You are on page 1of 10

7/3/2016

Tratamientofisioteraputicodelarigidezdelcodo
Physicaltherapyforelbowstiffness
NBarcelonaAparicioa,MGomAlonsoa,IMirallesRulla,SMontullMorera
a

PalabrasClave
RigidezCodoFisioterapia.

Keywords
RigidityElbowPhysicaltherapy.
FISIOTERAPIA
Volumen21Nmero1
Pginas2a9EneroMarzo1999
Artculo
Tratamientofisioteraputicodelarigidezdecodo
Physicaltherapyforelbowstiffness
N.BarcelonaAparicio1.
M.GomAlonso1.
I.MirallesRull2.
S.MontullMorer3.
1EstudiantedeFisioterapia.
2FisioterapeutayprofesoraasociadaaFisioterapia.URV.
3FisioterapeutayprofesortitulardeFisioterapia.URV.
Correspondencia:
S.MontullMorer
FacultatdeMedicina
iCinciesdelaSalut
UniversitatRoviraiVirgiliUnitatdeFisioterpia
CarrerSantLloren,21
43021Reus(Tarragona)
RESUMEN
http://www.elsevier.es/esrevistafisioterapia146articulotratamientofisioterapeuticorigidezdelcodo13008950

1/10

7/3/2016

Elobjetivodelpresentetrabajoeseldeprofundizaracercadelasdiferentestcnicasutilizadasenel
tratamientofisioterpicodelarigidezdecodoenlosdiferentescentroshospitalariosydeatencin
primariadeTarragonaydesuprovincia.Ademsdecontrastardichainformacinconlabibliografa
relacionadaconestetema,sehanrevisadolastcnicasdemovilizacin,propioceptivas,masaje,
ultrasonidos,termoterapiaycrioterapia,ascomoelusodelamagnetoterapiaydellser.
Larecuperacinfuncionalparaqueseanposibleslasactividadesdelavidadiariadebesernuestro
objetivoprincipalencolaboracinconelrestodeprofesionalesdelequipomultidisciplinar.Creemos
necesarioseguirinvestigandoacercadelaaplicacindelasdiferentestcnicasdefisioterapiaparadar
unamayorrelevanciacientficaanuestrostratamientosyalosresultadosobtenidos.
PALABRASCLAVE
RigidezCodoFisioterapia.
ABSTRACT
Theobjectofthisworkistodealwiththedifferenttechniquesusedinphysicaltreatmentofelbow
rigidityinseveralhospitalsandprimaryhealthattentioncentresofTarragonaanditsprovince.We
wantedtocomparetheutilisationofseveraltechniqueswithbibliographyanddiscusestheuseof
techniqueslikekinesiology,proprioception,massage,ultrasound,termotherapyandcryotherapyand
otherslikemagneticsfieldsandlaser.Wethinkthatthefirstgoalinourtreatmenthastobeafunctional
reeducationinthewayofdiarylifeactivitiesincollaborationwithotherprofessionals.Itisneccesaryto
investigatemoreabouttheapplicationofthedifferenttechniquestogivescientificbasestoour
treatments.
KEYWORDS
RigidityElbowPhysicaltherapy.
INTRODUCCIN
Debidoalainquietudquehasuscitadoennosotroslaexistenciadecontraindicacionesaaplicarlas
diferentestcnicasdefisioterapiaenlarigidezdecodo,hemosrealizadoesteartculo,queesslouna
tentativadeponerenclaro,ojustificar,lasactuacionesfisioterpicasquehabitualmentesellevanacabo
ydarlesunabasecientfica.
Paraellosehatrabajadoapartirdeloquehemospodidoobservarenalgunoscentroshospitalariosyde
atencinprimariadelaprovinciadeTarragona,confrontndoloconlabibliografaeditadahastael
momento,teniendoencuentaasuvezlasbasesanatmicasy,sobretodo,biomecnicas.
BIOMECNICADELAARTICULACINDELCODO
Elcodoesunaunidadmorfolgica(unasolacpsula)formadaportresarticulaciones:radiocubital
superior,hmeroradialyhmerocubital.Laarticulacinradiocubitalsuperiorrealizaelmovimientode
supinacinjuntoconlaradiocubitalinferiorylamembranaintersealasarticulacioneshmerocubital
yhmeroradialrealizanelmovimientodeflexoextensin.Medianteestosdosmovimientoselcodo
cumplesufuncindealejaroacercarlamanodelcuerpo.
Loselementosestabilizadoresdeestecomplejoarticularsonporordendeimportancia:elperfilseo,la
cpsulaylosligamentos.Nospareceimportanteremarcarloselementosquelimitancadaunodelos
http://www.elsevier.es/esrevistafisioterapia146articulotratamientofisioterapeuticorigidezdelcodo13008950

