Watykan (3) Muzea Watykaskie

Niewyobraalne bogactwo

Jedna z sal Muzew Watykaskich

W mikroskopijnym Pastwie Watykaskim (44 ha) znajduje si

najwiksze muzeum wiata. Owszem jest tam bazylika, ogrd,
rozgonia, supermarket, budynek rzdu, hotel, koszary gwardii
papieskiej i kilka innych budowli, to jednak wikszo terenu
zajmuj budynki muzealne. Jest kilka rnych obiektw muzealnych
w Watykanie, wic rzecz bardziej poprawn bdzie uywanie liczby
mnogiej: Muzea Watykaskie. By wyobrazi sobie wielko i
bogactwo zbiorw sztuki Watykanu powiem e, by obej wszystkie
zakamarki muzew trzeba przemaszerowa siedem kilometrw i by
powici kademu eksponatowi chwilk, potrzebne jest na to okoo
omiu lat. Prosz sobie wyobrazi mj szok, gdy si znalazem tu po
raz pierwszy. Dotychczas widziaem tylko muzea zamojskie i

lubelskie. Co za skok jakociowy i ilociowy! Oczywicie niewiele

skorzystaem z tej pierwszej wizyty. Po godzinie miaem kompletny
mtlik w gowie, mzg odmwi rejestrowania tego, co oczy widziay.
W Muzeach Watykaskich byem jeszcze kilka razy. Opracowaem
sobie metod zwiedzania: Posugujc si przewodnikiem typowaem
od dziesiciu do pitnastu objektw najbardziej godnych obejrzenia
w danej czci muzeum i na nich si koncentrowaem. Nie pieszc
si ogldaem je, szczeg po szczegle. Potem przechodziem do
szybko obok setek innych dzie sztuki zatrzymujc si na chwil
przy tych, ktre mi wpaday w oko. Gdy ju przestawaem
chon, wychodziem z muzeum, najczciej po czterech
godzinach.
Pocztki i historia muzew

Grupa Laokoona

Pocztki Muzew Watykaskich sigaj czasw dwu papiey:

stryja i bratanka z rodziny Della Rovere - Sykstusa IV i Juliusza II.
Pierwszy funkcjonowa w Watykanie pod koniec XV w., drugi
rozpocz swj pontyfikat na pocztku nastpnego wieku. Midzy
nimi rzdzi Kocioem i Pastwem Papieskim synny Aleksander VI
(Borgia). Byy to trudne czasy dla Kocioa. Papiee byli przede
wszystkim rzdcami wasnego pastwa, ca energi skupiali na
utrzymaniu zdobytych i zdobywaniu nowych terytoriw. Uywano
przy tym zdrady, przekupstwa, naduywano urzd papieski do
umacniania wadzy wieckiej. Koci bardzo si wtedy psu od
gowy. Serce zaczyna mnie bole, gdy myl o bucie, faszu,
przepychu jakim si otaczali i innych grzechach tych papiey jak
symonia, czyli kupczenia urzdami kocielnymi, utrzymywanie
kochanek, podzenie dzieci, kazirodztwo i krocie innych. Do tego
trzeba doda kupczenie odpustami, czyli ohydny proceder unikania
pieka czy czyca i za pienidze kupowanie sobie miejsca w niebie.
Przemylna i chwytliwa reklama i wtedy obowizywaa. Goszono e
w momencie brzku pienidzy w szkatuce, odpisane s
grzesznikowi lata mki pomiertnej, im goniejszy dwik , tym
wice lat jest odpisywanych. Zgorszenie tym wszystkim byo tak
wielkie, e na skutki nie trzyba byo dugo czeka: w kilka lat po
mierci Juliusza II, Marcin Luter zapocztkowa odchodzenie caych
pastw od katolicyzmu. Zrodzi si protestantyzm.
Ci sami papiee byli
rwnoczenie wspaniaymi
mecenasami sztuki. Dziki
nim Florencja i Wenecja
straciy prymat w tej
dziedzinie. Rodzina Della
Rovere bya biedn rodzin i
moe to byo jednym z
powodw, e obaj papiee o
tym nazwisku gromadzili z
wielk pasj co si dao. Ju
teraz golizna obrazw i rzeb

