1

Tytu: Zastosowanie kuhnowskiego pojcia paradygmatu w analizie bada nad sztuczn

*

inteligencj

Autor: Piotr Koodziejczyk / pkolodziejczyk@interia.pl

rdo: http://www.kognitywistyka.net / mjkasperski@kognitywistyka.net
Data publikacji: 16 VIII 2004

1. Uwagi wstpne
Uzasadniajc wag problematyki podjtej w tym tekcie odwoam si do nastpujcej
wypowiedzi Kazimierza Jodkowskiego:
Pierwsze wydanie synnej ksiki Kuhna wywoao wielkie poruszenie wrd filozofw,
historykw nauki, a take wrd samych uczonych. () Przyczyn tego byo zarwno
nowatorskie ujcie rozwoju nauki, jak te wiele kontrowersyjnych tez. Paradygmat sta
1
si pojciem popularnym, cho nie zawsze poprawnie uywanym.

Mimo, e intencj Kuhna byo uzasadnienie paradygmatycznego charakteru teorii naukowych

gwnie na podstawie historii nauk przyrodniczych, to wydaje si, e pojcie paradygmatu
stosuje si take do opisu rozwoju nauk spoecznych, formalnych i by moe
humanistycznych2. Na przykad, w historii matematyki atwo wyrni okres obowizywania
paradygmatu geometrii euklidesowej, kryzys tego podejcia oraz rewolucj wic si z
pojawieniem si systemw obaczewskiego i Riemanna. Kwestia zastosowania
kuhnowskiego pojcia paradygmatu do zagadnienia rozwoju danej dyscypliny naukowej
komplikuje si, gdy pod uwag bierze si tak zwane nauki interdyscyplinarne. Dziedziny
wiedzy tego rodzaju czc ustalenia wielu typw nauk naraone s na zarzut niedojrzaoci
metodologicznej. Zarzut ten podnosi si czsto przeciwko kognitywistyce pojmowanej jako
nauka o procesach poznawczych. Wielu autorw3 twierdzi, e kognitywistyka stanowic
zlepek danych wywodzcych si z rnych dyscyplin naukowych nie charakteryzuje si ani
jasno okrelon metodologi bada, ani jednomylnoci uczonych, co do rezultatw
dokonywanych przez nich analiz teoretycznych.

Tre niniejszego artykuu zostaa zaprezentowana na III Oglnopolskim Forum Filozoficznym Modych w
Lublinie.
1
K. Jodkowski, Wsplnoty uczonych, paradygmaty i rewolucje naukowe, Lublin, 1990, ss. 133-134.
2
Por. Z. Muszyski, Niewspmierno, ekwiwokacja i problemy znaczenia, ss. 173-222, w: tene, Z bada nad
prawd, nauk i poznaniem, Lublin, 1998, ss. 174-176, oraz K. Jodkowski, Niewspmierno. Studium
przypadku: kontrowersja ewolucjonizm kreacjonizm, ss. 127-172, w: Z. Muszyski, Z bada..., s. 128.
3
Zob. np. R. Penrose, Cienie umysu, tum. P. Amsterdamski, Pozna, 2000, ss. 25-26; J. Searle, wiadomo,
inwersja wyjanie i nauki kognitywne, tum. E. Hunca, ss. 144-177, w: Modele umysu, red. Z. Chlewiski,
Warszawa, 1999, ss. 164-167; oraz G. M. Edelman, Przenikliwe powietrze, jasny ogie. O materii umysu, tum.
J. Rczaszek, Warszawa, 1998, ss. 297-312.
P. KOODZIEJCZYK, Zastosowanie kuhnowskiego pojcia paradygmatu w analizie bada nad SI

2
W przeciwiestwie do zaprezentowanej oceny metodologicznego statusu kognitywistyki, w
pracy tej bd stara si argumentowa, e nauki kognitywne (a w szczeglnoci ich
najprniej rozwijajca si dziedzina teoria i praktyka sztucznej inteligencji) stanowi
metodologicznie dojrza dyscyplin wiedzy. Tem dla tego rodzaju podejcia s rozwaania
Marka Hetmaskiego4, w ktrych pokazuje on, e kognitywistyka jest dziedzin rozwijajc
si w zgodzie z kuhnowskimi wyznacznikami rozwoju nauki. Na podstawie tezy
Hetmaskiego w poniszych rozwaaniach postaram si omwi dwie rewolucje majce
miejsce w obrbie bada nad AI, paradygmatyczny charakter samych tych bada oraz
zasygnalizowa problem niewspmiernoci zachodzcej pomidzy podejciami typu GOFAI
i koneksjonistycznego.

