You are on page 1of 4

BIULETYN INSTYTUTU ZACHODNIEGO

Udzia Republiki Federalnej


Niemiec w handlu broni
Kamil Szubart

Redakcja:
Radosaw Grodzki
Jacek Kubera
(redaktor naczelny)
Piotr Kubiak
Krzysztof Malinowski
Korekta:
Hanna Ranek

Nr 230/2016
29.03.16
ISSN 2450-5080

Biuletyny dostpne
take dziki:
NEWSLETTER IZ
FACEBOOK
SCRIBD
LINKEDIN
TWITTER

Umowa koalicyjna pomidzy CDU/CSU i SPD z 2013 r. obliguje


Ministerstwo Gospodarki i Energii do przedstawiania procznych
i rocznych raportw powiconych eksportowi broni i technologii
wojskowej przez niemieckie koncerny zbrojeniowe. Publikowanie
cyklicznych raportw ma suy transparentnoci i przejrzystoci
na tym polu, umoliwiajc swobodny dostp do informacji decydentom politycznym i niemieckim obywatelom. Raporty Rzdu
Federalnego wyrniaj trzy kategorie pastw-importerw niemieckiej broni i technologii wojskowej:
pastwa czonkowskie UE i NATO,
czterej wani partnerzy (Australia, Japonia, Nowa Zelandia
i Szwajcaria), ktrzy posiadaj analogiczny status eksportowy jak czonkowie UE i NATO,
pastwa trzecie.
Eksport broni do pastw trzecich budzi powane opory
ze strony partii die Linke, Bndnis 90/Die Grnen, jak rwnie
czci deputowanych do Bundestagu z ramienia SPD. Nieprzychylna temu jest take wikszo obywateli RFN. Wedug sondau
TNS Emnid Medien- und Sozialforschung GmbH z poowy stycznia
2016 r. przeciwko eksportowi do pastw trzecich byo 83%
ankietowanych, przy poparciu wynoszcym jedynie 14%. Wynika
to z dowiadcze historycznych, jak rwnie powanych obaw
moralno-etycznych, e niemiecka bro sprzedawana do pastw
trzecich moe trafi w rejony konfliktw zbrojnych. Jest to obawa
jak najbardziej uzasadniona, o czym wiadczy fakt, e partia
zakupionych przez Arabi Saudyjsk w RFN karabinw G3 w marcu
2015 r. zostaa przekazana przez Rijad do Jemenu. Bro jest obecnie wykorzystywana przez siy rzdowe w konflikcie wewntrznym.
Berlin dwukrotnie wyrazi swoje zaniepokojenie tym faktem:
w czasie spotkania ministrw spraw zagranicznych RFN i Arabii
Saudyjskiej w Berlinie w sierpniu 2015 r. i podczas wizyty ministra
Franka-Waltera Steinmeiera w Rijadzie w padzierniku 2015 r.

