Inynieria biomedyczna / Biomedical engineering

OCENA MOLIWOCI ZASTOSOWANIA

TERMOWIZJI W DIAGNOSTYCE PROCESU
REHABILITACYJNEGO PO KARDIOLOGICZNYM
ZABIEGU BY-PASS
THE POSSIBILITY OF USING THERMAL IMAGING
IN THE DIAGNOSIS OF THE REHABILITATION
PROCESS AFTER CARDIOLOGY BY-PASS SURGERY
Aleksandra Skomudek1*, Jan Szczegielniak1, Waldemar Skomudek2
1

Politechnika Opolska, Wydzia Wychowania Fizycznego i Fizjoterapii, Instytut Fizjoterapii,

Katedra Fizjoterapii Klinicznej, 45-758 Opole, ul. Prszkowska 76
2
Politechnika Opolska, Wydzia Inynierii Produkcji i Logistyki, Instytut Innowacyjnoci
Procesw i Produktw, 45-036 Opole, ul. Luboszycka 5
* e-mail: a.skomudek@po.opole.pl

STRESZCZENIE
Kompleksowa rehabilitacja po zabiegu pomostowania aortalno-wiecowego odgrywa istotn rol w procesie
poprawy wydolnoci fizycznej. Informacja okrelajca intensywno ukrwienia tkanek i wpyw zastosowanych
zabiegw fizjoterapeutycznych na jego poziom moe by wanym elementem umoliwiajcym okrelenie
efektw rehabilitacji kardiologicznej. Termowizyjna metoda bada diagnostycznych moe dostarcza istotnych
informacji o rozkadzie temperatury w wyznaczonym obszarze ciaa pacjenta. W artykule przedstawiono
wybrane wyniki bada termowizyjnych u chorych po przeprowadzonym zabiegu pomostowania aortalnowiecowego z wykorzystaniem wasnej yy odpiszczelowej.

ABSTRACT
Comprehensive rehabilitation in patients after coronary artery bypass grafting plays an important role
in improving of physical fitness. Information indicating the intensity of the impact of tissue perfusion and used
physical therapy procedures can be an important element to determine the effects of cardiac rehabilitation.
Thermal imaging diagnostic method can provide an important information on the distribution of the temperature
within the chosen body parts. The paper presents some results of thermovision studies performed in patients
after the coronary artery bypass grafting surgery.
Sowa kluczowe: pomosty aortalno-wiecowe, rehabilitacja, zabiegi fizjoterapeutyczne, termowizja
Keywords: coronary artery bypass grafting, rehabilitation, physiotherapy, thermovision

