Zagadnienia do sprawdzianu z HISu

1. 3 bitwy wojen polsko-rosyjskich

pod:
Kuszynem (4 lipca 1610 r.)
Cudnowem (14 padziernika - 2 listopada 1660 r.)
Poonk (28 czerwca 1660 r.)
2. 3 bitwy wojen polsko-tureckich
pod:
Chocimiem (2 wrzenia 9 padziernika 1621 r.)
Cecor (wrzesie 1620 r.)
Wiedniem (12 wrzenia 1683 r.)
3. 3 bitwy wojen polsko-szwedzkich
pod:
Gniewem (22 wrzenia do 1 padziernika 1626 r.)
Oliw (28 listopada 1627 r.)
Trzcian (25 czerwca 1629 r.)
4. Czym bya i kiedy zawarto ugod w Perejasawiu
Ugoda perejasawska umowa zawarta 18 stycznia 1654 r. w Perejasawiu pomidzy Hetmanatem i
Bohdanem Chmielnickim a Wasylem Buturlinem, wystpujcym jako penomocnik cara Rosji
Aleksego I. Na jej mocy Ukraina zostaa poddana wadzy cara Rosji.
5. Data i postanowienia rozejmu w Jamie Zapolskim
Rozejm w Jamie Zapolskim (1582 r.) koczy wojn Rzeczypospolitej z Rosj, ktra trwaa od
1579 roku do 1582 roku.
Wojska carskie wycofay si z polskich Inflant
Rzeczpospolita zyskaa ziemi poock
6. Data i postanowienia Uniwersau Poanieckiego
Uniwersa Poaniecki (1794 r.):
Zniesienie wadzy sdowej pana nad chopami
Nadanie chopom wolnoci osobistej
Zmniejszenie wymiaru paszczyzny, a w wypadku chopw biorcych udzia w powstaniu
zupenie jej zniesienie
Przyznanie prawa opuszczenia ziemi, po spenieniu okrelonych warunkw
7. Data oraz postanowienia konstytucji nihil novi, ktry wadca j zatwierdzi
Konstytucja nihil novi (1505 r.) uchwalona na sejmie w Radomiu za rzdw krla Aleksandra
Jagielloczyka. Postanowienia:
Nie mona byo postanowi niczego nowego w dziedzinie praw oglnopastwowych oraz
uprawnie stanu szlacheckiego bez zgody caego sejmu walnego
Sejm walny stawa si odtd najwaniejszym organem ustawodawczym pastwa
W ten sposb zostay uchwalone podstawowe zasady ustroju pastwa, demokracji szlacheckiej,
oraz uprawnienia narodu, rozumianego tutaj jako nard polityczny, czyli szlachta.
8. Data oraz uzgodnienia witej Ligi
wita Liga (1684 r.) przymierze Rzeczpospolitej, Austrii, Wenecji i Pastwa Kocielnego, do
ktrego pniej doczya Rosja. Sojusz zosta skierowany przeciw Turkom i Tatarom i mia na celu
walk z tymi potgami a do ostatecznego zwycistwa.

