KHOLOS

CHEMIA
dr Ewa Drod
Wydzia Inynierii Materiaowej i Ceramiki
Katedra Chemii Nieorganicznej
dr Ewa Drod
Wykad z chemii dla studentw Inynierii rodowiska WGGiI
KONTAKT:
BUDYNEK B6 antresola p. 116

Konsultacje: roda 10.30-12.00
E-mail:
UPL haso: ED_2015

Program przedmiotu:
http://syllabuskrk.agh.edu.pl/
dr Ewa Drod
CHEMIA
LABORATORIUM
WYKADY
EGZAMIN
WICZENIA
Zaliczenie 3
Treci z wykadu
+ zadania
(pisemny - 10 pyta/zada)
Ocena kocowa = 0,2 x rednia ocena wicze + 0,2 x rednia
ocena laboratorium + 0,6 x rednia ocena egzaminu
dr Ewa Drod
WYKADY
3 x 45min (przerwa 10 min.)
Ostatni tydzie semestru:
18.01
PON.
25.01
19.01
WT.
26.01
x14
20.01.
R.
21.01
CZW.
22.01
PT.
WYKAD
WYKAD
WYKAD???
27.01
..
23.01
SOB.
24.01
NIEDZ.
..
LAB. ??
WICZENIA RACHUNKOWE - 7 x 90 min.

LABORATORIUM - 7 x 90 min.
dr Ewa Drod
RDA CHEMII - STAROYTNO:
ok. 7000 p.n.e.
Wytapianie metali z rud, wyrabianie naczy ceramicznych,

barwienie tkanin, prowadzenie fermentacji, mumifikacja
Filozofia przyrody
woda, powietrze, ziemia, ogie
ALCHEMIA
. ok. 500 p.n.e. ..do ok. 1700
Kamie filozoficzny
Demokryt z Abdery (V-IV w. p.n.e.) pierwsza teoria atomistyczna
materii PIERWIASTEK
CHEMIA NOWOYTNA The

sceptical chemist 1661
dr Ewa Drod
ALCHEMIA
Poszukiwania kamienia filozoficznego, eliksiru
ycia i panaceum
Alchemicy wprowadzaj podstawowe operacje
chemiczne:
PRAENIE KRYSTALIZACJA TOPIENIE
SPALANIE
Wyodrbnili szereg substancji:
kwasy mineralne (siarkowy, azotowy, solny), wod
krlewsk, zwizki rtci, fosfor, antymon, bizmut i
arsen oraz alkalia uzyskiwane przez ugowanie
popiow rolinnych
PARACELSUS
SDZIWJ
Pierwszy podrcznik chemii

dr Ewa Drod
Andreas Libavius
1597
CHEMIA NOWOYTNA
Robert Boyle 1661
Antoine Lavoisier 1783

(niezalenie Michai omonosow 1756)
John Dalton pocz. XIX w.
Dmitrij Mendelejew 1870
(Lothar Meyer)
Ernest Rutherford 1911
Pierwiastki -trwae,
Niels Bohr 1914
proste substancje
nie dajce si
dr Ewa Drod
rozoy na skadniki Wykad z chemii dla studentw
Inynierii rodowiska WGGiI
Chemia nowoytna jest nauk:

o substancjach, ich waciwociach, oraz
przemianach fizycznych i chemicznych jakim
te substancje ulegaj
o warunkach wpywajcych na kierunek,
szybko i zasig tych przemian
o efektach energetycznych przemian
o stosunkach ilociowych mas substancji

biorcych w nich udzia
dr Ewa Drod
Podstawowe pojcia
i prawa chemiczne
dr Ewa Drod
Tales z Miletu (VI w. p.n.e.)

"Wszystko jest z wody, z wody powstao i z wody si
skada"
Demokryt z Abdery (V/IV w. p.n.e.)
podstawow jednostk materii s atomy (atomos (gr.)
niepodzielny): wieczne, rozmaite pod wzgldem
ksztatu, wielkoci, znajduj si w cigym ruchu.
Arystoteles (IV w. p.n.e.)
uwaa, e wiat zbudowany jest z czterech elementw:
ziemi, powietrza, ognia i wody.
Robert Boyle (XVII w.)
twierdzi, e materia zbudowana jest z malutkich
elementw, niepodzielnych, o duej twardoci
i niezniszczalnych
dr Ewa Drod
John DALTON
Udokumentowana teoria atomistyczna