2/10

7/3/2016

movimientos.Laextensinsevelimitadaporelcontactodelolcranonconelhmero,lacpsula
anteriorylamusculaturaflexora(bcepsybraquialanterior)laflexin,porelcontactodelradioconla
fositasupracondlea,lacpsulaposterior,eltrcepsylasmasasmusculareslapronosupinacinsever
limitadaporelperfilseodelasarticulacionesradiocubitalsuperioreinferior,lacpsuladeambas,la
membranaintersea,lamusculaturasupinadora(bceps,supinadorcortoysupinadorlargo)yla
pronadora(pronadorredondoypronadorcuadrado).
Elltimoaspectoqueconsideramosrelevanterespectoalarigidezdecodoeslamovilidaddeste.Enla
recuperacinsevaaintentarconseguirelarcototaldemovilidad,ynuestrosesfuerzosseencaminaran
especialmenteaalcanzarunarcodemovimientofuncionalquepermitaalindividuorealizarlas
actividadesdelavidadiaria(1).
Elarcodemovilidadfuncionalesde
30deextensin,130deflexin,55desupinaciny50de
pronacin(2),puesconestamovilidadelpaciente,aunqueverligeramentelimitadasufuncionalidad
global,podrrealizarlasactividadescotidianas.
FRACTURASYLUXACIONESDECODO
Cualquiertraumatismoaniveldelcodonospuedellevaraunarigidezdeestaarticulacin.Estamos
hablando,pues,desdelasimplecontusinhastalasfracturascomplejas,pasando,porsupuesto,porlas
luxacionesytodotipodefracturas.
Deformamuygenricapodramosclasificarlasfracturasenextraarticulares(fracturassupracondleas,
transcondleas,epicondleasydeolcranon)yenintraarticulares(fracturasdecndiloenTY,cndilo
lateral,capitelum,troclear,coronoidesycabezaderadio).Comoyasabemos,lasfracturas
intraarticularespuedentenerconsecuenciasmsgravesdebidoalaafectacindirectadelaarticulaciny
alassuperficiesarticulares,desencadenandoconmayorfrecuenciarigidezdecodo,entreotrasgraves
complicaciones.Laslesionesnicamenteligamentosaspuedendesarrollardelamismaformarigidezde
codo.
Entrelascomplicacionesmsfrecuentesaquenosdebemosenfrentartrasuntraumatismodecodo
observamos:pseudoartrosis,consolidacinviciosa,inestabilidad,lesionesnerviosasyvasculares,adems
delayacomentadarigidez.
Engeneral,pues,unadelascomplicacionesmsfrecuentesdecualquiertraumatismoaniveldelcodoes
larigidezarticular,demayoromenorgradodependiendodelgradodelalesin.Eltratamientode
Fisioterapiaserfundamental,nosloporeltratamientodeestacomplicacin,sinosobretodoparasu
prevencin.
TRATAMIENTOFISIOTERAPUTICODELARIGIDEZDELCODO
Eltratamientofisioteraputicodependedemltiplesfactoresy,comoenlamayoradepatologas,nose
puedenisedebeprotocolizar.Elobjetivodeestapublicacinesrevisarlasdistintastcnicasutilizadas
juntamenteconsujustificacinysurazonamiento.
Enprimerlugarnospareceimprescindibleconocerculhasidoelmecanismodelalesin,eltrazode
fracturayquestructurashanquedadoafectadas.
Enrelacinadichoaspectotieneespecialimportanciatenerencuentaeltipodehuesoanteelquenos
encontramos:encrecimiento,osteoportico,etc.,parapreveerlasposiblescomplicacionesquepuedan
aparecerytomarlasprecaucionesadecuadas.
http://www.elsevier.es/esrevistafisioterapia146articulotratamientofisioterapeuticorigidezdelcodo13008950

