W I I H I H I M M u lUflOiecaiCireroiJ [ErgocalCiferoIJ - stosowanie witaminy D w kremach nie

ma teoretycznego uzasadnienia, podobnie jak nie ma danych odnonie wchaniania jej przez naskrek. Przypuszcza si, e z uwagi na rozpuszczalno w tuszczach przenika przez naskrek.
Kosmetycznymi objawami niedoboru witaminy D s:
skonno do prchnicy zbw i paradontozy,
ysienie i zy stan wfosw,
krucho paznokci,
skonno o ojotoku skry.
WITAMINA E [Tocopherol] - jest kluczowym skadnikiem kosmetykw do pielgnacji
skry Witamina E ma kilka izomerw, z ktrych szczeglnie aktywny jest alfatokoferol (octan alfa-tokoferolu), octan witaminy E. Jest on stabilny i odporny na
dziaanie powietrza, wiata i jest dobrze wchaniany przez skr.
Zmniejsza uszkodzenia skry, rumie i opuchlizn spowodowan promieniami UV stad jego stosowanie w preparatach do i po opalaniu/. Hamuje wydzielanie histaminy. Powoduje zmniejszenie, ale nie leczenie blizn. Poniewa sprzyja tworzeniu
si kolagenu w miejscu skaleczonym. Ma dziaanie przeciwzapalne. Jest dobr
substancj nawilajc dla cery suchej.
Wykazuje silne dziaanie antyoksydacyjne, poniewa wbudowuje si w warstwy
ochronne naskrka i struktury bon komrkowych, chroni przed wolnymi rodnikami
znajdujce si tam substancje o charakterze tuszczowym. W efekcie zapobiega
wysuszaniu skry, uszkodzeniom komrk i powstawaniu stanw zapalnych.
WITAMINA FIArachidonlc Acld (and) Llnoleic Acid (and) Linolenic Acid] to omwione

wczeniej tuszcze, rolinne i zwierzce zoone z trjglicerydw Niezbdnych Nienasyconych Kwasw Tuszczowych (NNKT). Podstawowym skadnikiem witaminy F
jest kwas linolenowy. Bierze on udzia w estryfikacji ceramidw, ktre s gwnym
skadnikiem lipidw midzykomrkowych warstwy rogowej naskrka. Ponadto
w skad witaminy F wchodz kwasy: linolowy [Linoleic Acid} C17H31COOOH, arachidonowy [Arachidonic Acid} C19H31COOH, linolenowy [Linolenic Acid] C17H29COOH.
Najbogatszym rdem witaminy F s oleje rolinne tj. olej z kiekw zb, olej z owocw awokado, olej ze sodkich migdaw, olej z orzechw laskowych, olej z pestek winogron, olej z wiesioka lub ogrecznika. Oleje te s uywane do najlepszych kosmetykw typu tuszczowego, rwnie w formie liposomowej. Przeznaczone dla cery suchej, delikatnej, wraliwej na mydo, alergicznej, take do wosw
przesuszonych i zniszczonych ora kosmetykw dla dzieci.
Polski preparat LINOMAG zawiera frakcje NNKT w postaci soli magnezowych wydzielonych z oleju lnianego. Jest on stosowany w kremach, maciach i zasypkach
sucych do pielgnacji skry nawet niemowlt, a leczniczo przy opatrzeniach i
podranieniach
W dermatologii leczniczo witamin F stosuje si najczciej w postaci oleju z wiesioka, ogrecznika lub awokado przy leczeniu uszczycy, alergii wrodzonej i wielu
innych chorb skry.
WITAMINA H * blotyna [Biotin] - jest to witamina niedawno odkryta dla kosmetyki. Bierze udzia w syntezie kwasw tuszczowych i aminokwasw. W kosmetyce witamina H jest stosowana w kremach do cery szczeglnie wraliwej, ze skonnoci do
trdziku i w preparatach przeciwojotowkoych, szczeglnie do wosw. W dermatologii byy prowadzone prby stosowania biotyny w leczeniu trdzika, ojotoku skry
owosionej, zapalenia skry poczonego z uszczeniem naskrka. Powszechnie
jest stosowana w preparatach do pielgnacji wosw niekiedy razem z d-pantenolem. Kosmetycznie niedobr witaminy H objawia si: uszczeniem skry i skonnoci do stanw zapalnych.
Naturalnym rdem biotyny jest bb, kukurydza, ziemniaki, kalafior, cebula oraz
niektre grzyby.