1803r
Dalton
podsumowa
wczeniejsze
dowiadczenia Boylea, Lavoisiera, Prousta
oraz wasne badania
1. Pierwiastek to substancja, ktrej adnymi znanymi sposobami

nie mona rozdzieli na substancje prostsze. Pierwiastki
skadaj si z trwaych i niepodzielnych czstek (atomw).
2. Kademu pierwiastkowi odpowiada inny atom.
3. Zwizki chemiczne powstaj przy czeniu si atomw ze sob.
4. Pierwiastki zachowuj identyczno w reakcjach chemicznych.
dr Ewa Drod
Waciwoci atomw
Wielko
T. Young (pocztek XIX w.) na podstawie bada napicia
powierzchniowego wody obliczy, e jej skadniki musz
mie rozmiary okoo 10-10 m
Masa
J. Dalton (1803) wprowadzi pojcie mas atomowych.
Przyj mas atomu najlejszego znanego pierwiastka,
wodoru, za 1 i do niej odnosi masy innych atomw, na
podstawie przebiegu reakcji chemicznych.
dr Ewa Drod
Atomy nie s niepodzielne!

Promienie katodowe
Zaobserwowane w 1859 r. w rurze z
rozrzedzonym gazem i elektrodami.
W 1897 potwierdzono, e to
strumie ujemnie naadowanych
czstek (elektronw).
Rura Geisslera
Dowiadczenie Rutherforda
Wnioski: due obszary w folii s

puste, a masa atomw skupiona jest
w maej objtoci o dodatnim
adunku: koncepcja jdra
atomowego (1911 r.).
dr Ewa Drod
folia zota
ATOM
rednica ok. 10-10 m

masa 10-27 10-25 kg
podstawowy element budowy materii
nie zmienia si w reakcjach chemicznych
najmniejsza czstka rozrniana metodami
chemicznymi
skadniki atomu: dodatnie jdro atomowe
i ujemne elektrony
dr Ewa Drod
ATOMY
10-10 m
..gdzie tu znajduje
si Z elektronw..
dodatnie jdro 10-15 m

o adunku +Z|e|
dr Ewa Drod
PODSTAWOWE POJCIA CHEMICZNE

ATOM najmniejsza czstka pierwiastka chemicznego
Budowa atomu jdro + elektrony
Budowa jadra protony + neutrony (NUKLEONY)
(J. Chadwick!!)
JON atom lub grupa atomw obdarzona adunkiem
elektrycznym (KATIONY, ANIONY)
PIERWIASTEK CHEMICZNY zbir atomw o
jednakowej liczbie protonw w jdrze
Symbol pierwiastka:
dr Ewa Drod
A
Z
LICZBA ATOMOWA liczba protonw w jdrze
LICZBA MASOWA liczba nukleonw w jdrze

NUKLID atom pierwiastka okrelony
przez liczb atomow Z
i liczb masow A
IZOTOPY nuklidy o takiej samej liczbie atomowej Z

1
1
2
1
3
1
H H H
IZOBARY nuklidy o takiej samej liczbie masowej A

50
22
dr Ewa Drod
Ti , 50
V
23
Przykady
Zad. 1. Zidentyfikuj izotop, ktrego atomy maj:
a)
74 neutrony, 53 protony
b)
125 neutronw, 82 elektrony
Zad. 2. Zapisz symbol jonu izotopowego, ktry zawiera:
a)
30 neutronw, 26 protonw, 24 elektrony
A
Z
b)
18 neutronw, 17 protonw, 18 elektronw
Zad. 3. Podaj liczb protonw, neutronw oraz nukleonw
wystpujcych w atomach/jonach:
65
a ) 30 X
32
b)16
X 2
dr Ewa Drod
ZWZEK CHEMICZNY substancja zoona z dwch