3/10

7/3/2016

Portodoellosededucequeeltratamientodebeserindividualizadoyrealizarseprecozmenteconelfinde
evitarcomplicacionesposterioresquedificultenlarehabilitacin.
Conelobjetivodeprevenirlarigidezdecodocreemosqueeltratamientodurantelafasede
inmovilizacintambinesfundamental.stesebasaraenlainmovilizacindelasarticulaciones
adyacentesyenlarealizacindeejerciciosisomtricos,evitandolacontraccindelamusculaturaquese
insertaenelfocodefractura.Podramosrealizar,adems,untrabajodeasistenciapropioceptiva
vibratoria(APV)conlosojoscerradosaniveldelainsercindistaldeltendndelbcepsbuscandoel
estmulopropioceptivodelaextensindelcodoporserestemovimientodifcildesuperar.
Latcnicadelosojoscerradossebasaenelreflejovibratorioantagonistaydalugaraunasensacinde
movimientoarticular.
Encasodeinteresarnosmantenerelengrama(fundamentodeloshbitosydelamemoria)deflexin
realizaramoslamismatcnicaperoeneltendndeltrceps,aunqueconsideramosqueenestecasono
resultataninteresantepornotenertantadificultadpararecuperarlaflexindelcodo.
Deestamaneraalretirarleelyesoseverminimizadalaprdidadelesquemamotor.
Comoyahemosobservado,noexisteunaunificacindecriterioseneltratamientodelarigidezdecoco
niensuprevencin.Hemosintentadocontrastarlaopininylasbasescientficasrespectoalas
siguientestcnicas:
Movilizacin.
Tcnicaspropioceptivas.
Masaje.
Ultrasonidos.
Termoterapia/crioterapia.
Otrastcnicas.
Movilizacin
Dentrodeesteapartadoqueremosenglobartodotipodemovilizacinarticular.Hemoscomprobadoque
ennuestroentornolaboralexistendoslneasdetrabajo:lasmovilizacionespasivasylasactivas.
Elusodelacinesiterapiapasiva,especialmentelastraccionesytambinmovimientostraslatoriosy
angulares,estbasanteextendido,aunqueenlabibliografaconsultada(1,3)seconsideralacinesiterapia
pasivacomotcnicanoindicada,puestoquelatraccinrepetidasobrelospuntosdeinsercincapsulary
ligamentosavanafacilitareldesarrolloderupturasycalcificacionesaestenivel,dandolugaraosteofitos
detraccin,lesionesdelasfibrasmusculresydolor(46).Adems,lamovilizacinpasivarpiday
bruscaaumentaelriesgodelesintisular(3).
Lacinesiterapiaactivautilizadacomotcnicadecalentamientodelaarticulacintambinesmuy
utilizada,aunquelabibliografaconsultadaapuntaademsasuusoconelobjetivodeganardeforma
indolorayprogresivalosgradosdemovimientosnormalesparaelcodo(1,7).Lahidrocinesiterapiaest
aconsejadanosloporfacilitarelmovimientoenunmediodesgravado,sinoporprepararlostejidospara
elestiramientoyasasistirenlaextensindelacpsulayuninmiotendinosa(4,5,7).
http://www.elsevier.es/esrevistafisioterapia146articulotratamientofisioterapeuticorigidezdelcodo13008950