Acta Bio-Optica et Informatica Medica Inynieria Biomedyczna, vol. 19, nr 1, 2013

32

Inynieria biomedyczna / Biomedical engineering

1. Wstp
Jedn z metod leczenia choroby niedokrwiennej serca jest zabieg wszczepienia pomostw aortalnowiecowych, ktre wykonuje si przy uyciu yy odpiszczelowej, piersiowej wewntrznej lub
promieniowej [1, 2, 3]. Najczciej do wszczepienia pomostw aortalno-wiecowych wykorzystuje
si y odpiszczelow pobran z koczyny dolnej chorego. Liczba zakadanych pomostw zalena
jest od stanu klinicznego pacjenta, jednak w praktyce nie przekracza czterech [1].
Analizujc moliwoci i dostpno rnych rodzajw metod i bada wchodzcych w zakres
diagnostyki, majc na wzgldzie szczegln trosk o zachowanie ich neutralnoci w oddziaywaniu
na pacjenta, zwrcono uwag na moliwo zastosowania w procesie rehabilitacji metody pomiaru
rozkadu temperatur z wykorzystaniem urzdzenia termowizyjnego [4, 5]. Metoda ta znajduje
coraz szersze zastosowanie w identyfikacji stopnia ukrwienia wyznaczonych fragmentw ciaa
pacjenta, co moe mie istotne znaczenie przy ocenie skutecznoci stosowanych zabiegw
fizjoterapeutycznych. Zalet tej metody jest moliwo sporzdzania termogramw w sposb
bezdotykowy i nieinwazyjny.
W diagnostyce fizjoterapeutycznej termografi mona wykorzysta rwnie do porwnania
temperatury ukrwienia koczyny przed i po zabiegu pomostowania aortalno-wiecowego, a take
w przypadku wystpienia przewlekej niewydolnoci ylnej. Za pomoc termowizji mona ju
we wczesnym stadium rozwoju choroby wskaza miejsca ograniczonego przepywu krwi w obrbie
koczyn dolnych, zwaszcza w obszarze ich czci dystalnych [6, 7, 8]. W wyniku przeprowadzonych
bada mona okreli map rozkadu temperatury i na jej podstawie dokona oceny dynamiki zmian
patologicznych w obrbie miejsc dotknitych ingerencj chirurgiczn, a take monitorowa efekty
leczenia i procesu rehabilitacji [9, 10].
Celem pracy bya ocena moliwoci zastosowania pomiarw termowizyjnych w diagnostyce
ukrwienia koczyn dolnych chorych po operacji wszczepienia by-passw i dokonaniu wycicia yy
odpiszczelowej, poddanych okrelonemu wysikowi fizycznemu.

2. Materia i metoda bada

Zbadano 55 losowo dobranych chorych, leczonych od stycznia do wrzenia 2012 roku w szpitalu
MSW w Guchoazach na Oddziale Rehabilitacji i Prewencji Kardiologicznej. W grupie tej
znajdowao si 13 kobiet i 42 mczyzn, a rednia wieku badanych wynosia 62,3 lata ( 8,11).
Kryterium kwalifikujcym chorych do bada z wykorzystaniem termowizyjnej metody pomiaru
temperatury bya ingerencja chirurgiczna w postaci pomostowania aortalno-wiecowego
z wykorzystaniem przeszczepu z wasnej yy odpiszczelowej pozyskanej z jednej z koczyn
dolnych (p. rys. 1).

Obszar objty analiz

Obszar objty analiz

a)

b)

Rys. 1. Przykad uzyskanych termogramw z widocznym rozkadem temperatury

na powierzchni koczyny dolnej u wybranego chorego, ktry zosta poddany zabiegowi wycicia
yy odpiszczelowej; termogramy przed (a) i po (b) wysiku fizycznym

Z bada wyczono chorych, i ktrych doszo do pobrania yy odpiszczelowej z obu koczyn.

Badania wykonano po upywie dwch miesicy od zabiegu pomostowania aortalno-wiecowego.

Acta Bio-Optica et Informatica Medica Inynieria Biomedyczna, vol. 19, nr 1, 2013

33

Inynieria biomedyczna / Biomedical engineering

Pomiary wykonywano w wydzielonym pomieszczeniu o staej temperaturze 25 C i wilgotnoci
powietrza 45%. Stanowisko pomiarowe (p. rys. 2) posiadao w nastpujce urzdzenia:
kamer termowizyjn VarioCam,
komputer przenony z zainstalowanym oprogramowaniem termowizyjnym IRBIS 3
Professional firmy Intra Tec GmbH Niemcy,
aparat fotograficzny do wykonywania zdj cyfrowych z obiektywem szerokoktnym,
termometr do pomiaru temperatury w pomieszczeniu,
higrometr do pomiaru wilgotnoci w pomieszczeniu.
Z uwagi na konieczno zapewnienia prawidowych warunkw pracy kamery termowizyjnej
pierwsze jej uruchomienie nastpowao na okoo 30 minut przed rozpoczciem bada. W trakcie
bada kamera bya usytuowana w staej odlegoci 150 cm od badanego chorego.

a)

b)

