LXVI Olimpiada Matematyczna

Rozwizania zada konkursowych

zawodw stopnia pierwszego
(1 wrzenia 2014 r. 1 grudnia 2014 r.)
Zadanie 1.

Dane s takie liczby cakowite a, b i c rne od zera, e liczba

a b c
+ +
(1)
b c a
jest cakowita. Wykaza, e iloczyn abc jest szecianem liczby cakowitej.

Rozwizanie
Naley dowie, e kada liczba pierwsza p wchodzi do rozkadu iloczynu
abc na czynniki pierwsze z wykadnikiem podzielnym przez 3. Niech wic x, y
i z bd wykadnikami, z jakimi liczba p wystpuje w rozkadach odpowiednio
liczb a, b i c. Udowodnimy, e suma s = x + y + z jest podzielna przez 3.
Oznaczmy sum (1) symbolem k. Mnoc j przez abc otrzymujemy
a2 c + b2 a + c2 b = kabc.

(2)

Liczba pierwsza p pojawia si w rozkadach trzech skadnikw lewej strony

zalenoci (2) z wykadnikami rwnymi kolejno 2x+z, 2y+x i 2z+y. Niech m
bdzie najmniejsz wartoci wsrd tych trzech wykadnikw.
Jeeli tylko jeden z tych wykadnikw wynosi m, to jeden skadnik lewej
strony zwizku (2) jest podzielny przez pm , ale nie przez pm+1 , a pozostae
dwa skadniki s podzielne przez pm+1 . Zatem caa lewa strona zalenoci (2)
jest podzielna przez pm , ale nie przez pm+1 . Prawa strona jest za podzielna
przez px+y+z = ps . Std uzyskujemy nierwno m s i sprzeczno, gdy
3s = 3(x+y+z) = (2x+z) + (2y+x) + (2z+y) m + (m+1) + (m+1) > 3m.

Wobec tego pewne dwie z liczb 2x+z, 2y+x i 2z+y s rwne (liczbie m).
Przyjmijmy, bez szkody dla oglnoci dowodu, e 2x+z =2y+x. Wtedy liczba
s = x + y + z = x + y + z (2x + z) + (2y + x) = 3y

jest podzielna przez 3, co naleao wykaza.

Zadanie 2.

Dodatnie liczby cakowite x1 , x2 , . . ., xn speniaj warunek

(1)

x1 + x2 + . . . + xn = s < 2n.

Udowodni, e kada liczba ze zbioru {1, 2, . . . , s} jest sum pewnych

spord liczb x1 , x2 , . . ., xn .

Rozwizanie
Przeprowadzimy dowd przez indukcj ze wzgldu na warto liczby n.
Dla n = 1 teza zadania jest prawdziwa, poniewa wwczas x1 = s = 1.
Przechodzc do kroku indukcyjnego wybierzmy dowoln liczb cakowit
n > 1, dla ktrej teza zadania jest suszna po zastpieniu liczby n liczb n1.
1

Zaoenie indukcyjne orzeka wic, e dla kadego ukadu n1 dodatnich liczb

cakowitych o sumie rwnej t < 2n 2 wszystkie liczby ze zbioru {1, 2, . . . , t}
mona zapisa w postaci sumy pewnych liczb danego ukadu.
W celu wykazania tezy indukcyjnej rozpatrzmy dowolne dodatnie liczby
cakowite x1 , x2 , . . ., xn speniajce warunek (1). Niech m bdzie najwiksz
wartoci wrd tych n liczb. Jeeli m = 1, to kada z nich wynosi 1, a wtedy
na podstawie zwizku n > 1 dostajemy sm = n1 < 2n2. Jeeli natomiast
m 2, to z zalenoci s < 2n znw wynika, e s m < 2n 2.
Przenumerowujc w razie potrzeby wskaniki moemy przyj, e xn =m.
Wwczas x1 , x2 , . . ., xn1 s dodatnimi liczbami cakowitymi o sumie s m
mniejszej od 2n 2, czyli zgodnie z zaoeniem indukcyjnym dowolna liczba
ze zbioru {1, 2, . . . , sm} jest sum pewnych spord liczb x1 , x2 , . . ., xn1 .
Wobec tego sumami pewnych spord liczb x1 , x2 , . . ., xn1 , xn s liczby:
1, 2, . . ., s m (sumy bez uycia liczby xn = m);
m + 1, m + 2, . . ., s (sumy z uyciem liczby xn = m),
jak rwnie sama liczba xn = m. Zatem wszystkie liczby z kadego ze zbiorw
(2)

{1, 2, . . . , s m}

oraz

{m, m + 1, . . . , s}

mona zapisa w postaci sumy pewnych spord liczb x1 , x2 , . . ., xn .

Ponadto zbiory (2) pokrywaj razem cay zbir {1, 2, . . . , s}, gdy suszne
s nierwnoci smn1 oraz mn. Pierwsza nierwno opiera si bowiem
na spostrzeeniu, e jej lewa strona sm = x1 +x2 +. . .+xn1 jest sum n1
liczb nie mniejszych ni 1; druga za na pierwszej oraz na zwizku s < 2n,
z ktrych otrzymujemy m = s (sm) s (n1) < 2n (n1) = n + 1.
W efekcie kada liczba ze zbioru {1, 2, . . . , s} jest sum pewnych spord
liczb x1 , x2 , . . ., xn , co koczy indukcj i rozwizanie zadania.
Zadanie 3.

