Przedstawienie teorii Dowa

I.1

Wstp do teorii Dowa

Za pocztki nowoczesnej analizy technicznej mona uzna prace i teorie Charlesa

Henryego Dowa(1851-1902)1. Teoria Dowa zostaa opublikowana w serii artykuw w

czasopimie The Wall Street Jurnal pomidzy rokiem 1900 a 1902. Pocztkowo teoria miaa
suy jako barometr

do prognoz kondycji gospodarczej, wspierajc prognozowanie

przyszych waha koniunktury. Charles Dow publikowa w The Wall Street Jurnal w
kocu XIX wieku. Opisa on trendy wystpujce w ruchach cen akcji przez analogi z ruchem
wody w morzu. Postulowa on istnienie trzech typw trendw: (1) gwne trendy
dugookresowe przypominajce due przypywy i odpywy oceaniczne, (2) redniookresowe
trendy nawizujce do fal oraz (3) krtkookresowe ruchy podobne do lekkich zaburze
wody2.
W 1897 Charles Dow przedstawi dwa indeksy giedowe, jeden dla dwunastu
najwikszych spek przemysowych oraz drugi dla dwudziestu najwikszych firm
kolejowych. Dzi znamy je jako rednia przemysowa Dow Jones i rednia Dow Jones
transportowa. Autor teorii uwaa, e indeksy odzwierciedlajce dwie dominujce gazi
gospodarki (przemys i dystrybucja w tamtym okresie), prognozuj koniunktur na rynkach.
Wedug Dowa gieda papierw wartociowych, jako cao jest w stanie mierzy oglny stan
gospodarki. Poczenie obu wymienionych indeksw, daje moliwo stworzenia narzdzi
niezbdnych do przewidzenia wystpienia przyszego rynku hossy lub bessy. Oglna
kondycja gospodarcza kraju oraz nastroje panujce na giedzie s cile ze sob powizane.
Teoria Dowa tworzy rozbudowan koncepcj analizy i zrozumienia zachowa
rynkowych. W moim przekonaniu stanowi ona poczenie analizy technicznej z analiz
fundamentaln. Samo uzasadnienie dziaania teorii nawizuje do uchwycenia zalenoci
pomidzy stanem gospodarki a tendencjami panujcymi w trendach giedowych. Poniej
przedstawiono sze powszechnie znanych zaoe teorii Dowa:

1 Red. Reuters, Analiza techniczna wprowadzenie, wyd. Oficyna Ekonomiczna 2001, s.22.
2 Frank K. Reilly, Keith C. Brown, Analiza Inwestycji i zarzdzanie portfelem, wyd. PWE,
Warszawa 2001, s.412.

1. rednie giedowe dyskontuj wszystko

2. Wystpuj trzy trendy giedowe
3.Trzy fazy trendu giedowego
4. rednie rynkowe musz si nawzajem potwierdza
5. Wolumen jako potwierdzenie trendu
6. Trend jest kontynuowany dopki nie pojawi si definitywne oznaki

I.2

Zaoenie teorii Dowa - rednie giedowe dyskontuj wszystko

William Peter Hamilton w swojej ksice The Stock Market na temat teorii Dowa

zaznacz: Suma i tendencje transakcji zawieranych na giedzie nowojorskiej reprezentuj

sum caej wiedzy Wall Street o przeszoci, bliskiej i odlegej, wykorzystywanej do
dyskontowania przyszoci. Nie ma potrzeby dodawania do rednich, jak robi to niektrzy
statystycy, obszernych komplikacji danych z rynkw towarowych, rozlicze midzybankowych,
handlu krajowego i zagranicznego czy jeszcze co innego. Wall Street uwzgldnia wszystkie te
rzeczy3.
Og informacji w przeszoci, obecnie jak rwnie w przyszoci ulega
dyskontowaniu i posiada swoje przeoenie na ceny akcji i indeksw mwi nam to pierwsze
zaoenie teorii Dowa. Informacje te naley rozumie w bardzo szerokim zakresie, zaliczamy
do nich wszystko:

emocje inwestorw, dane o inflacji, konsumpcji oraz stopach

procentowych, sprawozdania finansowe etc. Informacje nie mogce by przewidziane przez

rynek, czyli tak zwane ingerencje Boe w postaci trzsie ziemi, spadkw meteorytw ulegaj dyskontowaniu zaraz po ich wystpieniu. Naley przez to rozumie, e podczas
danego przedziau czasu, og czynnikw majcych miejsce w przeszoci, teraniejszoci i
przyszoci jest wyceniony na rynku. Z powyszej tezy wynika e, tylko analiza zmian cen
daje moliwo uzyskania przewagi na rynku, czym zajmuje si analiza techniczna. Inne
czynniki, takie jak bilans, sprawozdania finansowe wedug analityka technicznego nie s
istotne i zostay ju zdyskontowane przez rynek. Jako przedstawicielka istotnego nurtu
analizy technicznej, teoria Dowa koncentruje si gwnie na cenie. Jednak prognozuje ona
ruch rynku jako caoci, kadc nacisk na wartoci indeksw giedowych, a nie na
konkretnych papierach wartociowych. W sytuacji otrzymania sygnau kupna bd sprzeday
wygenerowanego przez wymienion analiz, pomocna jest znajomo podstawowych
3 W.P.Hamilton, The Stock Market Barometer, wyd. Cosimo Inc, Ney York 2005, s.40-41.

czynnikw wpywajcych na warto firmy do prawidowego wyboru akcji konkretnego

przedsibiorstwa.

I.3

Zaoenie teorii Dowa wystpowanie trzech trendw rynkowych

Teoria Dowa okrela oglny kierunek rynku, poprzez analiz trendw.

Trend

wzrostowy (Hossa) podzielony jest na kilka etapw. Za trend wzrostowy naley uzna szereg
coraz wyszych szczytw i dokw, co ilustruje wykres poniej.

Wykres 1: trend wzrostowy.

rdo: opracowanie wasne przy uyciu programu Arena i danych dla S&P500.

Trend spadkowy powstaje z coraz niej umiejscowionych dokw oraz szczytw.

Przykad takiego ruchu cen demonstruje wykres poniej.

Wykres 2. Trend spadkowy.

rdo: opracowanie wasne przy uyciu programu Arena i danych dla WIG20.

Wedug Dowa wystpuj trzy kategorie trendu, gwny, wtrny i krtkookresowy, i

porwna je do ruchw morza. Trend gwny porwnany zosta do przypyww i odpyww
morza, trend wtrny do fal skadajcych si na przypywy i odpywy, a trend krtkookresowy
do zmarszczek tworzcych si na falach. Mierzc zasigi kolejnych fal na play, mona
okreli kierunek ruchu morza; jeli kada kolejna fala wdziera si dalej w gb ldu ni
poprzednia, znaczy to, e trwa przypyw. Dopiero kiedy fale zaczynaj si cofa, mona si
zorientowa, e zacz si odpyw. Gwne trendy na rynkach mog zdaniem Dowa trwa
ponad rok, a nawet kilkanacie lat4.
Dow uwaa, e prawa dziaania i reakcji wystpuj na rynkach tak samo jak w
przyrodzie. Wedug autora: Historia dotychczasowych transakcji pokazuje, e w wielu
przypadkach kiedy akcje osigaj szczyt, dochodzi do agodnego spadku, a nastpnie powrotu
do dawnej wysokoci. Jeli po takim ruchu cena znw si cofnie, to prawdopodobnie nastpi
jej dalszy spadek5.
4 J.J.Murphy,Analiza techniczna rynkw finansowych, Wig-Press,Warszawa1999, s.23.
5 S.A.Nelsons, The ABC of Stock Speculation, wyd. Marketplace Books, Columbia Maryland
2007,s.44.

