Szkoa Tartusko Moskiewska

nieformalna grupa badaczy, dziaajca mniej wicej w l. 1960-1990

Grupa jednoczya przedstawicieli rnych dziedzin wiedzy humanistycznej (historykw i teoretykw literatury, lingwistw, filozofw, historykw,
etnografw, teoretykw sztuki, psychologw i neurofizjologw), ktrzy w metodzie semiotycznej dostrzegli szans poczenia wysikw,
zmierzajcych do bardziej integralnego ujcia fenomenu kultury.
Wedug ich koncepcji orodkiem kultury jest jzyk naturalny. W stosowanej przez ten krg terminologii stanowi on prymarny system modelujcy,
zawierajcy pewien globalny, "zdroworozsdkowy" obraz (model) wiata. Uprzywilejowana rola jzyka naturalnego wynika z faktu, e jest on
najbardziej rozwinitym (to "system systemw") i najbardziej uniwersalnym rodkiem komunikacji. Jzyk naturalny (etniczny) stanowi wzr
systemowoci dla pozostaych systemw kultury takich, jak mitologia, religia, sztuka, nauka. Wymienione dziedziny kultury s charakteryzowane
jako "wtrne systemy modelujce" w tym sensie, i s niejako nadbudowane na jzyku naturalnym lub wzoruj si na nim w swojej budowie i
dziaaniu.
/Wikipedia/
Gwni przedstawiciele:
Juriij otman 1922 - 1993
Borys Uspieski 1937 -----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Pawe Rojek Semiotyka solidarnoci
Systemy znakowe
-Elementy kultury odtwarzaj rzeczywisto we waciwym dla siebie sposobie wedug swojego kodu. aden kod nie jest w stanie dokadnie
odwzorowa rzeczywistoci ograniczenie kodu.
-Kultura zbir tekstw i regu ich generowania. Do tego potrzebuje elementw znaczcych i zasad ich przetwarzania.
-Trwanie kultury: trwanie tekstw, regu lub obu.
-Zaoenie: traktowanie kultury jako jzyka pozwala na zastosowanie metodologii semiotycznej do analizy.
-Zastosowanie pozwala rwnie wczy: dyskurs, ideologie, paradygmaty itd. Pod wsplny koncept systemu znakowego.
-Systemy maj podwjne denie: do integracji, do adekwatnoci do rzeczywistoci (nie jest uzasadnione dlaczego)
-akomodacja = denie do integracji
-asymilacja = denie do adekwatnoci do rzeczywistoci
-Midzy tymi dwoma dochodzi do napi. Im bardziej akomodacyjny tym mniej asymilacyjny i vice versa
-Systemy znakowe okrelaj co jest prawdziwe, a co faszywe, ale Prawda i Fasz s poza systemem, w opisywanej rzeczywistoci
-aden system nie jest w stanie opisa caej prawdy
systemy binarne i tetrarne
-Panowie posuguj si terminami jzykoznawstwa Louisa Trolle Hjelmsleva.
-Plan wyraenia = znaczce
-plan treci = znaczone
-zarwno plan wyraania jak i treci maj charakter systemowy
-przedstawione typy kultur to typu idealne narzdzia do analizy
Podzia jzykw w zalenoci od tworzenia znaczenia:
system
binarny

tetrarny

przekodowanie

wewntrzne

zewntrze

Tworzenie znacze

'wytwarzane' z samego systemu

brane spoza systemu

Tworzone znaczenia

syntagmatyczne

paradygmatyczne

przykad

Logika formalna

system nazw barw

nastawienie

Dedukcyjno wewntrzsystemowa

Modelowanie rzeczywistoci

Rozpoznanie ograniczenia
swojego kodu

Nie

Tak

Dopuszczenie moliwoci innych

punktw widzenia

Nie

Tak

denie

Wewntrzna spjno

obiektywno

Tworzenie wiata

Przeksztacanie istniejcego obrazu

Szukanie zwizku z rzeczywistoci

akomodacja

asymilacja

W terminologii Geertza

Modelowanie dla czego

Modelowanie czego

semantyka

Relacje semantyczne definiowane przez

syntaktyczne

Semantyka pochodzi 'z zewntrz'

'zagroenia'