Rozstrzygn, czy istnieje taka liczba cakowita n 1, e liczba

n
n
2+1 +
21
jest wymierna.

Rozwizanie
Przypumy,
eliczba cakowita n 1 ma postulowan wasno. Wtedy

okrelon w treci
z rwnoci ( 2+1)( 21) = 1 wynika, e liczb wymiern

1
n
zadania mona zapisa w postaci w = a + , gdzie a =
2+1.
a
1
Wykaemy, e dla k = 0, 1, 2, . . . liczba bk = ak + k jest wymierna. W tym
a
celu zastosujemy indukcj. Liczby b0 = 2 i b1 = w s wymierne. Niech z kolei
dla pewnej liczby cakowitej 2 liczby b2 i b1 bd wymierne. Liczba
43
4 3
4
3
1
1
1
1
b = a + = a +
a1 + 1 a2 + 2 = wb1 b2
a
a
a
a
jest wwczas take wymierna, co koczy rozumowanie indukcyjne.
2

1
W rezultacie liczba bn =an + n =( 2+1)+( 21)=2 2 jest wymierna.
a
Uzyskana sprzeczno wiadczy o niesusznoci uczynionego przypuszczenia.
Odpowied: Taka liczba n nie istnieje.
Zadanie 4.

Dany jest trjkt ostroktny ABC, w ktrym AB = AC. Punkty

E i F s spodkami wysokoci tego trjkta opuszczonych odpowiednio z wierzchokw B i C. Punkty M i N s rodkami odpowiednio
odcinkw BC i EF , a punkt Q jest rodkiem okrgu opisanego na
trjkcie AM N . Dowie, e proste AQ i BC s rwnolege.

Rozwizanie
Niech D i G bd spodkami wysokoci opuszczonych z wierzchoka A
odpowiednio w trjktach ABC i AEF (rys. 1).

C
D

E
M
N

G
A

rys. 1
Poniewa kty BEC i BF C s proste, wic punkty E i F le na okrgu
o rednicy BC i rodku M . Punkt N jest rodkiem ciciwy EF tego okrgu, co
oznacza, e prosta M N jest prostopada do prostej EF , czyli jest rwnolega
do prostej AG. W konsekwencji punkt M ley wewntrz kta GAN oraz
(1)

) AN M.
<
) GAN = 180 <

Czworokt BCEF jest wpisany w okrg. Std otrzymujemy zwizki

<
) AEF = 180 <
) CEF = <
) ABC

oraz

<
) AF E = 180 <
) BF E = <
) BCA,

ktre wskazuj, e trjkty AEF i ABC s podobne (cecha kt-kt-kt).

Podobiestwo odwzorowujce pierwszy trjkt na drugi jest zoeniem
symetrii wzgldem dwusiecznej kta CAB z jednokadnoci o rodku A
3

i skali AB : AE. Wemy teraz pod uwag kty GAN i DAM kty midzy
wysokoci a rodkow przy wierzchoku A odpowiednio w trjktach AEF
i ABC. Podobiestwo przeksztaca wysoko oraz rodkow w pierwszym
trjkcie odpowiednio na wysoko oraz rodkow w drugim; w takim razie
przeksztaca ono pierwszy kt na drugi. Zatem kty te maj jednakowe miary
i moemy przepisa rwno (1) w postaci
<
) DAM = 180 <
) AN M.
(2)

Ponadto, zgodnie z opisem podobiestwa , kty GAN i DAM a w lad za

tym pproste AN i AM jako ich odpowiednie ramiona s symetryczne
wzgldem dwusiecznej . W efekcie podobiestwo przeprowadza punkt M ,
ktry ley wewntrz kta GAN , na pewien punkt pprostej AN pooony
w kcie DAM . Wobec tego punkt N znajduje si wewntrz kta DAM .
C
D
M

N
A

Q
P

rys. 2
Zaznaczmy wreszcie na okrgu , opisanym na trjkcie AM N , dowolny
punkt P lecy po przeciwnej stronie prostej AM ni punkty D i N (rys. 2).
Wwczas prawa strona zalenoci (2) jest rwna mierze kta AP M . Uzyskany
) DAM = <
) AP M dowodzi, na podstawie twierdzenia
w ten sposb zwizek <
o kcie midzy styczn a ciciw, e prosta DA jest styczna do okrgu , co
oznacza, e jest ona prostopada do jego promienia AQ. Jednoczenie jest ona
prostopada do boku BC trjkta ABC, gdy zawiera wysoko tego trjkta
opuszczon z wierzchoka A. Proste AQ i BC s wic rwnolege.
Zadanie 5.

Rozwiza w liczbach cakowitych x i y rwnanie

x4 2x3 + x = y 4 + 3y 2 + y.