WITAMINY

Witaminy s wanymi skadnikami preparatw kosmetycznych z uwagi na ich

dziaanie biologiczne i fizjologiczne. Bywaj stosowane w preparatach o rnym
przeznaczeniu Poszczeglne witaminy mog by uywane jako antyutleniacze,
r7vlLLodki-Drzeciwdziaaice powstaw^flUjjQQfladllgnk,w i nitrozoamin. regulatory
keratynizaji oraz rodki nawilza|co*^mikczajca.W kosmetyce wszechstronne
zastosowania maj^astpujce witaminy: witamina^A^rowitamina A (betakarotern), B,, B5, B6, D, E, H a take NNKT, zawarte w olejach rolinnych, uznane
jako witamina F. Inne witaminy wykorzystywane s w kosmetyce przewanie w postaci surowcw i przetworw z tych surowcw. Do szczeglnie bogatych w witaminy nale glony morskie i inne owoce morza" (trany, mae, kawior), drode, produkty pszczele (pyki, wosk, mleczko), wiee owoce, niektre surowce rolinne.
Kosmetologi interesuje problem przenjkr^j^Mssinj^zez^kr. Stopie wchaniania zaley od podoa, w jakim j zawieszone bd rozpuszczone i od sposobu
wprowadzenia tego podoa w skr, a nastpnie wczenie witamin do procesw
metabolicznych skry. Ostatnio najlepsze wyniki osignito przy zastosowaniu kosmetykw liposomowych.
WITAMINA A [Retinol; Retinyl Acetate] - terminem witamina A okrela si grup
zwizkw chemicznych naturalnych pochodzenia zwierzcego zwanych retinoidami
oraz szereg ich pochodnych. Maj one zblion budow chemiczn 1 aktywno
biologiczn, ktra objawia si likwidowaniem niedoboru witaminy A w poywieniu
Do kompleksu zwizkw chemicznych nazywanych witamina A naley retinol czyli
waciwa, najczciej spotykana w naturze posta witaminy A, oraz produkty jej
utlenienia: retinal i kwas retinolowy (kwas retinowy, tretinoida). Jedynie retinol wykazuje pen aktywno witaminy A, pozostae dwa zwizki maj tylko niektre jej
waciwoci biologiczne.
Retinal i kwas retinowy powstaj w organizmach ywych z retinolu, a ten z kolei
z prowitaminy A czyli z beta karotenu. Powstanie kwasu retinolowego z retinolu jest
procesem nieodwracalnym. Proces ten przebiega wg schematu:
beta karoten=> retlnol=> relnal=> kwas retinolowy

Witamina A wystpuje przede wszystkim w organizmach zwierzcych np. w wtrobach zwierzt morskich i ldowych.
Naturalne formy witaminy A s rzadko stosowane w kosmetykach dlatego, e s
niestabilne. Znacznie czciej stosuje si jej pochodne, z reguy - estry, nazywane
po prostu estrami witaminy A, np. palmitynian lub octan.
Wszystkie retinoidy ulegaj utlenieniu tlenem z powietrza i promieniami UV.
FUNKCJE WITAMINY A W SKRZE. Rola retinoidw w funkcjonowaniu skry jest bar- "
dzo zoona i polega na:
^
normalizowaniu procesw normalnej reprodukcji komrek w warstwie podstawowej,
jest niezbdna dla procesw normalnej reprodukcji komrek w warstwie podstawowej,
przyspiesza*cykl odnowy naskrka przez co warstwa rogowa staje si ciesza,
zanikaj procesy nadmiernego rogowacenia (hyperkeratozy), poprawia si
struktura warstwy rogowej, a tym samym wzmacnia si funkcja ochronna,
zmniejsza si ilo wyparowanej wody;
reguluje procesy melanogenezy (tworzenia barwnika) dziki czemu zmniejszaj
si przebarwienia i plamy,
dziaa przeciwstarzeniowo tzn. poprawia ogln kondycj i pomaga w prawidowym rozwoju naskrka. Efektem tego jest wygadzenie, zmikczenie .skry, poprawa kolorytu, ustpienia szarego odcienia, poprawa ochronnych i z-mniejszenie utraty wody.