lub wicej pierwiastkw, ktrych atomy wystpuj w
okrelonym stosunku liczbowym i poczone s ze
sob za pomoc wiza chemicznych
CZSTECZKA ukad co najmniej dwu atomw
poczonych wizaniem (wizaniami) chemicznymi.
WIZANIE CHEMICZNE oddziaywanie pomidzy
atomami prowadzce do powstawania si o
charakterze przycigajcym, ktre s wynikiem
zmian struktury elektronowej ukadu atomw
tworzcych czsteczk.
dr Ewa Drod
Dmitrij MENDELEJEW
1869 Rosja
prawo
okresowoci
waciwoci pierwiastkw s
okresowo zalene od ich liczb
atomowych
Mona uoy tablic pierwiastkw, kierujc si
nastpujc regu:
Ustawiamy pierwiastki w cig rosncych liczb atomowych,
a nastpnie cig ten zawijamy tak, aby pierwiastki o
podobnych waciwociach chemicznych znalazy si w tych
samych kolumnach
dr Ewa Drod
dr Ewa Drod
UKAD OKRESOWY
wersja wspczesna
H
3
Li
11
Na
19
K
37
Rb
55
Cs
87
Fr
58
Ce
90
Th
He
5
Be
12
13
Mg
20
Ca
38
Sr
56
Ba
88
Ra
59
Pr
91
Pa
Al
21
Sc
39
Y
57
La
89
Ac
60
Nd
92
22
Ti
40
Zr
72
Hf
104
Rf
61
23
V
41
Nb
73
Ta
105
Db
62
Pm Sm
93
Np
94
24
Cr
42
Mo
74
W
106
Sg
63
Eu
95
25
Mn
43
Tc
75
Re
107
Bh
64
Gd
96
26
Fe
44
Ru
76
Os
108
Hs
65
Tb
97
Pu Am Cm Bk
27
Co
45
Rh
77
Ir
109
28
Ni
46
Pd
78
Pt
110
29
Cu
47
Ag
79
Au
111
30
Zn
48
Cd
80
Hg
31
Ga
49
In
81
Tl
112
Dy
98
Cf
67
Ho
99
Es
68
Er
100
69
Fm Md
14
Si
32
Ge
50
Sn
82
Pb
Uuq
70
Tm Yb
101
114
Mt Uun Uuu Uub

66
102
No
dr Ewa Drod
71
Lu
103
Lr
N
15
P
33
As
51
Sb
83
Bi
O
16
S
34
Se
52
10
F
17
84
Po
18
Cl
35
Ar
36
Br
53
Te
Ne
Kr
54
I
85
At
Xe
86
Rn
Wspczesne pojcie masy atomowej
Masa atomowa:
masa atomu wyraona w jednostkach masy atomowej
(j.m.a.) (u)
6 protonw + 6 neutronw
1
1u
masy atomu
12
1u 1, 6601027 kg
12
6
C
6 protonw
Pierwiastek moe zawiera atomy rnice si mas

atomow, czyli izotopy, dlatego wprowadzono pojcie
redniej masy atomowej M pierwiastka, ktr wyznacza
si na podstawie procentowych zawartoci izotopw.
dr Ewa Drod
Przykad
Oblicz mas 10 czsteczek tlenku wgla(IV): 12C16O2.
16O - 15,9949 u
12C - 12,0000 u
Rozwizanie:
Masa 10 czsteczek 12C16O2 w jednostkach masy atomowej:
10 (12,0000u + 2 15,9949u) = 439,898 u
Masa 10 czsteczek 12C16O2 w gramach:
439,898 u 1,660510-24 g = 7,304510-22 g
dr Ewa Drod
rednia masa atomowa litu MLi

skad izotopowy litu:
7,1%
M6Li=6,01
92,9%
M7Li = 7,01
7,1
92,9
M Li
6, 01
7, 01 6,94 j.m.a.
100
100
rednia masa atomowa pierwiastka jest redni waon
obliczon na podstawie jego skadu izotopowego
dr Ewa Drod
UKAD OKRESOWY
rednie masy
atomowe
dr Ewa Drod
Przykad
Oblicz redni mas atomow chloru, wiedzc e pierwiastek
ten posiada dwa izotopy 35Cl i 37Cl o masach atomowych
34,9689 u i 36,9659 u, a zawarto 35Cl wynosi 75,77%.
Rozwizanie:
% 35Cl = 75,77
MCl
% 37Cl = 100 - 75,77 = 24,23
75,77
24, 23
34,9689
36,9659 35, 4528
100
100
dr Ewa Drod
Definicje:
CZSTECZKA - ukad co najmniej dwch atomw
poczonych wizaniem chemicznym
Masa czsteczkowa
jest sum rednich mas atomowych atomw
wchodzcych w skad czsteczki
MH2O = 2MH + MO = 21,008+15,999=18,015

dr Ewa Drod
Definicja mola i masy molowej

1 mol to ilo substancji, ktra zawiera tak
sam liczb czsteczek lub atomw jaka
zawarta jest w 12 gramach 126 C
NA =
6,0221023
liczba
Avogadro
Masa molowa jest to taka ilo gramw substancji,

ktra jest rwna liczbowo jej masie atomowej lub
czsteczkowej
dr Ewa Drod
Jak wyobrazi sobie t liczb?