Rozwizanie
Niech L i P oznaczaj odpowiednio lew i praw stron danego rwnania.
Zauwamy te na wstpie, e dla dowolnej cakowitej liczby t suszne s
zwizki t2 + t 0 oraz t2 t 0.
Dla x = 0 i dla x = 1 zachodzi rwno L = 0. Liczba P = y 4 +2y 2 +(y 2 +y)
jest z kolei sum trzech nieujemnych skadnikw, przy czym pierwsze dwa s
rwne zeru jedynie dla y = 0. Wobec tego zaleno P = 0 jest speniona tylko
dla y = 0. W rezultacie uzyskujemy dwa rozwizania (x, y) danego rwnania:
(0, 0) i (1, 0), a innych rozwiza z niewiadom x rwn 0 lub 1 nie ma.
Od tego momentu zakadamy, e liczba cakowita x jest rna od 0 i 1.
Prawdziwa jest wic nierwno x2 x 2.
Korzystajc z zalenoci x2 x 2 i y 2 y + 4 4 otrzymujemy zwizki
L = (x2 x)2 (x2 x) > (x2 x)2 2(x2 x) + 1 = (x2 x 1)2 ,
P = (y 2 + 2)2 (y 2 y + 4) < (y 2 + 2)2 .
W konsekwencji rwno L = P moe zachodzi jedynie wtedy, gdy
(x2 x 1)2 < (y 2 + 2)2 .

Obie liczby stojce powyej w nawiasach pod kwadratami s dodatnie. Zatem

zaleno L = P moe by speniona jedynie pod warunkiem, e
x2 x 1 < y 2 + 2.

(1)

Podobnie, tym razem w oparciu o zwizki x2 x2 i y 2 +y 0, dostajemy

L = (x2 x)2 (x2 x) < (x2 x)2 1,

P = (y 2 + 1)2 + (y 2 + y 1) (y 2 + 1)2 1.
Analogicznie wynika std, e rwno L = P jest moliwa tylko wtedy, gdy
x2 x > y 2 + 1.

(2)

Zwikszajc obie strony zalenoci (1) o 1 widzimy, e warunki (1) i (2)

s cznie spenione jedynie wtedy, gdy
x2 x = y 2 + 2.

(3)

Jeeli teraz prawdziwa jest rwno L = P , to suszny jest take zwizek (3).
Liczby stojce pod kwadratami w wykorzystanych ju przedstawieniach
L = (x2 x)2 (x2 x)

oraz

s wic rwne, co prowadzi do zalenoci

P = (y 2 + 2)2 (y 2 y + 4)

x2 x = y 2 y + 4.

(4)

Porwnujc zwizki (3) i (4) uzyskujemy rwnanie y 2 +2=y 2 y+4, skd y=2.
Ponadto x2 x = 22 +2 = 6, czyli x = 3 lub x = 2. Bezporednio sprawdzamy,
e dla obu wyznaczonych przed chwil par (x, y) zachodzi rwno L = P .
Odpowied: Dane rwnanie ma cztery rozwizania cakowite (x, y):
(0, 0),

(1, 0),

(3, 2)
5

oraz (2, 2).

Zadanie 6.

Dany jest trjkt ABC, w ktrym kt przy wierzchoku C jest prosty. Punkt D jest spodkiem wysokoci opuszczonej z wierzchoka C,
a okrg wpisany w dany trjkt jest styczny do bokw AB i AC
odpowiednio w punktach E i F . Wykaza, e punkt przecicia wysokoci trjkta AEF jest rodkiem okrgu wpisanego w trjkt ACD.

Rozwizanie
Niech okrg o wpisany w trjkt ACD bdzie styczny do bokw AC
i AD odpowiednio w punktach G i H (rys. 3).
C
F
G

o
A

E D

rys. 3
Trjkty prostoktne ACD i ABC s podobne, gdy maj wsplny kt
ostry przy wierzchoku A. Podobiestwo odwzorowujce pierwszy trjkt na
drugi przeprowadza: wierzchoki A, C i D kolejno na wierzchoki A, B i C,
okrg o na okrg wpisany w trjkt ABC, a punkty stycznoci G i H odpowiednio na punkty stycznoci E i F . Std otrzymujemy rwnoci stosunkw
AH AD
AG AC
=
oraz
=
,
AE AB
AF
AC
ktre zgodnie z twierdzeniem odwrotnym do twierdzenia Talesa dowodz, e
proste EG i BC s rwnolege oraz proste F H i CD s rwnolege.
Wobec tego kada z prostych EG i F H prostopadych odpowiednio do
prostych AC i AB zawiera wysoko trjkta AEF oraz przecina styczn
do okrgu o pod ktem prostym w punkcie stycznoci, czyli przechodzi przez
rodek okrgu o. Zatem punkt przecicia prostych EG i F H jest jednoczenie
punktem przecicia wysokoci trjkta AEF i rodkiem okrgu o.
Zadanie 7.