staroytnych nikogo nie razia, wic te znajdowane w opuszczonych

miejscach, wrzucone do rzeki, czy zakopywane po to, by nie
gorszyy maluczkich, byy odnajdowywane i zdobiy ogrody i
apartamenty papieskie. Inne kupowano, zabierano innym, tworzono.
Sprowadzano najlepszych architektw, budowniczych, rzebiarzy i
malarzy do Rzymu. W cigu kilkudziesiciu lat Rzym zmieni si nie
do poznania. Z polecenia Sykstus IV zbudowano kaplic nazwanej
od jego imienia Sykstysk. Juliusz II poleci budow nowoczesnej
Bazyliki Watykaskiej na miejscu bazyliki konstantyjskiej, ktr
zburzono, bo si rozpadaa na skutek osuwania si gruntu. W tym
samym czasie zaczto budowa budynek muzealny, bo ju nie byo
gdzie umieszcza cigle nabywanych eksponatw. Do dzi Muzea
Watykaskie maj najwspanialsz na wiecie kolekcj pomnikw i
popiersi greckich i rzymskich, a najcenniejsze z nich to Grupa
Laokoona, Nil, Tors Belwederski, Apollo Belwederski i dziesitki
innych, ktre byy kiedy wasnoci Juliusza II. Wspomniany tors to
ciao mskie z odtrcon gow, nogami i rkami. Dla zwyczajnego
widza to nic nadzwyczajnego; Micha Anio spdzi przed nim
godziny uczc si od mistrza greckiego szczegw budowy ciaa.
W cigu piciuset lat swego istnienia Muzea Watykaskie
miay wzloty i upadki. Dobudowywano nowe pomieszczenia, czono
je korytarzami, dzi te korytarze to te muzea pene eksponatw,
ich ciany s pokryte freskami. Najwiksz tragedi dla muzew
byo zajcie Rzymu przez Napoleona. Ten geniusz wojenny, ale
cigle jeszcze apodyktyczny, nieco dziki Korsykanin, zabiera co si
dao z okupowanych przez siebie krajw by ozdobi Pary, a
szczeglnie budowle przez siebie tam zainicjowane. Eksponaty
Muzew Watykaskich zaadowano na 500 wozw i przewieziono do
Parya. Po klsce Napolena Kongres Wiedeski ustalajcy now
map Europy, zwrci papiestwu cae Pastwo Kocielne z wyjtkiem
Benewentu i posiadoci we Francji, oraz nakaza zwrci wszystkie
skarby muzealne. Udao si odnale i odzyska 70% rzeczy
zrabowanych. Inne zostay rozproszone i pogubione. Papie lekk
rk te nieodnalezione, bo najczciej pochowane, eksponaty
podarowa Francji; powodem tego by brak miejsca na nie w

Watykanie. W czasie napoleoskim papiee Pius VI i Pius VII, oraz

kurator muzew, a rwnoczenie najwspanialszy z rzebiarzy
przeomu XVIII i XIX w. Antonio Canova, uzupenili braki. Na rzeczy
odzyskane trzeba byo zbudowa nowy pawilon zwany Braccio
Nuovo, nazwane pniej muzeum Chiaromontano, od nazwiska
rodowego papiea Piusa VII. Tene papie upokarzany przez cesarza
nie okaza si czowiekiem mciwym. Po upadku Napoleona jego wj
kardyna, matka i dwch braci znalazo schronienie w Rzymie.
Wspomniany wj by mionikiem sztuki. Dziki niemu Muzea
Watykaskie maj jedyny, cho niedokoczony, obraz najwikszego
geniusza ludzkoci Leonarda da Vinci (tak bowiem twierdz
wspczeni psychologowie, e to jedyny czowiek wszech czasw
ktrego IQ przekroczyo magiczna cyfr 200). Chodzi o obraz w.
Hieronima. Pocito go pi na kawaki, niektre pniej odzyskano z
wyjtkiem gowy i tuowia. Kardyna odkry t cz obrazu na zydlu
szewca rzymskiego, kupi zydel za grosze, poskadano wszystko do
kupy i tak to ten cenny obraz zmartwychwsta.
Malarstwo religijne

Dysputa o Najwitszym Sakramencie, fresk Rafaela

Najduej na swj pawilon musiao czeka malarstwo religijne.