9. Jakie dwa rody wspieray Dymitra podczas pierwszej dymitriady

Winiowieccy
rodzina Mniszchw
10. Jakie pogldy reprezentoway dwie szkoy historyczne na temat upadku Polski po 2
przedstawicieli
1. krakowska szkoa historyczna Walerian Kalinka, Jzef Szujski Badacze z tego nurtu
sformuowali nowatorskie, bardzo krytyczne spojrzenie na dzieje Polski, okrelane jako
pesymistyczne. Wedle nich upadek Rzeczypospolitej i rozbiory nie byy efektem dziaa
nikczemnych ssiadw, ale przede wszystkim wynikiem bdw narodu, zwaszcza
wadliwego ustroju, anarchii, prywaty i braku poszanowania wadzy pastwowej wrd
szlachty. Tym samym tumaczono take wydarzenia z I poowy XIX wieku, klski kolejnych
powsta narodowych.
2. warszawska szkoa historyczna Tadeusz Korzon, Wadysaw Smoleski - Opracowali tzw.
teori odrodzenia w upadku, w myl ktrej u schyku dawnej Rzeczypospolitej dokonay si
we wszystkich dziedzinach ycia zmiany pozytywne, majce charakter gbokich zmian
mentalnych - reakcji na stare wady i przywary. Dalszy pomylny byt i kontynuacja tych
zmian zostay drastycznie przerwane przez zaborcw
11. Kim by i czym si wsawi Katarzyna II
Katarzyna II cesarzowa Rosji od 1762 r. Poprzez polityk cigego mieszania si w sprawy
Polski nie dopucia do przeprowadzenia reform ustrojowych, osadzia na tronie krlewskim swego
faworyta Stanisawa Augusta Poniatowskiego, doprowadzia do rozbiorw Rzeczpospolitej.
12. Kim by i czym si wsawi Dymitr Samozwaniec
Dymitr Samozwaniec awanturnik, podajcy si za syna cara Iwana IV Dymitra. Zgasza
pretensje do moskiewskiego tronu. Wsparcie polskich magnatw oraz kryzys wewntrzny w
pastwie rosyjskim pozwoliy mu na objcie wadzy w Rosji. Od 1605 na tronie cara. Zgin w
walce z wojskami polskimi.
13. Kim by i czym si wsawi Jan Karol Chodkiewicz
Jan Karol Chodkiewicz hetman wielki litewski, znakomity strateg, zaliczany do
najwybitniejszych praktykw sztuki wojskowej swoich czasw. Dowdca wojsk Rzeczypospolitej
w czasie wojny polsko-szwedzkiej o Inflanty (1600 1611). Odnis zwycistwo nad liczebniejsz
armi krla Szwecji Karola IX pod Kircholmem (1605 r.).
14. Kim by i czym si wsawi Jan Zamoyski
Jan Zamoyski kanclerz wielki koronny od 1578 r., hetman wielki koronny od 1581 r., dyplomata.
W czasie drugiej elekcji (1575 r.) popar kandydatur Stefana Batorego. Za panowania tego wadcy
sta si drug osob w pastwie, skupiajc w swym rku urzdy kanclerza i hetmana wielkiego.
Po mierci Stefana Batorego (1586 r.), pomg Zygmuntowi III Wazie w objciu tronu polskiego.
15. Kim by i czym si wsawi Jerzy Lubomirski
Jerzy Sebastian Lubomirski monowadca, marszaek wielki koronny, hetman wielki koronny.
Uczestnik wojen polsko-moskiewskich i polsko-szwedzkich. Przewodzi opozycji sejmowej.
Przeciwny wzmocnieniu wadzy krlewskiej, postpowym reformom ustrojowym, rzecznik
wolnoci szlacheckiej. W latach 1665 1666 wszcz wojn domow, zwan rokoszem
Lubomirskiego.
16. Kim by i czym si wsawi S. A. Poniatowski
Stanisaw August Poniatowski ostatni krl Polski (1764 1795). W 1764 jako kandydat Familii,
przy zdecydowanym poparciu cesarzowej Katarzyny II, wybrany na krla Polski. Zainicjowa

wane inwestycje. W 1765 r. z inicjatywy krla powoano Szko Rycersk.