1z4

Warto niemieckiego eksportu i kluczowe kierunki sprzeday


W dniu 19 lutego 2016 r. wicekanclerz i minister gospodarki Sigmar Gabriel
przedstawi wstpne dane o eksporcie produktw niemieckiego przemysu obronnego
w 2015 r. Bya to zapowied kompleksowego raportu rocznego, ktry zostanie opublikowany na przeomie II i III kwartau 2016 r. Niemiecki udzia w handlu broni w ujciu
globalnym przedstawiono rwnie w raporcie SIPRI za lata 2011-2015, opublikowanym
22 lutego 2016 r. Wedug danych SIPRI liderami pozostaj USA z 33% i Federacja Rosyjska
z 25% udziaem w rynku. Na dalszych miejscach znalazy si: ChRL (5,9%), Francja
(5,6%) i RFN (4,7%). Cho RFN uplasowaa si dopiero na 5. miejscu w zestawieniu,
to miniony rok by rekordowy pod wzgldem przychodw niemieckich koncernw,
ktre uzyskay z eksportu broni i technologii wojskowej 7,86 mld euro. Z kolei w 2014 r.
uzyskano jedynie 3,97 mld euro, co byo najnisz kwot od 2007 r., kiedy to przychd
wynis 3,67 mld euro.
Niemiecka bro i technologia wojskowa w 2015 r. zostay wyeksportowane do 57
pastw. Do najwikszych odbiorcw niemieckiego uzbrojenia wrd pastw UE i NATO
naleay: Wielka Brytania, USA i Francja. Z kolei najwiksi odbiorcy wrd pastw
trzecich to: Katar, Korea Pd., Izrael, Arabia Saudyjska, Algieria, Indie i Kuwejt.
Najwikszym kontraktem zbrojeniowym bya dostawa przez Krauss-Maffei Wegmann
GmbH 62 czogw Leopard 2 A7+ i 24 haubic samobienych PzH 2000 do Kataru o warto
1,67 mld euro. Drugim najwyszym kontraktem bya sprzeda 4 powietrznych tankowcw
Airbus A330 MRTT do Wielkiej Brytanii za kwot 1,161 mld euro. Z kolei do Korei
Poudniowej niemiecko-szwedzki koncern TAURUS Systems GmbH sprzeda pociski
manewrujce typu powietrze-ziemia KEPD 350 do myliwcw F-15K za kwot 500 mln
euro. Izrael otrzyma ukoczony przez ThyssenKrupp Marine Systems GmbH okrt
podwodny typu Dolphin II, ktry wszed do suby jako INS Rahav. Warto transakcji
to 375 mln euro, z czego 1/3 zostaa sfinansowana przez Berlin.
Pomimo e 51,5% eksportu niemieckiej broni i technologii wojskowej trafio
do pastw czonkowskich UE, NATO oraz czterech wanych partnerw (Australia, Japonia, Nowa Zelandia i Szwajcaria), to jednak systematycznie ronie rola importerw
wrd pastw trzecich. Jest to konsekwencja niskich wydatkw na cele obronne
europejskich czonkw NATO, co wpywa na poszukiwanie nowych rynkw zbytu przez
niemieckie koncerny. Szczeglna uwaga niemieckiej brany zbrojeniowej jest skupiona
na pastwach Bliskiego Wschodu i Azji Poudniowo-Wschodniej, ktre systematycznie
zwikszaj swoje wydatki na cele militarne. Naley zatem oczekiwa, e wielko
eksportu niemieckiego uzbrojenia i technologii wojskowej do pastw trzecich w najbliszych latach bdzie systematycznie rosn pomimo deklarowanych przez SPD w kampanii
wyborczej do Bundestagu w 2013 r. dziaa na rzecz jego zmniejszenia. Byy to jednak
zabiegi obliczone na pozyskanie czci elektoratu tradycyjnie gosujcego na die Linke
i Bndnis 90/Die Grnen.
Gwnymi odbiorcami niemieckiego uzbrojenia pozostan kraje Bliskiego
Wschodu z Katarem i Arabi Saudyjsk na czele, ktre wyraaj dalsze zainteresowanie zakupami broni pancernej i artyleryjskiej: czogi Leopard 2 A7+ i haubice PzH
2000. Kluczowym impulsem do kontynuowania zakupw niemieckiego uzbrojenia bd

2z4

dziaania Iranu skoncentrowane na wzmocnieniu swojej pozycji w regionie jako efekt


zniesienia midzynarodowych sankcji. Intensyfikacja takich dziaa przez Teheran
moe skutkowa kolejnym wycigiem zbroje w regionie.
Na rynku europejskim kluczowym graczem bdzie MBDA Deutschland GmbH
wchodzcy w skad konsorcjum produkujcego system powietrzno-rakietowy redniego
zasigu MEADS. W zwizku z tym naley oczekiwa, e w promocj systemu MEADS
wczy si rzd federalny. Jest to konsekwencja powanego zainteresowania systemem
ze stronny Woch, Hiszpanii, Bugarii, Rumunii i Arabii Saudyjskiej oraz koniecznoci
modernizacji obecnie posiadanego przez Bundeswehr systemu powietrzno-rakietowego
opartego na zestawach Patriot. Produkcja komponentw systemu MEADS przez MBDA
Deutschland GmbH pozwoli rwnie utrzyma co najmniej 1300 miejsc pracy w zakadach MBDA w Schrobenhauen. Naley zatem oczekiwa, e decyzja Berlina o ewentualnym wyborze systemu MEADS, ktra ma zapa na przeomie II i III kwartau 2016 r.,
wpynie rwnie na decyzj pozostaych stolic europejskich. Zwizane jest to z wysikami
na rzecz budowy zintegrowanego systemu obrony powietrzno-rakietowej w ramach
NATO.
Drugim kluczowym produktem MBDA Deutschland GmbH s pociski powietrze-powietrze dugiego zasigu Meteor, bdce obecnie w fazie testw. Mog one sta
si realn konkurencj dla amerykaskich AIM-120 AMRAAM. Niemiecki koncern
przede wszystkim liczy na europejskich importerw, m.in. Francj, ale rwnie poszukuje odbiorcw na rynkach pozaeuropejskich. Jesieni 2015 r. propozycj zakupu
pociskw Meteor otrzymaa Korea Pd. W pociski Meteor miayby zosta wyposaone
myliwce F-35, ktre Seul zamierza pozyska w latach 2018-2024. wiadczy to wyranie
o dziaaniach zmierzajcych do uzyskania znaczcego udziau na rynkach tradycyjnie
zdominowanych przez koncerny zbrojeniowe z USA.

