Professional Documents
Culture Documents
Pawe Grad
86
Tym wczesnym
chrzecijaskim
progresistom powicony
jest klasyczny esej
T. E. Mommsena,
St. Augustine and the
Christian Idea of Progress:
The Background of the City
of God, Journal History
of Ideas 12 (1951) 3,
s. 346-374.
87
By wskaza na kilka,
by moe najbardziej
pasjonujcych iznanych,
przykadw zpublikacji
na temat tego zagadnienia
winteresujcym
nas tu aspekcie:
E. H. Kantorowicz,
Dwa ciaa krla,
prze. M. Michalski
iA. Krawiec, Warszawa
2007, s. 36-71; tene,
Mysteries of State:
An Absolutist Concept
and Its Late Mediaeval
Origins, The Harvard
Theological Review,
48 (1955) 1, s. 65-91;
M. Bloch, Krlowie
cudotwrcy. Studium na
temat nadprzyrodzonego
charakteru wadzy
krlewskiej zwaszcza
we Francji iwAnglii,
prze. J.-M. Koczowski,
Historia zbrodni
Gdyby bowiem tego (wieckiej wadzy miecza P. G.) nie
byo, iponiewa cay wiat jest zy imidzy tysicami jest
moe jeden prawdziwy chrzecijanin, (wwczas) poarby jeden drugiego, tak e nikt nie uchowaby ony czy
dziecka, nie mgby si wyywi ani Bogu suy, a cay
wiat staby si pustyni. Dlatego Bg ustanowi te dwa
porzdki: duchowy, ktry przez Ducha witego czyni
chrzecijan ibogobojnych ludzi oraz wiecki, ktry po-
88
M. Luter, Owieckiej
zwierzchnoci, wjakiej
mierze naley by jej
posusznym, prze.
M. Hinz [w:] M. Luter,
Pisma etyczne, tum. rni,
Bielsko-Biaa 2009, s. 184.
89
nie s tego godni zpowodu swojej nikczemnoci. Krytycyzm badaczy rde jest wtym sensie pochodn podejrzliwoci kaznodziei
tropicych ludzkie wystpki. Tak oto midzy gorliwymi reformatorami aWolterem, apostoem owiecenia izwiastunem nowoczesnej historii powszechnej, prowadzi ponad wszelkimi rnicami,
zwaszcza za przedmiotem ich wiary czca ich linia, ktrej
kierunek odczyta moemy ze zdania tego ostatniego: Wistocie,
historia ludzka jest jedynie obrazem zbrodni inieszcz8.
Wolter, Prostaczek
W i a t r o d ra j u
filozoficzne, prze.
90
10
to znaczy politycznym nie tylko ustanowio warunek moliwoci historycznego odniesienia si do przeszoci, ale oczycio
przestrze midzy dowiadczeniem ahoryzontem oczekiwa. Teraz
mona byo wyruszy ku niemu, budujc nowy ad. Dowiadczenie
zmiany stao si dowiadczeniem pokoleniowym. Raz przeamany
horyzont oczekiwania nie da si scali, aruszone zmiejsca dzieje
ju tylko nabieray tempa, by zczasem odrywa swoje cele od
pierwotnie religijnych motywacji. Europa zacza sam siebie
rozumie przez pojecie zmiany oraz postrzega przez pryzmat
historii historii, ktr wczeniej uznaa za upad irzdzon
przez demony10. Ta nowa nauka rodzcej si nowoczesnoci, ktra
umoliwia jej wgld wprzeszo przeszo utracon azarazem
konstytuujc j jako epok ufundowana zostaa na podwaeniu
charakteru dziejw ipolityki jako miejsca dowiadczenia witoci.
Tym samym rezerwuar historii, zktrego si czerpa bd przysze pokolenia wrewolcie przeciw zsekularyzowanej, nowoczesnej
rzeczywistoci, okazuje si by zanieczyszczonym rdem. Udostpnia on religijne symbole, lecz zarazem niejednokrotnie przy
ich wydobyciu odbiera im sakralny charakter.
Na tym polega kusicielska moc idemoniczne oblicze historii.
Najpierw zpobudek religijnych kae wierze opuci polityk
idzieje, by dotrze do tego, co istotnie zwizane zchrzecijaskim powoaniem. Nastpie dziki radykalnoci dokonujcych si
przemian nie pozwala czowiekowi pomyle osobie inaczej ni
jako ohistorycznym to znaczy pozostajcym we wadzy tego
wiata, oddalonym od Boga. Pewien znany cytat, cho najczciej
przytaczany zinnym zamiarem iwnieco innym kontekcie, zdaje
si tu trafia wsedno fenomenu historii:
Tak musi wyglda anio (demon? Tak nazywaj te istoty
11
W. Benjamin,
Opojciu historii,
prze. K. Krzemieniowa
Krzemieniowa iinni,
postpem11.