Konsultacje zwizkowe kiedy?

Obowizek wspdziaania ze zwizkami zawodowymi nakada na pracodawc art. 23 2 Kodeksu

pracy. Przepis ten mwi, e jeeli przepisy prawa pracy - w owiacie bd to przede wszystkim
Kodeks pracy i Karta Nauczyciela - przewiduj wspdziaanie pracodawcy z zakadow organizacj
zwizkow w sprawach indywidualnych ze stosunku pracy, czyli w sprawach dotyczcych interesu
pracownika, pracodawca jest zobligowany do wspdziaania z zakadow organizacj zwizkow,
ktra reprezentuje pracownika.
Zgodnie z art. 7 ustawy z 23 maja 1991 r. o zwizkach zawodowych (Dz. U. nr 79 poz. 854 z 2001 r.)
zwizek reprezentuje - w sprawach indywidualnych - prawa i interesy tylko swoich czonkw. Na
wniosek pracownika niezrzeszonego zwizek moe podj si obrony jego praw i interesw wobec
pracodawcy i wwczas take reprezentuje go w sprawach indywidualnych. Pracownik moe wystpi
o t obron w kadym czasie. Jak wynika z wyroku Sdu Najwyszego z 22 stycznia 2008 r. (II PK
138/07) w skrajnej sytuacji pracownik moe wystpi o ochron nawet w momencie zawiadamiania
(in statu nascendi) organizacji zwizkowej o zamiarze wypowiedzenia umowy o prac.
O zamiarze wypowiedzenia
Generalnym przepisem, ktry nakada obowizek na pracodawc konsultowania wypowiedzenia, jest
art. 38 Kodeksu pracy.
O zamiarze wypowiedzenia pracownikowi umowy o prac zawartej na czas nieokrelony pracodawca
zawiadamia na pimie reprezentujc pracownika zakadow organizacj zwizkow, podajc
przyczyn uzasadniajc rozwizanie umowy.
Niezalenie od tego przepisu w innych ustawach znajdziemy zapis o koniecznoci konsultacji, np. w
Karcie Nauczyciela w art. 20 ust. 5a KN. W tym przypadku o zamiarze wypowiedzenia nauczycielowi
stosunku pracy z przyczyn okrelonych w ust. 1 pkt 2 KN, czyli w zwizku z czciow likwidacj szkoy
albo w razie zmian organizacyjnych powodujcych zmniejszenie liczby oddziaw w szkole lub zmian
planu nauczania uniemoliwiajcych dalsze zatrudnienie nauczyciela w penym wymiarze, dyrektor
szkoy musi zawiadomi reprezentujc nauczyciela zakadow (midzyzakadow) organizacj
zwizkow.
Termin konsultacji
Jeeli zwizek zawodowy stwierdzi, e wypowiedzenie jest nieuzasadnione, moe w cigu 5 dni od
otrzymania zawiadomienia zgosi na pimie pracodawcy umotywowane zastrzeenia. Jest to termin
okrelony w art. 38 2 Kodeksu pracy. Jeeli inne przepisy prawa pracy pomijaj okrelenie terminu,
przyjmuje si, e obowizuje termin 5-dniowy. Mog jednak proponowa inny termin, tak jak to czyni
art. 20 ust. 5a KN, ktry daje zwizkowi zawodowemu 7 dni, liczc od dnia otrzymania zawiadomienia
o zamiarze wypowiedzenia, na pisemne zgoszenie dyrektorowi umotywowanego zastrzeenia. Z
kolei w innych wypadkach, np. przy rozwizaniu stosunku pracy bez wypowiedzenia na podstawie
art. 52 k.p., termin bdzie krtszy i wynosi 3 dni. Pamitajmy, zakadowa organizacja moe, ale nie
ma obowizku, w okrelonym wyej terminach zawiadomi pracodawc o swoim stanowisku. Naley
pamita, e niezajcie przez zwizek stanowiska (milczenie zwizku) nie oznacza, e zgadza si on z
uzasadnieniem lub decyzj o wypowiedzeniu dokonanym przez pracodawc, dlatego tene nie moe
si powoywa, np. w sdzie, e zwizek nie mia zastrzee.