Rys. 2. Stanowisko badawcze: a) rozmieszczenie aparatury pomiarowej, b) stanowisko do kontrolowanego

wysiku fizycznego z wykorzystaniem cykloergometru rowerowego

Program bada obejmowa:

pomiar termowizyjny przed przystpieniem do wysiku fizycznego,
pomiar termowizyjny po okrelonym wysiku fizycznym.
Zastosowany wysiek fizyczny na cykloergometrze rowerowym by zgodny z ustalonym
programem rehabilitacji, dostosowany do indywidualnych moliwoci wysikowych chorego
i ograniczony limitem ttna w okrelonym modelu rehabilitacji. U kadego chorego wykonywane
byy 3 serie pomiarowe skadajce si z 25 zdj. Liczba serii i liczba wykonanych zdj
pozwolia na uzyskanie reprezentatywnej redniej wartoci temperatur, przed i po wysiku oraz
okrelenie wartoci ich przyrostu. Kady pomiar termowizyjny obejmowa obszar od stawu
kolanowego do stawu skokowego. Zdjcia wykonywane kamer termowizyjn w ujciu bocznym
koczyny umoliwiay uzyskanie termogramw przedstawiajcych stron przyrodkow
koczyny dolnej, z ktrej dokonywano poboru yy odpiszczelowej oraz koczyny zdrowej.
Uzyskane wyniki poddano analizie statystycznej. Okrelono rednie wartoci przyrostu
temperatury dla obu koczyn badanego (zdrowej i chorej) Tr, istotno rnic oceniano za
pomoc testu t-Studenta. Zbadano take zalenoci midzy redni temperatur przed i po wysiku,
stosujc wzr:

Tr 2 Tr1
T
1 r1
Tr 2
Tr 2

(1)

gdzie: T r1, T max1 odpowiednio rednia lub maksymalna temperatura przed wysikiem oraz Tr2,
Tmax2 odpowiednio rednia lub maksymalna temperatura po wysiku.
Wartoci uzyskane dla wybranych pomiarw zamieszczono w tabeli 1.

Acta Bio-Optica et Informatica Medica Inynieria Biomedyczna, vol. 19, nr 1, 2013

34

Inynieria biomedyczna / Biomedical engineering

Tabela 1. Zestawienie wartoci temperatur przed i po wysiku fizycznym w obrbie badanej koczyny
Badana
koczyna

Rodzaj parametru

Warto parametru
pomiar przed
wysikiem

Warto parametru
pomiar po wysiku

Tr,
Tmin,
Tmax

Warto
wskanika
W

Test
t-Studenta

rednia warto
temperatury Tr1,
31,23 0,92
31,31 1,13
0,08
0,01
Tr2 SD [C]
Minimalna warto
temperatury Tmin1,
28,79
26,46
2,33
zdrowa
p < 0,05
Tmin2 [C]
Maksymalna
warto
33,03
33,28
0,25
temperatury Tmax1,
Tmax2 [C]
rednia warto
temperatury Tr1,
31,11 1,01
31,43 1,17
0,32
0,02
Tr2 SD [C]
Minimalna warto
temperatury Tmin1,
28,81
26,51
2,3
chora
p < 0,05
Tmin2 [C]
Maksymalna
warto
33,18
32,98
0,20
temperatury Tmax1,
Tmax2 [C]
Tr = Tr2 Tr1, Tmin = Tmin2 Tmin1, Tmax = Tmax2 Tmax1
Tr1, Tmin1, Tmax1 odpowiednio rednia, minimalna lub maksymalna temperatura przed wysikiem
Tr2, Tmin2, Tmax2 odpowiednio rednia, minimalna lub maksymalna temperatura po wysiku
SD odchylenie standardowe
Warto p < 0,05 uznano za istotne statystycznie

Tabela 2. Zestawienie wartoci temperatur przed i po wysiku fizycznym pomidzy badan koczyn chor i zdrow
Koczyna zdrowa

