Watykan (2) Bazylika w.

Piotra
Historia Bazyliki i wczeniejszego kocioa na jej miejscu
Bazylika Watykaska to niejako matka wszystkich kociow
chrzecijaskich. Stoi w miejscu mierci nie tylko apostoa w. Piotra i
w. Pawa, ale take tysicy tych wszystkich bezimiennych pierwszych
chrzecijan w Imperium Rzymskim, ktrzy w czasach cesarza Nerona i
pniejszych woleli umrze w mczarniach i upokorzeniu, ni wyprze
si swych przekona. Oryginaln picionawow bazylik zbudowano na
pocztku IV wieku w kilkanacie lat po Edykcie Mediolaskim
znoszcym nie tylko przeladowanie chrzecjan, ale uznajcym
chrzecijastwo za oficialn religi Cesarstwa. W tym samym czasie
matka cesarza Konstantyna, w. Helena, nadzorowaa w Palestynie
budow trzech innych wity. Z tej czwrki do dnia dzisiejszego
przetrwaa tylko, z pewnymi zmianami architektonicznymi, Bazylika
Narodzenie w Betlejem. Bazylik Konstantyna w Rzymie w IX w. Papie
Leon IV otoczy murem obronnym by chroni j przed grabie i
bezczeszczeniem. Ju w XV wieku papie Mikoaj V uzna e witynia
jest tak zrujnowana, e lepiej j rozebra i zbudowa now. Znany
architekt owych czasw Bernardo Rosselino dosta polecenie
opracowania planw i zbudowania nowego kocioa. mier papiea
zawiesia te plany na prawie dwa wieki.

Fronton bazyliki, kolumnada, obelisk

Dopiero w roku 1506 synny papie Juliusz II jeden z

najwikszych patronw i mecenasw sztuki, a rwnoczenie
najdzielniejszy onierz i wdz spord wszystkich papiey, nazywany
papieem wojownikiem nakaza zburzy wityni, bo grozio jej
niebezpieczestwo zawalenia na skutek usuwania si podoa. Poleci
w roku 1506 swemu architektowi, jednemu z najwikszych architektw
renesansu Donato Bramantemu, zbudowawanie nowej bazyliki na
planie krzya greckiego (cztery rwnej dugoci nawy ustawione w
formie krzya spotykajce si ze sob w rodku). Bramante nie
dokoczy dziea opracowania planw, obydwaj poegnali si z tym
wiatem niedugo po podjciu decyzji budowy bazyliki. Nastpca
Juliusza II Leon X nakaza swemu faworytowi Rafaelowi przej to
zadanie. Rafael nie by budowniczym, by malarzem, ale z pomoc
uczniw Bramantego prace powoli posuway si do przodu - Rafael
bardziej zajty by malowaniem apartamentw papieskich ni budow
wityni.
Gdy doszo do
najtrudniejszego
momentu budowy postawienia nad bazylik
kopuy - zatrudniono
Michaa Anioa,
najgenialszego obok
Leonarda da Vinci
czowieka renesansu.
Dotychczas budowano
do mae kopuy, bo
wiksze waliy si, a
powd by taki, e
umieszczone w centrum
kociow nie mogy by wspierane kolumnami czy pilastrami, to
zasaniaoby widok na otarz gwny, to rozbijaoby take jedno i
elegancj planu. Micha Anio przestudiowa sugestie Bramantego, to
mu nie wystarczao; wykorzystuje pomys Brunalleschiego, ktry
ptora wieku wczeniej wybudowa najwiksz w owych czasach
kocieln kopu nad duomo, czyli gwnym kocioem Florencji.
Pomys by genialny w swej prostocie: trzeba byo najpierw zbudowa
drewniane wsporniki w ksztacie kopuy, pokry z zewntrz dachem, ale
nie kamiennym, tylko z lejszej cegy, naoy od wewntrz zapraw,

po czym pokry j malowidami, freskami, mozaikami, itp. Ta kamienna

kopua do dzisiaj jest naobszerniejsz kopua ceglan na wiecie. Pracy
nad kopu w Rzymie powici Micha Anio reszt ycia. Zdy
zbudowa tylko drewniany szkielet kopuy, robot dokoczyli Domenico
Fontana i Giacomo della Porta. Micha Anio nie byby sob gdyby tylko
skopiowa kopu Brunalleschiego. Do osigni poprzednikw doda
kilka ulepsze i tak powstaa chyba najpikniejsza kopua kocielna
wszech czasw. Budow bazyliki dokoczono na pocztku XVII wieku.
Polecono Madernie, by powikszy koci, bo pka w szwach od
natoku pielgrzymw. Ten wyduy naw wejciow i tak plan bazyliki z
krzya greckiego sta si krzyem aciskim. Od frontu trzeba byo
przyozdobi koci. Tene Maderna wybudowa wspania fasad na
ktrej umieci posgi wybitniejszych papiey, dobudowano te portyk
z bramami wiodcymi do wityni, wszystko to ju w stylu barokowym,
bo taka ju wtedy bya moda. Jedna z tych bram jest przewanie
zamknita, to brama zwana Porta Sancta (wita brama) otwierana
tylko w wite Lata. Ostatnio otwarto j w roku 2000, nastpne
otwarcie nastpi w roku 2025. W dniu 18 listopada 1626 roku, to ponad
stuletnie dzieo najgenialniejszych budowniczych i artystw renesansu
zostao powicone przez papiea Urbana VIII. To ten sam papie, co o
mao nie pozbawi ycia Galileusza, nepota, nie przebierajcy w
sposobach by zachowa swoje posiadoci ziemskie. Podaj jako
ciekawostk, e wyda bull zabraniajc uywania tabaki pod kar
ekskomuniki, bo kichanie przypominao mu orgazm, a to ju prawdziwe
no, no! (Uwaga! Prosz nie uywa tabaki, bo ekskomunika nie zostaa
oficjalnie zdjta, i tak poprzez kichanie mona pozbawi si nieba!).
Zapocztkowa potny papiesko-kardynalski rzymski rd Barberinich.
Wieki pniej Benito Mussolini reaktywujc Pastwo Watykaskie lekk
rk da papiestwu jako podarek paac Barberinich w Castel Gandolfo.
Ale dzi to ju nie tylko paac, to dobrze prosperujca farma
zaopatrujca st papieski, stoy kardynaw rezydujcych w Watykanie
i innych jego mieszkacw, no i supermarket watykaski, w wysokiej
jakoci produkty jak wiey nabia, warzywa, kurczaki, owoce. Tej
zmiany dokona bardzo praktyczny pierwszy wadca nowego Pastwa
Watykaskiego papie Pius XI. Dokupi nawet kawa ziemi od zarzdu
miasteczka Albano, doczy do posiadoci paacowej i do dzi w cigu
lata papiee wypoczywaj wrd kurek, gsek, krwek spaceruj nie
tylko po parku, ale i po ogrodzie warzywnym.
Obecny wygld bazyliki

Wracam do tematu. Dugo bazyliki to 210 m., dugo

transeptu, czyli nawy poprzecznej, 137,5 m., szeroko nawy gwnej
27 m. jej wysoko 46 m. Wysoko wewntrzna kopuy 132,5 m. , jej
waga to 14 tysicy ton.To cigle najbardziej pojemny koci
chrzecijaski na wiecie, mieszczcy 60 000 ludzi. Po konsekracji
bazyliki najwikszemu budowniczemu Rzymu i jednemu z
najwspanialszych rzebiarzy, Gianlorenzo Berniniemu zlecono
zabudow placu przed ni. Pozostawi po sobie kilka wspaniaych
monumentalnych dzie take wewntrz bazyliki. Dwie rzeczy przed
ktrymi nawet najwiksi laicy, nie majcy ze sztuk nic wsplnego,
staj z otwartymi ustami przed jego baldachimem i mosinym
pozacanym tronem papieskim. To s ju szczyty sztuki barokowej. W
baldachimie kaprynie pokrcone bogato zdobione kolumny
przycigaj wzrok, sam baldachim (oczywicie nie z ptna!) elegacki,
kapicy ozdobnikami, fantazyjnie powywijany stojak krzya
wieczcego rzeb i posgi ludzkie s misternie wmontowane w to
cae bogactwo. Tron papieski, nazywany te tronem witego Piotra,
zdobi dwa eleganckie nagrobki, jeden z nich to dzieo take
Berniniego, to nagrobek wspomnianego Urbana VIII., tego co nie lubi
kichania.

