Po I wojnie wiatowej Stany Zjednoczone stay si gospodarczym
hegemonem na caym wiecie. Ich gospodarka rozwijaa si w dynamicznym
tempie wzrastaa produkcja przemysowa i dochd narodowy, a spadao bezrobocie. Przyczyn takiego stanu rzeczy byy w duej mierze spaty kredytw zaciganych podczas I wojny wiatowej przez kraje europejskie. Dziki temu przedsibiorcy amerykascy szybko si wzbogacali, inwestujc w kupowanie akcji na rozwijajcej si giedzie nowojorskiej. Kres tego rozwoju przyszed w roku 1929r., gdy zaczto zauwaa oznaki wyczerpywania rezerw wzrostu gospodarczego. Coraz wicej pienidzy inwestowano w papiery wartociowe, ktrych ceny szybko zaczy wzrasta, mimo i nie miay one pokrycia w wynikach finansowych spek. W kocu doszo do powstania tak zwanej baki spekulacyjnej, do ktrej pknicia doszo 24 padziernika 1929r., gdy nastpi krach na nowojorskiej giedzie na Wall Street. Wydarzenie to nazwane zostao czarnym czwartkiem i przynioso ze sob wiele konsekwencji, nie tylko dla samych Stanw Zjednoczonych, lecz take dla Niemiec, bdcych gospodarczo uzalenionymi od USA. Pierwsz podstawow konsekwencj zjawiska nazywanego Wielkim Kryzysem Gospodarczym byo zaamanie gospodarki Stanw Zjednoczonych. W krtkim czasie zaczy upada banki, w sumie 650, co przyczynio si do upadku tysica przedsibiorstw. Bankrutowali rolnicy, bdcy obciani kredytami. Bankructwa firm odbiy si mocno na spoeczestwie amerykaskim, prowadzc do licznych samobjstw wrd zrujnowanych milionerw. Wytworzonych towarw byo za duo, a spoeczestwo nie chciao ich wykupywa, dlatego ich producenci ograniczali produkcj i redukowali zatrudnienie, co skutkowao szybkim wzrostem bezrobocia, co mona zaobserwowa w tabeli w rdle E. W roku 1929 odsetek bezrobotnych w USA utrzymywa si na niskim poziomie, a w nastpnych latach zacz gwatownie wzrasta, aby nastpnie nabra tendencji spadkowej, wraz z objciem urzdu prezydenta przez Franklina Delano Roosevelta, ktry w 1933r. zosta wybrany na to stanowisko, obiecujc popraw sytuacji gospodarczej Stanw Zjednoczonych. W rdle A przedstawiona zostaa mowa inauguracyjna Roosevelta, ktry podejmuje w niej problem kryzysu gospodarczego w kraju, mwic o wprowadzeniu przez rzd programu dziaa majcych uzdrowi gospodark pastwa. Podkrela on, i dla niego najistotniejsza jest sytuacja w jego wasnym kraju, przez co nie zamierza skupia si na poprawianiu systemu gospodarczego na caym wiecie. Nowy prezydent dy do zlikwidowania wszelkich konsekwencji kryzysu przez wprowadzanie szeregu reform i uchwalania duej liczby ustaw, ktrych ilo przekraczaa sum wszystkich uchwalonych w poprzednich 70 latach. Jego polityka okrelona zostaa mianem Nowego adu, ktrego reguy przedstawia rdo B. Ilustracja prezentuje do trzymajc cztery karty, z czego pierwsz stanowi krl, natomiast pozostaymi trzema s asy. Karty przedstawiaj kroki, ktre miay by podjte przez Roosevelta do zlikwidowania konsekwencji Wielkiego Kryzysu. Byo to midzy innymi ustawodawstwo bakowe, mowa inauguracyjna, wygoszona przez Roosevelta w marcu 1933r., zawierajca w sobie obietnic uzdrowienia amerykaskiej gospodarki i przedstawienie problemu, z ktrym si ona zmagaa, polityka budetowa, majca na celu