2. Paradygmatyczny charakter bada nad sztuczn

Czynic pojcie paradygmatu kluczowym dla analiz prowadzonych w tym tekcie, w
pierwszej kolejnoci naley okreli zasig stosowalnoci tego terminu w odniesieniu do
bada nad sztuczn inteligencj. Okrelenie to wydaje si wane, poniewa w pracach
samego Kuhna pojcie paradygmatu nie jest jednoznaczne. Termin ten odnosi si zarwno do
powszechnie uznawanych osigni naukowych, zespou charakterystycznych przekona i
uprzedze oraz zespou instrumentalnych, teoretycznych i metafizycznych przekona
podzielanych przez grup uczonych5. Z powodu tego rodzaju wieloznacznoci, termin
paradygmat rozumia bd w sensie globalnym, czyli jako zinternalizowane przekonania
przedstawicieli danej dyscypliny naukowej. Na zbir tych przekona skadaj si zarwno
przekonania instrumentalne, teoretyczne oraz metafizyczne. Innymi sowy, pojcie
paradygmatu obejmuje
() pewne akceptowane wzory faktycznej praktyki naukowej wzory obejmujce
rwnoczenie prawa, teorie, zastosowania i wyposaenie techniczne tworz model,
6
z ktrego wyania si jaka szczeglna, zwarta tradycja bada naukowych.

Krtko mwic paradygmat stanowi wzorzec uprawiania bada w obrbie danej dyscypliny
naukowej.
Paradygmat charakterystyczny dla bada nad AI mona nazwa obliczeniowym. Jego sedno
mona wysowi w postaci twierdzenia, e procesy poznawcze dokonywane przez podmioty
kognitywne maj charakter procesw obliczalnych w sensie matematycznej teorii rekursji7.
Twierdzenie to, bdce konsekwencj analiz Alana Turinga8 prowadzi do zaoenia, e
sztuczne systemy poznawcze o stanach niecigych posiadaj zdolnoci poznawcze
jakociowo identyczne ze zdolnociami podmiotw naturalnych. Ujmujc t kwesti w
perspektywie epistemologicznej mona powiedzie, e procesy poznawcze s
charakteryzowane wycznie w sposb syntaktyczny. Zatem, kady z tych procesw jest
wyraalny za pomoc zbioru procedur formalnych skonstruowanych na podstawie
4

Zob. M. Hetmaski, Umys a maszyny. Krytyka obliczeniowej teorii umysu, Lublin, 2000, s. 34. Trzeba w tym
miejscu podkreli, e Hetmaski sygnalizuje tylko t kwesti i nie powica jej szczegowej uwagi w
prowadzonych przez siebie analizach.
5
Por. T. S. Kuhn, Raz jeszcze o paradygmatach, ss. 406-439, w: tene, Dwa bieguny. Tradycja i nowatorstwo w
badaniach naukowych, tum. S. Amsterdamski, Warszawa, 1985, s. 407.
6
T. S. Kuhn, Struktura rewolucji naukowych, tum. H. Ostromcka, Warszawa, 2001, s. 34.
7
Por. W. Marciszewski, Sztuczna inteligencja, Krakw 1998, s. 16.
8
Zob. A. Turing, Maszyny liczce a inteligencja, tum. B. Chwedeczuk, ss. 271-300, w: Fragmenty filozofii
analitycznej. Filozofia umysu, wybr: B. Chwedeczuk, Warszawa, 1995.
P. KOODZIEJCZYK, Zastosowanie kuhnowskiego pojcia paradygmatu w analizie bada nad SI

