ARTYKUY

ZAGADNIENIA FILOZOFICZNE
W NAUCE
XXI / 1997, s. 1719

Kurt GODEL
Rudolf CARNAP

STENOGRAM ROZMOWY
W czerwcowym numerze czasopisma Zygon ukaza si artyku Alfreda
Gierera, zawierajcy przekad na jzyk angielski stenogramu krtkiej rozmowy pomidzy K. G
odlem i R. Carnapem na temat dialogu pomidzy nauk
i teologi, ktr uczeni ci przeprowadzili 13 XI 1940 r.1 Kurt G
odel znany
ju by, oczywicie, jako ten, ktry udowodni twierdzenia dotyczce niezupenoci bogatych systemw aksjomatycznych, za Rudolf Carnap zdy do
tego czasu zliberalizow swoje uprzednie sztywne, pozytywistyczne stanowisko
i sdzi, i same terminy obserwacyjne nie wystarczaj do wyczerpujcego
opisu teorii naukowych. Oto jak potoczya si ta dyskusja:
G
odel: Mona skonstruowa cisy system postulatw, uywajc do tego
terminw powszechnie uwaanych za metafizyczne, jak np.: Bg, dusza,
idea. Jeeli zrobi si to bardzo starannie, to wwczas nie bdzie mona
nic zarzuci takiemu systemowi.
Carnap: To prawda, o ile mamy na myli rachunek. Ale moe chodzi
Panu o system, ktry jest nastpnie jako interpretowany?
G
odel: Nie mam tutaj na myli rachunku, lecz teori, z ktrej wynikaj
pewne obserwacyjne konsekwencje. Konsekwencje te nie wyczerpuj jednak
caej teorii.
Carnap: Czy sugeruje Pan analogi z fizyk teoretyczn? Pojcia fizyczne nie mog by przetumaczone na pojcia obserwacyjne (jest to
UWAGA:

Tekst zosta zrekonstruowany przy pomocy rodkw automatycznych; moliwe s wic pewne bdy, ktrych sygnalizacja jest mile widziana (obi@opoka.org). Tekst
elektroniczny posiada odrbn numeracj stron.
1 A. Gierer, G
odel meets Carnap: a prototypical discourse on science and religion,
Zygon 32 (1997), s. 207217. Oprcz tumaczenia A. Gierer docza take obszerny
komentarz dotyczcy kwestii dialogu pomidzy nauk a wiar. Orygina zapisu rozmowy
zanotowanej przez Carnapa w jzyku niemieckim (stenogram w systemie StolzeSchrey)
znajduje si w: Rudolf Carnap Archives, University of Pittsburgh Libraries, Special Collections Department, RC 1024306.

Kurt GODEL,
Rudolf CARNAP

suszne nie tylko w odniesieniu do mechaniki kwantowej, ale ju nawet w odniesieniu do teorii pola elektromagnetycznego Maxwella). Pojcia fizyczne
maj jednak sens, poniewa dziki prawom istnieje moliwo takiej ich interpretacji, ktra ustala zwizek tych poj z tym, co obserwowalne.
G
odel: A zatem jako sensowne akceptuje Pan to, co dla innych mniej
liberalnych pozytywistw byoby nie do przyjcia. Myl, i przy takim
wanie pojciu sensownoci moja teoria jest suszna.
Carnap: Oczywicie tak, o ile Paska teoria ma jaki zwizek z tym,
co obserwowalne. Ale nawet jeeli teoria ta jest logicznie poprawna i jest
sensowna w dopiero co wspomnianym sensie, to jednak nie bybym skonny
uzna j za owocn z naukowego punktu widzenia. Mona wyrni teologi mitologiczn i teologi metafizyczn (na marginesie dodam, i Neurath
okrela teologi mitologiczn mianem magicznej i twierdzi, e jest ona sensowna). Paska teoria naley do typu teologii mitycznych, ktre zwykle s
faszywe (falsch), cho mog by poprawione. Ja bym jednak nalega na to,
e my nie potrzebujemy tego typu hipotez, poniewa wspczesna nauka
moe wszystko wyjani i czyni to lepiej oraz precyzyjniej ni jakakolwiek
teoria teologiczna.
G
odel: Ale tego nie mona rozstrzygn z gry; chodzi przecie o kwesti empiryczn.
Carnap: Istotnie, jest to pytanie empiryczne, na ktre nie mona odpowiedzie a priori. Pomimo to mona na nie odpowiedzie niejako z gry,
to znaczy moemy odpowiedzie na to pytanie jeszcze przed przystpieniem
do prb obserwacyjnego rozstrzygnicia. aden naukowiec nie bdzie uwaa
tego rodzaju prb za warte zachodu.
G
odel: W tym punkcie si nie zgadzam, poniewa najwikszy postp
w nauce wczajc w to fizyk dokonuje si czsto poprzez zmian
kierunku.
Carnap: Jestem jednak zdania, i zmiana kierunku proponowana przez
Pana z ca pewnoci nie bdzie owocna. Jest to oczywicie tylko moje przekonanie, a nie cisy dowd. Tym niemniej przekonanie to jest potwierdzane
przez nasz wiedz w dziedzinie psychoanalizy, i nie tylko, ktra wyjania,
w jaki sposb idea Boga i wszystko to, czego teologia dotyczy, rodzi si
z pewnych przekona i dowiadcze naszego dziecistwa.
G
odel: Nie podzielam tej opinii. Moim zdaniem warto podj wysiek,
ktry wczeniej proponowaem.
Opracowa i z jzyka angielskiego
przetumaczy Tadeusz Sierotowicz