You are on page 1of 5

BIULETYN INSTYTUTU ZACHODNIEGO

Prace nad niemieck


Bia Ksig 2016:
definicja zagroe
i przyszo Bundeswehry
Kamil Szubart

Redakcja:
Radosaw Grodzki
Jacek Kubera
(redaktor naczelny)
Piotr Kubiak
Krzysztof Malinowski
Korekta:
Hanna Ranek

Nr 239/2016
05.05.16
ISSN 2450-5080

Biuletyny dostpne
take dziki:
NEWSLETTER IZ
FACEBOOK
SCRIBD
LINKEDIN
TWITTER

W lutym 2015 r. rozpoczto prace nad nowym dokumentem


koncepcyjnym definiujcym polityk bezpieczestwa RFN, co
byo podyktowane dynamik zmian zachodzcych w rodowisku
midzynarodowym. Chodzio rwnie o implementacj nowych
strategii bezpieczestwa narodowego wypracowanych przez
Niemcy, Francj i Hiszpani (2013), Polsk (2014) i Stany Zjednoczone (2015).
Pod wzgldem ukadu treci Biaa Ksiga 2016 w sposb
zasadniczy nie powinna si rnic od swojej poprzedniczki z 2006 r.
Zostanie w niej zdefiniowany katalog kluczowych zagroe dla
bezpieczestwa wewntrznego i zewntrznego RFN oraz jej sojusznikw, a take rola kluczowych organizacji midzynarodowych.
Nastpnie zostan omwione kierunki rozwoju niemieckich si
zbrojnych do 2025 r.
*
Gwn rol w pracach nad Bia Ksig 2016 odgrywa
Ministerstwo Obrony, ktre jest te odpowiedzialne za kocowe
zredagowanie treci dokumentu. Prace powoanego w tym celu
zespou s wspierane przez odpowiednie komrki funkcjonujce
w Ministerstwie Spraw Zagranicznych, Ministerstwie Spraw Wewntrznych i Ministerstwie Wsppracy Gospodarczej i Rozwoju.
Elementem spajajcym i koordynujcym wysiki poszczeglnych
grup zadaniowych jest z kolei Urzd Kanclerski.
W pracach uczestnicz rwnie specjalnie oddelegowani
do tego zadania funkcjonariusze sub specjalnych i policji federalnej, co wynika z koniecznoci ujcia w projektowanym dokumencie zagadnie zorganizowanej przestpczoci, terroryzmu i materii
kontrwywiadowczej.