4/10

7/3/2016

Enalgunoscasossetrabajafundamentalmenteelejercicioactivoasistido,incluyendoaqualgunas
tcnicasdepropiocepcincomo,porejemplo,lastcnicasdeKabatofacilitacinneuromuscular
propioceptiva(2,4,5,79).
Nospareceimportantematizareltrabajodelafacilitacinneuromuscularpropioceptivaeneltratamiento
delarigidezdelcodo.Teniendoencuentaquegeneralmenteesmshabituallarigidezenflexiny
puestoquelacpsulaanteriorsefibrosamsfcilmente(7)dandolugaralalimitacindelaextensin
completa,potenciaramosexclusivamentelamusculaturaextensoradelcodoyhombro(1,7),yaqueas,
porelprincipiodeinhibicinrecproca,conseguiramosunarelajacindelamusculaturaflexora.Sera
tambininteresanterealizarestetrabajoensupinacin,yaqueenestaposicinsefavorecelaextensin
decodoyelbcepsseencuentrarelajado(10).
Independientementedelatcnicademovilizacinutilizada,entodosloscentrosconsultadosse
aconsejabatrabajarallmitedeldolor,puestoqueeldolornosdaralugaraunacontracturareflejade
defensaquedificultaralamovilidadarticular,fundamentalmentehacialaextensin,provocandomayor
contracturay,portanto,mayordolor(4,5,8,11,12).
LamayorpartedefisioterapeutasconsultadoscoincidenconlaopinindeMirandaMayordomo(1)en
queelusodepesoscolgadosdelmiembrosuperiorafectobuscandolograrlaextensincompletadel
codovaaprovocarlaaparicinoagravacindelacontracturareflejadelamusculaturaflexoradelcodo,
locualserunfactorcoadyuvanteenlagnesisdelaretraccinmuscularyporellodelimitacinala
extensin.
Engeneralserehusaelusodeposturasmantenidasconsiderandoquealcolocarunpesoimportantedistal
alaarticulacindelcodoseestarapotenciandoelbcepsprovocandounamayorcontractura.Adems
hayquetenerencuentaqueestapotenciacinserealizamedianteuntrabajoexcntricoquesuponeuna
mayorgananciaenelbalancemuscular.
Sinembargo,tambinexistenlosautoresquedefiendenestatcnica(7),perorealizadadeformamuy
controladayenglobadadentrodeunprogramaanaltico.SegnWilketal(1993)siaplicamosunpesode
entre1y2kgaproximadamentedurante57minutos,segnlafigura1,realizamosunestiramientoque
produceunarespuestadelcolgenotisular,consiguiendounamayorelongacin.
Fig.1.Posturamantenidaaplicandounpesodistalalaarticulacindelcodo.
Estatcnicaestbasadaenelreflejomiotticoinverso,enelcualapartirdeunaumentomuscularse
estimulaelrganotendinosodeGolgi(OTG)queseencuentraenlauninmiotendinosa(13,14).Esta
informacinsetransmiteporlavasensitivatipoIbylarespuestallegamediantelasmotoneuronas*.La
respuestaaesteestmuloeslarelajacinmuscular.Elestmuloquevaaponerenmarchaestereflejoes
lacontraccinmuscularoelestiramientoqueafectaalauninmiotendinosa.
ApartirdelosestudiosdeHenriNeiger(1998)sehacomprobadoqueparaqueunestiramientoafectea
launinmiotendinosatienequehaberseagotadoelestiramientodelcomponentecontrctil(msculo)y
deltejidoconjuntivo.Basndonosenestosestudiospodemosdeducirqueenunaposturamantenidanose
puedeestimularelOTG.Alcontrario,estimularemoselhusomusculardesencadenandoelreflejo
miotticoy,portanto,lacontraccinmuscular.
Recordemosquetambinexistelaposibilidadderealizarunamovilizacinpasivaforzadabajoanestesia.
Engeneralestaopcinseeligecomoltimorecursoyporprescripcinmdica.
Tcnicaspropioceptivas
http://www.elsevier.es/esrevistafisioterapia146articulotratamientofisioterapeuticorigidezdelcodo13008950

