DOI: 10.17814/mechanik.2015.8-9.

406
Dr in. ukasz NOWAKOWSKI,
dr hab. in. Edward MIKO, prof. Pk (Politechnika witokrzyska):
ANALIZA CZYNNIKW WPYWAJCYCH NA STRUKTUR GEOMETRYCZN
POWIERZCHNI PODDANYCH OBRBCE SKRAWANIEM
Streszczenie
Artyku zawiera przegld odnalezionych w literaturze zestawie czynnikw majcych wpyw na
proces generowania struktury geometrycznej powierzchni poddanych obrbce skrawaniem. Na podstawie przeprowadzonej analizy literatury i wasnych dowiadcze autorzy opracowali nowe zestawienie czynnikw, ktre oddziauj na proces ksztatowania struktury geometrycznej powierzchni. Ta
klasyfikacja uwzgldnia 32 czynniki podzielone na pi grup zwizanych z obrabiark, narzdziem
i waciwociami materiau obrabianego, ze zjawiskami obrbkowymi towarzyszcymi procesowi
skrawania oraz z czynnikiem ludzkim.
Sowa kluczowe: obrbka skrawaniem, chropowato powierzchni, parametry procesu skrawania

THE ANALYSIS OF FACTORS IMPACTING THE GEOMETRICAL STRUCTURE

OF MACHINED SURFACES
Abstract
The article presents an overview of comparisons of factors impacting the process of generation of
the geometrical structure of machined surfaces, as found in the literature. On the basis of the conducted analysis of literature and own experiences, the authors have developed a new comparison of factors impacting the process of forming of the surface geometrical structure. This classification includes
32 factors, divided into five groups related to the machine tool, the tool and the properties of the
workpiece, with the machining phenomena accompanying the cutting process, and with the human
factor.
Keywords: machining, surface roughness, cutting process parameters

11

ANALIZA CZYNNIKW WPYWAJCYCH NA

STRUKTUR GEOMETRYCZN POWIERCHNI
PODDANYCH OBRBCE SKRAWANIEM
ukasz NOWAKOWSKI1, Edward MIKO1
1. WSTP
Proces powstawania struktury geometrycznej powierzchni w wyniku obrbki
skrawaniem jest bardzo zoony i wpywa na niego wiele czynnikw [8], [9]. Skada si na niego oddziaywanie poszczeglnych elementw ukadu obrbkowego
w szczeglnoci obrabiarki, narzdzia i przedmiotu obrabianego. Inynier projektujcy proces technologiczny zakadajc podany efekt w postaci okrelonych parametrw SGP musi bra pod uwag kinematyczne i dynamiczne cechy charakteryzujce obrabiark, stereometri, wymiary i waciwoci materiau narzdzia oraz
wasnoci fizyczne i wymiary materiau obrabianego. Poniej przedstawiono wybrane zestawienia czynnikw majcych wpyw na proces generowania struktury
geometrycznej powierzchni poddanych obrbce skrawaniem.
2. CZYNNIKI WPYWAJCE NA SGP
Na rys. 1 przedstawiono zestawienie dwunastu czynnikw majcych wpyw na
ksztatowanie struktury geometrycznej powierzchni w wyniku procesu obrbki
skrawaniem. Autorzy pracy [7] zaproponowali podzia tych czynnikw na cztery
grupy obejmujce: zamierzony tor ruchu narzdzia ktry uwzgldnia podstawowe
parametry skrawania, czynniki geometryczne ktre bezporednio powizane s
z narzdziem wykonujcym proces skrawania. Reprezentuj one geometri narzdzia, bdy jego wykonania oraz ustawienia w oprawce.
_________
1

Politechnika witokrzyska, Katedra Technologii Mechanicznej i Metrologii, Aleja Tysiclecia

Pastwa Polskiego 7, 25314 Kielce
12

Kolejna grupa reprezentuje niepodane czynniki, ktre towarzysz procesowi

skrawania, autorzy w swoim zestawieniu uwzgldnili przemieszczenie wzgldne
narzdzia i przedmiotu obrabianego. Ostatni uwzgldnion grupom czynnikw s
czynniki bdce efektem procesu skrawania czyli wzajemnego oddziaywania na
siebie narzdzia i materiau obrabianego co powoduje odksztacenia, zuycie
ostrza, narost i oddziaywanie wira na struktur geometryczn powierzchni.

