
nauki: fizyka ciaa staego, technika niskiej temperatury, nadprzewodnictwo, energetyka jdrowa, biotechnologia, inynieria genetyczna, etc. Dokonano takich wynalazkw i osigni,
jak: arwka, samochd, rozszczepienie jdra atomu, laser, loty kosmiczne, komputer, etc.71.
67
Por. Iz 24, 21 (nawiedzi Jahwe wojsko grne w grze i krlw ziemskich na dole). Gdyby wybuch tej wojny
nastpi duo wczeniej, wwczas wielu z tych, ktrzy mieliby zosta pochwyceni (podczas Paruzji), zginoby w tej wojnie. Zginliby tylko po to, by niedugo po tym zmartwychwstan.
68
W czasie 5. trby byli jeszcze na Ziemi majcy piecz Bo (Obj 9, 4). Zauwamy, i wszystkie trzy biada maj by zwrcone przeciw mieszkacom ziemi (Obj 8, 13), wic Koci nie powinien pozosta na czas
tak wielkiej wojny.
69
W obecnej chwili istnieje tylko jedno pastwo Chiny ktre mogyby tak armi wystawi. Chiny, w latach
2030-2040 maj szans sta si najwiksz potg gospodarcz wiata. A wci one nie s krajem demokratycznym i maj zbyt wysoki przyrost naturalny. Czy wic wojn czasu 6. trby (III wojna wiatowa?) rozptaj Chiny? Musiaaby si ona rozegra w poowie XXI wieku. Zauwamy, i ludno Chin i USA w obecnej
chwili stanowi cznie niewiele poniej 1/3 ludnoci wiata. Ale owa 200-milionowa armia nie musi koniecznie
stanowi armii jednego kraju.
70
Irak? Biorc pod uwag, e zoa ropy naftowej si kocz, a nad Eufratem znajduj si najwiksze jej zoa
na wiecie, by moe w wiatowy konflikt zostanie rozptany o rop.
71
Fakt, e przez dugie tysiclecia wiedza ludzka wzrastaa bardzo powoli, natomiast w ostatnich czasach rozwija si burzliwie moe wiadczy, e Bg daje czowiekowi szans wykazania wszystkich swoich moliwoci.
Leszek Jaczuk
18
19
7. Uwagi kocowe
Wikszo spord omwionych biblijnych prodromw, ma pynny i interferentny charakter, wobec czego mog one by do szeroko interpretowane76. Tote ich warto dla dokadnego okrelenia czasu Paruzji jest ograniczona. Przypuszczalnie by to celowy zabieg autorw biblijnych, a raczej, czuwajcego nad nimi Ducha witego. Dziki temu czas Paruzji moe by rozpoznany jedynie przez tych, ktrzy czuwaj. Niemniej niektre z prodromw ju
si zrealizoway:
- zburzenie Jeruzalemu (70 rok)
- faszywi mesjasze i faszywi prorocy (ok. 90 roku)
- odstpstwo od wiary (IV wiek)
- religijni szydercy (XVIII wiek)
- powstanie pastwa Izrael (rok 1948)
- upadek moralny w (2 po. XX wieku)
- wojny i wieci wojenne (1989)
- powszechna ewangelizacja (koniec XX wieku).
Niektre prodromy s w trakcie realizowania (trzsienia ziemi, kataklizmy, plagi, faszywe poczucie pokoju), a niektre s jeszcze dalekie do zrealizowania (nieprzyja midzy
narodami, rnorodne interpretacje eschatologiczne). Wskazuje to, i czas Paruzji przybliy
si co prawda, ale jego realizacji nie naley si spodziewa w najbliszej, bezporednio nas
dotyczcej przyszoci77. Jak odlega okae si ta przyszo? Czy doczeka jej obecne lub nastpujce po nas pokolenie? Na pytania te nie jest w stanie odpowiedzie naukowa egzegeza
W kadej epoce znajdowali si gboko wierzcy ludzie, ktrzy byli mocno przewiadczeni o tym, e yj w ostatniej godzinie (por. 1 Jn 2, 18). Winno to nas skoni do daleko
posunitej ostronoci w wyznaczaniu dat Paruzji. Paruzja moe co prawda nastpi ju nawet
za 50 lat, ale rwnie dobrze moe te nastpi za 500, albo i nawet wicej lat. Niezalenie jednak od tego, kadego kolejnego dnia zbliamy si rzeczywicie do oczekiwanej chwili przemian Paruzyjnych, a wypenienie wikszoci prodromw i dokonanie si wielkich zmian w otaczajcym nas wiecie, powoduje, i blisko dnia paruzyjnego naley traktowa wyjtkowo
powanie.
76
Wyjtek stanowi zapowied zburzenia Jeruzalemu. Moe to dowodzi, i prorok (wizjoner) najbardziej wyrazicie postrzega te wydarzenia, ktre maj si dokona w bliskiej epoce, natomiast wydarzenia odlege postrzega mniej dokadnie.
77
Moe to nastpi w cigu najbliszych 40-50 lat. Dowodzi tego zbyt maa liczba zrealizowanych dotd prodromw, a te, ktre s w trakcie realizacji, realizuj si zbyt wolno. Naley doda, i nawet 40 lat jest dla ich
cakowitego zrealizowania, na tyle krtkim okresem, i ich realizacja musiaaby nabra nienaturalnego przypieszenia, a to skania za optowaniem za jeszcze duszym okresem. Tote dat Paruzji wyznaczybym najprdzej na poow XXI wieku. Moe to jednak nastpi znacznie pniej.
Leszek Jaczuk
20
Leszek Jaczuk
21
2. Rola Paruzji
Wiara w Paruzj, bya jednym z gwnych powodw, dla ktrych naladowcy Chrystusa odczyli si od wiata i utworzyli wasn wsplnot. Ona te zasadniczo wyrnia wiar
chrzecijask wzgldem pozostaych religii. Naley ona obok Zmartwychwstania do najwaniejszych wydarze w historii zbawienia. Wraz z nim, jest tym dogmatem wiary chrzecijaskiej, ktre decyduj o jej charakterze i ktre stanowi jej najwyszy sens. Jezus jeszcze
przed opuszczeniem Ziemi, podczas swego pierwszego na niej pobytu, zapowiedzia uczniom
swj powrt (Jn 14, 3). Powrt ten bdzie penym i ostatecznym urzeczywistnieniem zwizku
wiernych, czy to umarych, czy to yjcych, z Panem. Paruzja bdzie ostatecznym dopenieniem chrzecijaskiej egzystencji80. Jej nage nadejcie zamknie pewn epok (czas aski,
eon Kocioa), zainicjowan przez Zmartwychwstanie, nieodwracalnie zamykajc ten wany
etap historii zbawienia i stajc si ostatecznym dopenieniem wielkanocnej tajemnicy81.
Nadejcie Chrystusa postawi tak Koci, jak i cay wiat, wobec nowej rzeczywistoci.
Zanim to jednak nastpi wyznawcy Chrystusa winni y w nieustannym oczekiwaniu na dzie
Jego powrotu. Winni uwaa, by nie zosta zaskoczonym jego niespodziewanym nadejciem i
by na tak ewentualno przygotowanym.
78
Wielu wspczesnych komentatorw ustosunkowana jest nieprzychylnie wobec takiej interpretacji (utosamiaj oni najczciej Paruzj, Har Magedon i Sd Ostateczny), ale gdyby yli oni w czasach starotestamentowych wwczas niewtpliwie sprzeciwialiby si rozdzielaniu pierwszego przyjcia Chrystusowego, wzgldem
przyjcia drugiego. Udowadnialiby oni wwczas z wielkim przekonaniem, e wszystkie majce si w owych
dniach wydarzy eschatologiczne wydarzenia, dokonaj si w jednym i tym samym Dniu, oraz e nie zachodzi
adna potrzeba, dla wyodrbniania dodatkowego, drugiego Dnia Paskiego. Bd ten popenili wspczeni
Jezusa, w tym nawet apostoowie, oczekujcy, i Chrystus ju wtedy ustanowi wieczne krlestwo Izraelowi (k
24, 21; Dz 1, 6). W oparciu o eschatologi Objawienia Jana mona zaoy, i podobnie bdzie si miaa w
przyszoci rzecz z Har Magedonem i Sdem Ostatecznym. Objawienie Jana, wieczce rozwj biblijnej apokaliptyki i proroctwa, nie moe si myli.
79
Do czasu Zmartwychwstania Chrystusa Szatan mia jeszcze wadz nad mierci (Hb 2, 14), nad ziemskimi
krlestwami (Mt 4, 8; k 4, 6), mia take dostp do okrgw niebieskich (Ef 6, 12). Nad mierci utraci
wadz po Zmartwychwstaniu (Obj 1, 18), z okrgw niebieskich zostanie wyparty w czasie 7. trby (Obj 12,
7-9), po bitwie pod Har Magedon utraci wadz nad Ziemi, a po bitwie Goga Magoga zostanie wrzucony jeziora ognistego, ktrego ju nigdy nie opuci.
80
Por. H.O. Langkammer, Teologia Nowego Testamentu, cz. 2, Wrocaw 1984, s. 248.
81
Podobnie Bultmann, Schnackenburg, Guardini.
Leszek Jaczuk
22
Leszek Jaczuk
23
substancja, waciwo.
W wiecie hellenistycznym od czasw Ptolemeuszy (II w. a.Ch.),
parousia jest terminem technicznym na oznaczenie oficjalnych i
okazaych w swym przebiegu odwiedzin wadcy, przybywajcego do
ktrego z odlegych miast. W czasach rzymskich okrelano nim przybycie cesarza do danego
miasta lub prowincji i by ekwiwalentem aciskiego adventus85. Ludno zaszczyconego miasta (prowincji) przygotowywaa si do takiej wizyty.
Rwnie przybycie bstwa (np. Asklepiosa), dla okazania pomocy, okrelano terminem
parousia. Termin ten wszed rwnie do filozoficznego sownictwa (Platon, stoicyzm, neoplatonizm), gdzie stosowany by w sakralnym odcieniu86.
W kanonicznych ksigach LXX nie znajdujemy rzeczownika parousia. Zastosowany
on zosta tylko przez niektre manuskrypty przy Ne 2, 6, a ponadto w ksigach pozakanonicznych, nie tumaczonych z jzyka hebrajskiego (Jud 10, 18; 2 Mch 8, 12; 15, 21; 3 Mch 3, 17)87.
Znaczy to, i w wiekach III-II a.Ch. nie utosamiano jeszcze greckiego swka parousia z odpowiadajcymi mu hebrajskimi ekwiwalentami.
W ksigach Nowego Testamentu termin parousia zastosowany zosta 24 razy, z czego 17 razy w odniesieniu do powtrnego przyjcia Chrystusa88, 1 raz do przyjcia Antychrysta (2 Tes 2, 9), 3 razy do przybycia Pawa89, 2 razy do przybycia Tytusa (2 Kor 7, 6. 7), 1
raz do przybycia Stefana (1 Kor 16, 17). Najczciej jest wic odnoszony do ponownego
przyjcia Chrystusa u kresu dni. W takim znaczeniu po raz pierwszy uyty zosta w 2 Licie
do Tesaloniczan i znaczy tam mniej wicej: zbawcza obecno Jezusa Chrystusa w ostatecznym i do koca wyjawionym rezultacie historii zbawienia90. Termin parousia zastosowany
w odniesieniu do powtrnego przyjcia Chrystusa jest niewtpliwie wytworem gminy hellenistycznej.