Dany jest czworocian ABCD. Paszczyzna przechodzca przez

punkty stycznoci sfery s wpisanej w ten czworocian ze cianami
ABD, BCD i ACD przecina krawdzie AD, BD i CD odpowiednio w punktach A , B i C . Udowodni, e rodek sfery wpisanej
w czworocian A B C D ley na sferze s.

Rozwizanie
Oznaczmy symbolem I rodek sfery s, a symbolami M , N i P punkty
jej stycznoci odpowiednio ze cianami ABD, BCD i ACD. Niech nastpnie
6

J i K bd punktami, w ktrych odcinek DI przecina odpowiednio sfer s

i paszczyzn A B C . Oznaczmy wreszcie liter L rzut prostoktny punktu J
na cian ABD (rys. 4).
D

L
J
A

P
C

N
I

s
A
C

rys. 4
Udowodnimy, e rodkiem sfery wpisanej w czworocian A B C D jest
punkt J, ktry na mocy samego okrelenia ley na sferze s.
W tym celu wykaemy najpierw, e prosta DI jest prostopada do paszczyzny A B C . Istotnie, kady z punktw D oraz I jest jednakowo odlegy od
obu kocw odcinka M N : punkt D, gdy DM i DN s odcinkami stycznych
do sfery s poprowadzonych z jednego punktu; punkt I za, gdy odcinki IM
oraz IN s promieniami sfery s. Std punkty D oraz I a w lad za tym
caa prosta DI le na paszczynie symetralnej odcinka M N . W efekcie
proste M N i DI s prostopade. Podobnie stwierdzamy, e proste N P i P M
s prostopade do prostej DI. Punkty M , N i P wyznaczaj wic paszczyzn
prostopad do prostej DI, a tego dowodzilimy.
Zatem odlego punktu J od ciany A B C czworocianu A B C D jest
rwna JK. Aby dokoczy rozwizanie, naley udowodni, e takie same s
odlegoci punktu J od cian A B D, B C D oraz A C D. Uzasadnimy to dla
ciany A B D; dla pozostaych dwch cian rozumujemy analogicznie.
7

Punkt M jest rzutem prostoktnym punktu I na paszczyzn A B D.

W konsekwencji punkt L bdcy rzutem prostoktnym punktu J, lecego
na odcinku DI, na t paszczyzn znajduje si na odcinku DM . Pozostaa
cz dowodu rozgrywa si na paszczynie DM I. Trjkt M IJ jest rwnoramienny (IM = IJ), a proste M I oraz LJ s rwnolege, poniewa obie s
prostopade do prostej DM . Wobec tego
<
) IJM = <
) IM J = <
) LJM,
czyli trjkty prostoktne M KJ i M LJ maj przy wierzchoku J kty ostre
o jednakowej mierze. Maj one te wspln przeciwprostoktn M J i w takim
razie s przystajce, skd uzyskujemy dany zwizek JK =JL i tez zadania.
Zadanie 8.

Dla kadej liczby cakowitej n 2 wyznaczy najmniejsz liczb cakowit k o nastpujcej wasnoci:
Wrd dowolnych k rnych podzbiorw zbioru {1, 2, . . . , n} majcych parzyst liczb elementw istniej dwa rne podzbiory, ktrych cz wsplna ma parzyst liczb elementw.

Rozwizanie
Zbir o parzystej liczbie elementw bdziemy krtko nazywa zbiorem
parzystym, a zbir o nieparzystej liczbie elementw zbiorem nieparzystym.
Wprowadmy ponadto oznaczenie S = {1, 2, . . . , n}.
Niech bdzie najwiksz liczb nieparzyst nie wiksz ni n. Wemy
pod uwag rnych zbiorw powstajcych ze zbioru {1, 2, . . . , } po usuniciu
jednego elementu. Kady z rozwaanych zbiorw ma 1 elementw, czyli
jest zbiorem parzystym. Natomiast cz wsplna dowolnych rnych dwch
spord tych zbiorw ma 2 elementw, a wic jest zbiorem nieparzystym.
Wskazany w ten sposb przykad rnych parzystych podzbiorw zbioru S
bez danej wasnoci pociga za sob nierwno k + 1.
Udowodnimy, e jest ona w istocie rwnoci. Inaczej mwic, wykaemy,
e szukana najmniejsza warto wynosi
;
n,
gdy n jest liczb parzyst,
(1)
k=
n + 1, gdy n jest liczb nieparzyst.
Przypumy najpierw, e sformuowana przed chwil teza zostaa ju
udowodniona dla wszystkich parzystych wartoci n. Niech n bdzie liczb nieparzyst. Wwczas n + 1 rnych parzystych podzbiorw zbioru {1, 2, . . . , n}
traktujemy jak n+1 rnych parzystych podzbiorw zbioru {1, 2, . . . , n, n+1}.
Liczba n+1 jest parzysta, wic zgodnie z uczynionym przypuszczeniem wrd
danych n+1 zbiorw istniej dwa rne zbiory o parzystej czci wsplnej.
To za dowodzi susznoci tezy take dla nieparzystych wartoci n.
Pozostaje teraz dowie nastpujcego zdania:
Jeeli n jest liczb parzyst, to wrd dowolnych rnych
parzystych podzbiorw A1 , A2 , . . . , An S pewne dwa rne
podzbiory maj parzyst cz wspln.
8