Kiedy pracodawca zawiadamia zwizek zawodowy

Rozwizanie umowy o prac zawartej na czas nieokrelony - obowizek konsultacji
Porozumienie zmieniajce - bez konsultacji
Wypowiedzenie warunkw pracy i pacy (zmieniajce) - obowizek konsultacji
Wypowiedzenie umowy na czas okrelony z dopuszczalnoci wczeniejszego rozwizania stosunku
pracy - bez konsultacji
Powierzenie innego stanowiska do 3 miesicy - bez konsultacji
Ograniczenie zatrudnienia w trybie art. 20 ust. 1 pkt 2 KN - bez konsultacji
Rozwizanie umowy z nauczycielem na podstawie art. 20 ust. 1 pkt 1 KN (likwidacja) - bez konsultacji
Rozwizanie umowy z nauczycielem na podstawie art. 20 ust. 1 pkt 2 KN - obowizek konsultacji
Przeniesienie w stan nieczynny - bez konsultacji
Przeniesienie na podstawie art. 18 i art. 19 KN - bez konsultacji
Tosame uzasadnienie
Zawiadamiajc zwizek o zamiarze wypowiedzenia, pracodawca podaje na pimie przyczyn
uzasadniajc rozwizanie stosunku pracy. Wane jest, aby bya ona tosama z t, ktr nastpnie
przedstawi pracownikowi wypowiadajc mu umow o prac.
Zwizek reprezentuje tylko swoich czonkw
W niektrych szkoach dziaa wicej ni jeden zwizek (np. ZNP i Solidarno). Czy istnieje moliwo,
aby jeden z nich, np. przy czciowej likwidacji szkoy, z czym wi si zwolnienia nauczycieli, mg
reprezentowa pracownikw-zwizkowcw, ktrzy s na licie osb wytypowanych do zwolnienia.
Odpowied jest negatywna. Zgodnie bowiem z art. 30 ust. 1 ustawy o zwizkach zawodowych w
zakadzie pracy, w ktrym dziaa wicej ni jedna organizacja zwizkowa, kada z nich broni praw i
reprezentuje interesy swych czonkw. Dodajmy, e pracodawca musi wystpi z informacj do
zwizku zawodowego o zamiarze wypowiedzenia nie zbiorczo, ale indywidualnie. I takiego
indywidualnego reprezentowania i ochrony naley oczekiwa od zwizku. W tym wypadku nie ma
znaczenia, czy pracownicy bdcy czonkami drugiego zwizku zoyli owiadczenia o wyraeniu
zgody na ich reprezentowanie. Warto zwrci uwag na wyrok SN z 24 stycznia 2006 r. (I PK 118/05),
ktry mwi, e:
Zwizkowym partnerem pracodawcy jest po pierwsze, okrelona struktura zwizkowa odpowiednia
do wspdziaania w indywidualnych sprawach ze stosunku pracy - zakadowa organizacja
zwizkowa. Po drugie, skoro chodzi o indywidualn spraw pracownika, to musi by zachowany
zwizek midzy zakadow organizacj zwizkow a pracownikiem, ktry ma spraw - na zasadzie
reprezentacji.
Kompetencja zakadowej organizacji
Gdy mwimy o reprezentowaniu interesw i ochronie praw czonkw zwizku oraz osb, ktre s
reprezentowane przez zwizek na ich wniosek, naley mie na uwadze zakadow organizacj
zwizkow. Zgodnie z art. 26 ustawy o zwizkach zawodowych: Do zakresu dziaania zakadowej
organizacji zwizkowej naley w szczeglnoci:
- zajmowanie stanowiska w indywidualnych sprawach pracowniczych w zakresie unormowanym w
przepisach prawa pracy,
- zajmowanie stanowiska wobec pracodawcy i organu samorzdu zaogi w sprawach dotyczcych
zbiorowych interesw i praw pracownikw,
- sprawowanie kontroli nad przestrzeganiem w zakadzie pracy przepisw prawa pracy, a w
szczeglnoci przepisw oraz zasad bezpieczestwa i higieny pracy,
- kierowanie dziaalnoci spoecznej inspekcji pracy i wspdziaanie z pastwow inspekcj pracy