Wyrniamy trzy trendy zmiany rednich na rynku akcji i na kadym innym rynku:
trend krtkoterminowy, trwajcy kilka dni lub tygodni; trend rednioterminowy, trwajcy
tygodnie lub miesice, oraz trend dugoterminowy, trwajcy miesice, a nawet lata. Wszystkie
trzy trendy wystpuj jednoczenie i mog by przeciwnie skierowane 6. Przejdmy teraz do
bliszej analizy kadego trendu.

I.3.1

Trend gwny.

Trend dugoterminowy jest niewtpliwie trendem najwaniejszym i najatwiejszym do

zidentyfikowania, sklasyfikowania i zrozumienia. Jest on podstawowym elementem, na ktry
zwraca uwag inwestor i w znacznym stopniu spekulant. Trendy rednio- i krtkoterminowe
s pomocniczymi skadnikami trendu dugoterminowego i ich zrozumienie oraz pene
wykorzystanie jest moliwe jedynie przy penym wyjanieniu ich roli w trendzie
dugoterminowym7.
Teoria Dowa sw warto prognostyczn czerpie z analizy trendu gwnego.
Okrelenie powstania hossy lub bessy na rynku, dokonujemy poprzez analiz gwnych
ruchw cen indeksu przemysowego i transportowego. Sygna odwrcenia rynku daje w
rynku byka wystpienie kolejno wyszego szczytu oraz doka. Analogicznie sytuacja ma si
na rynku niedwiedzia, gdzie kolejno niszy szczyt i doek sygnalizuj nastpienie fazy
spadkw. Sygnay te musz nastpi w obu indeksach giedowych, odzwierciadlajcych stan
gospodarki. Wanie ten odczyt, nastania nowej koniunktury odczytujemy dziki trendowi
gwnemu. Niezalenie od dugoci najwaniejszego ruchu cen, podstawow tendencj uznaje
si za kontynuowan, dopki nie nastpi wyrane potwierdzone odwrcenie wygenerowane
zgodnie z reguami teorii Dowa.

6 V.Sperandeo; Trader VIC; Metody Mistrza Wall Street, wyd. Dom Wydawniczy ABC;
Warszawa 1998, s.65.
7 Tame, s.65.

Wykres 3. trend gwny.

rdo: opracowanie wasne przy uyciu programu Arena i danych dla WIG20.

I.3.2

Trend drugorzdny (rednioterminowy).

Trend drugorzdny wystpuje jako korekta trendu gwnego, wic podczas hossy jest
on spadkowy, a podczas bessy wzrostowy. Podstawowy ruch na rynkach jest poprzedzielany
przeciwnie skierowanymi ruchami rednioterminowymi. Drugorzdne ruchy cen trwaj
najczciej od trzech tygodni do kilku miesicy.
Trend rednioterminowy charakteryzuje si wtrnym znaczeniem dla inwestorw i
pierwotnym dla spekulantw. Jeli trend rednioterminowy w znacznym stopniu zmierza w
kierunku przeciwnym do trendu dugoterminowego, to jest to zjawisko charakterystyczne dla
korekty czy te korekty wyszego rzdu. Charakterystyka korekty musi by przeprowadzona
w sposb bardzo wywaony, by mona j odrni od zmiany trendu dugoterminowego.8
Trend drugorzdny mona przedstawi jako korekt wyszego rzdu . Jej spadek na
rynku hossy lub wzrost na rynku bessy, zazwyczaj trwajcy od trzech tygodni do kilku
miesicy, podczas ktrych przedzia ruchu cen zazwyczaj odchyla si o 33-66% pierwotnej
zmiany cen od czasu zakoczenia ostatniej korekty wyszego rzdu. Reakcje te s czsto
8 Tame, s.65.

mylnie interpretowane jako sygna zmiany trendu gwnego, poniewa wydaje si oczywiste,
e pierwszy etap rynku hossy musi zawsze zbiega si z ruchem, ktry moe si okaza jedynie
reakcj wtrn na rynku bessy, przeciwne twierdzenie moe by prawdziwe w przypadku, gdy
osignity zostanie szczyt na rynku hossy9. Poniszy wykres ilustruje przykady trendw
redniookresowych10.