W 1772 r. nastpi I rozbir Polski, a krl powoa sejm, ktry zatwierdzi traktaty rozbiorowe. W
czasie trwania sejmu krlowi udao si powoa Rad Nieustajc i Komisj Edukacji Narodowej.
Sprawujc rzdy w pastwie o ograniczonej suwerennoci Stanisaw August dy do rozwoju
gospodarczego i kulturalnego kraju.
Najwikszym sukcesem de reformatorskich krla stao si uchwalenie podczas Sejmu
Czteroletniego w 1791 r. Konstytucji 3 Maja. W 1792 r. po wkroczeniu wojsk rosyjskich do Polski
Stanisaw August przystpi do konfederacji targowickiej, majc nadziej na uratowanie pastwa i
czci reform.
17. Kim by i czym si wsawi Stanisaw Hozjusz
Stanisaw Hozjusz w latach 1549 1551 biskup chemiski, a od 1551 r. warmiski. W 1561 r.
mianowany kardynaem. Przeciwstawia si idei utworzenia Kocioa narodowego. W 1564 r.
sprowadzi do Braniewa jezuitw i zainicjowa na ziemiach polsko-litewskich aktywn
kontrreformacj.
18. Kim by i czym si wsawi Stanisaw Leszczyski
Stanisaw Leszczyski krl elekcyjny (17041709 i 17331736). W 1705 r. zawar przymierze z
krlem szwedzkim zezwalajce Karolowi XII na utrzymywanie wojska w Polsce oraz na werbunek
onierzy. W kraju wybucha wojna domowa pomidzy zwolennikami Augusta II i Stanisawa
Leszczyskiego ("jedni od Sasa, drudzy od Lasa").
19. Kim by i czym si wsawi Stanisaw kiewski
Stanisaw kiewski polski magnat, hetman wielki koronny i kanclerz wielki koronny. Jeden z
wybitnych wodzw Rzeczypospolitej Obojga Narodw. Zwycizca w wielu kampaniach przeciwko
Rosji, Szwecji, Imperium Osmaskiemu i Tatarom, pisarz i pamitnikarz.
20. Kim by i czym si wsawi Stefan Czarniecki
Stefan Czarniecki jeden z najbardziej zasuonych polskich dowdcw XVII stulecia. By
wywodzcym si ze redniej szlachty hetman polny koronny karier wojskow rozpocz bardzo
wczenie. Bra udzia w wojnie ze Szwecj o ujcie Wisy oraz w tumieniu powstania
Chmielnickiego, jednak saw zyska w okresie potopu.
21. Kim by i czym si wsawi Tadeusz Kociuszko
Tadeusz Kociuszko genera, polski bohater narodowy. Walczy o niepodlego Stanw
Zjednoczonych, przyczyni si do zwycistwa pod Saratog (1777 r.), dowodzi w bitwie pod
Dubienk, na emigracji przygotowywa powstanie w kraju, w 1794 r. Najwyszy Naczelnik Si
Zbrojnych i zwycizca pod Racawicami. W tym samym roku broni Warszawy. Wyda uniwersa
poaniecki.
22. Kim by i czym si wsawi Tadeusz Rejtan
Tadeusz Reytan polski szlachcic, w 1773 pose wojewdztwa nowogrdzkiego na Sejm
Rozbiorowy w Warszawie. Jego bohaterski opr przeciw skonfederowaniu Sejmu Rozbiorowego
uznawany jest za jedn z ostatnich pozytywnych prb zastosowania liberum veto.
23. Kim by i czym si wsawi Wojciech Bartos
Wojciech Bartos polski chop, kosynier w czasie insurekcji kociuszkowskiej, chory
grenadierw krakowskich. Wzi udzia w insurekcji kociuszkowskiej, w bitwie pod Racawicami.
Odznaczy si w niej wielkim mstwem (zdoby dziao rosyjskie gaszc lont czapk), za co zosta
mianowany chorym; otrzyma take nazwisko Gowacki.
24. Krlowie elekcyjni od Henryka Walezego do Stanisawa Augusta Poniatowskiego

Henryk Walezy [1573-1574]

Stefan Batory [1576-1586]
Zygmunt III Waza [1587-1592]
Jan Kazimierz Waza [1633-1648]
Micha Korybut Winiowiecki [1669-1672]
Jan III Sobieski [1673-1696]
August II Mocny [1697-1704]
Stanisaw Leszczyski [1704-1706]
August III Mocny [1706 - 1730]
Stanisaw Leszczyski [1706-1730]
August III Sas [1733-1763]
Stanisaw August Poniatowski [1764-1795]