STYMULACJA PROCESW ZACHODZCYCH W SKRZE WACIWEJ. Witamina A powo-

duje w skrze waciwej znaczne zwikszenie zawartoci protein, zwaszcza - kolagenu, odnow komrek, przyspieszenie metabolizmw. Efektem tego jest: poprawa
wygldu skry, zwikszenie elastycznoci i sprystoci czyli wyrwnywanie
zmarszczek. Efekty mona zauway nawet po 2 tygodniach stosowania preparatu
z witamin A.
Ponadto witamina A zwiksza aktywno fibroblastw znajdujcych si w skrze
waciwej tj. komrek produkujcych kolagen, czyli biako odpowiedzialne za elastyczno i sprysto skry. Pod dziaaniem witaminy A mao aktywne formy komrek skry (fibrocyty) przechodz w penowartociowe fibroblasty, a te z kolei
produkuj kolagen.
ZWALCZANIE WOLNYCH RODNIKW. Witamina A i prowitamina A maj zdolno hamowania procesw utleniania rodnikowego, gdy wychwytuj je nawet przy niewielkich steniach, dziki czemu stanowi skuteczn ochron gbszych warstw
skry. Mog hamowa procesy destrukcyjne, wywoane przez wolne rodniki powstajce w trakcie utleniania komrkowego - czyli odgrywaj istotn rol w starzeniu si skry.
Prowitamina A zabezpiecza skr przed nadmiernym dziaaniem soca, poniewa
ma dziaanie rwnie przeciwwolnorodnikowe. ty
ZMNIEJSZENIE RYZYKA POWSTAWANIA NOWOTWORW SKRY. Zmniejszenie ryzyka

nowotworw skry wie si z dziaaniem przeciwwolnorodnikowym. Systematyczne stosowanie kosmetykw z zawartoci retinoidw zmniejsza w skrze zawarto nienormalnych" czsteczek kwasw nukleinowych, ktre mog by inicjatorami procesw nowotworowych.
WITAMINA B, - ANEURYNA, TIAMINA [Thiaminel - w postaci czystej nie jest stosowana

w kosmetykach, lecz w formie przetworw w surowcw bogatych w ten zwizek

Wystpuje w drodach, kiekach rolin tj. lucerna, rzodkiew, sonecznik, len, gorczyca oraz w nasionach rolin strczkowych. Dermatologii stosowana przy leczeniu
niektrych alergii i czyracznoci.
WITAMINA B2 rybOflawina fRybOflavinl - wystpuje czsto razem z witamin B, Jest
stosowana w kuracjach przeciwtrdzikowych, przy ojotokowym zapaleniu skry,
w schorzeniach bton luzowych, przy pkaniu warg i ojotoku wosw.
PROWITAMINA B5 d-pantenol {panthenol] czyli alkoholowy analog kwasu pantotenowego, stosowany miejscowo wnika w skr, przeksztaca si w witamin B5, tj.
w kwas pantotenowy, czsto stosowany w kosmetykach. Jest aktywny biologicznie
w zakresie pH 4-6, nietoksyczny, nie powoduje uczule i podranie, przenika do
wosw, skry i paznokci jest atwo rozpuszczalny w wodzie i alkoholu.
D-pantenol ma nastpuje dziaanie na skr:
'
posiada wasnoci lecznicze
regeneruje naskrek po oparzeniach w formie 5% maci,
leczy egzemy i owrzodzenia
polecany do pielgnacji wosw zniszczonych, amliwych, w-przypadku ysienia
z zanikiem mieszkw wosowych,
leczy podranienia naskrka u niemowlt,
przyspiesza proces leczenia i usuwania zaczerwienienia skry,
jest doskonaym nawilaczem skry, gdy ma zdolno zatrzymywania wilgoci i
przycigania wosy z otoczenia,
przeciwdziaa rogowaceniu naskrka,
przeciwdziaa plamom barwnikowym na skrze,
ma dziaanie ochronne przed promieniowaniem UV, poniewa osabia wystpowanie rumieni.

WITAMINA Bs - pirydoksyna [Pyridoxine]

Leczniczo stosuje si witamin Bs w stanach ojotokowych skry, trdziku modzieczym, przy zapaleniu warg i jzyka, przy otyoci, gdy przyspiesza spalanie
wglowodanw w organizmie oraz przy niektrych zaburzeniach nerwowowmiesniowych.
W kosmetykach witamina B6 jest dodawana do kremw odywczych, przeciwzmarszczkowych i do szamponw do wosw przetuszczajcych si.
WITAMINA C - kwas askorbinowy [AscorbiC Acid] - ma dziaanie oglnoustrojowe i jest