Wykres 4 Trend rednioterminowy.

rdo: opracowanie wasne przy uyciu programu Meta Trader i danych dla WIG20.

I.3.3

Trend krtkoterminowy (najmniej wany).

Trend krtkoterminowy mona okreli, jako korekt trendu rednioterminowego.

Najmniej istotny ruch cenowy trwa najczciej krcej ni trzy tygodnie, bardzo czsto koczy
si w cigu kilku dni. Trend trzeciorzdny wystpuje w postaci ruchw cenowych bardzo
trudnych do przewidzenia, o niewielkim znaczeniu praktycznym.
Trend krtkoterminowy jest najmniej przewidywalnym trendem i ma istotne
znaczenie jedynie dla graczy. Zainteresowanie trendem krtkoterminowym ze strony
spekulantw i inwestorw powinno ogranicza si wycznie do optymalizowania zyskw i
9 Tame, s.72.
10 R.D.Edwards,J.Magee, Technical Analysis of Stock trends, wyd. John Magee Inc., Boston
1992, s.17-18.

minimalizowania strat przez zsynchronizowanie w czasie momentu zakupu i sprzeday

zgodnie z ruchem trendu krtkoterminowego11.
Ponadto Victor Sperando zaznacza: Korekt wyszego rzdu nie naley myli z
mniejszymi korektami, ktre pojawiaj si czsto wewntrz gwnych i wtrnych ruchw cen.
Mniejsze korekty poruszaj si przeciwnie do trendu rednioterminowego i trwaj krcej ni
dwa tygodnie (14 dni kalendarzowych) w 98,7% przypadkw. Nie maj one faktycznego
wpywu na trend rednio- lub dugoterminowy. Jedynie dziewi ruchw trwajcych krcej
ni dwa tygodnie spord 694 trendw rednioterminowych (w gr i w d) w historii
rednich indeksu transportowego i przemysowego do dnia dzisiejszego (padziernik 1989)
zasuguje na sklasyfikowanie ich jako korekty wtrne12.

Wykres 5 Trend krtkoterminowy.

rdo: opracowanie wasne przy uyciu programu Meta Trader i danych WIG20.

11 V.Sperandeo, Trader VIC; Metody Mistrza Wall Street, wyd. Dom Wydawniczy ABC,
Warszawa 1998, s.65.
12 tame, s.74.

I.4

Zaoenie teorii Dowa - trzy fazy trendu gwnego.

Kolejna zasada teorii Dowa mwi o wystpowaniu trzech fazy trendu gwnego, cho

nie jest to obligatoryjne13. Poniej zostay zaprezentowane trzy etapy trendu podstawowego
wzrostowego, a nastpnie trendu spadkowego.

I.4.1

Trzy fazy trendu gwnego wzrostowego

Powstanie

trendu

wzrostowego

zostaje

potwierdzone,

kiedy

dwa

indeksy

odzwierciedlajce stan gospodarki osign wyszy szczyt oraz wyszy doek.