3
algorytmw zaimplementowanych w strukturze systemu przetwarzajcego informacje9.
Podejcie to prowadzi do akceptacji zespou przekona, ktre za Wodzisawem Duchem
mona przedstawi nastpujco:
Algorytmy manipulowania symbolami powinny wic pozwoli na odtworzenie
nieskoczenie zoonego zachowania za pomoc mechanicznie wykonywanych
mikroprocesw. Wynika std, e systemy przetwarzajce informacje, takie jak ludzkie
umysy, powinny da si zrozumie dziki badaniu algorytmw oraz badaniu sposobu
10
wewntrznej reprezentacji poj, czyli zwizkw symboli z tym, co one reprezentuj.

W wietle przytoczonej wypowiedzi wida, e sztuczne i naturalne systemy poznawcze

mona traktowa jako modele finitystyczne. Przez analogi do idei finityzmu w filozofii
matematyki o systemach tych mona stwierdzi, e:
1. ich skadow, i zarazem przedmiotem bada s skoczenie syntaktycznie dane
struktury.
Poza takimi strukturami pisze Herbert Simon system zawiera take zbir
procedur przeprowadzajcych operacje na wyraeniach, aby wytworzy inne
wyraenia (...). Fizyczny system symboli jest w zwizku z tym maszyn generujc
11
ewoluujce zbiory struktur symbolicznych ,

2. operacje na tych strukturach maj charakter kombinatoryczny, czyli efektywny w

rozumieniu matematycznej metody efektywnej,
3. pojcia abstrakcyjne, takie jak np. dowolna jednostka syntaktyczna, czy nieskoczony
zbir symboli nie s ani przedmiotem bada, ani elementem tych modeli.
Przywoane stwierdzenia mona ujmowa jako elementy teoretycznego zbioru przekona
skadajcych si na paradygmat obliczeniowy. Przekonania teoretyczne koresponduj z
ontologicznym zapleczem tego paradygmatu, ktre stanowi (wywodzce si z analiz Hilarego
Putnama12) stanowisko funkcjonalistyczne. Skoro procesy poznawcze traktuje si w sposb
obliczeniowy, to (zgodnie z funkcjonalizmem) procesy te mog by realizowane przez rne
systemy fizyczne wyposaone w ukady wejcia, analizy i przetwarzania danych oraz
wyjcia13. W zwizku z tym mona wnosi, e suma przekona ontologicznych i
teoretycznych sformuowanych w ramach paradygmatu obliczeniowego spowodowaa, jak
pisze Hanard, e
(...) komputacjonici uznali si za psychologw (i spowodowao, e psycholodzy stali
si komputacjonistami (...). Wyniko to z zaoenia, e przyczynowe i funkcjonalne
wyjanienie systemu fizycznego jest rwnie kompatybilne z mentaln, jak i niementaln interpretacj. Interpretacja mentalna wydaje si zawsze w jaki sposb
9

Zob. P. Koodziejczyk, Funkcjonalizm jako ontologia sztucznej inteligencji, s. 457, w: Byt i jego pojcie, red.
A. L. Zachariasz, Rzeszw2003, ss. 454-466.
10
W. Duch, Czym jest kognitywistyka?, ss. 9-49, "Kognitywistyka i Media w Edukacji", Nr 1/1998, s. 25.
11
H. Simon, Cognitive Science: The Newest Science of the Artificial, ss. 33-46, "Cognitive Science", Nr 4/1980,
s. 40.
12
Zob. H. Putnam, Mind and Machines, ss. 138-164, w: Dimensions of Mind. A Symposium, red. S. Hook, New
York, 1961.
13
Hetmaski pisze w tej kwestii: Jeli uniwersalna maszyna Turinga jest w stanie symulowa (modelowa)
dziaanie kadej cyfrowej maszyny, to moe si tak dzia wanie ze wzgldu na niezaleno dziaania takiej
maszyny na poziomie logicznym (obliczeniowym) od dziaania na poziomie fizycznym. M. Hetmaski,
Umys..., s. 71.
P. KOODZIEJCZYK, Zastosowanie kuhnowskiego pojcia paradygmatu w analizie bada nad SI

4
niezalena od fizycznej mimo, e s one w sposb oczywisty wzajemnie skorelowane.
Jest tak, poniewa funkcjonalno systemu sprawia wraenie cakowicie zdolnej do
wyjaniania [natury procesw poznawczych, przyp. P. K.] (...) rwnie
zadowalajco za pomoc pojcia umysowoci, jak i bez uwzgldnienia tego
14
terminu.