- zajmowanie si warunkami ycia emerytw i rencistw

Pracownik niezrzeszony korzystajcy z ochrony
Pod tym pojciem naley rozumie np. nauczyciela lub innego pracownika szkoy, ktry nie naley do
zwizku zawodowego, ale korzysta z jego ochrony. Jeeli zwizek wyrazi zgod na obron jego praw
pracowniczych - po uprzednim zwrceniu si pracownika o obron na pimie - pracownik
niezrzeszony w zwizku zawodowym ma prawo do obrony swoich praw, co istotne, w zakresie i na
zasadach dotyczcych wszystkich pracownikw, ktrzy s czonkami zwizku.
Informacja o osobach korzystajcych z ochrony zwizkw zawodowych
Pracodawca, ktry ma zamiar wypowiedzie pracownikowi umow o prac, musi poinformowa o
tym zwizek tylko w przypadku, gdy pracownik jest zrzeszony bd korzysta z obrony zwizku.
Powinien wic by poinformowany, ktrzy pracownicy podlegaj ochronie. Zgodnie z art. 25 1 ustawy
o zwizkach zawodowych, zakadowa organizacja zwizkowa przedstawia co kwarta - wedug stanu
na ostatni dzie kwartau - w terminie do 10 dnia miesica nastpujcego po tym kwartale,
pracodawcy informacj o cznej liczbie czonkw tej organizacji (jeeli czonkowie wyra zgod,
zwizek moe poda list imienn.) W zwizku z takim zapisem, ustawa o zwizkach zawodowych w
art. 30 ust. 2 1 zobowizuje pracodawc do wspdziaania w tej sprawie i stanowi, e:
W indywidualnych sprawach ze stosunku pracy, w ktrych przepisy prawa pracy zobowizuj
pracodawc do wspdziaania z zakadow organizacj zwizkow, pracodawca jest obowizany
zwrci si do tej organizacji o informacj o pracownikach korzystajcych z jej obrony, zgodnie z
przepisami ust. 1 i 2. Nieudzielenie tej informacji w cigu 5 dni zwalnia pracodawc od obowizku
wspdziaania z zakadow organizacj zwizkow w sprawach dotyczcych tych pracownikw.

Rozwizanie umowy o prac zawartej na czas nieokrelony ; z wypowiedzeniem ; bez wypowiedzenia

z winy pracownika ; bez wypowiedzenia z przyczyn niezawinionych przez pracownika - obowizek
konsultacji
Naley przyj zasad, e kade ustanie stosunku pracy na podstawie rozwizania umowy zawartej na
czas nieokrelony, poza dwoma wyjtkami, czyli rozwizaniem umowy za porozumieniem stron oraz
wyganiciem stosunku pracy, wymaga konsultacji zwizkowej wedug regu, ktre wyoylimy
wczeniej. Mwimy wwczas zwykle o zwizkowej kontroli wypowiadania umw. Przede wszystkim
chodzi o stwierdzenie, czy pracodawca respektuje zakaz wypowiadania umw w stosunku do osb
chronionych bd wynikajcych z pewnych sytuacji, ktre okrela art. 41 Kodeksu pracy, ujmujc je w
jedn klamr - usprawiedliwiona nieobecno w pracy. Pracodawca nie moe wic wypowiedzie
umowy m.in. pracownikowi, ktremu brakuje nie wicej ni 4 lata do osignicia wieku
emerytalnego, jeeli okres zatrudnienia umoliwia mu uzyskanie prawa do emerytury z osigniciem
tego wieku. Ochrona ta dotyczy take okresu ciy oraz urlopu macierzyskiego (take ojca, jeeli
matka scedowaa cz urlopu macierzyskiego po wykorzystaniu 14 tygodni), urlopu
wychowawczego. Gdy mowa o usprawiedliwionej nieobecnoci, pracodawca nie moe wypowiedzie
stosunku pracy w czasie urlopu wypoczynkowego. Zakaz ten obowizuje take w czasie urlopu
okolicznociowego powiconego do zaatwienia spraw osobistych lub wykonywania okrelonych
funkcji spoecznych, w tym rwnie urlopw bezpatnych. Kada usprawiedliwiona nieobecno
pracownika w pracy stanowi przeszkod w zoeniu przez pracodawc wypowiedzenia (owiadczenie
woli). Skadajcy wypowiedzenie musi take respektowa ograniczenia wynikajce z ochrony
pewnych funkcji, takich jak chronieni zwizkowcy, spoeczny inspektor pracy itd. Szczegln uwag
naley zwrci na rozwizanie umowy o prac bez wypowiedzenia z art. 52 Kodeksu pracy (dotyczy to
pracownikw administracji i obsugi). Pracodawca moe rozwiza umow o prac bez
wypowiedzenia z winy pracownika w razie:

- cikiego naruszenia przez pracownika podstawowych obowizkw pracowniczych,

- popenienia przez pracownika w czasie trwania umowy o prac przestpstwa, ktre uniemoliwia
dalsze zatrudnianie go na zajmowanym stanowisku, jeeli przestpstwo jest oczywiste lub zostao
stwierdzone prawomocnym wyrokiem,
- zawinionej przez pracownika utraty uprawnie koniecznych do wykonywania pracy na zajmowanym
stanowisku.
Jednake nie moe to nastpi po upywie jednego miesica od uzyskania przez pracodawc
wiadomoci o okolicznociach uzasadniajcych rozwizanie umowy. Dodajmy, e w przypadku
rozwizania umowy bez wypowiedzenia Kodeks pracy w art. 52 3 przypomina pracodawcy, e
podejmujc decyzj o rozwizaniu umowy w tym trybie, musi zasign opinii reprezentujcej
pracownika zakadowej organizacji zwizkowej. W razie zastrzee co do zasadnoci rozwizania
umowy, zakadowa organizacja zwizkowa wyraa swoj opini niezwocznie, nie pniej jednak ni
w cigu 3 dni. Zwizek zawodowy nie tylko bada przyczyn uzasadniajc wypowiedzenie umowy, ale
zwraca take uwag pracownikw i zwizkowcowi na pewne uchybienia materialno-formalne
wypowiedzenia.
Od kiedy biegnie wypowiedzenie
Wane jest ustalenie terminu wypowiedzenia. Ma to bowiem istotne znaczenie dla okrelenia
pocztku biegu okresu wypowiedzenia. Tu stosujemy art. 41 Kodeksu cywilnego, zgodnie z ktrym
owiadczenie o wypowiedzeniu umowy o prac naley uzna z chwil, gdy doszo do drugiej strony w
taki sposb, aby moga zapozna si z jego treci. Wypowiedzenie na pimie jest dokonane w chwili
dorczenia pisma pracownikowi w sposb bezporedni (do rk pracownika bd osoby upowanionej
do dziaania w jego imieniu) lub poredni, np. przez dorczenie pisma domownikowi pracownika
(cho tu mog by problemy). Uwaga, przekazanie pisma e-mailem zgodnie z art. 61 2 Kodeksu
cywilnego jest zoone z chwil, gdy wprowadzono je do rodka komunikacji elektronicznej w taki
sposb, eby osoba ta moga zapozna si z jego treci. Dodajmy, e w praktyce ten rodek jest mao
skuteczny, gdy pracodawca nie jest w stanie udowodni, e jego owiadczenie woli o
wypowiedzeniu umowy doszo do adresata bez przeszkd.
Odmowa przyjcia wypowiedzenia
Naley pamita, e odmowa przyjcia owiadczenia o wypowiedzeniu umowy o prac nie ma
adnego znaczenia prawnego. Wypowiedzenie jest bowiem czynnoci jednostronn, zoon przez
pracodawc lub pracownika. Dochodzi do skutku bez wzgldu na zgod drugiej strony.
Cofnicie wypowiedzenia
Pracodawca moe cofn wypowiedzenie przed dorczeniem pisma pracownikowi. Natomiast
pniej moe tego dokona, ale pod warunkiem, e pracownik wyrazi na to zgod.
Porozumienie zmieniajce - bez konsultacji
Jeeli pracodawca chce zmieni warunki pracy i pacy, zamiast stosowa uciliw formu
wypowiedzenia zmieniajcego (wypowiedzenie warunkw pracy i pacy - patrz niej), moe
zaproponowa pracownikowi porozumienie zmieniajce, ktre polega na zgodnym owiadczeniu woli
pracodawcy i pracownika dotyczcym zmiany treci stosunku pracy (lub podstawy jego nawizania).
Jest to formua pozakodeksowa, nie ulega jednak wtpliwoci, e moe by stosowana ze wzgldu na
rwnoprawno stron stosunku pracy. Pracownik i pracodawca zgodnie bowiem ustalaj tre
stosunku pracy, czyli - mwic inaczej - jej warunki, konsekwentnie wic mog take zgodnie
dokonywa jej zmiany. Zauwamy, jeeli zgodnie pracownik i pracodawca mog unicestwi umow o