Dowd bdzie oparty na pojciu rnicy symetrycznej. Dla dowolnych

zbiorw X1 , X2 , . . . , Xm S okrelamy rnic symetryczn X1 X2 . . . Xm
jako podzbir zbioru S zoony z wszystkich tych elementw, ktre nale do
nieparzystej liczby spord zbiorw X1 , X2 , . . ., Xm . Wykaemy, e
jeeli zbiory X1 , X2 , . . ., Xm maj odpowiednio x1 , x2 , . . ., xm elementw,
to zbir X =X1 X2 . . . Xm jest parzysty wtedy i tylko wtedy, gdy suma
x1 + x2 + . . . + xm jest parzysta.
Niech bowiem liczby 1, 2, . . ., n nale odpowiednio do y1 , y2 , . . ., yn zbiorw
wystpujcych w cigu X1 , X2 , . . ., Xm . Wwczas dowolna liczba i S naley
do zbioru X wtedy i tylko wtedy, gdy liczba yi jest nieparzysta. W rezultacie
zbir X jest parzysty wtedy i tylko wtedy, gdy liczba nieparzystych skadnikw sumy y1 + y2 + . . . + yn jest parzysta, czyli gdy caa suma jest parzysta.
Wynika std zapowiedziane stwierdzenie, gdy obliczajc dwoma sposobami
liczb par postaci (Xj , i), w ktrych j {1, 2, . . . , m} oraz liczba i S naley
do zbioru Xj , otrzymujemy zaleno
x1 + x2 + . . . + xm = y1 + y2 + . . . + yn .
Przystpujemy do kluczowego kroku rozwizania. Udowodnimy, e:
Rnica symetryczna niektrych spord zbiorw A1 , A2 , . . ., An
jest zbiorem pustym. Innymi sowy, istniej: liczba r{1, 2, . . . , n}
oraz r-elementowy zbir I = {i1 , i2 , . . . , ir } S, dla ktrych
Ai1 Ai2 . . . Air = .

Przed przejciem do dowodu zauwamy, e na mocy okrelenia rnicy symetrycznej zbir Ai1 Ai2 . . . Air nie zaley od wyboru kolejnoci wskanikw
i1 , i2 , . . ., ir i w efekcie jest wyznaczony jednoznacznie przez podzbir I.
Poniewa zbiory A1 , A2 , . . ., An s parzyste, wic na podstawie wykazanego wyej stwierdzenia kademu z 2n 1 niepustych zbiorw I S odpowiada
rnica symetryczna bdca parzystym podzbiorem zbioru S. Jednak zbir S
ma mniej ni 2n 1 parzystych podzbiorw ma mianowicie wicej ni jeden
podzbir nieparzysty, w tym n podzbiorw jednoelementowych. Wobec tego
istniej dwa rne podzbiory: p-elementowy podzbir J = {j1 , j2 , . . . , jp } S
oraz q-elementowy podzbir J = {j1 , j2 , . . . , jq } S, ktrym odpowiada taka
sama rnica symetryczna R.
Rozpatrzmy nastpujcy cig p + q zbiorw:
(2)

Aj1 , Aj2 , . . . , Ajp , Aj1 , Aj2 , . . . , Ajq .

Dowolna liczba ze zbioru R naley do nieparzystej liczby z pocztkowych

p zbiorw i do nieparzystej liczby z kocowych q zbiorw. Dowolna spord
pozostaych liczb ze zbioru S naley za do parzystej liczby z pocztkowych
p zbiorw i do parzystej liczby z kocowych q zbiorw. Zatem rnica symetryczna wszystkich p + q zbiorw (2) jest zbiorem pustym.
Podzielmy wskaniki ze zbiorw J i J na dwa typy: wskaniki nalece
9

do obu zbiorw i wskaniki nalece tylko do jednego z nich. W myl relacji

J = J istnieje co najmniej jeden wskanik drugiego typu. Niech i1 , i2 , . . ., ir
oznaczaj wszystkie wskaniki drugiego typu, wypisane jednokrotnie. Zbiory
Ai1 , Ai2 , . . ., Air wystpuj jeden raz w cigu (2), a dla kadego wskanika i
pierwszego typu zbir Ai wystpuje dwukrotnie. Po wykreleniu z cigu (2)
wszystkich powstajcych w ten sposb par jednakowych zbiorw dostajemy
krtszy cig zbiorw o takiej samej rnicy symetrycznej. W konsekwencji
Ai1 Ai2 . . . Air = Aj1 Aj2 . . . Ajp Aj1 Aj2 . . . Ajq = ,

czyli zbir I = {i1 , i2 , . . . , ir } ma wasno dan w tezie kluczowego kroku.