5/10

7/3/2016

Dentrodelastcnicaspropioceptivas,unadelasmsutilizadasenloscentrosconsultadoseslatcnica
decontraccinrelajacinestiramiento.Encuantoaestatcnicasesiguelapautadeejerciciosisomtricos
debcepsde6a8sdecontraccinconunaposteriorrelajacinde3a4s,permitiendoposteriormenteun
mayorestiramientodelmsculo(1,4,5,8).
Respectoaestatcnica,sinuestroobjetivoprioritarioeslaelongacin,podemosconseguirun
estiramientodelamusculaturasinnecesidaddesolicitarlapreviamente.Sugerimos,pues,lasiguiente
pautadeestiramiento:
1.Estiramientodelasestructuraspasivasenposicindesedestacinconflexindehombro,brazo
apoyadosobrelacamillaypartiendodelaflexindecodobuscarlamximaextensin.
2.Estiramientodelasestructurasactivas.SiguiendoaH.Neiger(11)hemosoptadoporconsiderarms
adecuadaslastcnicasdeestiramientointernoyestiramientoexterno:
Estiramientoexterno.Endecbitosupinocolocarprimeroelcomponentedeextensindehombroy
pronacindeantebrazoyporltimoaadirlaextensindecodo(Fig.2).
Fig.2.Estiramentoexterno.
Estiramientointerno.Basadoenelprincipiodeinhibicinrecproca:lacontraccinelmsculo
agonistaseacompaadelarelajacindelamusculaturaantagonista.Enestecasopediramosla
contraccindeltrcepsporquenosinteresaganarextensinyrelajarelbcepsqueestcontracturado.
Estetrabajoseverafavorecidoporlaposicinendecbitopronoconelhombroa90deabduccin,
brazoapoyadoenlacamillayantebrazoensuspensin.Deestaformaeltrcepstrabajaraconcntricay
excntricamentesinqueelbcepsacteenningnmomento.
Alrealizarcualquierestiramientoelfisioterapeutahadetenerencuentalavelocidadconloqueaplica
(lentoymantenido)ylaposibleaparicindeunacontracturadedefensa(3).
Otrosautores(3)apuestanporelestiramientoprogresivoestticostaticprogresivestretching(SPS)
medianteelusodeunafruladinmicadeSPSconelobjetivodeproducirunestiramientolentoy
progresivodurante3minutosporsesin.Conelloseproduceunadeformacinplsticadelaspartes
blandas,lacualnospermiteconseguirunaumentodelbalancearticularpuestoqueladeformidadplstica
dalugaraunaelongacindeltejidoquesemantienedespusderetirarlafuerzaexternaquelaproduce,
teniendoencuentaqueestafuerzaexternadebeserpequea.Adems,ladeformidadplsticadelos
tejidosnosminimizaelriesgodelesinfentealadeformidadelstica(traccin,posturamantenidacon
pesodistal...)quenoslotieneporquproducirelongacinsecundariaaposteriori,sinoqueexisteun
granriesgodelesiontisularsinoseaplicacorrectamente.
Sehademostrado(3)quelaSPSproporcionaunaumentodelbalancearticulardeun69%encasosde
contracturaenflexindelcodo.
Nosotroscreemosqueestatcnicaestbasadaenelmismoconceptoqueelestiramientomanual
realizadoporelfisioterapeuta,conlaventajaqueconlafrulaelestiramientoseestrealizandodurante
30minutos,cosaqueelfisioterapeutanoleresultatanfcildehacerconlamismaintensidadduranteel
mismotiempo.
OtradelastcnicasdeeleccineslaAPVconlosojosabiertoseneltendndeltrceps.Deestamanera
serelajaelbcepsysefacilitaelmovimientohacialaextensin.Latcnicaconlosojosabiertosest
basadaenelreflejotnicovibratorioqueeselsumatoriodelreflejomiottico.
http://www.elsevier.es/esrevistafisioterapia146articulotratamientofisioterapeuticorigidezdelcodo13008950