Dopiero w roku 1932 zbudowano pawilon zwany Pinakotek.
Pozbierano obrazy z rnych zaktkw Watykanu, sprowadzono
niektre z Paacu Kwirynalskiego, (dzi siedziby gowy pastwa
Woch, dawniej rezydencji papiey, gdy Paac Watykaski sta si
dla nich za ciasny). Transport wielkiego obrazu Rafaela do Pinakoteki
by w swoim czasie jedn z ciekawszych sensacji medialnych
sezonu. Dzi Pinacoteca Vaticana jest najwikszym muzeum
obrazw o tematyce religijnej na wiecie. Artyku ten nie jest
przewodnikiem po muzeach, tu tylko moja maa rada: przechodzc
koo tysicy malowide radz zatrzyma przed obrazami Rafaela,
najelegantszego, moim zdaniem, malarza redniego renesansu,
take przed dzieami Caravaggia. On swoj oryginaln technik
malarsk, a szczeglnie gr wiatocieni, pchn malarstwo w now

er baroku. Eleganckie i bogate kompozycyjnie i kolorystycznie

obrazy Tycjana robi ogromne wraenie na kadym. Radzibym
obejrze jego Zdjcie z krzya i porwna do obrazu o tej samej
nazwie Caravaggia. Obrazy Fra Fillippo Lippi przycigaj tumy. To
najwikszy kolorysta renesansu, ktrego obrazy skrz si cudownie
dobranymi kolorami, jak choby obraz Koronacji Matki Boskiej. A
dziw, e ten czowiek o bardzo bogatym, awanturniczym i
chaotycznym yciu, mimo e by zakonnikiem, potrafi tak bardzo
si skupi, by wznie na takie wyyny sztuki.
Inne mniejsze muzea i Biblioteka Watykaska
Zmczeni ogldaniem greckich i rzymskich pomnikw i setek
eksponatw religijnej sztuki renesansowej, moemy zajrze na
Watykanie do Muzeum Etruskiego, Muzeum Egipskiego, Muzeum
Misyjno-Etnologicznego, a nawet do zbiorw dawnej broni. S te
zbiory arrasw, dawnych map wymalowanych na cianach technik
fresku. Biblioteka Wytykaska to te muzeum. Poza oryginaami
dokumentw historycznych, tysicami bezcennych biaych krukw,
jest to miejsce przechowywania jeszcze do koca
nieskatalogowanych rnych obiektw, najczciej darowiz dla
papiey. Gdy zwiedzaem Bibliotek Watykask w gronie
profesorw (udao mi si jako wcisn si w to dostojne grono),
kustosz biblioteki by tego dnia wprost rozanielony. Odkry wanie
wielki i ciki naszyjnik, darowizn dla papiea Klemensa VII od
krla Anglii Henryka VIII. Kustosz zakada go nam na szyje a si
czowiek przygina pod ciarem. By to zacznik do proby krla
o rozwd z pierwsz on Katarzyn Aragosk, bo zagustowa w
siostrach Boleyn, bardziej w modszej Annie, ale ona postawia
warunek, e musi by krlow, by mia dostp do jej oa. Papie
dar przyj, (ktby nie przyj - to wielokilogramowe zote cacko
wyoone setkami diamentw, rubinw i innych kamieni
szlachetnych), ale rozwodu nie da.
Wspaniaym miejscem sztuki renesansowej i
wczesnobarokowej jest Kaplica Sykstyska. Dzieem sztuki jest
take Paac Watykaski. Apartamenty Borgiw (ojca papiea, jego

syna i crki), a jeszcze bardziej Juliusza II s wypenione

przepiknymi freskami. Najwicej jest dzie Rafaela, do ktrych
nale jego synne Stanze. Juliusz II poleci kilku malarzom
upikszy swe apartamenty. Po przegldzie tak bardzo spodobao
mu si dzieo Rafaela, e kaza inne oddrapa i zamalowa i jemu
zleci wykonanie caoci zamwienia.

Sobieski pod Wiedniem Matejki w Muzeach Watykaskich

Dla Polakw specjalnie wan jest Sala Sobieskiego. Jest tam
wielki obraz Jana Matejki przedstawiajcy Jana Sobieskiego po
zwycistwie wiedeskim. Sobieski podaje ksidzu, swemu
wysannikowi do Rzymu, list do papiea skadajcy si z czterech
sw - to o jedno sowo wicej ni w lakonicznym licie Cezara do
Senatu Rzymskiego po zwycistwie nad Germanami. (Zoliwy
powiedziaby, e si Sobieski rozgada!). Tekst listu: Veni, vidi, Deus
vicit (Przybyem, zobaczyem, Bg zwyciy). Obraz ten podarowa
Matejko papiestwu w dwusetn rocznic tryumfu wiedeskiego.