1z5

Wida rwnie dziaania na rzecz zaangaowania w prace podmiotw ze sfery


pozarzdowej, zarwno najwikszych niemieckich think tankw: SWP i DGAP, jak
rwnie przedstawicieli rodowisk akademickich i niezalenych ekspertw. Zdecydowano
si na przeprowadzenie szerokich konsultacji z ekspertami afiliowanymi w zagranicznych think tankach. Od kwietnia do padziernika 2015 r. odbyo si 10 konferencji
tematycznych z udziaem ekspertw spoza sfery rzdowej, powiconych kluczowym
zagadnieniom. Pynce std wnioski zostan uwzgldnione w przygotowywanym dokumencie. Wrd najwaniejszych tematw znalazy si m.in. zagadnienia dotyczce
konfliktu hybrydowego, cyberbezpieczestwa, dziaa na rzecz tworzenia federalnego
systemu wczesnego ostrzegania na wypadek powanych kryzysw midzynarodowych.
W maju 2016 r. wersja robocza Biaej Ksigi 2016 trafi do wszystkich federalnych ministerstw i urzdw, inicjujc kolejny etap w ramach tzw. fazy konsultacji
midzyresortowych. W zalenoci od szybkoci uzyskiwania konsensu w odniesieniu
do zawartej w niej materii faza ta moe trwa 2-3 miesice.
Majc na uwadze szczyt NATO w Warszawie, wielu krajowych i zagranicznych
ekspertw postulowao przyspieszenie prac nad Bia Ksig, co umoliwioby Berlinowi zaprezentowanie penej koncepcji polityki bezpieczestwa. Biorc jednak pod
uwag materi i strategiczn rol dokumentu w systemie bezpieczestwa RFN, tak
znaczne skrcenie czasu prac mogoby si odbi na jakoci finalnej wersji dokumentu.
Po fazie konsultacji midzyresortowych Biaa Ksiga 2016 ze wszelkimi poprawkami
i uwagami musi zosta zaakceptowana przez rzd federalny. Etapem kocowym bdzie
prezentacja i gosowanie nad dokumentem na forum Bundestagu, co prawdopodobnie
nastpi jesieni 2016 r.
*
Zdefiniowanie katalogu zagroe w perspektywie najbliszych 10 lat jest kluczowym elementem prac nad Bia Ksig 2016. Jest to zadanie bardzo trudne, biorc
pod uwag obecn dynamik zachodzcych procesw w rodowisku midzynarodowym
i systemach bezpieczestwa.
Za kluczowe zagroenia dla bezpieczestwa RFN i jej sojusznikw zostan
uznane dziaania amice zasad suwerennoci i poszanowania granic, co odnosi si
do sytuacji wzdu wschodniej flanki NATO i rosyjskiej agresji na Ukrain. Szczeglna
uwaga zostanie powicona koncepcji konfliktu hybrydowego wykorzystujcego m.in.
dziaania w cyberprzestrzeni. Nie mona jednak oczekiwa, e twrcy Biaej Ksigi
2016 zdecyduj si expressis verbis wskaza Moskw jako kluczowy podmiot destabilizujcy architektur bezpieczestwa na Starym Kontynencie. Mona si natomiast
spodziewa niemieckiej odnowy zobowiza sojuszniczych w ramach art. 4 i art. 5
Traktatu Waszyngtoskiego, na co bezporedni wpyw ma konfrontacyjna polityka
Kremla.
Kolejnym wanym elementem bdzie zagroenie terrorystyczne generowane
przez islamskie organizacje terrorystyczne, przede wszystkim Al-Kaid i tzw. Pastwo
Islamskie. Ekspansja Pastwa Islamskiego w sposb poredni wpywa na bezpieczestwo wewntrzne RFN. Po pierwsze, obecny kryzys migracyjny powoduje wzrost
popularnoci populistycznych partii (AfD) i grup sprzeciwu (PEGIDA), jednoczenie
zaostrzajc dyskurs polityczny za nasz zachodni granic. Po drugie, obywatele RFN