prac, rozwizujc j za porozumieniem stron, tym bardziej maj prawo do przeobraenia jej treci.
Ten konsensus wyklucza, co oczywiste, konsultacje ze zwizkiem zawodowym.
Wypowiedzenie warunkw pracy i pacy - obowizek konsultacji
Zgodnie z art. 42 Kodeksu pracy pracownikowi mona zaproponowa na pimie nowe warunki pracy i
pacy w trybie wypowiedzenia zmieniajcego. W razie odmowy przez pracownika zaproponowanych
warunkw, umowa zostaje rozwizania z upywem okresu dokonanego wypowiedzenia. Skutki tego
wypowiedzenia zmieniajcego s wic w tym wypadku daleko idce. Kontrola zwizkowa jest wic
uprawniona i konieczna. Co prawda w art. 42 Kodeksu pracy, opisujcym warunki i procedur
wypowiedzenia zmieniajcego, nie zapisano expressis verbis warunku konsultacji ze zwizkiem, ale
niewtpliwie wynika on z 1 ww. przepisu, ktry mwi, e:
Przepisy o wypowiedzeniu umowy o prac stosuje si odpowiednio do wypowiedzenia wynikajcego z
umowy warunkw pracy i pacy.
Zwrmy uwag, i stosujc przepisy o wypowiedzeniu umowy, naley pamita, e w przypadku
wypowiedzenia zmieniajcego musz by respektowane wszystkie zasady dotyczce ochrony
wypowiadania, wszake z jednym wyjtkiem okrelonym w art. 43 Kodeksu pracy. Pracodawca moe
wypowiedzie warunki pracy i pacy pracownikowi, ktry ma ochron emerytaln, jeeli
wypowiedzenie stao si konieczne z dwch przyczyn:
1) wprowadzenie nowych zasad wynagradzania dotyczcych ogu pracownikw zatrudnionych u
danego pracodawcy lub tej ich grupy, do ktrej pracownik naley;
2) stwierdzon orzeczeniem lekarskim utrat zdolnoci do wykonywania dotychczasowej pracy albo
niezawinion przez pracownika utrat uprawnie koniecznych do jej wykonywania.
Powierzenie innego stanowiska do 3 miesicy - bez konsultacji
Jeeli pracodawca, w przypadkach uzasadnionych jego potrzebami, chce powierzy pracownikowi
inn prac ni ta okrelona w umowie o prac na okres nieprzekraczajcy 3 miesicy w roku
kalendarzowym, moe to uczyni bez zachowania formy wypowiedzenia zmieniajcego. Jest to take
zmiana dotychczasowych warunkw pracy, ale ze wzgldu na krtki okres Kodeks pracy w art. 42 4
dopuszcza tak moliwo. Jest jednak jeden wany warunek. Zmiana warunkw pracy nie moe
czy si z obnieniem wynagrodzenia, czyli pracownik zachowuje wynagrodzenie na
dotychczasowym poziomie. Wane jest take, aby proponowana praca odpowiadaa kwalifikacjom
pracownika. Niewtpliwie mamy tu do czynienia z terminowym porozumieniem zmieniajcym. Mimo
e Kodeks pracy nie zastrzega formy przeksztacenia tego stosunku pracy, dla klarownoci sytuacji
pracodawca powinien sporzdzi pismo (o treci - patrz niej) i wczy je do akt osobowych.