Nowoytne jzyki europejskie tumacz go czsto na Powtrne Przyjcie Jezusa Chrystusa. Za przykad moe suy angielskie: The Second Coming of Jesus Christ; niemieckie:
Das zweite Kommen Jesu Christi, lub: Die Wiederkunft Jesu Christi; francuskie: la venue
du Jesus Christ, lub: l'avenement de Jesus Christ. Bardzo czsto nie jest on w ogle tumaczony, stosujc jedynie jego transkrypcj. Na przykad angielskie: The Parousia; niemieckie:
Die Parusie; francuskie: La Parousie; polskie: Paruzja. Ta druga tendencja ostatnio zaczyna przewaa.
Epijaneia. Termin ten posiada nastpujce znaczenia91:
zjawienie si, objawienie si, ukazanie si
nage ukazanie wroga
manifestacja
manifestacja mocy bstwa.
85
G. Braumann, Parousia, NIDNTT, vol. 2, p. 898; E. Dbrowski, Podrczna Encyklopedia Biblijna, op. cit., t.
2, s. 210.
86
A. pke, Parousia, pareimi, TWNT, Bd. 5, S. 858.
87
G. Braumann, op. cit., ibid.
88
Mt 24, 3. 27. 37. 39; 1 Kor 15, 23; 1 Tes 2, 19; 3, 13; 4, 15; 5, 23; 2 Tes 2, 1. 8; Jk 5, 7. 8; 2 Pt 1, 16; 3, 4.
12; 1 Jn 2, 28.
89
2 Kor 10, 10; Flp 1, 26; 2, 12.
90
May sownik teologiczny, K. Rahner, H. Vorgrimler, Warszawa 1987, kol. 318.
91
Greek-English Lexicon, op. cit., p. 669.
Leszek Jaczuk
24
Leszek Jaczuk
25
Leszek Jaczuk
26
4. Odwlekanie Paruzji
Chrystus odchodzc z tego wiata zapowiedzia swj rychy na powrt. Jego uczniowie byli przekonani, e przynajmniej niektrzy z nich powrotu tego doczekaj si (Jn 21, 23).
Pocztkowo wierzy w to rwnie aposto Pawe (1 Tes 4, 15), ktry dopiero podczas swej III
podry misyjnej uzmysowi sobie, e powrotu tego nie doczeka (Dz 20, 29), niemniej z pewnoci nie przypuszcza, i po jego mierci upynie wicej ni 100 lat. Okoo roku 150 Justyn
Mczennik by przewiadczony o bardzo bliskiej, wkrtce majcej si dokona Paruzji109 (wiedzia jednak, i jej nie doczeka). W kocu wieku II montanici byli przekonani o wielkiej bliskoci dnia Paruzji. Przekonanie to podzielao wielu chrzecijan nastpnych wiekw. Byo ono
powszechne w wieku V, gdy sypao si w gruzy Imperium Romanum, a wszyscy czekali na
powstanie na jego gruzach dziesiciu krlestw. Oczekiwania rychego koca wiata ponownie
zyskay na rozgosie w kocu X wieku, kiedy z rokiem 1000 wizano apokaliptyczne treci.
Ponownie si rozpowszechniy okoo roku 1500 i w czasach Reformacji, kiedy to sam Marcin
Luter, pomimo cechujcego go zwykle wielkiego poczucia realizmu, skania si ku przekonaniu, i do koca wiata pozostaje mniej ni 100 lat110. Gorczka paruzyjnych oczekiwa zostaa na nowo rozgrzana przez pietyzm i inne ruchy przebudzeniowe, a w wieku XX przez sam
fakt zbliania si roku 2000. Ale ju w wieku XVIII, jako reakcja na chorobliwe oczekiwania,
pojawiaj si gosy wtpice, by kiedykolwiek miao nadej przyobiecane Przyjcie Paskie.
Ustawiczne czasowe odwlekanie Paruzji nie oznacza bynajmniej jej poniechania. Dla
Boga, ktry trwa wiecznie kady choby najduszy przecig czasowy, jest tylko krtk chwil
(por. 2 Pt 3, 8), a poniewa nie jest On take przez czas ograniczony, kada chwila historii
czy to przesza, czy to przysza jest dla bezporednio dostpna i w kad z nich moe
stosownie do swej woli ingerowa. Bez wzgldu wic na to jak dugo trwa bdzie jeszcze
historia, Bg moe wkroczy w kad jej chwil.
Odwlekanie nie oznacza te opnienia, gdy wszechwiedzcy Bg jeszcze przed zaoeniem wiata przewidzia dokadnie rozwj jego losw i ju wtedy wyznaczy szybko z jak
owe losy winny si rozwija. Nie moe wic by mowy o adnym opnieniu w realizacji swoich obietnic ze strony Tego, ktry si nigdy nie spnia. Historia zbawienia rozwija si z tak
szybkoci i w dokadnie taki sposb, w jaki to chcia Bg jeszcze przed wiekami. Nikt rozwoju tego nie przypieszy i nikt, ani nic nie opni. Wic odwlekanie jest tylko pozorne. Paruzja
dokona si w tym punkcie czasowym, na ktry zostaa wyznaczona.
109
Dialog z ydem Tryfonem, 28, 2. Stwierdza tam, i ydom niewiele pozostaje czasu dla przyczenia si do
grona chrzecijan.
110
Za: A. Jagucki, Zawsze z Chrystusem, Warszawa 1983, s. 260.
Leszek Jaczuk
27
5. Oczekiwanie Paruzji
Pozostajcy na ziemi Koci osadzony jest pomidzy historycznym tym, co jest teraz, a eschatologicznym tym, co ma nastpi wkrtce. Odlego pomidzy tymi dwoma
punktami jest nieznana, czasami, w zalenoci od przychodzcych na dowiadcze, moe si
wydawa bardzo maa, czasami bardzo dua.
Jest rzecz naturaln i najzupeniej zrozumia, i na powrt Chrystusa czekaj wszyscy
ci, ktrzy zdecydowali si opowiedzie za wartociami i ideaami, goszonymi i reprezentowanymi przez Chrystusa. W tej przecie chwili zostan wreszcie zrealizowane wszystkie dane im
przez Chrystusa obietnice, a Koci zjednoczy si wwczas z Tym, Ktry go powoa. Wtedy
te okae si sens i znaczenie ich wiary.
NT-owi autorzy nie formuuj adnych wicych wypowiedzi, co do dugoci odcinka
czasowego czcego czas Paruzji z ich czasem. Przekonani s oni, e stanowi to tajemnic
samego Boga115, ktra bdzie stopniowo odsaniana ku dowiadczeniu caej ludzkoci. W miar powolnego i dugotrwaego procesu ukazywania si rozlegoci i nieprzeniknionej gbi historii wiata, tajemnica ta jawi si w coraz to wyraniejszym wietle, zdaje si przybiera coraz
to konkretniejsze ksztaty i staje si coraz bardziej zrozumiaa. W niczym to nie powinno narusza oczekiwania na koniec czasw, przeciwnie nadaje to oczekiwaniom nowy, jeszcze gbszy
sens i jeszcze wiksze znaczenie116.
Powikszajce si rozmiary znanego czowiekowi wiata i historii, s w dalszym cigu
objte bliskoci Boga, gotowego w kadej chwili wkroczy w ich obrb, wic niezalenie od
tego jakim zmianom ulega otaczajca rzeczywisto (tj. raczej nasz sposb wyobraania teje
rzeczywistoci), a take zwizany z nimi sposb postrzegania Paruzji, chrzecijanie wszystkich
epok i wszystkich kultur winni nieustannie i niezmiennie oczekiwa Paruzji. Czas Paruzji moe
nadej w kadej chwili (Mt 24, 42; 25, 13; k 12, 40), a z licznych zapowiedzi Pisma wynika,
e nastpi on wanie w takiej chwili, w ktrej wielu chrzecijan nie bdzie si tego spodziewa. Przypomina to bdzie nocne wamanie zodzieja (Mt 24, 43; 1 Tes 5, 2; 2 Pt 3, 10; Obj
111
Por. J.F. Walvoord, Armageddon, oil and the Middle East crisis, Grand Rapids 1990, pp. 215-216.
Wedug Augustyna Bg przeznaczy do wiecznej szczliwoci cile ograniczon i okrelon liczb ludzi
(B. Altaner, A. Stuiber, Patrologia, Warszawa 1990, s. 576). Samo Rz 11, 25 czsto jest interpretowane jako
zapowied zbawienia wszystkich pogan (zob. w tej sprawie przyp. 975).
113
Nie dysponujemy adnymi cile naukowymi metodami pozwalajcymi stwierdzi kiedy te warunki zostan
spenione.
114
Por. K. Rahner, H. Vorgrimler, op. cit., kol. 319.
115
Zob. Mk 13, 32; Dz 1, 7; 2 Pt 3, 8-9; 1 Tes 5, 1.
116
K. Rahner, H. Vorgrimler, op. cit., kol. 291.
112
Leszek Jaczuk
28
k 12, 45-46; 1 Tes 5, 4; zwraca te na to uwag przypowie O dziesiciu dziewicach (Mt 25, 1-12). Dla
nieprzygotowanych Paruzja bdzie jak przykre przebudzenie zaspanego dziecka (J. Michalec, Aby ycie
mieli, Przemyl 1990, s. 210).
118
1 Kor 1, 8: Flp 1, 10; 2, 15-16; 3, 6; 1 Tes 3, 13; 5, 23; take zaleny od Pawa 2 Pt 3, 14 i Jd 24.
119
Wedug 1 Kor 6, 18 wszeteczestwo jest grzechem wymierzonym przeciwko ciau. Poniewa o adnym
innym grzechu nie mona by byo tego powiedzie, naley przypuszcza, i wszystkie pozostae grzechy byyby
wymierzone przeciwko duszy i duchowi.
120
J. Michalec: Nie zanij, bo jeste na froncie, przeywamy chrzecijaskie oczekiwanie Chrystusa, ktry jest
i ktry przychodzi (op. cit., s. 210). W tej sprawie zob. te w: K. Romaniuk, Przyjacielu jake tu wszed nie
majc szaty godowej (Mt 22, 1-14), RBL, 1969, nr. 4/5, s. 271; K. Romaniuk, Krtki zarys historii zbawienia.
Pozna 1975, ss. 146-147; A. Jankowski, Krlestwo Boe, Niepokalanw 1992, ss. 138, 219; L.R. Moran,
Chrystus w historii zbawienia, Warszawa 1982, s. 333; D. Gosselt, Wer glaubt wagt!, Erzhausen 1981, ss.
187-198.
121
Por. Ps 1, 2, wedug ktrego m bogobojny dniem i noc rozmyla nad treci Tory.
Leszek Jaczuk
29
6. Walka w Niebie
O walce Boga z siami za mwi wiele tekstw biblijnych. Niektre z tych walk ju miay miejsce podczas stwarzania wiata128, take podczas zmartwychwstania Chrystusa129, inne
za bd musiay si dokona dopiero w przyszoci (walki eschatologiczne)130. Niniejszy roz122
Tertulian wyrazi to w nastpujcy sposb: Oczekujmy troskliwie i uwanie nagego dnia Pana, by odebra
nagrod od Pana. Jeeli bdziemy czuwa i nie zapadniemy w sen przez oszukaczego Szatana zesanego, to
jako czuwajcy sudzy z Chrystusem Panem krlowa bdziemy (O jednoci Kocioa Katolickiego, 27).