niezbdna do prawidowego przebiegu wielu procesw metabolicznych. Stad take

jej wpyw na wygld i stan skry, tkanki cznej, bon luzowych, naczy krwiononych. Zabezpiecza organizm przed:
przedwczesnym starzeniem si, gdy bierze udzia w reakcjach biochemicznych
m.in. w przeksztacaniu prokolagenw w kolagen I i III,
dziaa jako substancja neutralizujca wolne rodniki. Chroni proteiny (kolagen
i elastyn), przyspiesza regeneracj biaek i witaminy E. Ponadto unieczynnia
nitrozoaminy i nitrozoamidy.
Witaminy E i C rni si nie tylko zakresem dziaania w zwalczaniu wolnych rodnikw, ale rwnie samym procesem ich neutralizowania. Witamina E stykajc
si z wolnym rodnikiem neutralizuje go i ulega rozpadowi. Natomiast witamina C po
zniszczeniu wolnego rodnika na chwil" przechodzi w form niestabiln, jednak
wraca do poprzedniego stanu i moe w dalszym cigu skutecznie neutralizowa
wolne rodniki.
Ochrania przed promieniami UV. Mechanizm ochronny przed promieniowaniem
UVB jest zwizany z jej dziaaniem przeciwwolnorodnikowym. Natomiast mer.hanizm dziaania przeciw promieniom UVA objawia si zmniejszaniem iloci
kwasu askorbinowego w naskrku, a jego ubytek trzeba rwnoway odpowiedni diet i kosmetykami, aby nie doprowadzi do zmniejszenia funkcji
ochronnych skry.
Obecnie coraz
czciej stosuje si 6-palmitynian kwasu askorbinowego tzw. palmitynian askorbylu. ktry atwo wnika w lipidy naskrka, a niekiedy nawet moe dotrze do skry
waciwej. Slwierdzono, e pod dziaaniem enzymw zostaje przeksztacony w
kwas askorbinowy. Skuteczn metod wprowadzenia kwasu askorbinowego w gb
warstwy rogowej naskrka jest zamknicie go w liposomach. Najlepsze rezultaty
daje poczenie obydwu metod - wprowadzenie, do kosmetykw lipofilowych form
witamin C w formie liposomw uatwiajcych wnikanie i pozwalajcych na stopniowe uwalnianie skadnika czynnego.
Witamina C i jej lipofilowe pochodne w chodz w skad wielu kosmetykw, z reguy
stosuje si je w mieszaninie z innymi skadnikami czynnymi, a przede wszystkim
z witaminami A i E.
Rwnie w kosmetyce stosuje si witamin C w postaci wycigw z owocw dzikiej
ry. rokitnika, urawin, sokw z owocw cytrusowych. Maseczki kosmetyczne
przygotowane ze wieych owocw i warzyw s nadal form stosowania tej witaminy do pielgnacji skry.
WITAMINA PP - niacyna, amid kwasu nikotynowego [Niaclnamidel - wpywa na prze-

mian wodn w skrze i rozszerza naczynia krwionone. Niedobr jej w organizmie

objawia si zmianami skrnymi tj. rumieni, obrzki lub sczce pcherze. Zmiany
te wystpuj na skrze podczas opalania.
Witamina PP leczy uczulenie na promienie UV i liszaje rumieniowe.
Wystpuje w drodach, misie, rybach, ziemniakach, mleku, jeynach, czarnej porzeczce, owocach dzikiej ry.

GERMALL115 [Imidazolidinyl Urea] imidozolidynomocznik dopuszczalne stenie wy-

nosi 0,6%.

HIBITAN [Chlorhexidine Digiuconate] dwuoctan chlorheksydyny lub dwuglikonian chlor-

heksydyny. Dopuszczalne stenie - 0,3% w przeliczeniu na czyst chlorheksydyn.

FENOKSYETANOL [PhenoxyethfflO!] stosowany w steniu do 1,0%.

EUXYL 400 [Melhylodibromo Slutaronitrile (and) Phenoxye!hanolJ stosowany w steni!

do 0,2%.

KATHON CG [Methylchloroisolfiazolinone (and) MeihylisaHifazoHnoneJ stosowany w

steniu 0,05%.

BARWNIKI

Trudno wyobrazi sobie wyroby kosmetyczne bez barwnikw. Caa kosmetyka kolorowa tzn kredki do warg, cienie, tusze, pudry, lakiery i emalie do paznokci oraz
pasty ao zbw, perfumy, wody toaletowe, pyny do kpieli, myda toaletowe itp.
uywa rnych barwnikw. Wiele z tych wyrobw barwi si w celu nadania im estetycznego wygldu, dostosowanego do przyzwyczaje i wymaga uytkownikw.
Kolor harmonizuje z rodzajem wyrobu i jego zapachem np.
pyn do kpieli o zapachu sosnowym ma kolor zielony,
pyn do mycia naczy o zapachu mitowym te jest koloru zielonego, natomiast
o zapachu cytryny - ty.
Barwniki dodaje si do wyrobu rwnie dlatego, aby uatrakcyjni go np. mydl pro
dukowane na bazie ciemnych kwasw tuszczowych miayby barw brzow, podczas gdy myda np. rowe klient kupuje chtniej. Bez odpowiednich barwnikw nie
istniaaby tzw. kosmetyka kolorowa.
Wymagania stawiane barwnikom:
nie mog wywoywa podranie bon luzowych i alergii,
nie mog zawiera metali cikich (As, Pb, Cu) i substancji o wasnociach toksycznych,
musz odznacza si trwaoci barwy tzn. wymagany kolor nie moe ulega
zmianie pod wpywem wiata, tlenu z powietrza,
barwnik nie moe ulega zmianie pod wpywem rozcieczonych kwasw, czyli
barwa musi by odporna na zmiany pH rodowiska, wymagania chemiczne reguluj przepisy PZH i Colour lndex (Cl.).

PODZIA BARWNIKW
=> BARWNIKI I PIGMENTY NIEORGANICZNE: biel cynkowa i tytanowa, ochry.. Grafit,
sadze, tlenki elaza

=> BARWNIKI ORGANICZNE NATURALNE

ALKANINA jest czerwonym baryvnikiem stosowanym do barwienia szminek, brylantyn
i pukanek do ust. Otrzymywana jest z korzeni poudniowoeuropejskiej roliny o nazwie alkana barwierska (alena tinetoria) przez wytrawianie etanolem Alakanina
jest czerwona mazista substancj rozpuszczaln w alkoholu etylowym, eterze,
tuszczach. W rodowisku alkalicznym zmienia barw na niebiesk.
CHLOROFIL - barwnik zielony otrzymywany przez ekstrakcj acetonem lub alkoholem
etylowym zielonych czci rolin. Ma waciwoci dezynfekujce i dezodoryzujce
Jest trwaym barwnikiem.
KAROTEN - barwnik pomaraczowy wyodrbniony z marchwi przez ekstrakcj olejem. Karoten jest prowitamin A. Uywany do barwienia preparatw tuszczowych.
SZAFRAN jest toczerwonym barwnikiem rolinnym, s to sproszkowane kwiaty
szafranu lub proszek otrzymany przez wysuszenie wycigu wodnego albo alkoholowego z szafranu.
HENNA jest barwnikiem pochodzenia rolinnego, s to wysuszone i sproszkowane
licie krzewu'lawsonii, rosncego w krajach o ciepym klimacie, stosowane od bardzo dawna do barwienia wosw,
KARMIN jest barwnikiem czerwonym pochodzenia zwierzcego otrzymywanym z koszenilli, owadw yjcych na kaktusach srodkowamerykaskich.
: BARWNIKI ORGANICZNE SYNTETYCZNE
FLUORESCEINA jest fluoryzujcym barwnikiem syntetycznym otrzymywanym przez
kondensacj rezorcyny z bezwodnikiem kwasu ftalowego. Jest stosowana do barwienia myde preparatw sosnowych do kpieli itp.

EOZYNA jest czerwonym barwnikiem syntetycznym otrzymywanym przez bromowanie fluoresceiny. Roztwory wodne s czerwone z lekkim odcieniem fioletowym.
RODAMINA jest barwnikiem syntetycznym o piknej barwie czerworjef i niebieskiej
fluoiescencji. Jest uywana do barwienia wielu wyrobw kosmetycznych na kolor
od rowego do czerwonego. Oprcz tych barwnikw czsto s stosowane orto i
meta aminofenole, rezorcyna, siarczan paratoluenodwuamjny.
PODZIA BARWNIKW W ZALENOCI ITzASTOSOWANIA
,
~
rozpuszczalne w odpowiednio dobranych rozpuszczalnikach np. woda, alkohol
etylowy, tuszcze, wglowodory.
barwniki nierozpuszczalne w wodzie i innych rozpuszczalnikach. Do. nich zaliczamy laki i pigmenty. S to barwniki trwale zwizane z nonikiem Takimi nonikami najczciej s tlenek glinowy lub .siarczan barowy,
pigmenty perowe, ktre daj efekt w preparatach kosmetycznych, zwaszcza
w kredkach do warg, tuszach i pastelach do powiek, emaliach do paznokci.
Obecnie stosuje si nastpujce pigmenty perowe:
naturaln esencj perow, otrzymywan z usek pewnych gatunkw ryb. Skada si ona z olbrzymiej iloci krysztakw, w ktrych odbija si wiato nadajce
perowy efekt,
mika na bazie dwutlenku tytanu - daje efekt lustrzano-metaliczny. W preparatach do produkcji ktrych uyto miki pod mikroskopem mona dostrzec poszczeglne pytki.