6/10

7/3/2016

Peroquizlatcnicadeusomsgeneralizadosealafacilitacinneuromuscularpropioceptiva(FNP),ya
comentadaenelapartadoanterior(2,4,5,79).
Masaje
Generalmenteelmasajeesunatcnicatotalmentedesaconsejada(1,5)porfavorecereldesarrollode
calcificacionesperiarticulares,aunqueenotrosautoresnoconsideranqueesttotalmentecontraindicado
(15).
Debemosrecordarqueelcalorprovocaunavasodilatacin,porloquellegamscalcioalazonadela
lesin.PrincipalmentelasfibrasdecolgenotipoII,queentreotrascumplenlamisindecaptarel
calcio,seencuentranconunaumentodedichocatin,elcualescaptadoproducindoselacalcificacin.
Laposibleexplicacinporlaquelaarticulacindelcodoesmsprocliveapresentarcalcificacionesse
debeaqueeltendnenzonasdemuchafriccinadquiereunaespecialresistenciaconlaaparicinde
fibrocartlagoensuinterior.Algunosejemplosdemsculosconestascaractersticassonlosperoneos,la
porcinlargadelbcepsyelrectoanteriordelcudriceps(6,10).Sabemostambinqueenlugaresdonde
haymuchsimafriccintiendeadesarrollarsemateriasea.Elejemplomsclaroeslartula.Nohayque
olvidarqueeltendnseinsertaenelperiostioyquedemaneraprogresivasevatransformandoenhueso.
Quizenlascalcificacionestendinosaslarespuestapodrairencaminadasiguiendoesterazonamiento:
mezclandoelconceptodelaestructuradeltendnylafriccinalaquesevesometido.
Ultrasonidos
NoesunatcnicaextendidaenlaprcticacomndelaFisioterapiaenestapatologa.Enalgunaocasin
seutilizaporsuspropiedadesantiinflamatorias,analgsicasydesfibrosantes.
TeniendoencuentalosefectosbiofsicosdelaaplicacindelUSstepuedeproducirunaumentodel
metabolismoporvasodilatacindebidoalosefectostrmicosymecnicos(8,16,17),loquenosestar
favoreciendoeldesarrollodecalcificacionesyportantodisminuirelbalancearticular.
SehacomprobadoquelaaplicacinprecozdeUSantesdelaconsolidacindelafracturafavorecela
aparicinydesarrollodelamiositisosificante,cuyolugarpredilectodeaparicineselcodo,provocando
unaimportantelimitacinfuncional(17).
Khan(18)(1991)noconsideraquetengaunefectotrmicorelevanteyportantocarecedeefecto
osteognico.Noobstante,recomiendalanecesidaddeextremarlasprecaucionesconsuutilizacineny
alrededordelaszonasdefracturaporlaposiblealteracindelosprocesososteognicos.
Aspues,cadafisioterapeutapuedereservarsesuutilizacinsegnsucriterioysiempreconlasuficiente
precaucin.
Termoterapia/crioterapia
Aunqueporlogeneralestbienaceptadoquelatermoterapiaprofundaesttotalmentecontraindicadaen
estoscasos(5),nolatermoterapiasuperficial,queseusaenalgunasocasiones,previaalamovilizacin,
conelfindeelastificarlacpsulaylaspartesblandas(17).
Enalgunoscasossecomplementalatermoterapiasuperficialconlosejerciciosactivos(1,7).
Excepcionalmenteseusalacrioterapiapreviaalamovilizacinydemaneramsfrecuentedespusdela
movilizacinconfinesanalgsicos(4,7,12,19).
http://www.elsevier.es/esrevistafisioterapia146articulotratamientofisioterapeuticorigidezdelcodo13008950