25. Krtka charakterystyka przyczyn, przebiegu i skutkw powstania kociuszkowskiego

tylko do sprawdzianu
Przyczyny:
kryzys gospodarczy po II rozbiorze
rewolucyjne wystpienia francuskie
niezadowolenie chopw i mieszczan po obaleniu postanowie konstytucji majowej
Przebieg (1794 r.):
marzec - ogoszenie w Krakowie aktu powstania
kwiecie - klska pod Racawicami
17-18 kwiecie - powstanie w Warszawie
czerwiec - klska pod Szczekocinami
czerwiec - zajcie Krakowa przez Prusakw
lipiec/sierpie - Warszawy i powstanie w Wielkopolsce
padziernik - klska pod Maciejowicami
listopad - kapitulacja Warszawy
Skutki:
III rozbir Polski,zaborcy chc wykrelenia Krlestwa Polskiego z map i pamici
upadek pastwa polskiego (dopiero po 123 latach Polska odzyskuje niepodlego)
represje o charakterze zemsty za zorganizowanie powstania, np. rze Pragi (chodzi o
dzielnic Warszawy)
emigracja
26. Krtka charakterystyka przyczyn, przebiegu i skutkw wojen Polski z Rosj, Szwecj i
Turcj w XVI i XVII w. tylko do sprawdzianu
27. Kto i kiedy jako pierwszy uy stwierdzenia liberum veto
Pierwszy raz stwierdzenia liberum veto uy pose Wadysaw Siciski w 1652 roku.
28. Mapa dotyczca Polski (lenna) i ssiadw (ich umiejscowienie) w XVII w. Bitwy, zmiany
terytorialne, pokoje rozejmy itp. tylko do sprawdzianu
29. Na czym polegaa egzekucja praw za panowania Zygmunta Augusta 3 przejawy
lustracja krlewszczyzn
dochodw na wojsko zacine (kwarciane)
odebranie magnaterii nieprawnie przetrzymywanych paszczyzn
30. Nazwa rzeki, ktra dzielia Europ w XVI w. pod wzgldem systemu gospodarczego

Rzek, ktra w XVI w. dzielia Europ na dwie strefy gospodarcze bya aba.
31. Opisz w kilku zdaniach ostatni wojn z zakonem krzyackim i jej konsekwencje
Dochodzi do niej w latach 1519-21, kiedy wielkim mistrzem zakonu jest Albrecht von
Hohenzollern. Wojn wypowiada Zygmunt I. Od ostatecznej klski zakon ratuje mediacja papieska
i cesarska, zostaje zawarty rozejm midzy walczcymi stronami. Albrecht nie chcia pogodzi si z
porak, ale wiedzia, e nie uzyska pomocy ze strony cesarza, dlatego zdecydowa si przej na
luteranizm i przeprowadzi sekularyzacj (zewiecczenie) pastwa zakonnego w Prusach. Podj
rwnie decyzj, e jako wiecki wadca, ksi pruski, zoy hod lenny Zygmuntowi Staremu.
Uroczysty hod odby si w 1525r. w Krakowie. Zawarto rwnie traktat krakowski, na mocy
ktrego przyszli wadcy Prus Ksicych mieli obowizek skadania hodu lennego krlom polski.
Dodatkowo ksita pruscy zobowizani zostali do udzielenia pomocy wojskowej polskiej stronie.
Ustalono take, e prawo dziedziczenia tronu naley si tylko Albrechtowi i jego rodzonym
braciom. W przypadku wyganicia pruskiej linii Hohenzollernw Prusy Ksice miay zosta
wczone do Krlestwa Polskiego.
32. Podaj dat unii lubelskiej, jaka nazwa pastwa obowizywaa po podpisaniu unii
Unia lubelska porozumienie pomidzy stanami Korony Krlestwa Polskiego i Wielkiego
Ksistwa Litewskiego zawarte 1 lipca 1569 na sejmie walnym w Lublinie.
W jej wyniku powstao pastwo znane w historiografii jako Rzeczpospolita Obojga Narodw ze
wsplnym monarch, herbem, sejmem, walut, polityk zagraniczn i obronn ale z zachowaniem
odrbnego skarbu, urzdw, wojska i sdownictwa.
33. Podaj rnic pomidzy gospodark folwarczno-paszczynian, a czynszow
gospodarka czynszowa chop paci panu czynsz za ziemie ktr uprawia.
gospodarka folwarczno-paszczyniana chop pracowa za darmo na polu pana
34. Podaj dat i postanowienia unii brzeskiej
Unia brzeska podpisana w 1596 r. w Brzeciu Litewskim. Byo to porozumienie pomidzy czci
duchowiestwa prawosawnego w Rzeczypospolitej a papiestwem. Na jej mocy prawosawni
zachowywali odrbno liturgiczn i organizacyjn, ale jednoczenie oddawali si pod
zwierzchnictwo papiea, zrywajc zwizek z innymi Kocioami wschodnimi.
35. Podaj dat oraz 5 postanowie konstytucji 3-go maja
Konstytucja 3 maja Ustawa zasadnicza uchwalona w 1791 roku.
Postanowienia:
zniesienie wolnej elekcji
zniesienie liberum veto
ograniczono rol senatu
ograniczono odrbno Korony i wielkiego Ksistwa Litewskiego
uznano chopw za cz narodu
w Polsce panowaa religia katolicka
36. Podaj dat oraz postanowienia konfederacji warszawskiej
Konfederacja warszawska okrelenie uchway podjtej 28 stycznia 1573 r. na sejmie
konwokacyjnym w Warszawie, zawierajcej postanowienia dotyczce zapewnienia swobody
wyznania szlachcie w Rzeczypospolitej.
Gwarantowaa bezwarunkowy i wieczny pokj midzy wszystkimi rnicymi si w wierze,
zapewniaa innowiercom rwnouprawnienie z katolikami i opiek pastwa.
37. Podaj dat oraz postanowienia pokoju w Karowicach