Ciekawym zabytkiem bazyliki jest metalowa, odmienna od innych

posgw wityni rzeba w. Piotra, pochodzca z XIV wieku. Posta
siedzi na tronie, ubrana jest w bogat pofadowan szat, ale nogi ma
bose. Stopa jednej nogi wysunita do przodu jest tak scaowan przez
wiernych na przestrzeni kilku wiekw, e jej palce zlay si ze sob.
Cauj j przewanie kobiety, ktre nie mog zaj w ci. Dziesitki
razy bywaem w bazylice w. Piotra, za kadym razem co tam
niesamowitego czy cudownie piknego odkrywaem: a to wspaniay

pomnik w. Longina z dzid, te dzieo Berniniego, pomnik krlowej

Szwecji Krystyny Wazy, pomnik wnuczki Jana III Sobieskiego Marii
Klementyny Sobieskiej, jej ma krla Anglii Jakuba Stuarta i ich dwch
synw, jeden w szatach kardynalskich, a to grobowiec Klemensa XIII,
dzieo mego ulubionego rzebiarza Canovy, yjcego pniej, na
przeomie XVIII i XIX wieku. Jego geniusz porwnywalny jest nie tylko
do najlepszych rzebiarzy renesansu, ale nawet do dzie greckiego
Fidiasza. Kto mi nie wierzy, niech si wybierze do synnego muzeum
rzymskiego Borghese i przestudiuje znajdujc si w nim rzeb
Paoliny Borghese, siostry Napoleona.

Z setek rzeb przedstawiajcych postacie ludzi jakie widziaem,

najwspanialsz z nich jest dla mnie Piet Michaa Anioa w bazylice.
Sowo piet trudno przetumaczy na jzyk polski, atwiej na jzyk
angielski: jest to co, co w tym jzyku mona odda dwoma sowami:
pity i sorrow. Piet to malowido czy rzeba Matki Boskiej trzymajcej
zdjtego z krzya Chrystusa. Istnieje wiele dzie o tej tematyce, dzi kto
syszy to sowo, automatycznie myli o rzebie Michaa Anioa.
Stworzy j bdc jeszcze wtedy nikomu nieznanym 25-cioletnim
modziecem dla jednego z francuskich monsignorw. Ostatecznie
rzeba staa si wasnoci papiestwa. Matka Boska jest w pozycji
siedzcej, ma pikn twarz dwudziestolatki, smutn, ale nie