7/10

7/3/2016

Estenfasedeinvestigacinelusodefroprevioyposterioralamovilizacin.
Otrastcnicas
MirandaMayordomoyotrosautoresseapoyantambinenelusodeotrosmtodoscomoellseryla
magnetoterapiaporsusefectosanalgsicosyantiinflamatorios(1,17).Apesardeellodebemosser
cautosconestastcnicas,puesestdemostrado(17)queaumentanlavasodilataciny,portanto,el
aportedenutrientes.Ademsseconsideraqueaumentaeldepsitodecalcioenlamatrizextracelular,
aumentandoporellosufijacin(20),conelriesgoqueestoconllevadeaparicindecalcificaciones.
Laaplicacindeestastcnicasnohansidoconfirmadasporotrosautores.
CONCLUSIONES
Despusdetodoloexpuestopodemosconcluir,bajonuestropuntodevista,que:
Paraconseguirunmayorrangodemovimientodeformamantenidaeindoloradebemosbuscarcon
nuestrastcnicasunadeformacinplsticadelasestructuras.Ellonospermiteelmantenimientodela
elongacinconseguidadespusdelcesedelafuerzaexterna,minimizandoelriesgodelesindelas
partesblandas.Lastcnicasquecumplenesteprincipiosonlamovilizacinactivaoactivaasistida,
estiramientolentoyprogresivo,entreotras.
Espreferibleelusodelasmovilizacionesactivasyactivasasistidasfrentealasmovilizaciones
pasivas.Estasltimastiendenconmayormedidaaproducirdeformacinelstica,aligualqueotras
tcnicascomolatraccinyposturasmantenidasconpesosdistales.
Encualquiercaso,lasmovilizacionesdebensersiempreindolorasoallmitedeldolor.
NoestplenamentejustificadoelusodeUS,aunqueengeneralnoestmuyextendidasuutilizacin,
porloquecreemosquecadafisioterapeutapuedereservarseestatcnicasegnsucriterioysiemprecon
lasuficienteprecaucin.
Apesardequenoexistenreferenciasbibliogrficassobreelusodelatermoterapiasuperficialeneste
tipodelesiones,sehacomprobadoquesesigueusandoendistintoscentros.Noaslatermoterapia
profunda,queesttotalmentecontraindicada.
Frecuentementeseutilizalacrioterapiapostmovilizacinconfinesanalgsicos.
Lastcnicasdemasajenoestnaconsejadasporqueaumentanlavascularizacin,favoreciendoasla
formacindecalcificaciones.
Esfundamentallaabsolutacolaboracindelpaciente.Paraellodebeestarcorrectamenteinformadoy
tenerencuentaquerealizarsusactividadesdiariasdeformanormalleayudaralatotalrecuperacin
funcionaldelcodo.
Nosparecemuyimportantemarcarnoscomoobjetivolarecuperacinfuncional,consiguiendounarco
demovilidadqueposibilitelasactividadesdelavidadiaria(1,2),incluyendoeltrabajomultidisciplinar
deotrosprofesionalescomoeslaterapiaocupacional(1,5).
Basndonosenlosprincipiosbiomecnicos,primerodebemosganarlasupinacinporserstams
difcildecompensarllegadoelcaso.Perosiapesardeelloquedaransecuelasimportantesdebemos
disearunprogramaadecuadodecompensacinminimizandolarepercusinaniveldelrestodelcuerpo.
http://www.elsevier.es/esrevistafisioterapia146articulotratamientofisioterapeuticorigidezdelcodo13008950