Pokj w Karowicach zosta podpisany nad Dunajem 26 stycznia 1699 roku.

Turcja zrzeka si m.in. Wgier, Dalmacji, Koczy 255 lat wojen Polski i Imperium Osmaskiego,
zapocztkowa przyjazne stosunki obu pastw w obliczu wzrostu potgi Austrii, Prus i Rosji.
38. Podaj dat oraz postanowienia statutw welawsko bydgoskich
Traktaty welawsko-bydgoskie - dwa ukady zawarte w 1657, w okresie najazdu szwedzkiego,
miedzy Polsk i elektorem brandenburskim, wadc Prus Ksicych Fryderykiem Wilhelmem
Hohenzollernem:
1. 9 wrzenia w Welawie Fryderyk Wilhelm zosta uwolniony od powinnoci lennych wobec
Polski, zyskujc, w zamian za zerwanie sojuszu ze Szwecj, pen suwerenno w Prusach
Ksicych,
2. 6 listopada Polska zawara z Fryderykiem Wilhelmem wieczyste przymierze, przekazujc
mu w lenno ziemi bytowsko-lborsk.
39. Podaj dat powstania oraz 3 podmioty sejmu walnego
Sejm walny powsta w 1493 roku. Skada si z trzech podmiotw:W
krla
senatu
izby poselskiej
40. Podaj daty 3 rozbiorw Polski oraz zaborcw
1. 1772 - Rosja, Austria, Prusy
2. 1793 - Rosja, Prusy
3. 1795 - Rosja, Austria, Prusy
41. Podaj dwie bitwy wojny w obronie konstytucji i ich dowdcw
pod Zielecami Jzef Poniatowski
pod Dubienk Tadeusz Kociuszko
42. Podaj postanowienia traktatu wiedeskiego z 1515 r.
Jagiellonowie postanowili o zwizkach dynastycznych z Habsburgami
Anna i Ludwik mieli polubi Ferdynanda i Mari wnukw cesarza Maksymilana
Trony Czech i Wgier w rkach Jagiellonw, natomiast po jej wyganiciu w rkach
Habsburgw
43. Polskie okno na wiat to Gdask
44. Postanowienia oraz data pokoju andruszowskiego
Rozejm andruszowski rozejm zawarty w 1667 roku w Andruszowie, koczcy wojn
Rzeczypospolitej z Carstwem Rosyjskim. Postanowienia:
Przyznawa Rosji zdobyte przez ni ziemie: smolesk, czernihowsk, siewiersk oraz
Lewobrzen Ukrain
Oddawa take pod jej panowanie na 2 lata Kijw wraz z przylegym okrgiem
Zaporoe miao stanowi polsko-rosyjskie kondominium
Obie strony zobowizay si rwnie do wsplnego wystpowania przeciwko Turcji.
45. Scharakteryzuj wydarzenia toruskie z 1724 r. i ich konsekwencje
Wydarzenia z 16 lipca 1724 r. w Toruniu, kiedy to doszo do zamieszek midzy miejscowymi
protestantami a katolikami, ktre zakoczone byo zdemolowaniem kolegium jezuickiego przez
protestantw. Nazywane rwnie tumultem toruskim.
Konsekwencjami tumultu toruskiego byy: prba wyrwnania praw katolikw i protestantw;