Rys. 1. Czynniki wpywajce na ksztatowanie mikrostruktury geometrycznej powierzchni wg [7]

Autorzy pracy [2] opracowali zestawienie czynnikw wpywajcych na SGP

uwzgldniajce czternacie zmiennych, ktre zostay przyporzdkowane do trzech
grup sklasyfikowanych jako czynniki wejciowe, ktre powizane s z obrabiark,
materiaem obrabianym oraz narzdziem. Do grupy czynnikw zwizanych
z obrabiark autorzy zakwalifikowali parametry skrawania, sposb chodzenia
zastosowany podczas obrbki oraz sztywno obrabiarki, ktra bdzie wpywaa na
drgania podczas procesu frezowania. Kolejnymi czynnikami wejciowymi s waciwoci materiau obrabianego w postaci skadu chemicznego, struktury oraz jego
twardoci, ktre wpywaj na skrawalno danego materiau. Istotnym parametrem
wejciowym s wymiary materiau obrabianego odpowiadajce za jego sztywno
podczas obrbki. Ostatni skadow wejciow jest narzdzie i zwizane z nim
zmienne tj. materia z jakiego zostao wykonane, geometria oraz jej bdy, ktre
wpywaj na bicie osiowe i promieniowe ostrzy. Autorzy grupy czynnikw wejciowych okrelili jako sterowane zmienne niezalene na ktre technolog ma
wpyw i moe nimi sterowa, wpywajc na rezultat kocowy w postaci struktury
geometrycznej powierzchni. Wedug opracowanego zestawienia (rys. 2) mona
13

wywnioskowa, e jako struktury geometrycznej powierzchni jest wynikiem

procesu skrawania oraz rodzaju zastosowanej metody usuwania materiau, ktra
dobrana jest dla okrelonej obrabiarki, narzdzia i materiau obrabianego.

Rys. 2. Czynniki wpywajce na proces generowania chropowatoci powierzchni podczas frezowania

wg [2]

Autorzy pracy [6] twierdz, e chropowato powierzchni ksztatuje proces obrbki poprzez stereometryczno-kinematyczne odwzorowanie krawdzi ostrza na
powierzchni materiau obrabianego, co bezporednio zwizane jest z parametrami
skrawania. Uwzgldniaj oni rwnie czynnik zakcajcy idealny proces usuwania materiau w postaci przemieszcze wzgldnych pomidzy narzdziem
a przedmiotem obrabianym, ktre s wynikiem bdw wrzeciona i drga maszyny
(rys. 3).
Praca [5] przedstawia zestawienie dziewitnastu czynnikw wpywajcych na
chropowato powierzchni. Czynniki zostay podzielone na cztery grupy obejmujce parametry obrbki (siedem zmiennych) gdzie autorzy uwzgldniaj wpyw
parametrw skrawania, dobranej strategii obrbki oraz zastosowanego chodzenia.

14

Rys. 3. Czynniki wpywajce na proces generowania chropowatoci powierzchni wg [6]

Rys. 4. Diagram przedstawiajcy czynniki oddziaujce na struktur geometryczn powierzchni podczas procesu obrbki skrawaniem [5]
15

Druga grupa zwizana jest z waciwociami narzdzia (cztery zmienne)

uwzgldniajca geometri narzdzia i jej bdy oraz materia z jakiego narzdzie
zostao wykonane. Kolejne czynniki zostay sklasyfikowane w grupie zwizanej
z materiaem obrabianym, dla ktrego istotne s wymiary gabarytowe oraz twardo. Ostatnia grupa to zjawiska towarzyszce procesowi skrawania (pi zmiennych). Zawiera ona czynniki zwizane z drganiami ukadu obrbkowego, tarciem
i formowaniem wira oraz siami skrawania. Zestawienie czynnikw prezentuje
rys. 4.
Na podstawie przeprowadzonego przegldu literatury [15] stwierdzono , e
istniejce zestawienia czynnikw wpywajcych na proces powstawania struktury
geometrycznej powierzchni nie s spjne oraz nie uwzgldniaj wszystkich istotnych czynnikw. Kady z autorw prezentuje swoje podejcie do problemu konstytuowania struktury geometrycznej powierzchni. Czci wspln wszystkich
opracowanych zestawie czynnikw wpywajcych na proces powstawania struktury geometrycznej powierzchni jest grupa czynnikw zwizanych z parametrami
skrawania oraz geometri narzdzia, ktre w pierwszej kolejnoci brane s pod
uwag przez wszystkich badaczy. W nastpnej kolejnoci brane pod uwag byy
materia narzdzia, przedmiotu obrabianego ich waciwoci i wymiary oraz zuycie i sposb chodzenia. W ostatniej kolejnoci uwzgldniane byy czynniki towarzyszce procesowi skrawania.
W wyniku przeprowadzonej analizy literatury i dowiadcze autorw opracowano wasne zestawienie czynnikw, ktre oddziaywaj na proces ksztatowania
struktury geometrycznej powierzchni.
Nowa klasyfikacja (rys. 5) uwzgldnia 32 czynniki, podzielone na pi grup
zwizanych z:
obrabiark,
narzdziem,
waciwociami materiau obrabianego,
zjawiskami obrbkowymi towarzyszcymi procesowi skrawania,
czynnikiem ludzkim.
Dziewitnacie czynnikw jest znanych przed rozpoczciem procesu skrawania,
dwanacie trzeba monitorowa podczas obrbki. Sposb obramowania wyrniajcy wybrane czynniki oznacza jak czsto brane byy one pod uwag przez innych
autorw opracowujcych podobne zestawienia. Analizujc literatur stwierdzono,
e w adnym z opracowanych zestawie czynnikw wpywajcych na SGP nie
natrafiono na ten, ktry w opracowanym zestawieniu zaznaczono kolorem zielonym, czyli minimaln grubo warstwy skrawanej pomimo tego, e w pracy [8]
wykorzystywana ona jest do prognozowania parametru Ra.