2z5

pod wpywem ideologii globalnego dihadu decyduj si doczy do Al-Kaidy i Pastwa


Islamskiego. W kwietniu 2016 r. BfV szacowa, e ponad 800 niemieckich obywateli
i staych rezydentw zdecydowao na ten krok. Z tego powodu RFN staje si trzecim
po Francji i Wielkiej Brytanii najwikszym eksporterem rodzimych dihadystw
w Europie. W najbliszych latach trend ten moe mie charakter wzrostowy. Std
konieczno podejmowania stosownych dziaa profilaktycznych. Jest to niezmiernie
wane w kontekcie obecnego kryzysu uchodczego i procesu integracji ludnoci
napywowej z niemieckim spoeczestwem. Nie mona wykluczy, e rozczarowanie
brakiem perspektyw wrd przybyszw moe zosta wykorzystane przez niemieckie
komrki terrorystyczne do werbowania nowych czonkw.
Oprcz zagroe o charakterze konwencjonalnym i asymetrycznym w Biaej
Ksidze 2016 zostan zapewne wymienione: proliferacja broni masowego raenia,
nielegalny handel broni i technologi wojskow, bezpieczestwo energetyczne, jak
rwnie zagroenia dla zdrowia i ycia w postaci epidemii i pandemii. Jako nowy
element w szerokim katalogu zagroe z duym prawdopodobiestwem pojawi si
problematyka zmian klimatu i konieczno realizacji postanowie Konwencji Klimatycznej ONZ zawartej w grudniu 2015 r. w Paryu.
*
Z pewnoci w Biaej Ksidze 2016 zostan wskazane kluczowe dla bezpieczestwa RFN organizacje midzynarodowe. Gwn rol utrzymaj NATO i UE jako
jdro midzynarodowego zaangaowania RFN. Naley oczekiwa podkrelenia po raz
kolejny znaczenia stosunkw bilateralnych midzy Berlinem a Waszyngtonem, pomimo
problemw wywoanych afer Snowdena i dziaalnoci amerykaskich sub specjalnych na terytorium RFN.
W Biaej Ksidze 2016 moe zosta rwnie wymieniona Turcja i w zwizku
z tym pooony akcent na wag stosunkw niemiecko-tureckich, co wynika z obecnoci
prawie 3 mln diaspory tureckiej w RFN oraz roli Ankary w rozwizaniu kryzysu
uchodczego, a take konfliktu w Syrii. Byby to znaczcy sygna ze strony Berlina,
zwaszcza e od 2012 r. relacje bilateralne w odniesieniu do zagadnie bezpieczestwa
pomidzy oboma krajami maj charakter sinusoidy. Jest to zwizane ze zwikszon
aktywnoci wywiadowcz BND na terytorium Turcji i decyzj z wrzenia 2015 r.
o nieodpatnych dostawach broni i amunicji dla walczcych z Pastwem Islamskim
Kurdw. Szczeglny niepokj Ankary budzi decyzja o prowadzeniu regularnych szkole kurdyjskich dowdcw redniego szczebla w orodkach Bundeswehry w Bawarii
i Badenii-Wirtembergii oraz dostarczenie stronie kurdyjskiej przenonych zestaww
przeciwpancernych MILAN i gwintowanych dzia bezodrzutowych Carl Gustaf.
Sprzt ten w poczeniu z wyszkoleniem uzyskanym od instruktorw Bundeswehry
moe by w przyszoci wykorzystany przeciwko tureckiej armii. Z drugiej strony
niemieccy onierze bior stay udzia w ochronie tureckiej przestrzeni powietrznej
w ramach regularnych lotw samolotw rozpoznania elektronicznego AWACS operujcych z niemieckiego Geilenkirchen czy te poprzez stacjonowanie wzdu granicy
turecko-syryjskiej niemieckich zestaww obrony powietrzno-rakietowych redniego
zasigu Patriot.