Przed
wysikiem
fizycznym

Po wysiku
fizycznym

Koczyna chora

Tr,
Tmin,
Tmax

rednia warto
temperatury
31,23 0,92
31,11 1,01
0,12
Tr1, Tr2 SD [C]
Minimalna warto
temperatury Tmin1,
28,79
28,81
0,02
Tmin2 [C]
Maksymalna
warto
33,03
33,18
0,15
temperatury
Tmax1, Tmax2 [C]
rednia warto
temperatury
31,31 1,13
31,43 1,17
0,12
Tr1, Tr2 SD [C]
Minimalna warto
temperatury
26,46
26,51
0,05
Tmin1, Tmin2 [C]
Maksymalna
warto
33,28
32,98
0,30
temperatury
Tmax1, Tmax2 [C]
Tr = Tr2 Tr1, Tmax = Tmax2 Tmax1, Tmin = Tmin2 Tmin1
SD odchylenie standardowe
Tr1, Tmin1, Tmax1 temperatura koczyny chorej
Tr2, Tmin2, Tmax2 temperatura koczyny zdrowej
Warto p < 0,05 uznano za istotne statystycznie

Acta Bio-Optica et Informatica Medica Inynieria Biomedyczna, vol. 19, nr 1, 2013

Test
t-Studenta

p < 0,05

p < 0,05

35

Inynieria biomedyczna / Biomedical engineering

3. Wyniki bada

35
30
25

Warto rednia temperatury:

- przed wysikiem 31,23 C
- po wysiku
31,31 C

20
15

Warto maksymalna temperatury:

- przed wysikiem 33,03 C
- po wysiku
33,28 C

10
5

53
P

50
P

47
P

44

41

38
P

35
P

32
P

29
P

25
P

22
P

19
P

16
P

12
P

0
1

Temperatura koczyny (w C)

Uzyskane w trakcie bada serie termogramw pozwoliy na wyznaczenie wartoci temperatury

minimalnej, maksymalnej oraz redniej w analizowanym obszarze koczyny dolnej.
W badaniach wykazano wystpowanie istotnych statystycznie rnic rednich wartoci temperatur
pomidzy koczyn zdrow a koczyn chor, zarwno przed, jak i po wysiku fizycznym.
Przed wysikiem fizycznym zarejestrowana rednia temperatura koczyny zdrowej byy wysza od
temperatury koczyny chorej o 0,12. Po zastosowanym wysiku fizycznym warto rednia
temperatury dla koczyny chorej bya wysza o 0,11 C (p. tab. 2).
Stwierdzono take wystpowanie istotnych statystycznie rnic temperatur przed i po
zastosowanym wysiku fizycznym dla tej samej badanej koczyny. Badania wykazay
wysz o 0,08 C redni temperatur po zastosowanym wysiku fizycznym dla koczyny zdrowej
i wysz o 0,32 C redni temperatur po zastosowanym wysiku fizycznym w obszarze koczyny
chorej (p. tab. 1).
W badaniach obserwowano take wystpienie rnic najwyszych wartoci temperatur,
uwarunkowanych stopniem ukrwienia ocenianych koczyn, zarwno przed, jak i po obcieniu
chorego wysikiem fizycznym (p. rys. 3 i 4).

Kolejny pacjent uczestniczcy w badaniu

Koczyna zdrowa przed

Koczyna zdrowa po

35
30
25
Warto rednia temperatury:
- przed wysikiem 31,11 C
- po wysiku
31,43 C

20
15

Warto maksymalna temperatury:

- przed wysikiem 33,18 C
- po wysiku
32,98 C

10
5

53
P

50
P

47
P

44
P

41
P

38
P

35
P

32
P

29
P

25
P

22
P

19
P

16
P

12
P

7
P

0
1

Temperatura koczyny (w C)

Rys. 3. Wartoci temperatury badanych koczyn zdrowych przed i po wysiku fizycznym

Kolejny pacjent uczestniczcy w badaniu

Koczyna cita przed

Koczyna cita po

Rys. 4. Wartoci temperatury badanych koczyn poddanych zabiegowi

chirurgicznemu przed i po wysiku fizycznym

Acta Bio-Optica et Informatica Medica Inynieria Biomedyczna, vol. 19, nr 1, 2013

36

Inynieria biomedyczna / Biomedical engineering

Przeprowadzona analiza uzyskanych wynikw wykazaa rwnie przypadki obnienia
temperatury koczyny operowanej po wysiku fizycznym (p. rys. 5). Naley jednak podkreli,
e analiza zarejestrowanych w trakcie bada ujemnych przyrostw temperatur (dotyczy
ok. 20% badanych przypadkw) nie wykazaa
jednoznacznych
Koczyna
dolna cita tendencji.

Przyrost temperatury (w C)
P
1

3
2
1

53
P

50
P

47
P

44
P

41
P

38
P

35
P

32
P

29
P

25
P

22
P

19
P

16
P

12
P

-1

-2
-3
-4
-5

Kolejny pacjent uczestniczcy w badaniu

Koczyna dolna cita

Rys. 5. Przyrosty temperatury dla badanych koczyn poddanych zabiegowi chirurgicznemu

Na podstawie zastosowanego wzoru (1) okrelono trzy moliwe do wystpienia tendencje

przyrostu temperatur w ocenie efektw fizjoterapii:
1. gdy Tr2 = Tr1 warto wskanika W = 0, co odpowiada wynikom bada uzyskanym dla
koczyn zdrowych;
2. gdy Tr2 > Tr1 warto wskanika W jest dodatnia, mniejsza od jednoci, co odpowiada
wynikom bada uzyskanym dla koczyn chorych, przy czym warto wskanika blisza
jednoci moe wiadczy o bardziej skutecznym procesie rehabilitacji;
3. gdy 0 < Tr2 < Tr1 warto wskanika W jest ujemna, co odpowiada wynikom bada
uzyskanym dla koczyn chorych, sugerujcym mniejsz skuteczno procesu rehabilitacji.

4. Dyskusja
Termowizja, jako metoda nieinwazyjna, bezbolesna i bezpieczna umoliwia okrelenie stanu
fizjologicznego badanych tkanek dziki emisji promieniowania cieplnego, ktre odzwierciedla
tempo zachodzcych w nich zmian metabolicznych, zwizanych z lokalnym ukrwieniem. Rnica
temperatur jest zwizana z upoledzeniem ukrwienia obserwowanych rejonw ciaa, wskazujc
na zaburzenia przepywu krwi w badanym obszarze [11, 12]. Zastosowanie termowizji w kardiologii
opisali Borodulin [13] oraz Markiewicz i Bednarzewski [14]. Badali oni temperatur skry w obrbie
klatki piersiowej u pacjentw po wieym zawale serca. Ich obserwacje wskazyway na obnienie
wartoci temperatury o ok. 0,53 C oraz, e tendencja ta utrzymywaa si u chorych od 5
do 10 dni po zawale [15].
Inni autorzy wykazali, e pobr yy promieniowej powoduje spadek temperatury o maksymalnie
0,9 C, a zmiany wartoci temperatury nastpuj po wysiku fizycznym polegajcym na zaciskaniu
rki w pi [16]. Zaobserwowali oni rwnie wzrost temperatury w otoczeniu ttnicy okciowej,
co moe oznacza uwalnianie si ciepa z mini przedramienia wskutek zwikszonego przepywu
krwi przez ttnic okciow. Ciekawa wydaje si take analiza temperatur, dotyczca przypadkw
odnotowanego jej obnienia po zastosowanym wysiku fizycznego. Podobnie, jak u innych autorw
po przeprowadzonym wysiku zarejestrowana temperatura zarwno na palcach koczyny grnej,
jak i w odniesieniu do caego przedramienia z uwzgldnieniem yy okciowej i wycitej yy
promieniowej ulega obnieniu [11, 16].
Z przeprowadzonych w tym zakresie bada wasnych u chorych z wszczepieniem by-passw
oraz na podstawie dostpnego pimiennictwa mona zauway, e wykorzystanie metody

Acta Bio-Optica et Informatica Medica Inynieria Biomedyczna, vol. 19, nr 1, 2013

37

Inynieria biomedyczna / Biomedical engineering

termowizyjnej moe by przydatne w diagnostyce pacjentw kardiochirurgicznych poddanyc h
procesowi rehabilitacji [16, 17].
Otrzymane w trakcie bada wasnych obrazy termowizyjne koczyn dolnych w jednoznaczny
sposb obrazuj wpyw zabiegu i zastosowanego wysiku fizycznego na rozkad temperatury
w wyznaczonym obszarze bada. Porwnujc warto redni temperatur, przed i po wysiku
fizycznym, w obszarze koczyny zdrowej i koczyny poddanej ingerencji chirurgicznej, wykazano,
e u wikszoci chorych wysze wartoci temperatur dotycz koczyny zdrowej. Stwierdzone istotnie
nisze wartoci temperatur koczyny chorej wskazuj na moliwo dugotrwaego ograniczenia
transportu krwi w obrbie koczyny poddanej ingerencji chirurgicznej.
Ocena efektywnoci prowadzonego procesu usprawniania u chorych po wyciciu yy
odpiszczelowej moe by wspomagana diagnostyk termowizyjn. Potwierdzaj to prace niektrych
autorw, w ktrych dostrzega si celowo i potrzeb prowadzenia bada nad stopniem ukrwienia
koczyn po wyciciu yy odpiszczelowej [13, 16].
Uzyskane wyniki bada mog wic stanowi podstaw okrelania intensywnoci i poziomu
skutecznoci obciania wysikiem fizycznym stosowanym w procesie usprawniania chorych
po zabiegach kardiochirurgicznych, stanowic przesank do dalszych bada ukierunkowanych
na zastosowanie diagnostyki termowizyjnej w fizjoterapii.

5. Wnioski
1. Stwierdzono wystpowanie istotnej rnicy temperatur pomidzy badan koczyn doln zdrow
i chor przed i po zastosowanym wysiku fizycznym.
2. W badaniach wasnych stwierdzono istotne przyrosty temperatur po zastosowanym wysiku
fizycznym w obu badanych koczynach dolnych.
3. Przeprowadzone badania wskazuj na moliwo zastosowania diagnostyki termowizyjnej
w ocenie skutecznoci fizjoterapii.