Embargo UE na handel z Federacj Rosyjsk


Przychody z eksportu niemieckiego uzbrojenia w 2015 r. zostay znaczco ograniczone z powodu obowizujcych sankcji ekonomicznych UE na handel z Federacj
Rosyjsk, ktre zmusiy niemieckie koncerny do anulowania planowanych kontraktw.
Embargo UE nie obejmuje jednak kontraktw zawartych przed 1 sierpnia 2014 r.,
wrd ktrych kluczowy by kontrakt Rheinmetall AG na budow centrum szkoleniowego
wojsk pancernych i zmechanizowanych na poligonie Mulino. Pod wypywem rosyjskiej
aneksji Krymu, Berlin zdecydowa si w sierpniu 2014 r. anulowa licencj eksportow
dla Rheinmetall AG. W marcu 2015 r. Rheinmetall AG zapowiedzia podjcie krokw
prawych wobec rzdu federalnego w zwizku z cofniciem licencji eksportowej.
Ewentualna kwota odszkodowania miaaby wynie 120 mln euro. Pozytywne rozstrzygnicie pozwu na korzy Rheinmetall AG stworzy precedens, ktry otworzy drog dla
innych koncernw. Bd one w przyszoci wystpowa na drog prawn przeciwko
rzdowi federalnemu.
W 2015 r. odnotowano jednak transakcj o wartoci 118 mln euro pomidzy
Nordic Yards GmbH a rosyjskim Ministerstwem Transportu. W grudnia 2015 r. dostarczono stronie rosyjskiej dwa ratownicze lodoamacze Murmask i Cienina Beringa.
Tym samym wywizano si z kontraktu zawartego pomidzy stronami w 2013 r. Oba

3z4

okrty formalnie nie zostay wczone w skad rosyjskiej marynarki wojennej, jednak
z pewnoci bd wykorzystywane przez Flot Oceanu Spokojnego i Flot Pnocn.
wiadczy o tym fakt, e portami macierzystymi obu okrtw zostay Wadywostok
i Murmask. Odnotowanie transakcji przez Ministerstwo Gospodarki i Energii wiadczy,
e strona niemiecka traktuje dostarczone lodoamacze w kategoriach dbr eksportowych
podwjnego zastosowania. Wzrastajce systematycznie rosyjskie wydatki na cele
obronne powoduj, e rosyjski rynek jest priorytetem dla niemieckich koncernw.
Obowizujce obecnie sankcje UE dziaaj na niekorzy niemieckiego przemysu
zbrojeniowego. Dlatego te istnieje uzasadnione ryzyko, e niemieckie koncerny bd
wywiera rne naciski na rzd federalny, aby znie sankcje gospodarcze.

Bro strzelecka i lekka


Chocia w 2015 r. spada o 8,9 mln euro oglna warto wyeksportowanej
broni strzeleckiej i lekkiej w porwnaniu z analogicznym okresem w 2014 r.,
to wzrs jej eksport do pastw trzecich, przede wszystkim na Bliski Wschd. Na ten
fakt szczegln uwag zwraca wicekanclerz i minister gospodarki Gabriel. Naley
to uzna za dziaania majce suy podkrelaniu realizacji postulatw wyborczych
SPD z 2013 r.

Wnioski
W 2015 r. wzrs eksport broni i technologii wojskowej do pastw trzecich,
ktre systematycznie zwikszaj swoje wydatki na cele obronne, wyraajc jednoczenie zainteresowanie ofert niemieckiego przemysu obronnego. Europejscy czonkowie
NATO, z kilkoma wyjtkami, pozostaj poniej zalecanego puapu 2% PKB rocznie
przeznaczanego na cele obronne. Odbija si to na procesie modernizacji si zbrojnych
i zakupach nowoczesnego uzbrojenia, wymuszajc reorientacj kluczowych kierunkw
eksportu niemieckiego przemysu zbrojeniowego. Odbiorcy z Bliskiego Wschodu i Azji
Poudniowo-Wschodniej s zainteresowani ca gam niemieckich produktw, od broni
strzeleckiej i lekkiej, a na broni pancernej koczc, wrd ktrej hitem eksportowym
jest najnowsza wersja czogu Leopard 2 A7+. Rzd federalny odgrywa kluczow rol
w eksporcie niemieckiej broni i technologii wojskowej poprzez wydawanie licencji
eksportowych oraz lobbing na rzecz niemieckich koncernw zbrojeniowych, czego
najlepszym przykadem jest system powietrzno-rakietowy redniego zasigu MEADS.

Tezy zawarte w tekcie wyraaj jedynie opinie autora.

Kamil Szubart asystent w Instytucie Zachodnim, zajmuje si problematyk bezpieczestwa


midzynarodowego w stosunkach transatlantyckich oraz polityk zagraniczn i bezpieczestwa
RFN.

Instytut Zachodni
im. Zygmunta Wojciechowskiego
ul. Mostowa 27A, 61-854 Pozna

tel. +48 61 852 76 91, fax. +48 61 852 49 05


email: izpozpl@iz.poznan.pl
www.iz.poznan.pl

4z4

You might also like