ustabilizowa pastwowy budet, zawieszenie wypat w systemie bankowym czy
zniesienie wymienialnoci waluty na zoto, co umoliwio legalne drukowanie banknotw. Dziki temu dolar amerykaski uleg dewaluacji, czyli obnieniu wartoci wobec obcych walut, co sprawio, i eksport sta si bardziej opacalny przez spadek cen towarw amerykaskich na rynku wiatowym. Reformy Roosevelta zakaday jednak o wiele wicej. Midzy innymi bankom przyznane zostay specjalne kredyty, ktre miay uchroni je przed upadkiem na wypadek nagego wzrostu wpat ulokowanych w nich kapitaw. Aby wzmocni pastwowy budet zniesiono prohibicj, czyli zakaz produkcji i sprzeday alkoholu, dziki czemu pastwo zyskao o wiele wiksze dochody ni wczeniej. Aby zmniejszy poziom bezrobocia, ktrego wzrost zgodnie z danymi w tabeli w rdle E, rozpocz si od 1929r. i trwa wanie do 1933r., odkd zacz spada, Roosevelt zapocztkowa inwestycje publiczne, dajce stae zatrudnienie oraz dochd osobom dotd bezrobotnym. To posunicie bez wtpienia byo jego wielkim sukcesem i nie tylko przyczynio si do likwidacji jednej z powaniejszych konsekwencji Wielkiego Kryzysu Gospodarczego, ale take zapewnio przychylno spoeczestwa amerykaskiego. wiadectwem tego poparcia moe by chociaby mural zadedykowany prezydentowi Rooseveltowi, przedstawiony w rdle D. W jego centralnej czci wida dwch mczyzn, z ktrych stojcy jest samym prezydentem ubranym w strj robotnika i trzymajcym do na ramieniu siedzcego mczyzny, bdcego najprawdopodobniej pracownikiem. Dookoa autor przedstawi rne zawody, midzy innymi prac na farmach czy w fabrykach. Mural ma wic symbolizowa to, jak dziaania prezydenta przyczyniy si do poprawy sytuacji pracownikw rnych brany poprzez likwidacj bezrobocia i tworzenie nowych miejsc pracy. Fakt, e prezydent ma na sobie pospolity strj pracowniczy moe wiadczy o szacunku, ktrym by darzony oraz wdzicznoci spoeczestwa dla niego oraz wszystkiego, co czyni, aby podnie Ameryk z kryzysu. Istotnym krokiem podjtym ku naprawie amerykaskiej gospodarki byo utworzenie Administracji do spraw Uzdrowienia Gospodarki Narodowej, ktrej plakat przedstawiony zosta w rdle C.1. Do tej organizacji nawizuje take fotografia trzech dziewczynek, na ktrych litery na strojach ukadaj si w napis NRA, bdcy jej skrtem. Jednym z jej celw byo wyeliminowanie konkurencji przez ustanowienie midzy innymi minimalnych pac czy minimalnych cen produktw przez wspprac brany przemysowych, si robocz i rzd. Przedstawiony plakat by czsto uywany aby wyrazi swoje poparcie dla NRA poprzez wywieszanie go na szybach sklepw czy umieszczanie na etykietach produkowanych towarw i cho czonkostwo byo dobrowolne, firmy nienalece do NRA byy czsto bojkotowane, przez co wstpienie wydawao si dla nich konieczne, aby mogy przetrwa na rynku. Bez wtpienia NRA odegraa wan rol w naprawie gospodarki amerykaskiej i bya doceniania w szerokich krgach pracownikw czy przemysowcw. Poza Stanami Zjednoczonymi krajem, ktry do mocno odczu skutki Wielkiego Kryzysu Gospodarczego, byy Niemcy. Po I wojnie wiatowej ich gospodarka zostaa zrujnowana wysokimi kosztami reparacji wojennych, naoonymi przez zwyciskie pastwa ententy. Pomocy wwczas udzielio im USA,
ktre poza wprowadzeniem w ycie planu obnienia kosztw reparacji, w 1924r.