Aby wreszcie dokoczy rozwizanie zbadamy dwa przypadki. Symbole
i1 , i2 , . . ., ir bd nadal oznacza takie wskaniki, e Ai1 Ai2 . . . Air = .
Przypadek 1. r jest liczb parzyst.
Kada liczba ze zbioru S, i w szczeglnoci kada liczba ze zbioru Ai1 ,
naley do parzystej liczby ze zbiorw Ai1 , Ai2 , . . ., Air . W takim razie dowolna
liczba ze zbioru Ai1 naley do parzystej liczby ze zbiorw
(3)

Ai1 , Ai1 Ai2 , Ai1 Ai3 , . . . , Ai1 Air

i jest to te prawd dla liczb spoza zbioru Ai1 , gdy nie nale one do adnego
ze zbiorw (3). W rezultacie rnica symetryczna r zbiorw (3) jest zbiorem
pustym. Rnica symetryczna zbioru parzystego i r1 zbiorw nieparzystych
jest jednak nieparzysta. Co najmniej jedna spord czci wsplnych Ai1 Aij
dla j = 2, 3, . . . , r jest wic zbiorem parzystym.
Przypadek 2. r jest liczb nieparzyst.
Wtedy r = n, poniewa n jest liczb parzyst. Std istnieje wskanik iS
rny od kadego ze wskanikw i1 , i2 , . . ., ir . Podobnie jak w przypadku 1
wnioskujemy z rwnoci Ai1 Ai2 . . . Air = , e
(Ai Ai1 )(Ai Ai2 ) . . . (Ai Air ) = .

Rnica symetryczna r zbiorw nieparzystych jest nieparzysta. Zatem znw

dla pewnego j {1, 2, . . . , r} cz wsplna Ai Aij jest zbiorem parzystym.
Odpowied: Szukana najmniejsza liczba k jest opisana wzorem (1).
Zadanie 9.

Nieujemne liczby rzeczywiste x1 , x2 , . . ., xn (n2) speniaj rwno

x1 + x2 + . . . + xn = 1. Udowodni, e
3

max{x1 , x2 , . . . , xn } 1 + 2

min{xi , xj } 1.

1i<jn

Rozwizanie
Wykaemy oglniejsze stwierdzenie: dla dowolnych nieujemnych liczb
rzeczywistych x1 , x2 , . . ., xn prawdziwa jest zaleno
(1) max{x1 , x2 , . . . , xn }

3
n
i=1

xi +2

1i<jn

10

min{xi , xj } (x1 +x2 +. . .+xn )2 .

Podstawiajc do niej dwukrotnie warunek x1 + x2 + . . . + xn = 1 otrzymamy

wprost tez zadania.
Aby udowodni zwizek (1) przedstawmy jego lew stron L i praw
stron P w nastpujcy sposb:
L=

max{x1 , x2 , . . . , xn } xi + 2

x2i + 2

i=1

P=

i=1

max{x1 , x2 , . . . , xn } min{xi , xj },

1i<jn

xi xj .

1i<jn

W celu wykazania danej nierwnoci L P wystarczy teraz uzasadni, e

kady skadnik pierwszej z dwch sum wystpujcych powyej w liczbie L jest
nie mniejszy ni odpowiedni skadnik pierwszej z dwch sum wystpujcych
w liczbie P , oraz postpi analogicznie dla drugich sum.
Pierwszy z opisanych przed chwil krokw sprowadza si do zalenoci
max{x1 , x2 , . . . , xn } xi x2i

dla i = 1, 2, . . . , n,

ktre s prawdziwe, gdy w i-tej zalenoci (i = 1, 2, . . . , n) pierwszy czynnik

iloczynu stojcego po lewej stronie jest nie mniejszy ni xi . Z kolei drugi krok
przybiera posta zwizkw
max{x1 , x2 , . . . , xn } min{xi , xj } xi xj

dla 1 i < j n,

ktre rwnie s suszne dla dowolnej pary wskanikw 1i<j n, poniewa

w kadym zwizku pierwszy i drugi czynnik lewej strony s nie mniejsze ni
odpowiednio wikszy i mniejszy czynnik prawej strony.
To dowodzi nierwnoci (1), ktra jak wiemy pociga za sob tez.
Zadanie 10. Dane s takie dodatnie liczby cakowite a, b, c i d, e dla kadej
liczby naturalnej n liczba an + b jest podzielna przez liczb cn + d.
Wykaza, e istnieje liczba naturalna k, dla ktrej a = kc i b = kd.

Rozwizanie
Zgodnie z warunkami zadania, dla kadego n 1 liczby cn+d i an+b s
podzielne przez cn + d, czyli liczba
a(cn + d) c(an + b) = ad bc

take jest podzielna przez cn+d. Zatem liczba cakowita adbc jest podzielna
przez dowolnie due liczby naturalne i wobec tego ad bc = 0. Przedstawmy
otrzymany w ten sposb zwizek ad = bc jako rwno uamkw
a b
=
c d
i oznaczmy ich wspln warto symbolem k. Spenione s wic zalenoci
a = kc

oraz

b = kd.