16

Chropowato powierzchni
Falisto powierzchni
Prostoliniowo powierzchni
Czowiek
Obrabiarka

Narzdzie

Prdko
skrawania

Ksztat
narzdzia

Promie
zaokrglenia
krawdzi skrawajecej

Szeroko
skrawania

Materia
narzdzia

Promie
zaokrglenia naroa

Wierszowanie

Chodzenie

Zuycie
ostrza

Bdy
ustawienia

Kinematyka
procesu obrbki

Sztywno
obrabiarki

Sztywno

Wymiary
narzdzia

Posuw

Gboko
skrawania

Liczba
ostrzy
Waciwoci materiau
obrabianego

Zjawiska
obrbkowe

Twardo

Typ
materiau

Przyspieszenia

Wibracje

Wymiary gabarytowe:
rednica,dugo,
wysoko, szeroko

Grubo cianki

Formowanie
wira

Narost

Sztywno

Sposb
mocowania

Przemieszczenia
wzgldne

Tarcie,
Dynamiczne zuycie
ostrza

Siy
skrawania

H min

Rys. 5. Zestawienie czynnikw, ktre oddziaywaj na proces ksztatowania struktury geo-

metrycznej powierzchni wg autorw

17

3. WNIOSKI
Reasumujc naley stwierdzi, e:
1. Proces powstawania struktury geometrycznej powierzchni w wyniku obrbki
skrawaniem jest bardzo zoony i wpywa na niego wiele czynnikw oraz oddziaywanie poszczeglnych elementw ukadu obrbkowego.
2. Istniejce zestawienia czynnikw wpywajcych na proces powstawania struktury geometrycznej powierzchni nie s spjne oraz nie uwzgldniaj wszystkich czynnikw, ktre mog wpywa na proces generowania struktury geometrycznej powierzchni.
3. Analizujc literatur w adnym z opracowanych zestawie czynnikw wpywajcych na SGP nie natrafiono na parametr minimalnej gruboci warstwy
skrawanej pomimo tego, e w pracy [8] wykorzystywana ona jest do prognozowania parametru Ra.
4. Autorzy proponuj podzia skadajcy si z 5 grup zwizanych z obrabiark,
narzdziem, waciwociami materiau obrabianego, zjawiskami obrbkowymi towarzyszcymi procesowi skrawania, czynnikiem ludzkim.
5. Opracowane zestawienie czynnikw wpywajcych na proces powstawania
struktury geometrycznej powierzchni uwzgldnia 32 czynniki, z ktrych 19
jest znanych przed rozpoczciem obrbki, a 13 trzeba monitorowa w czasie
obrbki.
LITERATURA
[1] ADAMCZAK S.: Pomiary Geometryczne Powierzchni. Zarysy Ksztatu, Falisto
i Chropowato. Warszawa. WNT 2009.
[2] Alauddin M., El Baradie M. A., HaShmi M. S. J.: Optimization of surface finish in end milling
inconel 718. Journal of Material Processing Technology 56 1996, s. 54-65.
[3] Altinas Y., Engin S.: Generalized modeling of mechanics and Dynamics of milling cutters.
Annals of the CIRP, vol. 50/1 2001, s. 25-30.
[4] Basuray P.K., Misra B.K., Lal G.K.: Transition from ploughing to cutting during machining with
blunt tools. Wear 43 1977, s. 341349.
[5] Benardos P. G., Vosniakos G. C.: Predicting surface roughness in machining: a review.
International Journal of Machine Tools & Manufacture 43 2003, s. 833844.
[6] Cheung C.F., Lee W.B.: A theoretical and experimental investigation of surface roughness
formation in ultra-precision diamond turning. International Journal of Machine Tools &
Manufacture 40 2000, s. 9791002.
[7] Cieloszyk J., Olszak W., Skrodzewicz E., Sobkowiak E.: Stan geometryczny powierzchni
frezowanej czoowo z duymi posuwami. Materiay Konferencji I Forum Prac Badawczych
Ksztatowanie czci maszyn przez usuwani materiau. Koszalin 1994, s. 46-55.
[8] Miko E.: Konstytuowanie mikronierwnoci powierzchni metalowych obrabionych narzdziem
o zdefiniowanej stereometrii ostrzy. Monografie, studia, rozprawy 46. Kielce 2004.
[9] Radziszewski L.: Intrusive effect of a contact transducer on testing results, Metrology and Measurement Systems Vol. XI, Nr 1/2004 s.31 43 Warszawa 2004.

18