Dlatego te funkcjonalistyczne podejcie do badania umysu ujawnia, jak si wydaje,

instrumentalistyczne aspekty paradygmatu obliczeniowego. Oznacza to, e zastosowanie
pojcia (bd matematycznie rozumianej teorii) obliczalnoci umoliwia potraktowanie
paradygmatu obliczeniowego jako modelu wyjaniajcego interakcje pomidzy
syntaktycznym poziomem analizy danych dostarczanych do systemw kognitywnych oraz
referentami elementw syntaktycznych zaimplementowanymi w tym systemie (poziomem
analizy semantycznej). Zatem, jak postuluje Valerie Hardcastle, paradygmat obliczeniowy
stanowi model eksplanacyjny w tym sensie, e w sposb jednoznaczny opisuje (w terminach
procedur obliczeniowych) relacje zachodzce pomidzy symbolami i reprezentacjami
mentalnymi15. Poprzez eliminacj sownika terminw charakterystycznych dla psychologii
potocznej, obliczeniowe i zarazem funkcjonalistyczne podejcie do badania natury procesw
poznawczych unika wic (zdaniem zwolennikw paradygmatu obliczeniowego) trudnoci
zwizanych z ustaleniem relacji zachodzcej midzy treci poj mentalnych i fizykalnych16.
Zgodnie z metodologicznymi ustaleniami Kuhna, pojcie paradygmatu pozostaje w cisym
zwizku eksplanacyjnym z terminem nauka normalna. W Strukturze... czytamy na ten temat:
Termin nauka normalna oznacza (...) badania wyrastajce z jednego lub wielu
osigni naukowych przeszoci, ktre dana spoeczno uczonych aktualnie
17
akceptuje i traktuje jako fundament swej dalszej praktyki.

Badania prowadzone w ramach nauki normalnej polegaj na uszczegowieniu zjawisk i

teorii, ktrych dostarcza paradygmat18. Od nich wic w gwnej mierze zaley sukces lub
poraka danego paradygmatu. Jak pisze Kuhn:
Sukces paradygmatu (...) to pocztkowo przede wszystkim obietnica sukcesu, na
jaki liczy si, majc do dyspozycji tylko wybrane i niepene przykady. Nauka normalna
urzeczywistnia t obietnic, rozszerzajc wiedz o faktach, ktre dany paradygmat
ukazuje jako szczeglnie wane, poszerzajc zakres zgodnoci midzy tymi faktami a
formuowanymi na gruncie paradygmatu przewidywaniami oraz ucilajc sam
19
paradygmat.

Na gruncie bada nad sztuczn inteligencj zwizek poj paradygmatu i nauki normalnej
najbardziej wyranie ujawnia si podczas analizy sposobu rozwizywania szczegowych
problemw na drodze do skonstruowania sztucznych podmiotw poznawczych. Obliczeniowe
rozumienie natury procesw poznawczych determinuje bowiem charakter dziaa
dokonywanych przez teoretykw AI. Zaleno t wida przy stosowaniu jzykw
14

S. Hanard, Computation Is Just Interpretable Symbol Manipulation; Cognition Isnt, ss. 379-390, w: "Minds
and Machines", Nr 4/1995, s. 384.
15
Por. V. Hardcastle, Computationalism, ss. 310-311, w: "Cognition", Nr 3/1195, ss. 303-317.
16
Problem ten dyskutuje np. Urszula egle rozwaajc ujcie treci stanw mentalnych w ramach
behawioryzmu semantycznego oraz identycznociowych i komputacyjnych teorii umysu. Zob. U. egle,
Wprowadzenie do problematyki filozofii umysu, ss. 111-129, w: "Kognitywistyka i Media w Edukacji", Nr
1/1998, ss. 116-121.
17
T. S. Kuhn, Struktura..., s. 33.
18
Zob. tame, s. 55.
19
Tame, s. 54.
P. KOODZIEJCZYK, Zastosowanie kuhnowskiego pojcia paradygmatu w analizie bada nad SI