LITERATURA
[1] A.L. Hawkes, M. Nowak, B. Bidstrup, R. Speare: Outcomes of coronary artery bypass graft surgery, Vascular Health
and Risk Management, vol. 2(4), 2006, s. 477484.
[2] Standardy rehabilitacji kardiologicznej, Folia Cardiologica, vol. 11, sup. A, 2004.
[3] M. Misterski, M. Jemielity, B. Perek, P. Buczkowski, P. Samolewski, R. Szajkowski, W. Stachowiak, W. Sarnowski,
M. Walczak, W. Dyszkiewicz: Zastosowanie ttnicy promieniowej w operacjach bezporedniej rewaskularyzacji
minia sercowego, Nowiny Lekarskie, vol. 74(1), 2005, s. 812.
[4] E. Krauze, M. Wygldowska-Kania, E. Pierzchaa, E. Sygua, D. Wciso-Dziadecka, B. Kajewski, R. Bogucki: Prba
porwnania wynikw bada termograficznych i histopatologicznych w ocenie znamion barwnikowych i wybranych
nowotworw skry, Dermatologia kliniczna, vol. 7(4), 2005, s. 199203.
[5] A. Jung, J. uber, F. Ring: Moliwo zastosowania termografii w diagnostyce medycznej, Acta Bio-Optica
et Informatica Medica Inynieria Biomedyczna, vol. 14(1), 2008, s. 2728.
[6] M. Chudecka, A. Lubkowska: Temperature changes of selected bodys surfaces of handball players in the course of
training estimated by thermovision, and the study of the impact of physiological and morphological factors on the skin
temperature, Journal of Thermal Biology, vol. 35(8), 2010, s. 379385.
[7] D. Mikulska, R. Maleszka, M. Rewicka: Zastosowanie bada termograficznych jako metody diagnostycznej
w dermatologii, Dermatologia Kliniczna, vol. 4(14), 2002, s. 5760.
[8] J. Taradaj: Wykorzystanie bada termowizyjnych we wspczesnej medycynie, Rehabilitacja w praktyce, vol. 3, 2007,
s. 1617.
[9] A. Dbiec-Bk, A. Skrzek, A. Jonak: Zrnicowanie temperatury powierzchniowej ciaa pod wpywem rnych
bodcw w badaniach termowizyjnych, Acta Bio-Optica et Informatica Medica Inynieria Biomedyczna, vol. 15(4),
2009, s. 322327.
[10] A. Skrzek, J. Anwajler, K. Dudek, A. Dbiec-Bk, U. Pilch: Rozkad temperatury na powierzchni ciaa po
kriostymulacji oglnoustrojowej w badaniach termowizyjnych, Acta Bio-Optica et Informatica Medica Inynieria
Biomedyczna, vol.13(2), 2007, s. 141146.
[11] S. Bagvathiappan, T. Saravanan, J. Philip, T. Jayakumar, B. Ray, R. Karunanithi, T. M. R. Panicker, M.P. Korath,
K. Jagadeesan: Infrared thermal imaging for detection of peripheral vascular disorders, Journal of Medical Physics,
vol. 34(1), 2009, s. 4347.

Acta Bio-Optica et Informatica Medica Inynieria Biomedyczna, vol. 19, nr 1, 2013

38

Inynieria biomedyczna / Biomedical engineering

[12] A. Szentkuti, H.S. Kavanagh, S. Grazio: Infrared thermography and image analysis for biomedical use, Periodicum
Biologorum, vol. 113(4), 2011, s. 385392.
[13] H. Borodulin: Termometria konych pokrowow pieredniobokowoj powierchnostii grudnoj klatki w diagnostikie
koronarnoj nedostatecznosti, Terap Arch, vol. 35, 1963, s. 3739.
[14] M. Markiewicz, J. Bednarzewski: Zachowanie si ciepoty skry przedniej powierzchni klatki piersiowej w zawale
serca, Polski Tygodnik Lekarski, vol. 20, 1965, s. 18931896.
[15] M. Prasa, M.K. Sawicka, A. Wysokiski: Termowizja jako metoda diagnostyczna stosowana w kardiologii,
Kardiologia Polska, vol. 68(9), 2010, s. 10521056.
[16] . Jaworski, P. Siondalski, K. Jarmoszewski, J. Rogowski: Arm temperature distribution in thermographic pictures
after radial artery harvesting for coronary bypass operation, Interactive cardiovascular and thoracic surgery, vol. 6
2007, s. 598602.
[17] F.E. Ghashghaei, M. Sadeghi, S.M. Marandi, S.E. Ghashghaei: Exercise-based cardiac rehabilitation improves
hemodynamic responses after coronary artery bypass graft surgery, ARYA Atherosclerosis Journal, vol. 7(4), 2012,
s. 151156.

otrzymano / submitted: 21.01.2013r.

wersja poprawiona / revised version: 08.03.2013r.
zaakceptowano / accepted: 10.04.2013r.

Acta Bio-Optica et Informatica Medica Inynieria Biomedyczna, vol. 19, nr 1, 2013

39