liczba Avogadro
NA= 6,0221023
ostatnia osoba w szeregu zobaczy wiato po....
300 milionach lat

dr Ewa Drod
Masy atomw
i czsteczek
1 mol substancji zawiera NA = 6,0221023 czsteczek
(atomw) i ma mas (w gramach) rwn liczbowo jej masie
czsteczkowej (atomowej) M
zatem masa atomu (czsteczki) wynosi:
mcz(a )
NA
1 M 100000
10-27 kg < mcz(a) < 10-22 kg
dr Ewa Drod
PPrzykad
Jaka jest masa atomu tlenu 16O?
MO
15,9949 g
23
mO
mO
2, 656 10 g
23
NA
6, 022 10
Jaka jest masa czsteczki wody?
m H2O
M H2O
NA
m H2O
M H2O
NA
(2 1, 01 16, 00) g
23
2,99
10
g
23
6, 022 10
dr Ewa Drod
REAKCJE CHEMICZNE
to procesy, ktre prowadz do zrywania i/lub
tworzenia wiza chemicznych
WIZANIE CHEMICZNE
oddziaywanie midzy atomami polegajce na

istnieniu si o charakterze przycigajcym,
wynikajcych ze zmian struktury elektronowej
ukadu atomw tworzcych czsteczk
dr Ewa Drod
Definicje:
SUBSTANCJA CZYSTA substancja, ktra przez
zastosowanie fizykochemicznych metod rozdzielania nie
moe ulec rozpadowi na inne substancje ani nie zmienia
swoich waciwoci
Substancje czyste
Substancje
elementarne
Zwizki
chemiczne
Zwizek chemiczny substancja skadajca si z kilku

rodzajw atomw, pomidzy ktrymi wystpuj
wizania chemiczne
Substancja elementarna substancja zawierajca tylko
jeden rodzaj atomw dr Ewa Drod
PIERWIASTEK
Definicje:
MIESZANINA skada si z dwch lub wicej

substancji czystych
MIESZANINA A ZWIZEK CHEMICZNY
mieszanina
zwizek chemiczny
powstaje w procesie fizycznym

(mieszanie)
powstaje w reakcji chemicznej z

substancji elementarnych
substancje czyste wchodzce w skad

mieszaniny zachowuj swoje
waciwoci
nie wykazuje waciwoci substancji

elementarnych z ktrych powsta
w skad mieszaniny mog wchodzi

substancje czyste w dowolnym
stosunku masowym
pierwiastki w zwizku chemicznym

wystpuj zawsze w okrelonym
stosunku masowym
mieszanin mona rozdzieli na

skadniki metodami fizycznymi
zwizek chemiczny mona rozoy na

substancje elementarne tylko za
pomoc reakcji chemicznej
dr Ewa Drod
WZORY CHEMICZNE
Zwizki chemiczne opisywane s wzorami chemicznymi,
skadajcymi si z symboli pierwiastkw
Wzory chemiczne wskazuj:
o jak substancj chodzi
z jakich pierwiastkw jest ona zbudowana
jakie s stosunki ilociowe midzy pierwiastkami w tej
substancji
wzr wody jako zwizku chemicznego, a jednoczenie
H2O
wzr czsteczki wody (substancja czsteczkowa)
NaCl
wzr chlorku sodu jako zwizku chemicznego, nie jest

to wzr czsteczki dr(jest
to tzw. jednostka formalna)
Ewa Drod
Michai OMONOSOW
1748 Rosja
prawo zachowania masy*)
A + B + C + ...... = D + E + .....
substraty
produkty
sumaryczna masa substratw reakcji jest

rwna sumarycznej masie produktw
*)
niezalenie 1777 A. Lavoisier (Francja)

dr Ewa Drod
ad z chemii dla studentw Inynierii rodowiska WGGiI
PROUST Joseph Louis 1748-1822
1799 FRANCJA
PRAWO STOSUNKW STAYCH
Kady
zwizek
chemiczny,
niezalenie od sposobu otrzymania
ma stay skad jakociowy i ilociowy
NaOH + HCl
Na + Cl2
NaCl
Na2O + HCl
m Na
const
mCl
dr Ewa Drod
Joseph GAY-LUSSAC
1808 Francja
PRAWO STOSUNKW
OBJTOCIOWYCH
Stosunki objtociowe gazw
uczestniczcych w reakcji chemicznej
wyraaj si za pomoc niewielkich
liczb cakowitych
H2
H2O
+
H2
O2
=
H2O
dr Ewa Drod
Amadeo AVOGADRO
1811 Wochy
PRAWO AVOGADRO
W takich samych warunkach

cinienia i temperatury, te same
objtoci rnych gazw zawieraj
takie same liczby czsteczek.
przykad
w temperaturze T, pod cinieniem p:
1 dm3 O2 zawiera tyle samo czsteczek co 1 dm3 NH3
dr Ewa Drod
...dowiadczenia wykazay, e dla gazw spenione