8/10

7/3/2016

Debemosconsiderarquesilapronosupinacinnoescompleta,tampocoloserlaextensin.Tenemos
queirganandoamplitudarticularenambosmovimientos.
Despusdehaberrealizadoestarevisinpodemosafirmarque,inclusohoy,notodosloscriteriosestn
unificadosyquesedeberaseguirinvestigandoparadarunabasecientficaanuestrasactuaciones,
aumentandoaslacalidaddenuestraprofesinydenuestrostratamientos.
BIBLIOGRAFA
1.MirandaMayordomoM.Rehabilitacindelaslesionestraumticasdelcodoyantebrazo.En:Guilln
GarcaP,ed.Lesionesdecodo,antebrazo,muecaymano.Madrid:Mapfre1987:35569.
2.VielE.Conceptosfisiolgicos.En:VielE,ed.ElmtodoKabat.Facilitacinneuromuscular
propioceptiva.Barcelona:Masson1989.p.3157.
3.BonuttiPM,etal.Staticprogressivestretchtoreestablishelbowrangeofmotion.Clinical
orthopaedicsandrelatedresearch1994303:12834.
4.CesariB,ReculeMM.Luxationetinstabiliteducoude.KinsithrapieScientifique1997365:239.
5.PelissierJ,etal.Pathologiesducoudeetrducation.En:DouffiaguesJ,ed.EncyclMdChir
KinsithrapieRducationfonctionalle.Pars:EditionsTechniques,199326213B26213B12.
6.ArnheimDD.Codo,antebrazo,muecaymano.En:ArnheimDD,ed.Fisioterapiayentrenamiento
atltico,2.aed.Barcelona:Mosby/Doyma199546185.
7.WilkLE,etal.Rehabilitationoftheelbowinthethrowingathlete.JOSPT199317(6):30517.
8.DemaraisY,etal.Pathologiearticulaire,musculaire,tendineuseenmilieusportif.En:DouffiaguesJ,
ed.EncyclMdChirKinsithrapieRducationfonctionalle.Pars:EditionsTechniques,1996.p.26
202A10.
9.VossDE,etal.Facilitacinyrefuerzo.Patronesunilaterales:extremidadsuperior.En:VossDE,ed.
Facilitacinneuromuscularpropioceptiva.Patronesytcnicas.Madrid:Panamericana1996.p.92142.
10.MirallesR.Biomecnicaclnicadelaparatolocomotor.Barcelona:Masson1998.
11.NeigerH.Introduccin:modalidadesytiposdeestiramientos.En:NeigerH,ed.Estiramientos
analticosmanuales.Madrid:Panamericana,1998:245.
12.BlauthM,etal.Dieallbogenarthrolysebeiposttraumatischergelenksteife.Orthopade
199019(6):33242.
13.Guyton.Reflejosmedularesydeltallocerebralfuncindelaparatovestibular.En:Guyton,ed.
Fisiologayfisiopatologa.Madrid:Interamericana1994:42437.
14.DespopoulosA,Silbernagls.Sistemanerviosocentralysensorial.En:DespopoulosA,Silbernagls,
ed.Textoyatlasdefisologa.Barcelona:Mosby/Doyma1982272324.
15.DufourM.Massages.En:DouffiaguesJ,ed.EncyclMedChirKinsithrapieRducation
fonctionalle.Pars:EditionsTechniques,1996.p.26100A10.
http://www.elsevier.es/esrevistafisioterapia146articulotratamientofisioterapeuticorigidezdelcodo13008950

9/10

7/3/2016

16.DumoulinG,DeBisschopJ,etal.Electrotherapie.Pars:Maloine1987.p.4714.
17.OtnC,etal.Ultrasonidosteraputicos.En:MartnezMorilloM,ed.Manualdemedicinafsica.
Madrid:HarcourtBrace1998.p.294307.
18.KhanJ.Ultrasonidos.En:KhanJ,ed.Principiosyprcticadeelectroterapia.Barcelona:Jims1991.
p.79107.
19.KnightKL.Lasbasescientficasdelacrioterapia.En:KnightKL,ed.Crioterapia.Rehabilitacinde
laslesionesenlaprcticadeportiva.Barcelona:Bellaterra1996.p.45261.
20.AaronRK,CiomborD.Therapeuticeffectsofelectromagneticfieldsinthestimulationofconnective
tissuerepair.JournalofCellularBiochemistry199352:426.

http://www.elsevier.es/esrevistafisioterapia146articulotratamientofisioterapeuticorigidezdelcodo13008950

10/10

You might also like