wprowadzio take tzw. Plan Dawesa, opierajcy si na udzieleniu Niemcom potnych kredytw, dziki czemu do szybko niemiecka gospodarka wysza z zapaci, co przyczynio si take do znacznej poprawy warunkw ycia spoeczestwa. Jednak gdy w 1929r. w Stanach Zjednoczonych rozpocz si Wielki Kryzys Gospodarczy i doszo do krachu na giedzie nowojorskiej, take Niemcy pogrone zostay w chaosie. Wszystkie amerykaskie fundusze zostay wwczas wycofane, co odbio si na niemieckich firmach, ktre zaczy wwczas bankrutowa. To przyczynio si, podobnie jak w USA, do wzrostu bezrobocia i godu, co przedstawia tabela w rdle E. Od 1929r. odsetek osb bezrobotnych w Niemczech zacz wzrasta, a spadek zacz nastpowa dopiero od roku 1932r., kiedy do wadzy dochodzi Hitler wraz z nazistowsk parti NSDAP. Poza bankructwem firm, bezrobociem czy godem, skutkiem kryzysu gospodarczego w Niemczech by take wzrost niechci spoeczestwa wobec demokracji i kapitalizmu, a wic w rezultacie wzrost poparcia dla radykaw, takich jak komunici czy faszyci. Jedn z partii, ktra w tamtym okresie zacza stopniowo uzyskiwa coraz wiksz popularno oraz przejmowa wadz w Niemczech, byo NSDAP, czyli Narodowosocjalistyczna Niemiecka Partia Robotnikw, na ktrej czele od 1921r. sta Adolf Hitler. W 1932r. partia ta wygraa wybory, a sam Hitler dy do przejcia cakowitej dyktatorskiej wadzy w kraju, do czego doszo ju w 1933r. Tym samym rozpocz on program reform, majcych na celu uczynienie z Niemiec potgi militarnej, a jednoczenie podniesienie poziomu ycia oraz rozwj niemieckiej gospodarki. Przedstawiony w rdle F plakat wyborczy NSDAP symbolizuje obietnice, dziki ktrym partia ta zyskaa tak due poparcie. Byy nimi praca i chleb, jak mwi napis na plakacie. Bez wtpienia bya to istotna kwestia dla niemale kadego obywatela niemieckiego. Gdy w okresie kryzysu wzrastao bezrobocie, ktre wizao si rwnie z powszechnym godem, wic obiecanie spoeczestwu tego, czego najbardziej im brakowao, byo skutecznym sposobem na zapewnienie sobie poparcia mas, co pozwolio partii na wygranie wyborw. Dojcie Hitlera do wadzy wizao si z dynamicznym wzrostem gospodarczym Niemiec. Motorem gospodarki staa si midzy innymi produkcja zbrojeniowa, ktra obejmowaa rozbudow przemysu cikiego i zbrojeniowego, dziki czemu w cigu kilku lat odtworzono lotnictwo i bro pancern czy przystpiono do budowy wojennych okrtw. Oprcz tego gospodark napdzay rwnie inwestycje komunikacyjne, midzy innymi w budow drg i autostrad, ktrych gwnym przeznaczeniem byy zaoenia militarne. Przedstawione to zostao na fotografii w rdle G, pokazujcej pojazdy jadce po najprawdopodobniej nowo wybudowanej drodze. Ponadto pastwo inwestowao rwnie w produkcj pojazdw mechanicznych i samolotw, ktre miay by wykorzystane do celw wojennych. Przedstawiona fotografia jest rwnie wiadectwem na to, jak du popularnoci cieszy si wwczas Adolf Hitler, jako przywdca utworzonej przez niego III Rzeszy niemieckiej. Chocia bez wtpienia dziaania podejmowane przez NSDAP po przejciu wadzy przyczyniy si do poprawy warunkw ycia, obnienia poziomu bezrobocia i
rozwoju gospodarki, miay one rwnie swj negatywny skutek, poniewa
doprowadziy do wewntrznego zaduenia Niemiec, wywoanego emitowaniem pienidzy, ktre nie miay pokrycia w rezerwach kruszcowych. Mimo wszystko kontrola cen i pac pozwalaa unikn inflacji, cho elity polityczne partii miay wiadomo, i jeli w najbliszym czasie nie dojdzie do wojny, Niemcom grozi krach finansw publicznych. Wielki Kryzys Gospodarczy bez wtpienia przyczyni si do wielu negatywnych konsekwencji. Na kilka lat zarwno Stany Zjednoczone jak i cile uzalenione od nich finansowo Niemcy pogryy si w chaosie. Gospodarka tych pastw zacza podupada, nastpi wzrost bezrobocia, zbankrutowao wiele firm, a poziom ycia ludnoci znacznie si pogorszy. Wkrtce jednak oba pastwa podniosy si z kryzysu, co pocigno za sob wiele skutkw. W Stanach Zjednoczonych byy one zdecydowanie pozytywne doszo do naprawy gospodarki, dziki czemu cae pastwo ponownie zaczo funkcjonowa na naprawd wysokim poziomie. W Niemczech za, cho pod wzgldem gospodarczym doszo do wielu podobnych zmian jak w USA, wadz obja jednak partia nazistowska z Adolfem Hitlerem na czele, co przynioso wiele negatywnych konsekwencji na przyszo, nie tylko dla samych Niemiec, lecz take innych krajw.