Faza akumulacji rozpoczyna trend wzrostowy, dajc informacj inwestorom o
nadchodzcej hossie. Koniec bessy rozpoczyna faz akumulacji, gdzie ceny na rynku znajduj
si na stosunkowo niskich poziomach. Wikszo niekorzystnych informacji na temat
gospodarki zostaa zdyskontowana. Ryzyko dalszych spadkw jest coraz mniejsze, a rynek
prezentuje atrakcyjne wyceny walorw finansowych. Faz t charakteryzuje wysoki poziom
pesymizmu panujcy wrd inwestorw, wiele osb tkwi w obawie o kontynuacji trendu
spadkowego14. Zarazem ten etap hossy naley uzna, za najtrudniejszy do identyfikacji
poniewa przychodzi na kocu ruchu spadkowego, przez co moe zosta odebrany jako
rednioterminowy trend wzrostowy.
Po fazie akumulacji nastpuje etap publicznego udziau. Drugi etap ma miejsce
podczas dobrych danych pyncych z gospodarki, przedsibiorstwa zwikszaj swoje zyski, a
negatywne nastroje przeradzaj si w optymizm. Coraz wicej osb zaczyna dostrzega
rosnce ceny walorw finansowych, co w poczeniu z obiecujcymi informacjami
ekonomicznymi prowadzi do coraz szerszego udziau inwestorw w nowym trendzie.
Wikszo inwestorw technicznych w tym etapie przystpuje do nowo powstaego trendu, co
rwnie prowadzi do zwyki cen. Faz ta najczciej trwa najduej i generuje najwiksze
zwyki cen.
W momencie wchodzenia na rynek coraz wikszej liczby uczestnikw oraz szybko
rosncych cen nastpuje faza dystrybucji. Ostatni etap w trendzie wzrostowym nadal jest
atrakcyjny dla inwestorw. Rynek ronie szybko na skutek zbyt duego entuzjazmu
inwestorw, a ceny akcji s przewartociowane. Wiele niedowiadczonych osb wierzy, e
rynek bdzie rs jeszcze przez dugi okres. Ten etap charakteryzuje wchodzenie na rynek
13 R.D.Edwards,J.Magee, Technical Analysis of Stock trends, wyd. John Magee Inc., Boston
1992, s.20.
14 Tame, s.20.

ostatnich kupujcych, skonionych do inwestycji poprzez wielomiesiczne wzrosty na

giedach. Wtedy to wanie dobrze poinformowani inwestorzy sprzedaj swoje akcje.

Wykres 6. Trzy fazy w trendzie wzrostowym.

rdo: opracowanie wasne przy uyciu programu Meta Trader i danych dla WIG20.

I.4.2

Wystpowanie trzech fazy trendu gwnego spadkowego

Pierwsza etap bessy okrelany jest mianem fazy dystrybucji. Podczas tego ruchu
spadkowego wiadomi inwestorzy sprzedaj swoje aktywa, co sprawia. Co sprawia, e faza
akumulacji w trendzie wzrostowym, gdzie nieliczni uczestnicy kupowali niedowartociowane
akcje jest przeciwiestwem pocztku trendu spadkowego. W trakcie pocztkowego etapu
spadkw nastroje na rynku nadal pozostaj optymistyczne, a wikszo inwestorw jest
przekona o tymczasowym charakterze ruchu spadkowego.
Zarwno w fazie akumulacji jak i dystrybucji istniej trudnoci w odrnieniu tych
etapw od poprzednich gwnych ruchw w kierunkach przeciwnych(dochodzi do pomyek
ze zwyk korekt trendu gwnego).
Faz publicznego udziau w trendzie spadkowym mona porwnywa z etapem
publicznego udziau podczas trendu wzrostowego. Wikszo uczestnikw rynku na tym
etapie dostrzega wystpienie trendu spadkowego na rynkach i tym samy zamyka swoje dugie

pozycje. Podczas trwania tego ruch analitycy techniczni dostrzegaj szans osignicia
zyskw i otwieraj krtkie pozycje. Informacje rynkowe nabieraj pesymistycznego15.
Podczas ostatniego etapu trendu spadkowego mamy do czynienia z masow
wyprzeda akcji. Rynek jest nasycony pesymistycznymi informacjami z gospodarki i
wikszo inwestorw z obawy przed dalszymi spadkami sprzedaj swoje walory finansowe.
Podczas Fazy paniki czsto wystpuj gwatowne obniki cen. Nastpnie, gdy sytuacja
zaczyna wyglda dramatycznie, rynek wchodzi w faz akumulacji i cykl si powtarza.

Wykres 7. Trzy fazy trendu gwnego spadkowego.

rdo: opracowanie wasne przy uyciu programu Meta Trader i danych dla WIG20.

I.5

Zaoenie teorii Dowa - rednie rynkowe musz si nawzajem potwierdza

Jedn z najwaniejszych zasad teorii Dowa jest zaoenie, e rednia przemysowa i

kolejowa musz by zawsze analizowane cznie. Prawidowo uzyskany sygna uzyskujemy

poprzez potwierdzenie go na obu rednich. Wynika to z oglnego przeoenia warunkw
panujcych w gospodarce na wystpowanie hossy lub bessy na giedzie. Jeli mamy warunki
ekonomiczne sprzyjajce wzrostowi gospodarczemu rwnie mona zaobserwowa
koniunktur

na

15 Tame, s.21.

rynkach

finansowych.