zrozpaczon, jej bogata szata jest fantazyjnie udrapowana wok jej

ciaa (pamitajmy, e to twardy marmur!), Chrystus umczony, nagi,
jedynie w opasce onowej, spoczywa na jej kolanach. Faktycznie w tej
rzebie syn jest starszy od matki. Dla Michaa Anioa czowieka o
bogatej, ale take nieco pogmatwanej psychice i wyobrani, kobieta
tylko moda moga by pikn. Ta dysproporcja wiekowa nikogo jednak
nie razi. Cao to absolutne pikno. Wystawaem przez Piet dugie
chwile w zachwycie. Widziaem ludzi, ktrzy moe nawet nie wiedzieli
wiele o sztuce, a ktrzy bardzo emocjonalnie odbierali rzeb.
Najczstsza reakcje to dugie wpatrywanie si w bezruchu z
przejciem, u niektrych widziaem zy. Ludzie wspczeni artycie
powoli odkrywali jego geniusz. Poczytkowo nikt nie chcia uwierzy, e
to rzeba nieznanego artysty. Zdenerwowany tym Micha Anio podpisa
rzeb i to jest jedyne jego dzieo podpisane literami - niektre inne
dziea podpisywa dyskretnie umieszczajc swoj twarz wrd twarzy
tumw ludzkich czy anielskich. Na szarfie widnieje ledwo dzi
widoczny napis: Michael Angelus Bonarotus Florentinus faciebat
(stworzy). 21 maja 1972 r. chory umysowo geolog Wgier Laszlo Toth
swoim narzdziem pracy - motkiem geologicznym - zaatakowa
rzeb wrzeszczc: Ja jestem Chrystusem! Szkody byy do due. Na
wiecie s cztery autoryzowane kopie rzeby: w Korei, Brazylii,
Australii i w Polsce. Polska replika z kocioa Matki Boskiej Bolesnej w
Poznaniu posuya jako wzr w procesie restauracji oryginau. Dzi
ladw szalestwa prawie nie wida, ale do rzeby nie mona si ju
zbytnio zbliy i dla bezpieczestwa jest ona powleczona szkem
akrylicznym.
Kolumnada Berniniego
Via della Conciliazione przed bazylik poszerza si przechodzc w
Plac Piusa X, a ten to niejako prg placu watykaskiego w. Piotra.
Zabudowa go w latach 1656-1667 rzebiarz i budowniczy wspomniany
Gianlorenzo Bernini. To plac owalny otoczony potn czterorzdow
kolumnad w stylu doryckim. W najszerszym miejscu plac ma 240
metrw. Uyto 284 masywnych kulumn. Cao kolumnady tworzcej
dwa portyki zwieczona jest attyk (element dekoracyjny budowli) na
ktrej ustawiono 140 posgw witych, w tym jednego Polaka
dominikanina, witego Jacka Odrowa. Kolumnada wyglda jak
wycignite rce w stron wiata. Ta symbolika bya chyba zamierzona
przez Berniniego, bo to byy czasy kontrreformacji, to niejako

wycignite rce Kocioa pragncego na powrt przygarn swoje

dzieci ktre pobdziy i od niego odeszy. Centralnym punktem placu
jest egipski obelisk z XIII wieku p.n.e. Znalaz si w Rzymie w I wieku
n.e. jako element zdobicy cyrk Kaliguli, zwany cyrkiem Nerona. W r.
1586 papie Sykstus V poleci architektowi Domenico Fontanie
opatrze go napisami w jzyku aciskim, zwieczy krzyem i ustawi
w miejscu w ktrym stoi do dzi. Dla Berniniego obelisk by punktem
wskazujcym rodek owalu. Doda do niego otaczajc go fontann.
Midzy bazylik i jednym z ramion portyku jest synna Spiowa Brama,
ceremonialny wjazd do Watykanu. Tu mona w kadej chwili popatrze
na stranikw czyli gwardzistw szwajcarskich, a gdy s w dobrym
humorze, zrobi sobie nawet z nimi zdjcie.

Panorama Placu w. Piotra

Plac czsto wypenia si tumem, a co jaki czas oczy wszystkich

zwrcone s na komin Kaplicy Sykstyskiej w oczekiwaniu kiedy
pojawi si biay dym, znak e kardynaowie wybrali spord siebie
nowego papiea. Tu odbywaj si wszystkie wiksze uroczystoci
papieskie, midzy innymi uroczystoci kanonizacyjne i beatyfikacyjne,
tu gromadz si ludzie w poudnie kadego dnia na Anio Paski i
bogosawiestwo papiea urbi et orbi (miastu i wiatu), tu w rody
odbyway si audiencje generalne naszego papiea, bo bazylika ju nie
potrafia pomieci tumw, tu 13 maja 1981 r Jan Pawe II zosta
postrzelony przez zamachowca i tu 8 kwietnia 2005 roku odbya si
jego uroczysta ceremonia pogrzebowa. Na tyme placu 27 kwietnia
2014 roku w czasie mszy kanonizacyjnej koncelebrowanej przez dwch
papiey, 150 kardynaw, 700 biskupw w obecnoci ponad
pmilionowego tumu wiernych zosta ogoszony witym.