Ponadto w myl zaoe zadania dla n = 1 liczba a+b = k(c+d) jest podzielna
przez c + d. W rezultacie k jest liczb cakowit, co koczy rozwizanie.
11

Zadanie 11. Dany jest trjkt ABC, w ktrym BC < CA < AB. Okrg wpisany
w ten trjkt jest styczny do bokw BC, CA i AB odpowiednio
w punktach D, E i F , a punkty K, L i M s rodkami odpowiednio
bokw BC, CA i AB. Proste DE i KL przecinaj si w punkcie P ,
a proste DF i KM w punkcie Q. Dowie, e punkty A, P i Q
le na jednej prostej.

Rozwizanie
Korzystajc z rwnoci AE = AF , BF = BD, CD = CE obliczamy, e
AE = 12 (AE+AF ) = 12 (AE+CECD+AF +BF BD) = 12 (AC+ABBC).

Std i z warunku AB > BC dostajemy AE > 12 AC = AL. Zatem punkt L ley

bliej punktu A ni punkt E, a rnica midzy obiema odlegociami wynosi
(1)

LE = AE AL = 21 (AC + AB BC) 12 AC = 12 (AB BC).

C
G
E
D
K

rys. 5
Niech G bdzie punktem przecicia prostych DE i M L (rys. 5). Poniewa
proste BC i M L s rwnolege, wic trjkty DCE i GLE s jednokadne
wzgldem punktu E. Wobec tego zwizek CD = CE wskazuje, e
(2)

LG = LE.

Z kolei punkty D i E le odpowiednio na podstawie BC i ramieniu CL

trapezu BCLM , czyli punkt G znajduje si na pprostej M L na zewntrz
trjkta ABC. czc teraz zalenoci (2) i (1) stwierdzamy, e
M G = M L + LG = M L + LE = 12 BC + 12 (AB BC) = 12 AB = M A.

W konsekwencji trjkt AM G jest rwnoramienny. Ponadto jego ramiona

s rwnolege do ramion trjkta rwnoramiennego F BD, co dowodzi, e
rwnolege s te podstawy AG i F D obu rozwaanych trjktw.
Z drugiej strony, proste AL i M G s rwnolege odpowiednio do prostych
M K i BC. Zatem boki trjkta ALG s rwnolege do bokw trjkta QKD.
12

Std oba trjkty s jednokadne lub przystajce, a trzy proste, przechodzce

przez wierzchoek pierwszego trjkta i odpowiadajcy wierzchoek drugiego,
przecinaj si w jednym punkcie (rodku jednokadnoci) lub s rwnolege.
Dwie z nich proste LK i GD przecinaj si w punkcie P . W rezultacie
trzecia prosta AQ rwnie przechodzi przez punkt P , co naleao wykaza.
Zadanie 12. Na paszczynie zaznaczono wierzchoki 2014-kta foremnego. Dwaj
gracze na przemian dorysowuj nowy bok albo now przektn tego
wielokta. Gracz przegrywa gr, jeeli po jego ruchu dla kadego
wierzchoka v dowolne dwa spord pozostaych wierzchokw mona
poczy aman zoon z narysowanych odcinkw, nie przechodzc przez wierzchoek v. Rozstrzygn, ktry z graczy rozpoczynajcy gr czy jego przeciwnik ma strategi wygrywajc.

Rozwizanie
Wierzchoki danego 2014-kta bdziemy krtko nazywa punktami, jego
boki i przektne za odcinkami (bez wzgldu na to, czy s narysowane).
Ukad odcinkw nazwiemy: ukoczonym, jeeli dla dowolnego punktu v
kad par pozostaych punktw mona poczy aman zoon z odcinkw
danego ukadu omijajc punkt v, a przegranym, jeeli nie jest ukoczony, lecz
dodanie do dowolnego nowego odcinka przeksztaca go w ukad ukoczony.
Jeeli ukad narysowanych w biecej chwili odcinkw jest przegrany, to
gra jeszcze si toczy, jednak gracz, ktry ma wykona ruch, po jego wykonaniu
doprowadza do powstania ukadu ukoczonego i przegrywa gr.
Rozwizanie zadania bdzie oparte na bliszym zbadaniu moliwej liczby
odcinkw w ukadzie przegranym.
Niech P bdzie dowolnym ukadem przegranym. Nalece do odcinki
bdziemy krtko nazywa P -odcinkami, a amane zbudowane z P -odcinkw
P -amanymi. Ukad P nie jest ukoczony, wic istniej takie trzy rne
punkty a, b i v, e kada P -amana o kocach a i b przechodzi przez punkt v.
Oznaczmy symbolem A zbir wszystkich punktw dajcych si poczy
z punktem a pewn P -aman, na ktrej nie ley punkt v. Sam punkt a take
zaliczamy do zbioru A. Podobnie, zamieniajc punkt a na punkt b, okrelamy
zbir B. Punkt v nie naley do adnego ze zbiorw A i B.
Zbiory A i B nie maj punktw wsplnych. Rzeczywicie, jakikolwiek
punkt wsplny tych zbiorw mona by poczy P -aman omijajc punkt v
zarwno z punktem a, jak i z punktem b. czc obie te amane w P -aman
o kocach a i b dostalibymy wtedy sprzeczno z wyborem punktw a, b i v.
Wykaemy teraz cztery wasnoci, wyraone w nastpujcych zdaniach:
1. Dowolne dwa rne punkty ze zbioru A s poczone P -odcinkiem.
Analogiczna teza jest suszna dla zbioru B.
2. aden P -odcinek nie czy punktu ze zbioru A z punktem ze zbioru B.
3. Punkt v jest poczony P -odcinkiem z kadym innym punktem.
4. Kady punkt rny od punktu v naley do jednego ze zbiorw A i B.
13