Obie

rednie

przedstawione

przez

Dowa

odzwierciedlaj stan caej gospodarki i dlatego musz da sygna jednoczenie. Obie rednie
musz przebi ostatnie szczyty i doki z poprzedniego trendu, wtedy mamy do czynienia z
istotnym sygnaem mwicym o powstaniu nowej hossy lub bessy. W sytuacji
wygenerowania sygnau przez jeden indeks, teoria wskazuje na dalsze kontynuowanie
dotychczasowego ruchu cen16.

I.6

Zaoenie teorii Dowa - wolumen musi potwierdza trend.

Wedug teorii Dowa wolumen potwierdza sygna powstay z ruchu cen gwnych

indeksw. Cho wystpuje jako zdecydowanie mniej istotny wskanik, rozstrzygajcy

niekiedy mniej klarowne sygnay otrzymane za pomoc gwnych narzdzi to naley zwrci
uwag na jego szeroki zastosowanie i prostot. Mianowicie, wolumen wzrasta w kierunku
gwnego trendu.

Wykres 8. Wolumen potwierdzajcy trend.

rdo: opracowanie wasne przy uyciu programu Meta Trader i danych dla WIG20.

W sytuacji wzrostowego charakteru trendu, wolumen powinien rosn rwnoczenie

ze zwyk gwnego ruchu cen oraz male podczas spadkw. Odwrotnie podczas trendu
spadkowego, gdzie wolumen powinien rosn wraz ze znik cen a male podczas
16 M.J.Pring, Technical analisis explained: the successful investors guide to spotting
investment trends and turning points, wyd. McGraw-Hill, Inc., New York1991, s.38.

wzrostw17. Prosta struktura techniki analizy opartej na wolumenie sprawia, e mona j z

powodzeniem stosowa jako narzdzie pomocnicze przy innych rodzajach analiz takich jak
wiece japoskie czy teoria fal Elliotta.

I.7

Zaoenie teorii Dowa - trend pozostaje w sile a do wystpienia zaamania.

Trend wzrostowy jest definiowany jako seria coraz wyszych szczytw i coraz

wyszych dokw. W przeciwiestwie do bessy oznaczanej przez szereg coraz niszych

dokw oraz coraz niszych szczytw. Po wyznaczeniu nowego trendu przy pomocy redniej
przemysowej i kolejowe, nowy ruch cen trwa a do momentu jego odwoania czyli
pojawienia si klarownego sygnau o zmianie kierunku trwajcego ruchu cen18.
Teza ta, jest podstawow zasad wspczesnej analizy trendu. Jest to odniesienie do
rynku prawa fizyki, ktre mwi, e obiekt w ruchu ( w tym przypadku trend) wykazuje
tendencj do kontynuacji swego ruchu w dotychczasowym kierunku, jeli nie zmieni tego
jakie zewntrzne czynniki. Poziomy wsparcia i oporu, formacje cenowe, linie trendu i rednie
kroczce to niektre z szeregu dostpnych narzdzi technicznych, ktre pomagaj w
nieatwym zadaniu okrelenia, kiedy moe si dokona zmiana trendu. Niektre wskaniki
mog dawa jeszcze wczeniejsze sygnay mwice o osabieniu impetu cechujcego trend.
Zwykle jednak szanse s wiksze na to, e trend bdzie kontynuowany19.

17 J.J.Murphy, Analiza techniczna rynkw finansowych, Wig-Press,Warszawa1999.s24.

18S.B.Achelis, Technical Analysis from A to Z, wyd. Probus Publishing, Chicago 1995, s.120121.
19 J.J.Murphy, Analiza techniczna rynkw finansowych, Wig-Press,Warszawa1999.s26.