5
programowania wysokiego poziomu (np. LISP-a) do konstruowania tak rnorodnych
systemw inteligentnych jak: napisanego przez Thomasa Evansa programu rozpoznawania
analogii midzy figurami geometrycznymi20, skonstruowanego przez Terrego Winograda
systemu rozumienia jzyka naturalnego SHRDLU21, czy te systemw ekspertowych, jak np.
MATHLAB-u i DENDRAL-a. uywajc terminologii Kuhna mona powiedzie, e
rozwizywanie amigwek22 w oparciu o paradygmat obliczeniowy wynika z faktu, e , jak
pisze David J. Chalmers,
() prawie kada przyczynowa organizacja, jak moemy sobie wyobrazi moe by
ujta jako opis obliczeniowy. Tak dugo, jak przyczynowa organizacja systemu moe
by analizowana w skoczonej liczbie dziaajcych na siebie czci (), to
organizacja ta moe zosta wyabstrahowana w opisie automatw zoonych, bd w
23
ramach jakiego innego formalizmu obliczeniowego.

Problematyczny pozostaje tu jednak sposb pojmowania terminu obliczanie, poniewa jego

wielorakie ujcie doprowadzio do rewolucyjnych zmian w obrbie paradygmatu
obliczeniowego. O zmianach tych traktuje ponisza cz tej pracy.

3. Rewolucje, niewspmierno badania nad AI

Przyczyn rewolucji w dowolnej dyscyplinie naukowej jest, jak wskazuje Kuhn, pojawianie
si nieusuwalnych anomalii w ramach danej teorii. Anomalii tych nie mona, rzecz jasna,
wytumaczy za pomoc aparatury teoretycznej dostarczanej przez t wanie teori. Inaczej
mwic, pojawienie si anomalii jest zapowiedzi kryzysu i upadku danego paradygmatu. Jak
pisze Kuhn:
Kiedy () anomalia zaczyna by postrzegana jako co wicej ni po prostu kolejna
amigwka nauki normalnej, znak to, e nauka wchodzi w fal kryzysu. Wrd wielu
uczonych danej specjalnoci rozpowszechnia si wiadomo, e rzeczywicie jest to
anomalia. Coraz wiksza liczba najwybitniejszych specjalistw powica jej coraz
wicej uwagi. Jeli opiera si ona nadal wszelkim prbom jej usunicia (), wielu
24
uczonych zaczyna j traktowa jako gwny przedmiot bada ich dyscypliny.

W ramach bada nad sztuczn inteligencj pojawianie si anomalii i kryzys obowizujcych

paradygmatw mona ukaza na podstawie ewolucji reprezentacji wiedzy o wiecie
wyraalnej w jzyku naturalnym. Obowizujce pocztkowo podejcie oparte na logice
kwantyfikatorw I-go rzdu zostao wyparte poniewa w jego ramach nie mona byo
wyjani anomalii eksplozji kombinatorycznej. Mimo atwoci mechanizacji wnioskowa
okazao si (na przykad na podstawie analizy systemw QA3 i STRIPS), e ten sposb
reprezentacji wiedzy nie pozwala na rewizj przekona systemu, czsto prowadzi do
sprzecznoci oraz powodowa, e na podstawie niewielkiej bazy danych lawinowo rosa
liczba wnioskowa, ktre okazyway si nieuyteczne w procesie reprezentowania wiedzy25.
Ten sposb podejcia do problemu reprezentacji zosta wyparty przez formalizm systemw
20

