Forma sonatowa

1. Cele lekcji
a. Wiadomoci
Zapoznanie uczniw z pojciem formy sonatowej. Przedstawienie formy sonatowej w ujciu
historycznym oraz omwienie podstawowych elementw jej budowy. W wybranych przykadach
muzycznych dokonanie analizy dziea pod wzgldem formalnym. Wyrnienie w utworze trzech
podstawowych ogniw: ekspozycji, przetworzenia, repryzy oraz omwienie elementw tworzcych te
ogniwa.
b. Umiejtnoci
Ucze potrafi:
1. Wyjani etymologi nazwy oraz omwi form sonatow w ujciu historycznym.
2. Poda trzy podstawowe ogniwa wystpujce w formie sonatowej.
3. Omwi rozwj formy sonatowej.
4. Omwi najwaniejsze elementy wchodzce w skad trzech podstawowych ogniw sonaty.
5. Wskaza kompozytorw tworzcych utwory w formie sonatowej.
6. Przeprowadzi analiz muzyczn utworw wysuchanych na lekcji.

2. Metoda pracy
Metoda opisu z elementami poganki. Aktywna praca uczniw - analiza dziea muzycznego. Percepcja
muzyczna.

3. rodki dydaktyczne
1. Podrcznik - Wjcik D., ABC form muzycznych, wyd. Musica Iagellonica, Krakw 1999
2. Stanowisko do odtwarzania muzyki.
3. Nagrania utworw:
a) Ludwik van Beethoven - Sonata C - dur, op. 53"
b) Wolfgang Amadeusz Mozart - Sonata F - dur KV 332"
4. Partytury wyej wymienionych kompozycji.
5. Karta pracy ucznia

4. Przebieg lekcji
a. Faza przygotowawcza
1. Powitanie, czynnoci organizacyjno - porzdkowe.
2. Sprawdzenie zadania domowego.
3. Powtrzenie piosenki poznanej na ostatniej lekcji.
4. Podanie tematu lekcji.
(10 min)
b. Faza realizacyjna

1. Metod opisu, wyjanienie uczniom pojcia formy sonatowej oraz omwienie jej pochodzenia.
o

Notatka:

Forma sonatowa - (popularnie nazywana - allegro sonatowe, od nazwy pierwszej czci cyklu
sonatowego, w ktrej zwykle wystpuje). Jedna z podstawowych form muzycznych wywodzca si
z epoki Klasycyzmu, typowa reprezentantka tego okresu. Zawiera si m. in. w symfoniach,
sonatach, koncertach. Istot formy sonatowej jest dualizm tematyczny. Krystalizacja formy
sonatowej dokonaa si w kilku szkoach, w II poowie XVIII wieku: kompozytorzy woscy wyksztacili
allegro sonatowe oparte na tematach kantylenowych; w szkole mannheimskiej wprowadzono
kontrasty dynamiczne. Ostatecznie forma sonatowa zostaa uksztatowana w Klasycyzmie.
2. Omwienie budowy formy sonatowej. Wskazanie poszczeglnych ogniw formy sonatowej oraz
dokadne omwienie podstawowych elementw tworzcych te ogniwa.
o

Notatka:

Forma sonatowa skada si z trzech zasadniczych odcinkw:

1. Ekspozycja - prezentacja dwch kontrastujcych tematw, zazwyczaj poczonych

cznikiem. Pierwszy temat jest ywy, dynamiczny, w tempie allegro; odpowiedzi jest drugi
- stonowany i bardziej melodyjny, skomponowany w tonacji pokrewnej. Ekspozycj koczy
epilog. Przewanie ekspozycja (zwaszcza w wikszych dzieach) jest powtrzona.
2. Przetworzenie - nastpuje w nim przerbka tematw pod wzgldem: melodycznym i
rytmicznym, harmonicznym i fakturalnym; spotykana jest forma polifoniczna, oparta na
prostej imitacji, kanonie lub fudze. Istot przetworzenia jest uzyskanie kulminacji napicia.
Przetworzenie najlepiej ukazuje kunszt kompozytora. Mistrzem pracy motywicznej by
Ludwik van Beethoven. Poczwszy od czasw Beethovena nastpio rozlunienie
architektoniki formy sonatowej, co dao podwaliny pod formy typowe dla nastpnej epoki,
jak np. poemat symfoniczny.
3. Repryza, zwana te reekspozycj - nastpuje w niej powtrna prezentacja tematw,
poczona z wyciszeniem napicia. Zakoczona jest zwykle cod. W koncertach, przed
repryz lub midzy repryz a cod, czsto wystpuje kadencja wirtuozowska solisty.
2. Analiza muzyczna, a take wysuchanie Sonaty F - dur KV 332" Wolfganga Amadeusza Mozarta.
(25 min)
c. Faza podsumowujca
1. Wysuchanie Sonaty C - dur, op.53" Ludwika van Beethovena i analiza muzyczna dziea.
2. Zapisanie notatki do zeszytu.
(10 min)

5. Bibliografia
a. Wjcik D., ABC form muzycznych, wyd. Musica Iagellonica, Krakw 1999

6. Zaczniki

a. Karta pracy ucznia

Najwaniejsze zagadnienia zwizane z tematem lekcji - Forma sonatowa.
b. Zadanie domowe