zyskanie przez wydarzenia toruskie rangi midzynarodowej; wykorzystanie sytuacji przez Augusta
II Mocnego jako pretekst do reform, a take przy polityce wewntrznej i zewntrznej; ostra reakcja
Prus i Anglii oraz Rosji, a take niezrealizowane plany inwazji w celu pomocy protestantom.
Poredni konsekwencj tumultu byo powstanie Rady Ewangelickiej skupiajcej wszystkich
protestantw o waniejszym statusie. Pocztkowo miaa ona zajmowa si jedynie sprawami
wyznaniowymi i szkolnictwa ludnoci protestanckiej. Jednak stosunkowo szybko rozszerzaa swoje
uprawnienia tak, e staa si rzeczywist wadz administracyjn w miecie.
46. Trzy inicjatywy krla z 1765 r.
utworzenie wieckiej szkoy Szkoa Rycerska
zacz dziaa pierwszy polski stay teatr Teatr Narodowy
powstay komisje dobrego porzdku (miay na celu uporzdkowanie finansw wikszych
miast)
47. W latach 1579 81 Batory wyprawi si przeciwko Rosji podaj nazwy trzech bitew
1. Poock
2. Wielkie uki
3. Pskw
48. Wymie 3 bitwy powstania kociuszkowskiego
1. pod Racawicami
2. pod Maciejowicami
3. pod Szczekocinami
49. Wymie 3 przedstawicieli stronnictwa hetmaskiego Sejm Wielki
1. Stanisaw Szczsny Potocki
2. Franciszek Ksawery Branicki
3. Seweryn Rzewuski
50. Wymie 3 przedstawicieli stronnictwa patriotycznego Sejm Wielki
1. Ignacy Potocki
2. Stanisaw Potocki
3. Adam Kazimierz Czartoryski
51. Wymie 4 artykuy henrykowskie
form wyboru krla jest tylko wolna elekcja
panuje tolerancja religijna
decyzje o wojnie i zwoaniu pospolitego ruszenia podejmuje sejm
prawo do rokoszu (wypowiedzenia posuszestwa krlowi)
bez zgody sejmu krl nie moe nakada podatkw
artykuy gwarantuj regularne zwoywanie sejmu
52. Wymie 4 pacta conventa
Pacta conventa zobowizania krla wobec szlachty, inne dla kadego krla.
Krl Henryk Walezy:
zbuduje na wasny koszt flot na Batyku
ureguluje na wasny koszt pastwowe i prywatne dugi Zygmunta Augusta
co roku wysya szlacht za granic aby j ksztaci
co roku wpaca do skarbu 40 tys. florenw
oeni si z krlowa Anna Jagiellonk
potwierdzi przywileje szlachty

53. Wymie dat oraz postanowienia pokoju w Oliwie

Pokj w Oliwie traktat pokojowy pomidzy Szwecj, a Rzeczpospolit podpisany 3 maja 1660 r.
w Oliwie koczcy potop szwedzki. Postanowienia:
Szwedzi zatrzymali wikszo Inflant
Szwedzi wymusili na Janie Kazimierzu zrzeczenie si pretensji do tronu szwedzkiego
Polska uznaa suwerenno Prus potwierdzajc traktaty welawsko-bydgoskie
Szwecja zobowizaa si dotrzymywa wolnoci handlu na Batyku
Szwecja zobowizaa si zwrci zrabowane archiwa i biblioteki
54. Wymie dwa postanowienia przywileju z 1496 r. korzystne dla szlachty
Statuty piotrkowskie z 1496 r. polepszay pooenie prawne szlachty w Polsce, nadajc jej rozliczne
przywileje:
zabraniay m.in. mieszczanom obejmowania urzdw i nadawania dbr
zezwalay szlachcie na wywoenie i sprowadzanie towarw bez ca
zabraniay chopom opuszcza wsie
55. Wymie po 3 towary, ktre byy importowane do i eksportowane z Polski
zboe
wdka
piwo
56. Wymie po 4 dziedziny wsplnej i osobnej polityki Polski i Litwy po 1569 r.
Wsplne: sejm, moneta, przywileje szlacheckie, polityka zagraniczna
Osobne: wojsko, skarb, urzd centralne, sdownictwo
57. Wymie po dwa postanowienia sejmu konwokacyjnego i koronacyjnego 1764 r.
Sejm konwokacyjny:
zniesienie liberum veto w sprawach podatkowych
zniesienie ce wewntrznych i wprowadzenie ca generalnego
zakazanie posom skadania przysig na instrukcje sejmikowe,
Sejm koronacyjny:
zatwierdzi reformy sejmu konwokacyjnego i konstytucje sejmu elekcyjnego
zachowa w mocy postanowienia pacta conventa Stanisawa Augusta Poniatowskiego
58. Wytumacz pojcie: bracia polscy
Bracia polscy Arianie nazwa wyznawcw zboru mniejszego pochodzca od Ariusza, teologa z
przeomu III i IV w., potpionego przez Koci za podwaanie dogmatu Trjcy witej.
59. Wytumacz pojcie czyj kraj tego religia podaj dat pokoju w Augsburgu
Czyja wadza, tego religia zasada przyjta na mocy pokoju augsburskiego, koczcego w 1555 r.
wojny religijne w Rzeszy Niemieckiej, ustalajca e wadca ma prawo narzuci swoje wyznanie
poddanym.
60. Wytumacz pojcie dualizmu w rozwoju Europy w XVI w
Dualizm gospodarczy podzia Europy na dwie strefy gospodarcze na wschd od aby
gospodarka folwarczno-paszczyniana; na zachd gospodarka kapitalistyczna.
61. Wytumacz pojcie dysydent
Dysydenci, innowiercy w Polsce XVI i XVII w. okrelenie wszystkich niekatolikw.
W tekcie konfederacji warszawskiej bya mowa o rozrnionych w wierze.

62. Wytumacz pojcie elekcji viviente rege

Vivente rege wybr krla za ycia jego poprzednika. Wg tej zasady dokonano m.in. wyboru na
tron polski Zygmunta II Augusta w 1529, za ycia jego ojca Zygmunta I Starego.
63. Wytumacz pojcie Familii
Familia nazwa wielkomagnackiego stronnictwa Czartoryskich oraz ich krewnych i
powinowatych z innych rodw, uksztatowanego pod koniec panowania Augusta II Mocnego.
64. Wytumacz pojcie interrexa
Interrex w Polsce przedrozbiorowej osoba zastpujca krla w okresie bezkrlewia. Urzd ten
prawnie po raz pierwszy stworzony zosta w 1572, po mierci Zygmunta Augusta.
65. Wytumacz pojcie KEN kiedy powstao
KEN Komisja Edukacji Narodowej - podlegy krlowi, pastwowy zarzd nad owiat w Polsce.
Pierwsza w Europie pastwowa instytucja owiatowa o charakterze odrbnego ministerstwa, ktrej
podlegay wszystkie szkoy od akademii do szk parafialnych, z wyjtkiem Szkoy Rycerskiej.
Powstaa w 1773 roku.
66. Wytumacz pojcie konfederacji barskiej data
Konfederacja barska zbrojny zwizek szlachty zawizany w 1768 roku w Barze na Podolu. Obja
swym zasigiem ziemie caej Rzeczypospolitej. Z jednej strony bya skierowana przeciwko Rosji i
jej ingerencji w sprawy polskie, z drugiej strony za przeciwko Stanisawowi Augustowi, ktrego
surowo oceniano za uparte szukanie u carycy wsparcia dla umiarkowanych reform wewntrznych.
67. Wytumacz pojcie konfederacji targowickiej
Konfederacja targowicka spisek magnacki zawizany w celu obalenia reform Sejmu
Czteroletniego i Konstytucji 3 Maja. Zwizana w 1792 roku w Targowicy by udowodni, e bya to
polska inicjatywa.
68. Wytumacz pojcie ksenofobia
Ksenofobia wrogo lub niech w stosunku do obcych.
69. Wytumacz pojcie monarchii absolutnej
Monarchia absolutna ustrj, w ktrym monarcha skupia w swych rkach peni wadzy; ustanawia
prawa, kieruje polityk pastwa, mianuje urzdnikw, a jednoczenie nie podlega ograniczeniom ze
strony organw przedstawicielskich spoeczestwa.
70. Wytumacz pojcie oligarchii magnackiej
Oligarchia to forma rzdw polegajca na sprawowaniu wadzy przez niewielka grup ludzi. Ludzie
Ci wywodzili si najczciej z arystokracji lub warstwy bogatych.
W polskiej praktyce politycznej pod koniec XVII w. powstaa forma rzdw rodw
monowadczych zwana oligarchia magnack. Wskutek wczenia do Rzeczypospolitej ziemi
Wielkiego Ksistwa Litewskiego ogromnie wzroso znaczenie magnaterii. Posiadaa ona olbrzymie
majtki ziemskie wraz z prywatnym wojskiem. Prowadzia niezalen polityk zagraniczn.
71. Wytumacz pojcie paszczyzny
Paszczyzna przymusowa praca chopa na rzecz pana (waciciela) wsi w zamian za prawo do
uytkowania chopskiego gospodarstwa.
72. Wytumacz pojcie praw kardynalnych
Prawa kardynalne zestaw zasad uchwalonych w 1768 roku przez sejm pod naciskiem Rosji.

Gwarantoway niezmienno ustroju Rzeczypospolitej (liberum veto, wolna elekcja, prawo szlachty
do wypowiadania posuszestwa krlowi i do wycznego piastowania urzdw) oraz
rwnouprawnienie dysydentw.
73. Wytumacz pojcie rokoszu, wymie dwa w historii Polski
Rokosz zbrojne wystpienie szlachty przeciw krlowi.
Rokosz Lubomirskiego
Rokosz Zebrzydowskiego
74. Wytumacz pojcie Sejm Wielki 0 najwaniejsze postanowienia (4)
Sejm Wielki sejm zwyczajny obradujcy w Warszawie w latach 1788 1792.
Najwaniejsze postanowienia:
zniesienie wolnej elekcji
zniesienie liberum veto
Rzeczpospolita miaa by odtd dziedziczn monarchi konstytucyjn
oddanie krlowi i Stray Praw (rzdowi) wadzy wykonawczej, pozostawienie wadzy
ustawodawczej w rkach sejmu
75. Za ktrego wadcy w Polsce wystpowao prawdopodobiestwo stworzenia kocioa
narodowego
Prawdopodobiestwo stworzenia kocioa narodowego w Polsce wystpio za panowania Zygmunta
Augusta.
W 1555 r. na sejmie pojawi si postulat, by wzorem Anglii przeksztaci polski Koci katolicki w
Koci narodowy. Idea ta spotkaa si z yczliwym przyjciem ze strony samego krla, a nawet
czci dostojnikw kocielnych.