Dowd zdania 1. Przypumy, e rne punkty a1 , a2 A nie s poczone

P -odcinkiem. Zgodnie z okreleniem zbioru A kady z punktw a1 i a2 mona
poczy z punktem a pewn P -aman, na ktrej nie ley punkt v. Zatem
punkty a1 i a2 te mona poczy tak P -aman, ktr oznaczymy liter .
Wemy pod uwag ukad P powstajcy z ukadu P po dodaniu odcinka
o kocach a1 i a2 . Ukad P jest ukoczony, wic istnieje amana zoona
z odcinkw ukadu P , czca punkty a i b bez przechodzenia przez punkt v.
Zastpujc w amanej kady odcinek o kocach a1 i a2 aman uzyskujemy
P -aman czc punkty a i b oraz omijajc punkt v, czyli sprzeczno.
Dowd zdania 2. Zamy, e punkty a A i b B s kocami jednego
P -odcinka. Na mocy zdania 1 punkty a i a s kocami jednego P -odcinka
(o ile a = a) oraz punkty b i b s kocami jednego P -odcinka (o ile b = b).
Std otrzymujemy P -aman o kocach a i b, zbudowan z co najwyej trzech
P -odcinkw oraz nie przechodzc przez punkt v znw sprzeczno.
Dowd zdania 3. Gdyby punkt v nie by poczony P -odcinkiem z innym
punktem c, to ukad powstajcy z ukadu P po dodaniu odcinka o kocach
v i c powinien by ukoczony.
Tymczasem wci nie istnieje amana o kocach a i b omijajca punkt v.
Dodany odcinek o jednym kocu v nie moe mianowicie wej w skad takiej
amanej; nie mona jej rwnie utworzy z samych P -odcinkw.
Dowd zdania 4. Przypumy, e punkt d = v nie naley do adnego
ze zbiorw A i B. W myl zaoenia d A odcinek o kocach a i d nie naley do
ukadu P . Dodajc ten odcinek do ukadu P dostajemy ukad ukoczony P .
Niech bdzie aman zoon z odcinkw ukadu P , czc punkty
a i b z pominiciem punktu v. Wybierajc w razie potrzeby pewien jej krtszy
fragment przyjmijmy, e punkt a ley na amanej tylko raz jako jej koniec.
Co najmniej jeden z odcinkw amanej nie naley do ukadu P . Wobec
tego znajduje si na niej odcinek o kocach a i d. Wystpuje on jednak tylko
raz i przylega do koca a amanej . Wszystkie pozostae odcinki amanej
s P -odcinkami. W konsekwencji punkty d i b mona poczy P -aman
omijajc punkt v. To przeczy warunkowi d B i koczy dowd zdania 4.
Przystpujemy wreszcie do wyznaczenia liczby P -odcinkw.
Niech k i n oznaczaj liczby punktw nalecych odpowiednio do zbiorw
A i B. Zdania 14 wskazuj, e k + n = 2013, a wszystkimi P -odcinkami s:
odcinki o obu kocach w (k+1)-elementowym zbiorze A{v} i odcinki o obu
kocach w (n+1)-elementowym zbiorze B {v}. W efekcie liczba wszystkich
P -odcinkw wynosi
1
1
1
2 k(k+1) + 2 n(n+1) = 2 [k(k+1) + (2013k)(2014k)] =
= 12 (2k 2 4026k + 20132014) = k(k2013) + 20131007

i jest nieparzysta, gdy jeden z czynnikw iloczynu k(k2013) jest parzysty.

Zatem dowolny ukad przegrany skada si z nieparzystej liczby odcinkw.
14

Jeeli kolej wykonania ruchu przypada na gracza R rozpoczynajcego

gr, to liczba odcinkw narysowanych w tym momencie na paszczynie jest
parzysta, czyli na podstawie konkluzji poprzedniego akapitu nie tworz one
ukadu przegranego. Wynika std, e w kadym swoim ruchu gracz R moe
wybra do dorysowania taki odcinek, e po jego dorysowaniu gra jeszcze si
nie zakoczy. W rezultacie strategia gracza R, polegajca na dorysowywaniu
za kadym razem dowolnego nowego odcinka, ktre nie powoduje przegranej
natychmiast po wykonaniu ruchu, jest strategi wygrywajc. Rozpatrywana
gra zawsze koczy si bowiem przegran jednego z graczy, poniewa ukad
wszystkich bokw i przektnych danego 2014-kta jest ukoczony.
Odpowied: Strategi wygrywajc ma gracz rozpoczynajcy gr.
Zadania z poprzednich Olimpiad Matematycznych oraz biece informacje
mona znale w Internecie pod adresem: www.om.edu.pl

15