Opis dziaania tego programu zawiera artyku: M. Minsky, Sztuczna inteligencja, tum. D. Gajkowicz, ss. 290308, w: Dzi i jutro maszyn cyfrowych, Warszawa, 1969, ss. 294-302.
21
Zob. T. Winograd, Understanding Natural Language, New York, 1972.
22
Na temat pojcia amigwki zob. T. S. Kuhn, Struktura..., ss. 73-86.
23
D. J. Chalmers, On implementing a computations, ss. 391-402, w: "Minds and Machines", Nr 4/1995, s. 397.
24
T. S. Kuhn, Struktura..., s. 152.
25
Por. P. Konderak, Obliczeniowe modele rozumienia jzyka naturalnego, ss. 7-24, w: "Philosophon Agora", Nr
1/1999, s. 16.
P. KOODZIEJCZYK, Zastosowanie kuhnowskiego pojcia paradygmatu w analizie bada nad SI

6
produkcji, ktry wprawdzie pozwala na somomodyfikacj systemw, ale nie umoliwia
wyjanienia warunkw kontekstowych, bdcych przecie podstaw komunikowania si w
jzyku naturalnym. Wanie to zjawisko mona potraktowa jako niewyjanialn anomali i
gwny powd przejcia do techniki sieci semantycznych stanowicej obecnie najbardziej
obiecujcy formalizm reprezentacji wiedzy.
W wietle powyszych rozwaa rysuje si antykumulatywny charakter rozwoju bada nad
sztuczn inteligencj. Mwic inaczej, rozwj bada nad AI ma charakter rewolucyjny.
Mwic sowami Kuhna, rewolucja jest to przejcie do nowego paradygmatu26. W przypadku
bada nad sztuczn inteligencj rewolucja polegaa na przejciu od paradygmatu, ktry Duch
nazywa klasycznym27 do wzorca koneksjonistycznego. Jako, e szeregowe podejcie do
programowania systemw inteligentnych nie przynioso oczekiwanych efektw, na pocztku
lat osiemdziesitych XX wieku podjto prb modelowania i obliczeniowego wyjaniania
zjawisk mentalnych w oparciu o badania neurofizjologiczne. Nadzieje zwizane z tym
nowym paradygmatem trafnie uj David E. Rumelhart piszc:
Dlaczego akurat komputer wzorowany na pracy mzgu miaby by szczeglnie
interesujcym rdem inspiracji? U podstaw przyjcia metafory komputerowej ley
ukryte zaoenie co do najwaciwszego dla nauki o poznawaniu poziomu
wyjaniania. () Postulowane przez nasze [koneksjonistyczne, przyp. P. K.]
modele operacje najtrafniej daoby si nazwa inspirowanymi neuronalnie. ()
Zamiast angaowa w proces przetwarzania olbrzymi liczb krokw
uporzdkowanych szeregowo () mzg dziaa szerokim frontem, angaujc
jednoczenie bardzo wiele elementw przetwarzania, wsppracujcych ze sob
rwnolegle dla wykonania zadania. Jestem przekonany, e m. in. z tych wanie
powodw przetwarzanie informacji rzdzi si zupenie innymi prawami oglnymi ni
28
te, do ktrych zdylimy ju przywykn.

Dlatego te mona wnosi, e paradygmat zwizany z komputerow metafor umysu i

poznania zosta zastpiony paradygmatem mzgowym, ktry swoje gwne zaoenia czerpa
z superparadygmatu obliczeniowego. Podobnie, jak w przypadku metafory komputerowej,
rwnie badacze akceptujcy metafor mzgow twierdz, e podejcie obliczeniowe jest
centralne w studiach nad umysem i natur procesw poznawczych. Rnice wynikaj
natomiast z lingwistycznej niewspmiernoci poj bazowych dla obydwu z tych podej.
Mwic o zagadnieniu niewspmiernoci za Muszyskim29 neguj moliwo, e sama teza
o niewspmiernoci jest faszywa i zamiast niej mwi naley o bdzie ekwiwokacji dla
tych samych terminw wystpujcych w rnych teoriach. Jak zauwaa Muszyski, aby
mwi o ekwiwokatywnoci tych samych terminw wystpujcych w rnych teoriach naley
mie teoretyczne narzdzie umoliwiajce odrnienie paszczyzny znaczeniowej od
semantycznej. Ponadto, naleaoby zanegowa istnienie warunkw staoci znaczenia
terminw oraz ich referencji. Negacja ta jest o tyle trudna, e w samej praktyce badawczej
uczonych mona odnale przywizanie do staoci znaczenia danych terminw30. Mwic o
lingwistycznej niewspmiernoci zachodzcej pomidzy konkurencyjnymi podejciami w
ramach bada nad AI mam na myli fakt, e pewne terminy teoretyczne w obrbie rnych
teorii maj rne znaczenie, a co za tym idzie rwnie rn referencj. Istnienie
niewspmiernoci atwo wykaza zestawiajc pojcie systemu kognitywnego w wietle
26