3z5

W Biaej Ksidze 2016 znajdzie si passus o koniecznoci rozwijania partnerskiego dialogu z Moskw oraz z Gruzj i Ukrain, natomiast nie bdzie mowy
o przyznaniu Kijowowi i Tbilisi Planu na Rzecz Czonkostwa (MAP Membership Action
Plan), czyli nieformalnym zaproszeniu do czonkostwa w Sojuszu. Utrzymane zatem
bdzie niemiecko-francuskie weto w tej sprawie.
W dokumencie poparcie uzyskaj kluczowe inicjatywy suce zwikszeniu roli
UE w rozwizywaniu kryzysw, zarwno na poziomie regionalnym, jak i globalnym.
Bdzie to Europejska Suba Dziaa Zewntrznych (EEAS) oraz kontynuowanie dziaa
w ramach Wsplnej Polityki Bezpieczestwa i Obrony (CSDP).
Trzeci kluczow organizacj midzynarodow z perspektywy polityki bezpieczestwa RFN pozostanie ONZ. Berlin zamierza kontynuowa swoje wysiki na rzecz
uzyskania staego czonkostwa w Radzie Bezpieczestwa.
O wzmocnieniu niemieckiego zaangaowania mona mwi w kontekcie OBWE
i jej roli w monitorowaniu sytuacji na wschodniej Ukrainie w ramach dwch kluczowych
misji: Misji Obserwacyjnej na przejciach granicznych Gukowo i Donieck oraz Specjalnej Misji Monitorujcej (SMM). Biorc pod uwag tegoroczne przewodnictwo Berlina
w OBWE oraz fakt, e Niemcy s drugim najwikszym patnikiem organizacji, problematyka OBWE znajdzie zapewne swoje wane odniesienia w Biaej Ksidze mowa
bdzie o utrzymaniu, a w przyszoci zreformowaniu rodkw budowy zaufania i bezpieczestwa oraz kontroli zbroje konwencjonalnych. Szczeglnie wane jest wypracowanie konsensu w celu zastpienia de facto martwego ju obecnie Traktatu CFE,
do czego przyczynia si gwnie Rosja, najpierw zawieszajc swj udzia (lipiec 2007 r.),
a nastpnie wychodzc z niego w marcu 2015 r.
*
W Biaej Ksigi 2016 zostan rwnie wyznaczone kierunki reformy i modernizacji Bundeswehry do 2025 r. Obecnie trudno powiedzie, czy dokument okreli
minimalny procentowy puap wydatkw na cele obronne. Pomimo akceptacji przez
Niemcy rekomendacji zawartych w Koncepcji Strategicznej NATO (2010 r.), potwierdzonych nastpnie przez kanclerz A. Merkel na szczycie Sojuszu w Newport w sprawie
wydatkw na poziomie minimum 2% PKB, niemieckie nakady na cele obronne nadal
nie przekraczaj 1,2% PKB. Wyranym sygnaem o zwikszeniu przez Berlin nakadw
finansowych na Bundeswehr bya deklaracja minister obrony ze stycznia 2016 r.
o przeznaczeniu na modernizacj niemieckich si zbrojnych kwoty 130 mld euro
do 2030 r. Jest to bardzo wane, biorc pod uwag, e w latach 2018-2019 r. RFN
bdzie pastwem ramowym tzw. szpicy NATO.
Najwaniejsz rnic pomidzy aktualnie opracowywanym dokumentem a Bia
Ksig z 2006 r. jest rola Bundeswehry. O ile Biaa Ksiga 2006 bya pisana z myl
o zwikszeniu zdolnoci ekspedycyjnych Bundeswehry w operacjach typu out-of-area,
ktre wci s do ograniczone (maksymalnie 5 tys. onierzy), to obecnie przygotowany dokument prawdopodobnie pooy nacisk na obron terytorium RFN w ramach
NATO. Kolejnym elementem bdzie udzia Bundeswehry w misjach stabilizacyjnych,
przede wszystkim w ramach UE, np. misje szkoleniowe Bundeswehry w pnocnym
Iraku i Mali. Jest to zwizane z odbudow jdra NATO, a wic obrony zbiorowej, na co
bezporedni wpyw ma konfrontacyjna polityka Rosji.

4z5

Zapisy Biaej Ksigi 2016 odnios si te do koniecznoci utrzymania obecnego stanu osobowego niemieckich si zbrojnych w liczbie 185 tys. onierzy, co de facto
wymaga rocznie dopywu ok. 15 tys. nowych rekrutw. Pozyskanie osb zainteresowanych zawodow sub wojskow jest jednym z powaniejszych problemw resortu
obrony. Obecnie Bundeswehra musi realnie konkurowa o wartociowych kandydatw
z sektorem cywilnym, wykorzystujc wszelkie dostpne mechanizmy marketingowe.
Pomimo podejmowanych wysikw dopiero w 2014 r. udao si przekroczy liczb 10 tys.
ochotnikw.

Tezy zawarte w tekcie wyraaj jedynie opinie autora.

Kamil Szubart pracownik naukowy Instytutu Zachodniego, zajmuje si problematyk


bezpieczestwa w stosunkach transatlantyckich oraz polityk zagraniczn i bezpieczestwa
RFN.

Instytut Zachodni
im. Zygmunta Wojciechowskiego
ul. Mostowa 27A, 61-854 Pozna

tel. +48 61 852 76 91, fax. +48 61 852 49 05


email: izpozpl@iz.poznan.pl
www.iz.poznan.pl

5z5

You might also like