123
J. Chwala, Szukajcie naprzd Krlestwa Boego..., prze. J. Mrzek, Chrzecijanin nr 10, 1966, s. 13.
124
O. Bcher, Niebiaskie Jeruzalem. Spostrzeenia na temat eklezjologii i eschatologii Apokalipsy w. Jana,
RBL, nr 4, R XLI, 1988, ss. 330-337.
125
1 Kor 11, 27-28.
126
Por. W. Stpie, Czas Paruzji w listach w. Pawa, RBL 1961, nr 6, s. 298.
127
J. Szlaga, Apokaliptyczne Co ma nastpi niebawem a oczekiwanie paruzji, RBL, nr 4-5, R XXVIII,
1975, s. 234.
128
Iz 51, 9; Ps 74, 13n; Rdz 1, 6n rozdzielenie wd.
129
Kol 2, 15; Hb 2, 14. Ta druga walka przebiegaa w podziemiach.
130
Iz 27, 1; Dn 12, 1; Obj 12; 19; 20.
Leszek Jaczuk
30
7. Powrt Chrystusa
Gdy ju dokona si wszystko to, czego dokonanie przewidzia Bg (m.in. osignicie
wyznaczonej liczby zbawionych) i po ostatecznym wyparciu Szatana z Nieba137, Chrystus po
wystpieniu 7. anioa138, opuci swoje, zajmowane dotychczas po prawicy Ojca miejsce (por.
Mt 26, 64) i zstpi z Nieba na Ziemi (1 Tes 4, 16). Zstpi za na obokach (Mt 26, 64) i
bdzie to przypominao Jego wniebowstpienie (Dz 1, 11). Towarzyszy mu tym razem bdzie
131
Innymi eschatologicznymi walkami s: harmagedon (Obj 19, 11-21), Goga Magoga (20, 7-20).
Jej analogi mona znale w Syb 3, 805-808. Ale ju Iz 24, 21a mwi, o nadejciu dnia w ktrym nawiedzi Jahwe wojsko grne w grze. Wszystkie te miejsca musz mie na myli t sam bitw.
133
Obj 12 ,8-9. O przebywaniu Szatana i jego si w Niebie mwi te Ef 6, 12.
134
Przyjmujc, i 12, 10 jest paralelne do 11, 15, musimy przyj, i wydarzenia opisane w 12, 7-9 dokonaj
si przed czasem 7. trby.
135
Mt 24, 29 i Mk 13, 25 zrzucenie Szatana i jego demonw przedstawiaj przy pomocy obrazu spadajcych z
nieba gwiazd, natomiast poruszone moce niebieskie to wojna wszczta przez archanioa Michaa.
136
Take 7, 10 i 19, 1.
137
Szatan po strceniu na Ziemi nie zastanie ju na niej Syna Kobiety (Obj 12, 13).
138
Wedug Mt 24, 36 jedynie Ojciec niebieski zna czas Paruzji. Naley jednak przypuszcza, i Chrystus z
chwil gdy zasiad po prawicy Ojca, zosta dopuszczony do tej tajemnicy. Wedug 1 Tes 4, 16 Chrystus zstpi
na gos archanioa; w Obj 14, 15 gos ten zosta sformuowany w nastpujcy sposb: Zapu swj ostry sierp i
obetnij kicie winogron z winoroli ziemi, gdy dojrzay jej grona.
132
Leszek Jaczuk
31
wielka rzesza aniow (Za 14, 5). Przy pomocy tych aniow (Mt 13, 39;
24, 31) zgromadzi On i zabierze ze sob wszystkich przygotowanych
chrzecijan139 z obszaru caej Ziemi140.
Owa Paruzja, dokonywa si bdzie w obrbie wiata duchowego.
Chrystus przychodzc po swj Koci nie przekroczy granic duchowego
wiata i nie wkroczy w obrb wiata materialnego. Stanie jak gdyby obok naszego wycinka
rzeczywistoci, nie wkraczajc w jego obrb. Tote Paruzja widzialna bdzie wycznie dla
uczestniczcych w niej wybranych141, ktrzy zostan wyrwani z zajmowanego dotychczas
(ontycznie) wycinka rzeczywistoci i wprowadzeni zostan do tego jej wymiaru, do ktrego od
dawna skaniao si ich serce. Ujrz oni Chrystusa z chwil wkroczenia do owego duchowego
wymiaru. Paruzja nie zostanie natomiast dostrzeona przez mieszkacw ziemi142. Zauwa
oni co najwyej skutki Paruzji. Wielu znajomych i czonkw rodzin przygotowanych zauway nage ich zniknicie (Mt 24, 40-41)143. Paruzja, podobnie jak zmartwychwstanie i wniebowstpienie Chrystusa, nie bdzie te wydarzeniem historycznym144, poniewa przyczyna tego
wydarzenia nie bdzie naleaa do tego wiata, w ktrym dokonuje si historia, bdzie natomiast pochodzi z zewntrz. Wic Paruzja bdzie wydarzeniem ponadhistorycznym.
8. Pochwycenie Kocioa145
Czynno zabrania Kocioa w Mt 24, 40-41 i k 17, 34-35 (rdo Q) zostaa opisana
przy pomocy czasownika paralambanw146, co wskazuje na czynno przeniesienia Kocioa
z miejsca jego obecnego bytowania do innego, dotychczas mu niedostpnego miejsca (z jednej
strefy rzeczywistoci do innej). U Pawa czynno ta zostaje zaostrzona i w 1 Tes 4, 17 wyraona zostaa przy pomocy czasownika arpazw147, co wskazuje na nagy tej czynnoci charakter. Koci zostanie szybko, gwatownie chwycony i przeniesiony ze sfery ziemskiej do poza139
Czynno gromadzenia wiernych, niejednokrotnie przedstawiana jest przy pomocy obrazu niw (Iz 27, 1213; Jl 4, 13; Mt 13, 30.39; Obj 14, 14-16).
140
Z czterech kracw wiata (Mt 24, 31; Mk 13, 27).
141
Czynno zabrania Kocioa zostaa kilkakrotnie przyrwnana do aktu zodziejskiego (Mt 24, 43; 1 Tes 5, 2;
2 Pt 3, 10; Obj 3, 3; 16, 15). W wizji opisujcej porwanie Syna (Obj 12, 5) nie zosta ukazany sprawca porwania (Chrystusa ujrz jedynie ci, ktrzy zostan porwani, natomiast obserwator zewntrzny nie bdzie mg Go,
czyli nocnego zodzieja, dojrze).
142
Wedug Obj 11, 15 w czasie 7. trby nadejdzie Krlestwo Boe, a wedug k 17, 20 Krlestwo Boe nie
nadejdzie w sposb zauwaalny. Faryzeusze pytajc o nadejcie tego Krlestwa mieli na myli eschatologiczne
krlestwo mesjaskie, nie zrealizowanego podczas pierwszego pobytu Chrystusa na ziemi (por. k 23, 51).
143
Podobnie jak zmartwychwstay Chrystus, oraz Jego wniebowstpienie ogldane byy jedynie przez Jego
naladowcw.
144
Podobnie: A. Santorski, Eschatologia, Warszawa 1991, ss. 37-38; P. Evdokimow, Od mierci do ycia,
Novum 11/1979, s. 65.
Wydarzeniami historycznymi s jedynie te, ktre mona wyjani z punktu widzenia rozumowania przyczynowo-skutkowego. Wydarzenia nie dajce si w ten sposb wyjani, s cudami (por. I. Kant, Religia w obrbie
samego rozumu, prze. A. Bobko, Krakw 1993, s. 113).
145
Angielskie: The Rapture, niemieckie: Die Entrkung.
146
Godnym zauwaenia jest fakt, i Mateusz stosuje ten czasownik w Futurum I medium, natomiast ukasz w
Futurum I passivum. Znaczy to, i posugujcy si semickim jzykiem Jezus, uy aramejski odpowiednik paralambanw w Nifalu (koniugacja medialno-pasywna).
147
Termin arpazw uywany by w znaczeniu by w duchu porwanym (2 Kor 12, 2.4; Ap Ezdr 5, 7), take
by przez mier porwanym (Mdr 4, 7.10.11). Zob. W. Frster, Arpazw, TWNT, Bd. 1, S. 471 f.
Leszek Jaczuk
32
148
Por. D. Prince, Powstanie z martwych, prze. A. Kwapisz-Piasecka, Warszawa-Lublin 1986, ss. 51-52.
Ciao (sarx) i krew Krlestwa Boego nie mog odziedziczy (1 Kor 15, 50). Wedug Tertuliana zmartwychwstae ciao bdzie mie niezmienione waciwoci fizyczne, bdzie pozbawione krwi i odziane w dajc
niemiertelno substancj (por. De resurrectione carnis, 28; Apologetyk, 48, 13). Rwnie Augustyn uwaa,
e zmartwychwstae ciao bdzie materialne (De civitate Dei, XX,5).
150
Zmartwychwstae ciao zawsze jest okrelane terminem swma a nigdy sarx. Zob. w tej sprawie w: L. Stefaniak, Sposb zmartwychwstania cia na podstawie listw w. Pawa, RBL 1957, nr 2, ss. 93-95. Ale
swma stosowane jest zarwno w odniesieniu do ciaa obecnego, jak i zmartwychwstaego (zob. 2 Kor 5, 8).
Wedug Boismarda Pawe w 1 Kor 15 nadaje ciau semicki sens i wskazuje na caego czowieka, natomiast w
2 Kor 5, 1.6.8 nadaje mu grecki sens (Niemiertelno czy zmartwychwstanie, Novum nr 11, 1979, ss. 55-56).
151
Wbrew temu, wedug Augustyna zmartwychwstan obie pcie. Ludzie bd rwni anioom sw
niemiertelnoci i szczliwoci, ale nie ciaem (De civitate Dei, XXII,17).
152
Jak wiadomo kada forma materii jest zniszczalna i pod wpywem czasu ulega rozpadowi.
153
1 Kor 15, 52b nie wspomina o przeobraeniu, uczestniczcych w zmartwychwstaniu dusz umarych (maj
one powsta jako nieskaone). W takim razie wspomniane przez 1 Kor 15, 51 przeobraenie wszystkich (zarwno umarych, jak i yjcych) naley interpretowa, jako przeobraenie dokonujce si natychmiast po
mierci wiernego.
154
Zob. w tej sprawie: R. Bultmann, Theology of the New Testament, London 1968, vol. 2, pp. 197-199; J.
Macquarrie, Principles of Christian Theology, London 1982, p. 362 ff.
149
Leszek Jaczuk
33
155
Leszek Jaczuk
34
9. Zmartwychwstanie sprawiedliwych
Ci spord chrzecijan, ktrzy podczas powtrnego przyjcia
Chrystusa bd jeszcze y na Ziemi i ktrzy jeszcze tutaj doczekaj Paruzji, nie bd bardziej
uprzywilejowani od tych, ktrzy przed nadejciem tego momentu umr. Rwnie dla tej kategorii wiernych, gos 7. trby bdzie wydarzeniem o doniosym i przeomowym dla ich egzystencji znaczeniu. Ich sytuacja ulegnie gruntownej zmianie. Dotychczas ich dusze przebyway
w krainie umarych161, ale po sygnale 7. trby, powstan, wyjd z owego miejsca i spotkaj
si z przybywajcym wanie Chrystusem (spotkaj si z Nim na powietrzu 1 Tes 4, 17). W
momencie tym spotkaj si te z pochwyconym Kocioem, z ktrym stanowi od tej chwili
bd jedn, organicznie nierozerwaln cao. Razem z nim wkrocz w nowy etap duchowej,
tym razem wiecznie trwajcej i nigdy si niekoczcej egzystencji.
Ciao zmartwychwstaych wiernych nie bdzie mogo by dokadnie to samo, co
ciao z czasw ich ziemskiej egzystencji, ju choby dlatego, e ciaa pochwyconych wiernych ulegn przeobraeniu (1 Kor 15, 52b), podczas gdy ciaa zmartwychwstaych wiernych, a wic tych ktrzy zasnli przed nadejciem Paruzji, nie ulegn wwczas adnej
przemianie i pozostan tymi samymi, jakimi byy podczas pobytu w krainie umarych (wynika
to implicite z 1 Kor 15, 52b)162. Bdzie to, to samo ciao, ktre przebywao w krainie umarych. Ciaa te bd wV aggeloi (Mt 22, 30), a wic pozbawione charakterystycznych dla cia
materialnych waciwoci fizycznych. Jedyn dotyczc ich zmian bdzie zmiana miejsca pobytu.
10. Sd Kocioa
Sd, jaki przeprowadzi Chrystus nad Kocioem, nastpi natychmiast po zabraniu Kocioa i zmartwychwstaniu sprawiedliwych163. Pawe sd ten okrela przy pomocy terminu
bhma (Rz 14, 10; 2 Kor 5, 10) za autor ostatniej ksigi biblijnej, opisujcy ten sd w Obj 20,
161
Wedug k 16, 19-31, po mierci, dusze sprawiedliwe oddzielone s od niesprawiedliwych. Miejsce pobytu dusz sprawiedliwych k 16, 22 okrela mianem kolpoV Abraam, natomiast k 23, 43 przy pomocy terminu paradeisoV (take 1 Kor 12, 4; Obj 2, 7). Znajdujce si w owym miejscu dusze, zdaniem Pawa,
przebywaj w stanie snu (1 Kor 15, 51; 1 Tes 4, 15; porednio te Hb 9, 27). Za pogldem tym hypnopsychizmem opowiada si O. Cullmann (zob. J. Stpie, Nauka w. Pawa o mierci, RBL, 1961, nr 5, s. 285).
Przeciwstawiajcy si mu A. Santorski stwierdza, e istnienie czowieka po mierci naley ujmowa pozaczasowo. mier naley rozumie, jako zakoczenie istnienia w czasie i wejcie w nowy, niewyobraalny dla nas
wymiar wiecznoci, gdzie wszystko naraz dzieje si jako ju obecne (A. Santorski, op. cit., s. 16). W. Pannenberg sdzi, e w momencie mierci cay czowiek umiera, za podczas zmartwychwstania jest zupenym ponownym stworzeniem czowieka, przez zmartwychwstaego Pana (przyt. za: M. Kaszowski, Wierz w ciaa
zmartwychwstanie, AK 1982, z 2, t 98, s. 212). Biorc pod uwag, i w owym wiecie nie obowizuje czas,
mona przypuszcza, i od momentu mierci wiernego do jego zmartwychwstania nie upynie adna czasowa
chwila. Z punktu widzenia czasu trwanie wiernego opuszczajcego ten wiat przemieci si natychmiast do
chwili Paruzji. (Do dobrze harmonizuje to ze sowami postanowione jest ludziom raz umrze, a potem sd
Hb 9, 27).
162
W 1 Kor 15, 51 powiedziane jest co prawda, e wszyscy (i umarli, i yjcy) zostan przemienieni, ale umarli
zostali przeobraeni ju w chwili mierci i dlatego podczas Paruzji przeobraeniu nie ulegn (15, 52).
163
k 14, 14 mwicy o dawaniu zapaty przy zmartwychwstaniu sprawiedliwych; take Rz 14, 10; 2 Kor 5,
10; Obj 11, 18; take Mt 15, 31-46.
Leszek Jaczuk
35
Chrystus porusza t spraw kilkakrotnie w swoich przypowieciach (Mt 24, 45-51; 25, 24-30; k 19, 1127).
165
Por. E. Sauer, Triumf ukrzyowanego, prze. J. Karzeek, Warszawa 1987, s. 110.
Leszek Jaczuk
36
37
Na podstawie Mt 22, 11-12 mona by wyciga wniosek, e na uczcie tej znajd si take osoby, ktre nie
zostay zaproszone. Naley jednak pamita, i przypowieci maj alegoryczny charakter i naley je interpretowa wedug innych zasad.
170
Jest to nie dosowny i przystosowany cytat z Iz 64, 4. Platon wzmiankujc o grnym wiecie stwierdza, e
jego mieszkania s pikniejsze od ziemskich i nieatwe s do opisania (Fed. 114 C).
171
Iz 26, 21; siedem czasz z Obj 16.
172
Iz 26, 20; Dn 12, 1; 1 Tes 5, 9; Obj 3, 10; por. Rz 9, 22-23.
173
Czyni to ju M. Luter (zob. A. Jagucki, op. cit., ss. 259-275). Czyni si tak dlatego, poniewa eschatologia
Pawowa jest znacznie prostsza i bardziej przejrzysta, a take ze wzgldu na modn teori rekapitulacji, ktrej
gwn i zarazem jedyn zalet jest upraszczanie trudnych i skomplikowanych wizji Janowych.
174
Eschatologia Pawowa jest bardzo oglnikowa i nieskomplikowana, a jej stopie rozwoju jest znacznie niszy od skomplikowanej i wysoko rozwinitej eschatologii Objawienia Jana. Ta ostatnia uzyskuje niespotykany
dotychczas ani w Biblii, ani poza jej obrbem stopie rozwoju i komplikacji.
175
S nimi:
niemono utosamienia 7. trby z 7. czasz (patrz: ss. 124-132);
Leszek Jaczuk
38
39
Lipiec 1986
Wiersz ten napisaem podczas penienia suby wojskowej (na posterunku wartowniczym) i mia on by w
pierwotnym zamierzeniu buntem przeciw komunistycznej ideologii, ktrej tam czuem przesyt. Te pierwotne
zamierzenia zostay znacznie przekroczone.
182
Por. Dn 12, 1; Obj 3, 5; 1 Hen 47, 3; 103, 2; 108, 3. Ta kategoria ludzi w Biblii niejednokrotnie nazywana
jest mieszkacami ziemi.
Leszek Jaczuk
40
2. Trjca szataska
1. Uwagi wstpne
Ju w kosmogonicznych tekstach ST wystpuje koncepcja potworw (w liczbie mnogiej), z ktrymi Bg stoczy bj u zarania dziejw. Wyrnia si tu Hi 9, 13 mwicy o wal183
W ten sposb interpretuj 2 Tes 2, 6-7. Na temat to katecon z 2 Tes 2, 6 i o katecwn z 2 Tes 2, 7 powstao
wiele rnorodnych interpretacji. Ojcowie Kocioa i scholastycy zazwyczaj sdzili, e si powstrzymujc
jawne dziaanie bezbonoci na wiecie byo imperium rzymskie; Franciszek Zorell imperia chrzecijaskie;
J. Coppens i P. Andriesse odstpstwo od wiary; Drach Chrystus; F. Prat archanio Micha; O. Cullmann i
J. Munck to katecon jest nauczanie chrzecijaskie, a o katecwn jest w. Pawe; V. Hart ap. Jakub. (zob. M.
Zikowski, Teologia kosmosu, ss. 120-121; M. Zikowski, Teologia koca wiata, ss. 48-49). Osobicie skaniam si ku stanowisku, i to katecon to Duch wity (ze wzgldu na rodzajnik to), za o katecwn to Chrystus,
(ze wzgldu na rodzajnik o), ale interpretacja ta w wikszym stopniu oparta jest na intuicji ni przesankach
egzegetycznych, ktre w tym przypadku s niejasne. Wedug Jn 14, 16 Pocieszyciel zostanie dany na cay czas
trwania obecnego eonu (eiV ton aiwna).
184
Por. Jl 2, 2; Mt 24, 21.
185
Reinterpretacja Obj 12, 18 - 13, 1. Piaszczyste wybrzee morskie na ktrym stan Smok (12, 18) symbolizuje prawdopodobnie zapor, albo przestrze rozcigajc si midzy naszym ziemskim wiatem a Otchani (por. Hi 38, 10; Jr 5, 22).
186
Siedem czasz z Obj 16.
187
Dn 12, 1; Mt 24, 21; Obj 7, 14. W Dz 7, 11 wielkim uciskiem nazwany jest gd, ktry przyszed na Egipt i
Kanaan.
188
Por. 1 Tes 5, 3; take Mt 24, 8; Mk 13, 8b. Prigent by zdania, i mka rodzenia symbolizuje dowiadczenie
rozpoczynajce now epok (P. Prigent, Spojrzenie na Apokalips, prze. P. Sawicka, Warszawa 1986, s. 49).
Leszek Jaczuk
41
Leszek Jaczuk
42
193
Hi 1-2; Za 3, 1-2; 1 Krn 21,1. W 1 Krl 22, 21-23 istota ta nazwana jest BNV RYB (duch kamliwy). Niektre
apokalipsy nadaj mu imi Satanael, z tym e jednak, i opisuj jego dziaalno przed upadkiem, gdy by jeszcze anioem (2 Hen 18, 3; 3 Bar 4, 8.13; 7, 9). Zdaniem Rubinkiewicza Satanael to imi przed upadkiem, natomiast po upadku, utraci on ze swego imienia boski element -el i odtd jest nazywany Szatanem.
194
K. Rahner, H. Vorgrimler, op. cit., kol. 444.
195
Zob. W. Frster, SatanaV, TWNT, Bd. 7, S. 152-156; J. Flis, op. cit., ss. 60-71.
196
Zob. k 4, 5.6; Kol 1, 13.
197
Obj 12, 7-8; zob. te: 1 Krl 22, 19-22; Hi 1, 6-12; 2, 1-7; Ef 6, 12.
198
Obj 12, 10; zob. te: Hi 1, 9-12; 2, 4-7; Za 3, 1; por. Ap Sf 6, 17.
199
Przeciw Kobiecie (12, 13.15).
200
Reszta potomstwa Kobiety (12, 17).
201
Wedug 12, 18 Smok stan nad brzegiem Morza, natomiast 13, 1 donosi, e z Morza wysza Bestia, a wic
Smok musia mie jaki wspudzia w umoliwieniu Bestii wydobycie si z Morza (czyli z Otchani).
202
Podczas kuszenia Jezusa Szatan chcia przekaza mu sw exousian (k 4, 6), zapewne w celu przypieszenia czasu Wielkiego Ucisku.
203
Por. W. Hendriksen, Co mwi Biblia o yciu przyszym, prze. M. Komaszycki, Warszawa 1987, s. 93.
Zdaniem wielkiego wroga chrzecijastwa F. Nietzschego, Antychryst jest najbardziej zaszczytnym imieniem,
jakie kiedykolwiek wymyli sobie czowiek.
Leszek Jaczuk
43
LXX Agaga z Lb 24,7 transkrybuje przez Gwg. LXX wspomina te Goga w Am 7,1. Gog wystpuje te w 3
Syb 319, 512.
205
Zob. W. Bousset, Der Antichrist, Gttingen 1895, S. 86-87; H. Preuss, Der Antichrist, Berlin 1909, S. 9-10.
206
Obj 11, 7; 13, 2. 3. 4. 12. 14. 15. 17. 18; 14, 9. 11; 15, 2; 16, 2; 17, 3. 8. 11. 12. 16. 17; 19, 19; 20, 4. 10.
207
K. Romaniuk, Antychryst, EK, t. 1, kol. 708.
208
Nie znaczy to, i autor Ezch 38-39 (lub autor Lb 24,7) by twrc idei Antychrysta. Oba te teksty (Ezch i Lb)
s tylko wiadkami tej idei w jej pocztkowym stadium istnienia.
209
D.S. Russell, The Method and Message of Jewish Apocalyptic, The Westminster Press, Philadelphia, brw.,
p. 276.
210
Ibid. Wedug W. Bousseta na powstanie i wyksztacenie idei Antychrysta wpyny dwa czynniki. Pierwszy
stanowi pojawiajcy si w historii bezboni tyrani (Antioch IV Epifanes), drugim za jest stary mit walki Boga
ze smokiem. Pogld Bousseta w niemal niezmienionej formie przyj P. Althaus. Zob. W. Bousset, op. cit., S.
84; W. Bousset, Die Religion des Judentums im neutestamentlichen Zeitalter, Berlin 1903, S. 243; P. Althaus,
Die letzten Dinge, Gtersloh 1922, S. 90.
211
D.S. Russell, op. cit., ibid.
212
Ibid. Wpyw ten jest widoczny w Tes Jd 25, 3, gdzie przywdca demonw Beliar, jest niemal wiern kopi
Angra Mainju.
213
D.S. Russell, op. cit., ibid.
214
Tym samym idea Antychrysta ulegaa niejednokrotnie zespoleniu z ide Szatana. Obie te idee pojawiy si
niemal rwnoczenie w modszych partiach ST i nastpnie rozwijay rwnolegle w literaturze midzytestamentowej, gdzie czsto byy czone. W NT pisma Pawowe i Janowe zdecydowanie i definitywnie rozdzieliy te
idee.
215
Dn 8, 9-14; 11, 21-39.
216
Ps Sal 2; 8.
217
5 Syb 3-110, 137-154, 214-227,361-385. W 3 Syb 63-74 ma nim by ktry z rzymskich cesarzy.
Leszek Jaczuk
44
Niektrzy usiowali wyprowadzi ide Antychrysta wprost od Antiocha IV Epifanesa (Renan), inni za od
Nerona (Jankowski). W obu przypadkach jest to zbyt daleko idce uproszczenie.
219
Testamenty dwunastu patriarchw przed ich chrzecijask redakcj (zob. Tes Sym 5, 3; Tes Iss 6, 2; 7, 7;
Tes Dan 5, 10; Tes Nef 2, 6), szereg pism qumraskich, etc.
220
Np. Ksiga Jubileuszy.
221
D.S. Russell, op. cit., p. 277.
222
W opisie z 2 Tes 2, 4 mona zauway wpyw Dn 11, 36 i Ezch 28, 2.
223
Przypomina to formuy: ktry by, ktry jest i ktry ma przyj, oraz ktry by i ktry jest przypisywana
Bogu Ojcu i Jego Synowi. Warto przy tym zauway, e wedug Platona tylko substancji wiecznej przysuguj
atrybuty by, jest, bdzie, temu za co si rodzi i rozwija w czasie przysuguj jedynie by i bdzie (Tim.
37E-38A).
224
Ju Hippolithus Romaniensis odnosi krla babiloskiego z Iz 14, 4-21 do Antychrysta (De Chr. 42, 53).
Natomiast Augustyn upatrywa w nim Szatana (De doctrina christiana, III, 55), podobnie Focjusz (op. cit., s.
246). To drugie stanowisko zwyciyo i byo popularne w redniowieczu. Dzisiaj utrzymuje si przede wszystkim w popularno-naukowej egzegezie. Egzegeza naukowa podchodzi do takowych interpretacji z nadmiern
ostronoci (minimalistyczne trdy). Jeeli jednak uznaje si za fakt, i biblijne objawienie podlegao progresywnemu rozwojowi, powysze interpretacje Iz 14 naley traktowa powanie.
Osobicie odrzucam interpretacj Augustyna, poniewa Szatan dopiero w czasie 7. czaszy znajdzie si w Otchani (Obj 20, 1-3), podczas gdy krl babiloski zostaje w niej umieszczony zaraz po buncie Szatana. Krlem babiloskim winien wic by Antychryst.
225
Niektrzy przypuszczaj, e ran t zada Chrystus zstpujc do podziemi podczas swej mierci krzyowej
(Kol 2, 15), ale jest to nieuzasadnione przypuszczenie, poniewa ju ST w kilku swoich tekstach mwi o zranieniu potwora (przede wszystkim Ps 74, 14 mwicy o rozbiciu gowy Lewiatanowi).
Leszek Jaczuk
45
Nie mg jej wwczas przekaza zamknitemu w Otchani Antychrystowi, gdy nie mia kluczy umoliwiajcych otwarcie Otchani, a ponadto Antychryst mia mierteln ran.
227
Otcha ley na dnie Morza. Warto zauway, e nie prbowa tego zrobi w czasie 5. trby, gdy Otcha
bya ju otwarta. Musiaa go przed tym krokiem powstrzymywa pewna sia.
228
Dowodz tego porednio 13, 3b i 13, 4b. W ten sposb pojmowa go te Pawe w 2 Tes 2, 3 i na pewno Ezechiel (38-39). Sdz, e krl z pnocy w Dn 11, 40-45 (a moe te 11, 36. 39) jest Antychrystem.
229
Irenaeus i Hippolithus przypuszczali, e bdzie on pochodzi z pokolenia Dan. Swe przypuszczenia opierali
oni na Rdz 49, 17, gdzie Dan w proroctwie dotyczcym jego przyszoci nazwany zosta wem. Ale zwodzenie bdzie gwn funkcj Faszywego Proroka a nie Antychrysta. Dlatego te identyfikowanie Antychrysta z
plemieniem Dan jest co najmniej pochopne (Hippolithus Antychrysta upatrywa w Faszywym Proroku). Biorc
natomiast pod uwag przepowiednie z Rdz 49, 20 (jadanie pokarmw krlewskich) i Pwt 33, 24 (zanurzanie
nogi w oliwie) Antychryst miaby si raczej wywodzi z plemienia Aszer (w ST-owych dziejach Izraela krl
nigdy nie wywodzi si z tego plemienia).
230
Autor Apokalipsy mg mie na myli raczej jzyk hebrajski (na jego rzecz wiadczy Obj 9, 11; 16, 16; 20,
8), lub grecki alfabet (wiadczy za nim Obj 1, 8; 21, 6; 22, 13). Poniewa za Antychryst miaby by ydem,
jego imi naleaoby wic odczytywa w alfabecie hebrajskim.
231
Dn 7, 25; 11, 37; 2 Tes 2, 4; Obj 13, 12-17.
232
Blunienie Bogu jest to proste przeciwstawienie adoracji i uwielbienia, aktw nalenych Bogu ze strony
stworzenia. Przykadem blunienia przeciw Bogu jest mowa asyryjskiego wodza, Rabszake (2 Krl 18, 32-35;
19, 22). Antychryst bdzie wic zapewne mwi, i jest potniejszym od Boga, e nikt i nic nie jest w stanie
pooy kresu dla jego wadzy, etc.
Leszek Jaczuk
46
233
Historia ju niejednokrotnie dawaa przedsmak tych majcych jeszcze nadej czasw. Po zdobyciu przez
krzyowcw Konstantynopola 12 kwietnia 1204 roku, barbarzystwo zdobywcw przeszo wszelkie wyobraenie. Francuzw i Flamandw ogarn sza niszczenia. Nie oszczdzono ani klasztorw, ani kociow. W kociele Boej Mdroci pijani onierze zdzierali jedwabne zasony, rozbili na kawaki srebrny ikonostas, deptali
po witych ksigach i ikonach, w klasztorach gwacono zakonnice. A gdy rozpasani onierze zaczli popija z
naczy liturgicznych, jedna prostytutek zasiada na tronie patriarszym i zapiewaa karczemn piosenk francusk. Za. S. Runciman, op. cit., s. 125. Co podobnego wydarzyo si 10 listopada 1793 roku, gdy w katedrze
Notre Dame zainaugurowano kult Rozumu i Natury. W uroczystej procesji zaniesiono do katedry synn w
Paryu aktork Maillard. Ubrano j przedtem w bia sukni, bkitny paszcz i czerwony czepek, umieszczono
na otarzu, okadzano i piewano na jej cze pieni. (Historia Kocioa, pod red., L.J. Rogier, R. Aubert, M.D.
Knowles, prze. T. Szafraski, PAX, Warszawa 1987, t. 4, s. 114). Przykady te pokazuj, i wanie w tego
typu ponianiu religii Szatan ma najwiksze upodobanie (stawiajc w miejscu najwitszym prostytutk). Powtrzy si to wic w dniach Antychrysta, gdy na cokole postawiona zostanie kobieta uosabiajca bezbono
(Za 5, 11 por. z 5, 8). Czy wic Antychryst bdzie kobiet?
234
Dn 7, 25; Obj 17, 12; take Mt 24, 22.
235
Wedug Dn 7, 8. 20. 25 may rg bdzie wypowiada zuchwae sowa; w Dn 11, 36: przeciwko Bogu bogw
bdzie wygadywa dziwne rzeczy.
236
2 Krl 18, 19 35; 2 Krn 32, 10-17; Iz 36, 4-20. Mowa Rabszake bya zwrcona przeciw Bogu, Jego wityni
i mieszkacom Jerozolimy. Zwizek jest tym pewniejszy, e w Ksidze Izajasza najazd Sanheriba pod wieloma
wzgldami przypomina atak si za na Koci w czasach ostatecznych. Obrona Jerozolimy przypomina wybawienie Kocioa podczas Paruzji, a sd nad armi asyryjsk sd nad pastwem Antychrysta.(Iz 31, 8 - padnie
Asyria, ale nie od miecza ludzkiego).
237
Patrz: przyp. 1203.
238
Dn 7, 25; Obj 12, 14.
Leszek Jaczuk
47
Pogld ten dominuje we wspczesnej naukowej egzegezie. Za dosownym rozumieniem tych liczb przemawiaj 1290 dni z Dn 12, 11, 1355 dni z Dn 12, 12, 2300 dni z Dn 8, 14, ktre trudno jest traktowa symbolicznie (kada z nich rni si na tyle i podaje takie wartoci liczbowe, w ktrych trudno jest doszuka si
symbolicznego sensu); take trzy i p dni z Obj 11, 9. 11 (realistyczna liczba), take p tygodnia z Dn 9,
27 (por. z 9, 24-26, gdzie kady tydzie oznacza 7 lat). Dlatego te opowiadam si za dosownym rozumieniem
wszystkich tych liczb.
240
Wedug Mt 24, 22 okres ten zostanie skrcony.
241
Mgby on wic z powodzeniem trwa trzy i p lata, okresu zblionego pod wzgldem dugoci do czasu
ziemskiej suby Chrystusa.
242
Tym bardziej, e Szatan po swym strceniu z Nieba bdzie mia wiadomo, i czasu ma niewiele (Obj 12,
12). Wtpliwe wic, by chcia ten czas marnowa na czekaniu.
243
Nie bdzie wic mg podobnie jak Chrystus narodzi si z dziewicy (pogld rozpowszechniany przez niektrych fantastw). Szatan naladujc Boga, nie moe Go we wszystkim skopiowa i we wszystkim Mu dorwna. Szatan jest bogiem faszywych cudw.
244
Owa wybitna osobisto zawrze jeszcze przed nadejciem Wielkiego Ucisku przymierze z ydami (Dn 9,
27a). Natomiast po wcieleniu w ni ducha Antychrysta zerwie to przymierze (9, 27b).
245
Wtpliwe, by chcia zamieszkiwa to samo ciao ludzkie wesp z dusz jego poprzedniego waciciela.
Leszek Jaczuk
48
Ju Homer wzmiankuje o pitnie, ktre nosili niewolnicy (Il. XXI, 463). Wedug 3 Mch 2, 29 przeladujcy
aleksandryjskich ydw Ptolemeusz IV (221-205) kaza wypali na ciele kadego yda znak Dionizosa.
247
W staroytnej Sparcie, tym obywatelom ktrzy nie zginli podczas przegranej bitwy, a przez nieszczcie
trafili do niewoli, odbierano prawa obywatelskie, bez wzgldu na wczeniejsze zasugi i piastowane urzdy.
Pozbawienie obywatelstwa pocigao za sob m.in. zakaz prawa zawierania aktw kupna i sprzeday. Jednak
w tych przypadkach, gdy jecw byo szczeglnie duo, po pewnym czasie przywracano im obywatelstwo (zob.
Tykidydes, Wojna peloponeska, Ksiga pita, 35). Ptolemeusz IV (221-205), po roku 217, zabroni ydom
korzystania z agory, jednak poszczeglni Aleksandryjczycy przychodzili z pomoc zaprzyjanionym z sob
ydom (3, 10). Szymon Machabeusz tym, ktrzy byli w zamku w Jerozolimie zabroni kupowa i sprzedawa (1 Mch 13, 49). Przycinici wic godem musieli opuci ten zamek (13, 50).
248
Gdyby zostali zabici ci, ktrzy nie bd chcieli odda pokonu posgowi (13, 15), nie bdzie ju nikogo,
kto nie bdzie chcia przyj znamienia. Tote 13, 17 naley pod wzgldem chronologicznym umieci przed
13, 15. Za tak kolejnoci przemawia take stopie surowoci kar.
249
W staroytnoci szo to w parze z zakazem kupowania i sprzedawania.
250
U Daniela posg ten nazwany zosta VKV MYNV, co LXX przeoya na: bdelugma thV erhmwsewV, zastosowane w 9, 27 i 12, 11, a take w Mt 24, 15; Mk 13, 14. O nim te zapewne mwi Za 5, 5-11 (tekst ten moe
sugerowa, i posg Antychrysta bdzie mia posta kobiety).
Leszek Jaczuk
49
tychczasowych wit251.
Ze wzgldu na charakter prowadzonej przez Faszywego Proroka
dziaalnoci, jak i powierzone mu zadania, naley si spodziewa, e
rwnie on pojawi si na Ziemi wcielony w ludzkie ciao252. Poniewa jego
dziaalno bdzie nosia przede wszystkim religijny charakter, naley si
spodziewa, e wybierze do tego celu ciao jakiego wpywowego i wybitnego przywdcy
religijnego. Dziki temu bdzie mg utosami si z ludmi i uatwi mu to kontakt, jak i porozumiewanie si z ludmi. Dziaalno jego i rola jak bdzie peni wzgldem Antychrysta,
przypomina nieco dziaalno i rol Jana Chrzciciela, jak odgrywa on wzgldem Chrystusa.
Faszywy Prorok bdzie stale towarzyszy Antychrystowi, tote przy kocu Wielkiego
Ucisku wraz z Antychrystem bdzie przebywa w okolicach Bet Szemesz i tutaj wraz z nim
zostanie schwytany, a nastpnie wrzucony do jeziora ognistego (Obj 19, 20).
5. Uwagi kocowe
Powysze zestawienie wykazuje, i Szatan, Antychryst i Faszywy Prorok s trzema, w
znacznym stopniu odrbnymi i samodzielnymi istotami (do czasu 7. trby kada z nich przebywa bdzie w innym miejscu, a nastpnie kada z nich prowadzi bdzie nieco inn, odpowiedni dla siebie dziaalno). Ale wszystkie one, opieraj sw dziaalno na tej samej exousian,
pochodzcej od Szatana, bez ktrej nie mgby zaistnie ani Antychryst, ani Faszywy Prorok.
Ten fakt, jak rwnie jednomylno tych trzech istot, wskazuj na zachodzenie midzy nimi
unii hipostatycznej Osoby te, co prawda mog zosta rozdzielone przez czynnik zewntrzny253
i wwczas bd sprawia wraenie trzech odrbnych, niezalenie wzgldem siebie bytujcych
istot, ale po ustpieniu tego czynnika natychmiast si ze sob jednocz, jednoczc si ze sob
dziki dunamin i exousian Szatana. miertelne ranienie Antychrysta uniemoliwia Szatanowi
wykorzystanie wszystkich swoich moliwoci.
Czas 7. trby bdzie pierwszym momentem w dziejach ludzkoci, kiedy wszystkie te
trzy osoby znajd si na Ziemi. W czasie tym jedna z osb tej trjcy zostanie zrzucona z nieba,
w d (degradacja), druga za osoba wydostanie si z Otchani i przybdzie na Ziemi, w gr
(dostpi wic jak gdyby awansu). Trzecia osoba wyoni si z samej Ziemi.
Poszczeglne osoby szataskiej trjcy, do cile odpowiadaj swoim odpowiednikom
z Trjcy witej254. Dziaalno tych dwu trjc prowadzona jest w tych samych paszczyznach
i jest sobie cakowicie przeciwstawna (tzn. trjca wtrna ustawicznie przeciwstawia si tej
trjcy, ktra jest ontologicznie pierwotnej). Szatan pierwsza osoba teje trjcy jako antyBg roci sobie prawa do wadania wiatem. Antychryst druga osoba teje trjcy - jako anty-Chrystus, peni rol porednika do swego ojca255. Faszywy Prorok trzecia osoba jako
251
Podczas rewolucji francuskiej zlikwidowano tygodnie, a wprowadzono dekady, lata zaprzestano liczy od
narodzenia Chrystusa, ale od roku wybuchu rewolucji. Podobne innowacje wprowadzono podczas wielkiej rewolucji padziernikowej. Poniewa obie te rewolucje s dzieem diabelskim, naley si spodziewa, e wprowadzane przez nie innowacje wiernie oddaj intencje antychrystowych zamierze i zostan jeszcze raz wprowadzone podczas Wielkiego Ucisku.
252
Rwnie w tym przypadku naley si spodziewa, i przybierze narodowo ydowsk, ale z plemienia Dan
(Rdz 49, 17 zapowiada, i Dan odegra w przyszoci rol wa; por. Jr 8, 16-17). Zob. przyp. 1164.
253
w zewntrzny czynnik musi by oczywicie silniejszy od dunamiV Szatana.
254
Por. W. Frster, Qhrion, TWNT, Bd. 3, S. 134.
255
To, e Antychryst jest synem Szatana jest oczywicie nie opartym na racjach egzegetycznych, a jedynie
wynikajc z tych racji implikacj (jedn z kilku moliwych). Rwnie dobrze moe by on synem adoptowanym, co zreszt nie wprowadza tu zasadniczej zmiany. Jedynym tekstem biblijnym, ktry mgby by brany w
Leszek Jaczuk
50
tej kwestii pod uwag jest Jn 8, 44, gdzie Szatan zosta nazwany ojcem kamstwa, ale kamstwo nie ma tam
jak si zdaje charakteru osobowego.
256
Chrystus wielokrotnie chcia zgromadzi Izraela pod swoje skrzyda (Mt 23, 37; k 13, 34), jednak bezskutecznie, poniewa nie byo pozytywnego odzewu ze strony Izraela.
257
Skaniam si ku dosownemu traktowaniu tej liczby. Przemawia za tym opis Nowego Jeruzalem z Obj 21,
10-21. Jego opis wymienia 12 bram (21, 12) i 12 kamieni wgielnych (21, 14), ktrych liczby nie mog by
wartociami symbolicznymi, jako, e cile odpowiadaj one 12 plemionom izraelskim i 12 apostoom. Tote
podane w nim wymiary muru Nowego Jeruzalem 144 okci rwnie naley potraktowa dosownie, jako
odpowiadajce liczbie 144 000 esjragismenoi. W sprawie dosownego traktowania liczb Apokalipsy wypowiedziaem si w przyp. 1197.
258
Sdz, e Kobieta z Obj 12 nie symbolizuje caego Izraela, lecz jedynie t jego cz, ktra przestrzega
przykaza Boych. W czasach ostatecznych cz t stanowi bdzie przynajmniej 144 000 esjragismenoi.
259
Mt 24, 15; Mk 13, 14. Wedug k 21, 20 znakiem bdzie otoczenie Jerozolimy przez wojsko (odnosi si to z
pewnoci take do zburzenia Jerozolimy w 70 roku, ale nie naley wyklucza, i Antychryst zaprowadzajc
nowy kult dla umierzenia ewentualnych rozruchw, albo te dla uniemoliwienia ucieczki 144 000 esjragismenoi w gry, rwnie cignie do Jerozolimy specjalne wojska).
260
Wedug Obj 12, 6. 14 miejscem ucieczki bdzie erhmoV (jedno i drugie okrelenie moe by zastosowane
odnonie terenw pooonych na wschd od Jordanu).
261
Na podstawie Dn 11, 41 mona przypuszcza, e miejscem tym bd ziemie zamieszkae niegdy przez
Edomitw, Moabitw i czciowo przez Ammonitw, a wic lece na wschd od Jordanu (dolnego) i M. Martwego (W. Bousset odnosi si krytycznie do tej interpretacji zob. Der Antichrist, op. cit., S. 103). Warto przy
Leszek Jaczuk
51
Dotr tam pod oson i opiek Bo, bez ktrej nie zdoaliby ani opuci
Palestyny, ani wydosta si spod wadzy Antychrysta262 . Bd tam te
ywieni przez tego Boga, ktry ich wyprowadzi (12, 6. 14)263. Na pustyni
dojdzie do duchowego oczyszczenia Izraela i odnowienia dawnej wizi z
Bogiem. Szatan paajc wielk nienawici do esjragismenoi, wyle tam
oddzia wojska264 dla ich unicestwienia, ale otworzy si ziemia i pochonie owe wojsko (12,
16). Ze wzgldu na owe 144 000 esjragismenoi czas Wielkiego Ucisku zostanie skrcony
(por. Mt 24, 22). Gdy dobiegnie on koca i gdy nadejdzie czas bitwy pod Har Magedon, owe
144 000 esjragismenoi wyruszy w stron gry Syjon (Obj 14, 1 nn), na spotkanie ze zwyciskim Barankiem265.
Dla pozostaej, wikszej czci Izraela czas Wielkiego Ucisku bdzie mniej pomylnym
czasem. Wwczas to ich stolica deptana bdzie przez pogan (k 21, 24; Obj 11, 2), a ydzi
zostan przymuszeni do oddawania czci Antychrystowi i przyjcia jego znamienia. Bd
przeze uciskani i upokarzani. Dlatego to zapewne Am 5, 18 nazywa Dzie Jahwe266 dniem
ciemnoci dla Izraela. Ci z ydw, ktrzy nie poddadz si rozporzdzeniom Antychrysta bd
musieli odda ycie. Wedug Za 13, 8-9 podczas Wielkiego Ucisku zginie 2/3 ydw.
4. duo marturoi
W tym te mniej wicej czasie posanych zostanie Izraelowi duo marturoi267 . Zostan
oni wyposaeni w wielk exousian, dziki ktrej czyni bd wielkie cuda (Obj 11, 6), a nikt
nie bdzie zdolny do wyrzdzenia im jakiejkolwiek krzywdy (11, 5), a do czasu zanim nie
zakoczy si czas ich poselstwa (11, 7). Celem tego poselstwa, bdzie przywrcenie Izraela do
jego pierwotnej cznoci z Bogiem (Mt 17, 11) i pozyskanie go dla Chrystusa (Rz 11, 25).
Czas tego poselstwa bdzie trwa 1260 dni (Obj 11, 3). Podczas jego trwania kara bd swoich wrogw kad plag jak tylko zechc (11, 6). Za dni ich prorokowania nie bdzie pada
deszcz, bd mogli ciga ogie z nieba, a take przemienia wod w krew (11, 6). Tote
bd bardzo uciliwymi dla mieszkacw ziemi, ktrzy bd dokonywa licznych prb dla ich
unieszkodliwienia, ale bezskutecznie (11, 15). Przyprowadzi to niewtpliwie mieszkacw
ziemi do przekonania, i s oni niezniszczalni i poniechaj podejmowania dalszych prb zabicia
ich. W wyniku dziaalnoci duo marturouV wielu ydw (moe nawet ok. 2/3) przyjmie tre
ich poselstwa, uwierzy w Chrystusa i nie da si zwie Antychrystowi i jego prorokowi. W
zwizku z czym bd musieli ponie mier mczesk.
tym zauway, e wedug Jr 48, 47; 49, 6 Jahwe w dniach ostatecznych odmieni los Moabu i Ammonu, a poniewa narody te od dawna wyginy proroctwo dotyczy raczej zamieszkiwanych niegdy przez nie ziem.
262
Obj 12, 14 dano Kobiecie skrzyda wielkiego ora (por. z Wj 19, 4 i Pwt 32, 11). Wedug Mt 23, 37 i k
13, 34 skrzyda orle miay by dane Izraelowi ju w czasach Jezusa. Czy przypieszyoby to nadejcie koca?
Jeeli tak, to koniec ten winien by nastpi ju okoo roku 70 (por. Mt 24, 3).
263
Zapewne w sposb podobny do tego, jakim ywieni byli Izraelici na Synaju.
264
Wedug Obj 12, 15 Smok wyrzuci ze swej paszczy strumie wody, a w Iz 8, 7 wody rzeki symbolizuj wojska (w owym przypadku krla asyryjskiego), tutaj bd symbolizowa wojska Antychrysta.
265
To wyruszenie 144 000 esjragismenoi, bdzie zapewne t wieci ze wschodu, ktra przestraszy Antychrysta (Dn 11, 44).
266
Dzie Jahwe z Am 5, 18 reinterpretuj tu jako dzie Paruzji Chrystusowej.
267
Dokadnie w czasie 6. trby (Obj 11, 3-12).
Leszek Jaczuk
52
A wic czas Antychrysta bdzie trwa duej ni 1260 dni i duej ni 1263,5 dni, skoro po 3,5 dniach duo
marturoi zmartwychwstan, a rzdy Antychrysta cigle jeszcze bd trwa (patrz Obj 11, 11). By moe bdzie on trwa 1290 dni (zob. Dn 12, 11).
269
W XIX wieku niektrzy krytycy argumentowali, i nie jest rzecz moliw, by w cigu zaledwie 3,5 dni
przyby moga do Jerozolimy ludno caego wiata (aby zobaczy trupy wiadkw). Dzi w dobie telewizji i
internetu, powyszy problem przedstawia si zupenie inaczej.
270
Owe trzy i p dni s dowodem na rzecz dosownego traktowania liczb Apokalipsy.
271
Walka Antychrysta ze wiadkami, zabicie ich i zmartwychwstanie zostaa w piknej, wyrazistej formie
opisana przez R. Wilkersona w jego ksice Trzydzieci minut w niebie (przekad A. Grzeszkowiak, Warszawa
1987, ss. 127-131).
272
Wedug Hb 9, 27 kady czowiek musi umrze, a wic Eliasz, ktry nie umar, nie umar w tym celu, aby
jeszcze raz przyj na Ziemi i dopiero wwczas dokona tego nieuniknionego aktu (w innym wypadku musieliby umiera dwukrotnie).
273
Zapowiedziane zostao przez Mal 3, 19, a nastpnie powtrzone przez Syr 48, 10; Mt 17, 11; Mk 9, 12.
274
Zob. M. Uglorz, Prorok czasw ostatecznych w tradycji ewangelicznej, RT XXX (1988), z. 2, s. 75.
275
Mwi o tym przynajmniej dwa NT-owe teksty: Bg nie przeznaczy nas na gniew, lecz na osignicie
zbawienia (1 Tes 5, 9); zachowam ci w godzinie prby, jaka przyjdzie na cay wiat, by dowiadczy mieszkacw ziemi (Obj 3, 10).
276
Por. Ef 3, 5; Kol 3, 5 nn; Tes Jd 19, 1.
277
Por. Mt 13, 21 (nie ma w sobie korzenia, jest niestay i gdy przychodzi ucisk lub przeladowanie wnet si
gorszy).
Leszek Jaczuk
53
Leszek Jaczuk
54
Leszek Jaczuk
55
bezowocnymi i nie uwieczy ich aden sukces (Am 8, 12). Tote ludzi
ogarnie lk, trwoga i niepewno jutra (k 21, 26). Wszyscy znajdowa si
bd pod cis kontrol Antychrysta, przed ktrym w aden sposb nie
bdzie mona si ukry (Am 9, 1-3; Abd 1, 4)292. Bd przeze
terroryzowani i uciskani, a wyroki mierci tak czsto bd ich dotyka, e
doprowadzi to do wyludnienia Ziemi (Mt 24, 22)293.
Niezrozumiaym dla mieszkacw ziemi wydarzeniem bdzie poselstwo duo
marturouV. Bdc przywykymi do luksusw i wygodnych ubra, ze zdumieniem bd przyglda si tym odzianym w pokutne wory fanatykom, goszcym rzeczy cakowicie im obce,
rzeczy o ktrych nie chcieliby sysze i ktrych nie przyjm do wiadomoci. Bd si z nich
niewtpliwie wymiewa. Jednak niezalenie od tego jak bardzo mieszn by nie bya tre ich
poselstwa, owi marturoi bd dysponowa moc, wobec ktrej odczuwa bd respekt. Bd dla nich bardzo dokuczliwi, ale nie bd w stanie si ich pozby. Wszelkie dokonywane
przez nich prby zgadzenia owych marturouV zawiod. Dokona tego dopiero Antychryst
pod koniec Wielkiego Ucisku. Podbuduje to u mieszkacw ziemi wiar w Antychrysta i
zapanuje wrd nich wielka rado (Obj 11, 10). Jednak po trzech i p dniach dokona si cud,
ktrego nigdy przedtem nie dowiadczali duo marturoi zostan wskrzeszeni i wstpi do
nieba. Wprawi to w wielkie zdumienie mieszkacw ziemi, ktrzy w ten sposb zostan na
chwil przekonani, e Bg dysponuje wiksz moc ni podziwiany i czczony przez nich Antychryst. Bdzie to te jedyny moment w ktrym oddadz Bogu chwa (11, 13).
Przy kocu Wielkiego Ucisku w czasie 6. czaszy Szatan, Antychryst i Faszywy
Prorok wiedzc, e koczy si wyznaczony im przez Boga kairoV, z ktrego kocem nadej
ma wielka bitwa z Chrystusem i Jego niebiaskimi wojskami, sformuj wielk armi, w ktrej
skad wejd przedstawiciele wszystkich narodw. Wykorzystany zapewne zostanie kady
zdolny do noszenia broni, ale nie wszyscy zostan sprowadzeni do Palestyny (wszyscy nie
zdoaliby si zapewne pomieci). Jedynie doborowe siy zgromadzone zostan dostarczone do
miejsca Har Magedon (16, 13-17), bd one wyposaone w nowoczesn bro, umoliwiajc
walk nawet z duchami294. W skad tych doborowych si wejd niewtpliwie przedstawiciele
wszystkich narodw, a przede wszystkim Europy i Azji (wylicza je Ezch 39, 1-2), sabiej natomiast bd reprezentowane narody Afryki (ze wzgldu na mniejsz warto bojow). Inne
wojska, nie posiadajce cudownej broni, zostan rozlokowane w innych, zapewne strategicznych punktach globu ziemskiego.
Z tekstw tych mona na drodze reinterpretacji wywnioskowa, i niektrzy ludzie bd w owym trudnym
czasie szuka schronienia w kosmosie i w gbinach oceanu. Nikomu jednak nie uda si w ten sposb uciec
przed rzdami Antychrysta.
293
Take 2 Tes 2, 10; por. Iz 24, 12-13.
294
Fakt, i Antychryst uyje ludzi do walki z wojskami niebieskimi - a wic do walki z duchami - dowodzi
niewtpliwie, i w owych czasach nauka osignie taki poziom, ktry umoliwi wytwarzanie broni umoliwiajcej ludziom walk z duchami. W przeciwnym wypadku gromadzenie armii zoonej z ludzi i uycie jej przeciwko Chrystusowi, Jego anioom i Kocioowi, byoby pozbawione sensu.
Leszek Jaczuk
56
Magedon armi (19, 11-16; por. z 16, 16)295. Ale do czoowego starcia
pomidzy tymi armiami nie dojdzie, gdy w midzyczasie Jahwe zele na
armi Antychrysta wszelkiego rodzaju strachy, za spraw ktrych
onierze tej wielkiej armii wybij si nawzajem (Ezch 38, 21; Za 14,
13)296. Wielka i potna armia zostanie zniszczona, a jej wielki potencja
zbrojny nie zostanie nawet wykorzystany. Wszyscy wchodzcy w jej skad ludzie zostan zabici297, a dusze tych ludzi zostan wrzucone do Hadesu, gdzie zostan zamknite i bd tam
przechowywane do dnia Sdu Ostatecznego (Iz 24, 22)298, ktrego wyrokiem wrzuceni zostan do jeziora ognistego (Obj 14, 9-10; 20, 15).
Na wie o tej klsce, Antychryst dostanie ataku wciekoci i w lepej furii wyruszy w
kierunku pnocnym (Dn 11, 44), by zmierzy si w boju ze zwyciskim [Barankiem]299 . Bdzie to lepy, bezmylny atak motywowany jedynie nienawici i pragnieniem zemsty. Zostanie
on wwczas schwytany w okolicach Bet Szemesz i wraz z Faszywym Prorokiem wrzucony do jeziora ognistego (Obj 19, 20). W midzyczasie pewien, specjalnie do tego celu wyznaczony anio (20, 1)300 , schwyci Szatana, zakuje go w acuch i zamknie na okres 1 000
lat301 w Otchani (20, 1-3). W ten sposb zostanie usunite z Ziemi rdo za302, ziemia zostanie oczyszczona (Pwt 32, 43) i przygotowana do zaprowadzenia na niej Krlestwa Boego,
znikn wszelkie przeszkody ktre dotychczas oddzielay, bd oddalay czowieka od Boga.
Na Ziemi pozostanie jeszcze wielu ludzi, ktrzy z rnych powodw nie wyruszyli pod
Har Magedon. Owe pozostajce narody przera si wielce i bd szuka dla siebie schronienia, aby mc ukry si przed nadchodzcym Chrystusem i Jego gniewem (Iz 2, 21; Obj 6, 15).
Ale nie znajd ju dla siebie schronienia, gdy znikny wszystkie wyspy i gr ju nie byo
(Obj 16, 20). Narody te bd sdzone berem elaznym303 przez Chrystusa304 i towarzyszcy
mu Koci305. W wyniku tego wyplenione zostan wszelkie pozostajce jeszcze na Ziemi,
skaone przez zo byty. W midzyczasie do Chrystusa i Jego Kocioa przyczy si 144 000
esjragismenoi306 i odtd stanowi z nimi bdzie na wieki nierozerwaln cao. W tych, tak
oto odmienionych warunkach, nastanie nowa, dugo na Ziemi oczekiwana epoka. Nadejdzie
nowa, bardziej szczliwa era307. Nastanie od dawna przygotowywane Krlestwo Boga.
295
Leszek Jaczuk
57
3 luty 1995
zerw wwczas krpujce ich dotychczas wizy. Rozgorzeje straszliwa bitwa, soce utraci swj blask, gwiazdy
pospadaj z nieba, a dymy pogorzelisk zakryj ca ziemi. Lecz oto za spraw Azw zniszczona i spustoszona
ziemia pokryje si na nowo zieleni. Nastanie zota epoka pomylnoci, dobrobytu, urodzaju i szczcia, jakiej
nigdy dotd nie byo (za: A. Tokarczyk, op. cit., ibid.).
308
Twrczo wasna.
Leszek Jaczuk
58
ZAKOCZENIE
1. Objawienie a nauka
Tak wyglda rozwj przyszych udostpnionych nam za porednictwem Objawienia.
Objawienie nie jest kategori naukow i mona je przyjmowa jedynie na wiar, a jego prawdziwo mona wykaza co najwyej po wypenieniu si wszystkich, przepowiedzianych przeze wydarze (chocia i to nie zawsze jest moliwe). Nie mona w sposb naukowy udowodni, i nadejdzie Paruzja, Har Magedon, czy Sd Ostateczny (ale nawet najblisz dotyczc
jedynie nas przyszo rzadko kiedy potrafimy przewidzie). Zanim te nie nastpiy, zanim nie
zrealizowaa si tre objawienia, pozostaje ono domen wiary, a nie naukowych docieka.
Problematycznie przedstawia si nawet kwestia samego pozagrobowego ycia, na ktrego
poparcie jedynie filozofia potrafi dostarczy pewne, mniej lub bardziej przekonywujce poszlaki (na szczcie kilka). Jak wic przedstawia si sprawa pomiertnego ycia z filozoficznego
punktu widzenia?
Leszek Jaczuk
59
309
Istotn cech struktury naszego bytu, jest postulat istnienia czego po `tamtej stronie` (P.L. Landsberg, O
sprawach ostatecznych, PAX, Warszawa 1967, s. 33).
310
Mona tu postawi pytanie: Czy na podstawie znanego nam niewielkiego wycinka rzeczywistoci mona
wnioskowa o pozostaych jej obszarach, zwaszcza jeeli te rni si midzy sob? Odpowied, wbrew oczekiwaniom materialistw, moe by tylko jedna: NIE.
311
Wedug Kanta umys (Vernunft) dochodzi do tego w trzecim kroku swej aktywnoci (I. Kant, Przypuszczalny
pocztek ludzkiej historii, prze. M. elazny, w: tego, Przypuszczalny pocztek ludzkiej historii i inne pisma
historiozoficzne, prze. M. elazny, Toru 1995, s. 23; zob. te: H. Bergson, Dwa rda moralnoci i religii,
prze. M. Pawowski, Wydawnictwo Znak, Krakw 1993, ss. 132-133).
312
Cz. Bartnik, Teologiczna interpretacja wydarzenia mierci, AK 1980, t 95, s. 1, 21.
313
R. Otto, wito, prze. B. Kupis, Thesaurus, Wrocaw 1993, s. 137.
314
mier, denie do nicoci i rozkadu, nale do podstawowych zjawisk wiata natury (wiat materii). Duch
ludzki przeciwstawiajc si tym tendencjom dowodzi, e jest obcym elementem w wiecie natury, a przynajmniej tego, e pozostaje w opozycji do. Wynika te std, i pomiertne bytowanie czowieka nie moe mie
obecnej jego naturalnej formy.
315
P. Landsberg, op. cit., ibid.
316
w czynnik ontologiczny nazywany by przez Schopenhauera wol ycia. Feuerbach sprowadza go jedynie do instynktu samozachowawczego.
317
Nie mona uwierzy w swoj przysz niemiertelno, zanim si nie uwiadomi obecnie zagraajcej mierci.
Leszek Jaczuk
60
3. Eschatologiczna przyszo
Umys, badajcy bezporednio sobie dostpny wycinek rzeczywistoci, czas swego
wiadomego w jego obrbie bytowania nazywa histori. Na podstawie wasnej pamici i da318
Z biologicznego punktu widzenia, czowiek, podobnie jak wszystkie organizmy biologiczne, jest bytem zorientowanym ku mierci. Lecz w przypadku czowieka, wiadomoci zbliajcej si mierci towarzyszy nadzieja
ducha, przezwyciajca mier (por. P. Landsberg, op. cit., s. 33).
319
Kady czowiek potrzebuje jakiej formy afirmacji owego czynnika. U ludzi religijnych przybiera ona form
wiary w pomiertne ycie, natomiast u ateistw zredukowana jest albo do wiary w dug pami pomiertn,
albo te w dalsze trwanie w swoich potomkach. Zob. te: H. Kng, ycie wieczne?, Krakw 1993, s. 92. Cakowita jego redukcja prowadzi do dekadencji.
320
Podobnych porednich dowodw na niemiertelno duszy mona dostarczy znacznie wicej. Max Scheler
dowodzc owej niemiertelnoci opiera si na autonomii aktw duchowych wzgldem procesu yciowego (zob.
M. Scheler, Cierpienie, mier, dalsze ycie, prze. A. Wgrzewski, PWN, Warszawa 1994, s. 114 nn). Podobnie C.G. Jung opiera si na dysharmonii ycia psychicznego wzgldem biologicznego (zob. C.G. Jung, Rebis
czyli kamie filozofw, prze. J. Prokopiuk, PWN, Warszawa 1989, s. 274 nn).
321
Zob. I. Kant, Prolegomena do wszelkiej przyszej metafizyki, ktra bdzie moga wystpi jako nauka, prze.
B. Bornstein, PWN, Warszawa 1993, s. 130).
Leszek Jaczuk
61
nych owego wycinka wie, e historia jest skoczona. Miaa ona swj
pocztek, a skoro raz zaistniaa i ma swj pocztek, zmierza te pewnie ku
swemu kocowi. Gdy si zakoczy historia, nastpi po niej trudna do
okrelenia, tajemnicza przyszo. Koniec historii winien by powodowany
przez t ontologiczn podstaw, ktra spowodowaa jej powstanie i ktra
j aktualnie podtrzymuje Umys religijny nazwie t podstaw Bogiem.
Umys afirmujcy swoj niemiertelno, jest przekonany o nieprzypadkowym biegu
historii. Jest ona dla wanym i koniecznym ogniwem w acuchu przemian rzeczywistoci.
Przy czym ogniwo poprzedzajce histori nazywa protologi, za nastpujce po niej eschatologi322. Wszystkie one s nieodzowne, ukadaj si w wiksz, transcendentn cao i stanowi jaki odlegy, nieosigalny i niepojty umysowi cel. Tworz one wszechistniejc i
wszechogarniajc rzeczywisto, sam z siebie pochodzc, realizujc si sam przez si i
samej sobie wyznaczajcej cel.
Eschatologicznie zorientowanej jednostce ludzkiej, eschatologiczna Osoba Jezusa
Chrystusa, wyznacza dodatkowo eschatologiczny kierunek i realizacj tego kierunku czyni
dynamiczn323. Owa eschatologia zasadza si na indywidualnej wierze w historyczno inkarnacji324 oraz na wewntrznym, duchowym zmartwychwstaniu aktywizujcym drugi czynnik
ontologiczny. Eschatologicznie zorientowanej jednostce ludzkiej, w innym wietle jawi si
wiat i ycie. atwiej jest wwczas przechodzi, przez mniej lub bardziej burzliwe koleje ycia.
A przeyciom tym towarzyszy bogie poczucie dowiadczania przyszej szczliwoci, poniewa jednostka miotana i poniewierana wichrami tego wiata ju jest zakotwiczona w przyszym, bardziej szczliwym wiecie, antycypujc w nim niejako. W tym tkwi sens i sia wiary.
Ponadto nadejcie eschatologicznego jutra nie zaskoczy tak zorientowanej jednostki, gdy jest
ona na ten dzie ju przygotowana.
Jednak pomimo wielkiej pewnoci, rozbudzanej w sercu wierzcego przez drugi czynnik ontologiczny, jego intelekt staje niejednokrotnie wobec braku empirycznego potwierdzenia
treci swojej wiary. Brak w powoduje, i intelekt atakowany jest przez rozliczne wtpliwoci.
W takich sytuacjach pomidzy tym, co czuje serce, a tym, co bezporednio postrzega umys,
wytwarza si silne, trudne do rozadowania napicie. Napicie to moe rozadowa jedynie
dostarczana przez religi wiara. Wiara jednoczca intelekt z sercem, zaspokajajca potrzeb
serca i wykraczajca daleko poza empiryczne moliwoci intelektu.
Tak wic kultywowanie i dochowywanie wiary, przydatne jest ju choby dla celw
wycznie praktycznych, dla korzyci jeszcze w tym krtkim yciu. Jeeli za chodzi o przysze i o bardziej dugofalowe korzyci, pozostaje wierzy i oczekiwa a si one zrealizuj w
nadchodzcej, cho niemoliwej do przewidzenia przyszoci325. Absolutny, naukowy dowd,
potwierdzajcy suszno naszej wiary, zostanie dostarczony dopiero wtedy, gdy porzdek
historyczny ustpi miejsca porzdkowi eschatologicznemu326 i gdy staniemy po tamtej stronie327.
322
Umys negujcy swoj niemiertelno, poprzedzajce histori ogniwo nazywa prehistori, za nastpujce
futurologi.
323
Cz. Bartnik, O wspczesnej eschatologii, Wi 1961, nr 10 (42), s. 35.
324
Por. J. Michako, Eschatologia w zwiastowaniu Kocioa, w: Koci i teologia, Warszawa 1965, s. 106.
325
Eschaton dla czowieka wierzcego jest rzeczywistoci tworzc przedmiot jego nadziei, ktra jest ze swej
natury zorientowana w przyszo, jest realnoci nadchodzc, czym jeszcze nie osignitym i tak pozostanie a do ostatniej chwili jego ziemskiego ycia. (Tytus Mielecki).
326
Por. T. Mielecki, Tendencje redukcjonistyczne w eschatologii, Novum 11, 1979, s. 98, 106;
327
Por. W. James, Czy warto y?, prze. W. Kosiakiewicz, Warszawa 1901, s. 62; zob. te: S. Grabska, Wierz
w ciaa zmartwychwstanie, Wi 1975, nr 10, ss. 6-14.
Leszek Jaczuk
62
Leszek Jaczuk
63