Dostosowanie rzeczywistoci do modelu

Dostosowanie modelu do rzeczywistoci

charakter
Idealistyczny
realistyczny
-Znaczenie: korelacja systemw znaczcych i znaczonych.
-Podzia jest wzgldny to co teraz jest treci moe by wyraeniem w innym kontekcie
-Oba systemy zazwyczaj wystpuj razem, ale w rnych proporcjach
-Gwny problem systemu z przekodowaniem wewntrznym pochodzi z twierdzenia Goedla nie mona udowodni poprawnoci adnego systemy
posugujc si jedynie elementami w nim zawartymi, aden system aksjomatyczny nie moe modelowa caej rzeczywistoci.
Wewntrzny i zewntrzny punkt widzenia
Cztery poziomy zrnicowania punktw widzenia ze wzgldu na:
1.charakterystyki czasowo-przestrzennej: zrnicowanie ze wzgldu na 'gdzie' i 'kiedy'
2.plan psychologii: zrnicowanie ze wzgldu na subiektywny odbir/ narracj
3.plan ideologii: zrnicowanie ze wzgldu na ideologiczny stosunek do sytuacji, podzia na narracj homofoniczn (jednostronn) i

polifoniczn ( wielostronn)
4.plan frazeologiczny: zrnicowanie ze wzgldu na jzyk uyty
Punkt widzenia czsto determinuje stylistyk i frazeologi. Wynikiem mog by rne rodzaje narracji:
-Zewntrzny punkt widzenia w narracji subiektywny, brak penej wiedzy o opisywanej rzeczywistoci systemy binarne
-Wewntrzny punkt widzenia w narracji 'obiektywny', ujcie 'znikd', 'umowno' narracji mona zauway tylko z innego punktu
widzenia systemy tetrarne
orientacja na wyraenie i orientacja na tre
podzia kultur ze wzgldu na stosunek planu wyraania do planu treci:
Kultura nastawiona na
wyraenie

tre

zwizek midzy znaczcym, a znaczonym jest

konieczny

Konwencjonalny

Zwizek znaku i znaczenia

jeden znak = jedno znaczenie,

jedno znaczenie = jeden znak

Jedno znaczenie moe by wyraone przez

wiele znakw i vice versa

moliwoci tumaczenia na inny jzyk

Nie jeden prawidowy jzyk

tak

Dopuszczenie innych modeli rzeczywistoci/

punktw widzenia

nie

tak

Zasadnicze znaczenie

cise posugiwanie si elementami znaczcymi cise posugiwanie si reguami, brak

- rytualizacja
rytualizacji

Moliwoci wyraenia danej treci

Jedno

wiele

Synonimia i homonimia

Nie

tak

charakter

kanoniczny

reguowy

Tworzenie nowych tekstw

Nowe teksty powstaj przez przekodowanie

starych, nowe musz si zgadza z kanonem

Nowe teksty wytwarzane zgodnie z regu, brak

kanonicznoci, otwarto na nowe znaczenia

zorganizowanie

Substancjalne

proceduralne

Przykad ze wzgldu na tworzenie tekstw

redniowieczna nauka

Nowoytna nauka

Charakter opozycji kultura wasna-obca

Prawidowa-nieprawidowa

Uporzdkowana-nieuporzdkowana

To co nie naley do wasnej kultury to

Antykultura

Nie-kultura

Nastawienie do innych

'kto nie z nami ten przeciw nam'

'kto nie przeciw nam ten z nami'

Rwnie:
'nie z nami, nie przeciwko nami'
'nie przeciwko nam, nie z nami'

Elementy neutralne

Nie

Tak

Obce kultury to

Jedna antylkultura

Wiele nie-kultur

Wartociowanie kultur

Cakiem dobra i prawdziwa w kadym aspekcie Stosunkowo dobra i prawdziwa nasza,

nasza,
czciowo dobre, ze, prawdziwe i faszywe cakiem za i faszywa - obce
obce

Przykad ze wzgldu na opozycje

Prawosawie dusza idzie albo do nieba, alb do Katolicyzm dusza idzie do nieba, pieka, albo
pieka
czyca

Elementy znajdujce si w rnych kulturach

mog by prawdziwe

Nie

Tak

Wadliwy znak oznacza

jego przeciwno

niewaciwe zastosowanie regu - nic

Prawdziwo twierdze

Wasne -wycznie prawdziwe

obce wycznie faszywe
nie mona wyrazi prawdy w innym jzyku

Prawdziwe i faszywe i tu, i tam

Stosunek do dyskusji

Zwalcza

wspomaga

Co jest znakiem

Wszystko

Tylko to co domylnie zostao uznane za znak;

znaczna cz rzeczywistoci nie ma charakteru
znakowego

Mediacje z innymi kulturami

Nie

Tak

Zestawienie: systemy binarne i tetrarne

-przedstawione podziay cz si ze sob
-przekodowanie wewntrzne = orientacja na perspektyw = znaczenie tworzone przez korelacj systemu z planem wyraenia = systemy binarne
-przekodowanie zewntrzne = orientacja na tre = znaczenie tworzone przez zwizek plany wyraenie z planem treci (rzeczywistoci) = systemy
tetrarne
systemy binarne aprioryzm, monizm, dychotomizacja rzeczywistoci