Zob. T. S. Kuhn, Struktura..., s. 164.

Por. W. Duch, Czym..., s. 26.
28
D. E. Rumelhart, Architektura umysu. Podejcie koneksyjne, tum. H. Grzegoowska-Klarkowska, ss. 240272, w: Modele..., red. Z. Chlewiski, ss.: 241, 242, 243.
29
Zob. Z. Muszyski, Niewspmierno..., s. 173.
30
Por. tame, s. 174.
27

P. KOODZIEJCZYK, Zastosowanie kuhnowskiego pojcia paradygmatu w analizie bada nad SI

7
metafory komputerowej i mzgowej. W ramach metafory komputerowej system kognitywny
jest maszyn Turinga lub automatem skoczonym stanowo31. Z kolei zdaniem zwolennikw
metafory mzgowej system kognitywny jest ukadem zoonym z zespou procesorw,
ktrymi kieruje procesor nadrzdny istniejcy w pewnym rodowisku32. Ta fundamentalna
rnica prowadzi do lingwistycznej niewspmiernoci innych kluczowych dla bada nad AI
poj. Pomijajc w tym miejscu przykady mona stwierdzi, e omawiane niewspmierne
podejcia daj biegunow wizj rozwoju teorii i praktyki sztucznej inteligencji. Analiza
efektw bada prowadzonych w zgodzie z metafor komputerow i mzgow pozwala
przypuszcza, e druga spord wymienionych zdaje si posiada wiksz moc
eksplanacyjn. Jest tak, poniewa dziki uwzgldnieniu zagadnienia interakcji systemw
kognitywnych ze rodowiskiem zewntrznym, kwestii ogranicze poznawczych oraz oparciu
automatyzacji wnioskowa na zasadzie rachunku prawdopodobiestwa (nie za teorii
rekursji) podejcie koneksyjne obejmuje filozoficznie doniosy problem intencjonalnoci
systemu bdcy warunkiem wygaszania sdw o izomorficznoci zachodzcej pomidzy
naturalnymi i sztucznymi podmiotami poznawczymi.

4. Uwagi kocowe
Poprzez zastosowanie kuhnowskiej metodologii do analizy wynikw bada nad sztuczn
inteligencj staraem si wykaza, e badania te s prowadzone w ramach dyscypliny
dojrzaej metodologicznie. Trzeba jednak podkreli, e prowadzone rozwaania mog by
traktowane wycznie jako wstp do gruntownego przebadania tematu. Aby jednoznacznie
okreli czy teoria sztucznej inteligencji jest dyscyplin naukow w sensie podejcia Kuhna
naleaoby dokadnie przeanalizowa problem zmiany paradygmatu, skutki tego rodzaju
zmiany oraz podda dyskusji szereg problemw zwizanych z zagadnieniem ontologicznej
niewspmiernoci istniejcych paradygmatw. Z racji, e ontologiczny status komputerw i
systemw AI wydaje si niejasny potrzeba wsppracy filozofw, kognitywistw, logikw i
psychologw, aby podj prb odpowiedzi na postawione kwestie.

31

Por. S. Bringsjord, M. Zenzen, Cognition is not computation: the argument from irreversibility, ss. 285-320,
"Synhese", Nr 113, 1997, s. 286.
32
Por. D. E. Rumerhart, Architektura..., s. 245.
P. KOODZIEJCZYK, Zastosowanie kuhnowskiego pojcia paradygmatu w analizie bada nad SI