jest rwnanie:
pV
nR
T
rwnanie stanu gazu
doskonaego
(rwnanie Clapeyrona )
p cinienie
V objto
T temperatura bezwzgldna
n liczba moli gazu
dla 1 mola gazu (n = 1):
R = 8,3145 Jmol-1K-1
staa gazowa
dr Ewa Drod
WARUNKI NORMALNE - definicja

cinienie:
1,0133105
Pa
temperatura: 0C
(273,15 K)
Objto (Vm) 1 mola gazu w warunkach

normalnych:
pVm
R
T
RT
Vm
p
R = 8,3145J mol-1K-1
22,4 dm3
dr Ewa Drod
Jak objto w warunkach normalnych zajmuje:

a) 20 g tlenu O2
b) 20 g wodoru H2 c) 20 g amoniaku (NH3)
M O2 2 16, 00 32, 00
M H2 2 1, 01 2, 02
M NH3 14, 01 3 1, 01 17, 03
n O2
20
0, 63
32
n H2
20
9, 9
2, 02
VO2 0, 63 22, 4 14dm 3
n NH3
20
1, 2
17, 03
VH2 10 22, 4 2, 210 2 dm 3

VNH3 1, 2 22, 4 27 dm 3
dr Ewa Drod
Zalecana literatura:
1. L. Jones, P. Atkins - Chemia oglna, PWN Warszawa 2009
str. 1-23, str. 66-76
2. Adam Bielaski Podstawy chemii nieorganicznej, tom 1,
PWN Warszawa 2010 str. 3-18
dr Ewa Drod

KHOLOS

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

KHOLOS

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

CHEMIA

BUDYNEK B6 antresola p. 116

UPL haso: ED_2015

WICZENIA RACHUNKOWE - 7 x 90 min.

RDA CHEMII - STAROYTNO:

ok. 7000 p.n.e.

Wytapianie metali z rud, wyrabianie naczy ceramicznych,

woda, powietrze, ziemia, ogie

CHEMIA NOWOYTNA The

Pierwszy podrcznik chemii

Antoine Lavoisier 1783

Chemia nowoytna jest nauk:

o stosunkach ilociowych mas substancji

Tales z Miletu (VI w. p.n.e.)

Udokumentowana teoria atomistyczna

1. Pierwiastek to substancja, ktrej adnymi znanymi sposobami

Atomy nie s niepodzielne!

Wnioski: due obszary w folii s

Wykad z chemii dla studentw Inynierii rodowiska WGGiI

rednica ok. 10-10 m

dodatnie jdro 10-15 m

PODSTAWOWE POJCIA CHEMICZNE

LICZBA ATOMOWA liczba protonw w jdrze

LICZBA MASOWA liczba nukleonw w jdrze

IZOTOPY nuklidy o takiej samej liczbie atomowej Z

IZOBARY nuklidy o takiej samej liczbie masowej A

ZWZEK CHEMICZNY substancja zoona z dwch

Mt Uun Uuu Uub

Wspczesne pojcie masy atomowej

Pierwiastek moe zawiera atomy rnice si mas

rednia masa atomowa litu MLi

% 37Cl = 100 - 75,77 = 24,23

MH2O = 2MH + MO = 21,008+15,999=18,015

Definicja mola i masy molowej

Masa molowa jest to taka ilo gramw substancji,

Jak wyobrazi sobie t liczb?

ostatnia osoba w szeregu zobaczy wiato po....

300 milionach lat

Jaka jest masa czsteczki wody?

oddziaywanie midzy atomami polegajce na

Zwizek chemiczny substancja skadajca si z kilku

MIESZANINA skada si z dwch lub wicej

powstaje w procesie fizycznym

powstaje w reakcji chemicznej z

substancje czyste wchodzce w skad

nie wykazuje waciwoci substancji

w skad mieszaniny mog wchodzi

pierwiastki w zwizku chemicznym

mieszanin mona rozdzieli na

zwizek chemiczny mona rozoy na

Wykad z chemii dla studentw Inynierii rodowiska WGGiI

wzr chlorku sodu jako zwizku chemicznego, nie jest

prawo zachowania masy*)

sumaryczna masa substratw reakcji jest

niezalenie 1777 A. Lavoisier (Francja)

PROUST Joseph Louis 1748-1822

PRAWO STOSUNKW STAYCH

W takich samych warunkach

1 dm3 O2 zawiera tyle samo czsteczek co 1 dm3 NH3

...dowiadczenia wykazay, e dla gazw spenione

dla 1 mola gazu (n = 1):

WARUNKI NORMALNE - definicja

Objto (Vm) 1 mola gazu w warunkach

Jak objto w warunkach normalnych zajmuje: