You are on page 1of 15

Agentura wpywu i gawnojedy

Specyficznymi rodzajami agentury s agenci wpywu oraz kategoria znana powszechnie w


sowieckich subach pod mao pochlebn nazw gawnojedy. Kto wymyli ten termin, nie
wiadomo. Uywany by w KGB i w GRU. Mianem tym obdarzano obywateli krajw zachodnich,
ktrzy niczym nie kaptowani, ani nie straszeni, dobrowolnie zdradzali swj kraj i
wsppracowali ze Zwizkiem Sowieckim. Byli to zwolennicy jednostronnego rozbrojenia,
postpowi radykaowie, pacyfici, internacjonalici, itp. Trudno ich byo kwalifikowa jako
agentw, gdy nikt ich nie werbowa, ale wykorzystywano ich w moliwie najszerszym stopniu,
gdy ochotnie robili to, co im kazano. Przydatno gawnojedw w wojnie informacyjnej jest
nie do przecenienia. Trudno znale bardziej podatny materia do manipulacji i medium
bardziej arliwie rozpowszechniajce wszelk dezinformacj i informacj niszczc. Co wicej
gawnojedy s wspaniaymi roznosicielami plotek i pogosek oraz krzykliwym misem
armatnim kadej demonstracji, ktr mona pniej nagoni i wykorzysta we wasnych
celach. Ponadto atwo odci si od nich bez ryzyka dekonspiracji, gdy skruszony gawnojed
nie jest w stanie udowodni, e zosta zwerbowany np. w drodze szantau lub za
wynagrodzeniem. Nie potrafi te wskaza, przez kogo zosta zwerbowany. atwo jest
natomiast wiarygodnie przekonywa, e gawnojed czyni to, co czyni dobrowolnie,
samodzielnie i bez podszeptw. W wojnie informacyjnej najgroniejsza jest jednak agentura
wpywu. Zgodnie z amerykask definicj, agent wpywu to osoba, ktra moe by
wykorzystana do dyskretnego urabiania opinii politykw, rodkw masowego przekazu i grup
nacisku w kierunku przychylnym zamiarom i celom obcego pastwa. Agenci wpywu nie
zbieraj, lecz rozpowszechniaj informacje. Najczciej prawdziwe, ale z niszczcym
komentarzem, a take informacje zmanipulowane i sfabrykowane. Agentura wpywu prowadzi
zazwyczaj obliczon na dugie lata dywersj informacyjn. Swj jad sczy dyskretnie w
rodowiskach decyzyjnych i opiniotwrczych, sterujc je powoli w kierunku samozniszczenia
lub zniszczenia struktur pastwa. wietnym przykadem agenta wpywu jest Grima z trylogii
J.R.R. Tolkiena Wadca Piercieni. Wykrycie agentury wpywu jest niezmiernie trudne, a
udowodnienie dziaania na rzecz obcego pastwa praktycznie niemoliwe, gdy podstaw
demokracji jest prawo do goszenia wasnych pogldw. Dlatego znany jest tylko jeden
przypadek aresztowania i skazania agenta wpywu za jego dezinformujco-inspirujac
dziaalno. Agent wpywu nie wykrada tajemnic z sejfw i nie sposb go przyapa na
gorcym uczynku. Najczciej nie kontaktuje si potajemnie z oficerem prowadzcym i nie
otrzymuje od niego instrukcji, zada lub wynagrodzenia. Nie odwiedza skrzynek
kontaktowych, nie zostawia nigdzie mikrofilmw lub innych materiaw wywiadowczych.
Agent wpywu wyjeda otwarcie na jawne seminaria lub konferencje naukowe, pobiera
stypendia naukowe lub wykada na zagranicznym uniwersytecie, zagraniczni wydawcy
publikuj jego ksiki, otrzymuje nagrody twrcze, spotyka si z politykami, ludmi ze wiata
gospodarki i nauki. Zebrane wraenia ubrane we wasne przemylenia publikuje w
mediach lub rozpowszechnia w politycznych salonach, albo podczas spotka z politykami i
decydentami wasnego kraju. Najczciej jako "autorytet" podczas posiedze rnych komisji
lub komitetw doradczych. Formalnie nie robi nic nielegalnego, tylko skutki jego dziaalnoci
s destrukcyjne.Agentw wpywu dobiera si spord ludzi inteligentnych, ambitnych i
pozbawionych skrupuw, gotowych za wszelk cen pi si po szczeblach kariery. Obok
korzyci materialnych, jeszcze sto lat temu wabiono ich nadaniem arystokratycznego tytuu, w
sowieckiej Rosji ncono wizj wprowadzenia do nomenklatury, obecnie skania si ich do
wsppracy przyznaniem prestiowych nagrd i wprowadzeniem do midzynarodowych
salonw.
Prowadzcy zaborcz wojn informacyjn zazwyczaj w przemylany sposb plasuj agentw
wpywu wprawnie kierujc ich karier zawodow, naukow lub polityczn. Przy pomocy
wsppracownikw dziaajcych poza granicami atakowanego kraju i agentw wpywu ju
uplasowanych wewntrz oraz wykorzystujc podporzdkowane sobie media, kreuj
wybranych agentw na autorytety profesjonalne lub moralne. Kiedy ich nazwiska ju zapadn
w wiadomo przecitnych odbiorcw informacji medialnej i s przez nich utosamiane z
wiedz w danej dziedzinie, mocodawcy agentw wpywu rozpowszechniaj ich wiate
opinie za pomocn manipulowanych przez siebie rodkw masowego przekazu. Operacja taka
ma dwa podstawowe zadania. Pierwszym jest odpowiednie dla wasnych celw urobienie
opinii publicznej atakowanego pastwa, drugim wprowadzenie kontrolowanego autorytetu
do otoczenia ludzi podejmujcych decyzje majce wpyw na losy kraju. W tym rodowisku
agent wpywu moe najskuteczniej demontowa struktury pastwowe. Dziaajc porednio (to
nie on podejmuje decyzje, lecz polityk, ktremu on doradza!) agent wpywu jest niesychanie

trudny do zdemaskowania i zneutralizowania, gdy jego mocodawcom jest stosunkowo atwo


zorganizowa medialn akcj pod hasem obrony uznanego autorytetu przed dyskryminacj.
Mona przy tym wpisa tak akcj w generaln kampani obywatelskiego sprzeciwu wobec
panoszcego si izmu. Rodzaj tego izmu nie jest istotny, wane jest eby ten izm le si
odbiorcom mediw kojarzy. A jeli medialna wrzawa nie przynosi spodziewanych rezultatw
mona zawsze spuci ze smyczy sfor gawnojedw, ktrzy umiejtnie zainspirowani bd
ochoczo wywrzaskiwa podsunite hasa lub wypisywa niewybredne komentarze na
internetowym forum.
Agentura wpywu
Okoo 2 i p tysica lat wstecz, legendarny chiski strateg i teoretyk dziaa wojennych Sun
Tzu zaleca w swej Sztuce Wojny werbowanie agentury wewntrz aparatu pastwowego
przeciwnika drog korumpowania ludzi zajmujcych stanowiska we wadzach.[1] Kilka lat po
II wojnie wiatowej generalny sekretarz Komunistycznej Partii Wielkiej Brytanii, Harry Pollitt
apelowa na wiecu lewicujcych studentw uniwersytetu w Cambridge, by nie zapisywali si
do partii, ale pracowali ciko, uzyskiwali dobre stopnie, doczali do rzdzcej elity i
wewntrz niej suyli naszej, komunistycznej, sprawie.[2] Na przeomie XX i XXI wieku
dyrektor FBI Louis J. Freeh uwaa, e przez cae stulecia armie najeday obce ziemie, by
zdobywa nowe terytoria i podporzdkowywa sobie ich mieszkacw. Obecnie przeciwnik
ma nieco inny charakter, ale mimo to, jest wyjtkowo niebezpieczny. Jest to bowiem wrg
wewntrzny.[3] W dobie galopujcego obiegu informacji i coraz bardziej skoncentrowanych
mediw, ktrych moliwoci techniczne daj nie tylko globalny zasig, ale take moliwo
jednoczesnego oddziaywania na rne grupy jzykowe, walka o midzynarodow supremacj
nabiera nowego wymiaru. W konfrontacji sczepionych w starciu rozumw decydujcego
znaczenia nabiera destrukcyjna umysowo oraz pogarda dla dotychczasowych regu gry.
[4] Naga fizyczna przemoc ustpuje coraz czciej miejsca zafaszowanej informacji i
manipulacyjnej perswazji. Bro jdrowa zmienia dotychczasowe doktryny, bowiem jej celem
stay si wielkie miasta penice rol zakadnikw. Tradycyjne natarcie, obrona, front straciy
sens. Zwyciska bitwa na froncie staa si bez znaczenia, w sytuacji, gdy przeciwnik mg
zrzucajc jedn bomb zniszczy cae miasto na tyach powodujc straty idce w miliony
ludzi. Wedug oceny ekspertw zachodnich opracowanej w 1980 roku, skutkiem wymiany
uderze nuklearnych midzy ZSRR a USA byoby ponad 30 milionw zabitych i okoo 45
milionw dotknitych chorob popromienn.[5] Michai Gorbaczow pisa w wydanej w 1987
roku ksice Pierestrojka, e konfrontacja nuklearna nie jest dobrym rodkiem osignicia
celw Moskwy. Niesie bowiem katastrofalne zniszczenia, a korzy ze zdobycia
radioaktywnych ruin jest raczej wtpliwa. W zasadzie nie ma w tej konstatacji niczego
nowego. Sun Tzu ocenia, e szczytem umiejtnoci wodza jest podporzdkowanie sobie
wrogiej armii bez walki, a najwysz kategori zmaga jest atakowanie planw przeciwnika.
Paraliowanie jego zamiarw, zanim nabior bardziej skrystalizowanego charakteru i stan si
realnym zagroeniem.[6] Chcc jednak likwidowa kiekujce niebezpieczestwo lub
rodzc si wol oporu, trzeba o nich wiedzie. Dlatego agentura informujca, co dzieje sie
wewntrz przeciwnego obozu jest tak wartociowa, a ju wrcz bezcenna jest agentura
wpywu, ktra umoliwia oddziaywanie na przeciwnika ju we wczesnej fazie procesw
tworzenia planw i podejmowania decyzji. W procesie podejmowania decyzji w warunkach
kryzysowych istotne s bowiem trzy podstawowe elementy:
wiedza o rzeczywistym potencjale i moliwociach wasnego kraju,
podobna wiedza o potencjale i moliwociach przeciwnika oraz
wiedza o obrazie, jaki przeciwnik wyrobi sobie o naszym kraju.
Obraz ten jest czynnikiem niesychanie istotnym, gdy stanowi podstawowy punkt odniesienia
w podejmowaniu decyzji. Zadaniem agentury wpywu jest ksztatowanie tego obrazu, zgodnie
nie tyle z rzeczywistoci, co z intencjami mocodawcy. Modelowy agent wpywu, to Grima
Smoczy Jzyk z tolkienowskiej trylogii Wadca Piercieni. Doradca krla, ktry szepta mu
do ucha, zatruwa myli, mrozi serce, osabia ciao, inni za widzieli to, lecz nic nie mogli
zrobi, bo ten gad opanowa krlewsk wol.[7] Znacznie mniej barwna definicja
amerykaska okrela agenta wpywu, jako osob wykorzystywan do dyskretnego urabiania
opinii politykw, dziennikarzy i grup nacisku w kierunku przychylnym zamiarom i celom
obcego pastwa.[8] Inna amerykaska definicja za agenta wpywu uwaa osob, ktra
subtelnie i zrcznie wykorzystuje swoje stanowisko, moliwoci, wadz i wiarygodno do
promowania interesw obcego mocarstwa w sposb uniemoliwiajcy zdemaskowanie tego
mocarstwa.[9] Agentura wpywu naley do najskuteczniejszych i najtrudniejszych do wykrycia
sposobw informacyjnego oddziaywania na przeciwnika. Agent wpywu postrzegany jest w

swoim rodowisku i spoeczestwie, jako lojalny obywatel, ktry prywatnie i/bd publicznie
gosi swoje pogldy. Fakt, e s one zbiene z lini polityczn i zabiegami propagandowymi
obcego mocarstwa, oceniany jest zazwyczaj, jako zbieg okolicznoci nie wart gbszej analizy,
natomiast szkody wyrzdzone przez agenta wpywu s potencjalnie ogromne, zwaszcza, jeli
jest on wysokim urzdnikiem pastwowym, uznanym autorytetem lub znajduje si na
stanowisku kontrolujcym przepyw informacji. Do jakiego stopnia jeden agent wpywu moe
zmieni histori i ukad si w skali kontynentu wiadczy przykad Jamesa Klugmanna.
Pochodzcy z ydowskiej rodziny Klugmann studiowa w latach 30-tych XX wieku w
Cambridge, gdzie by jawnym i aktywnym czonkiem uniwersyteckiej organizacji partyjnej oraz
werbowa lub wskazywa do werbunku agentw dla NKWD. Jego preferencje ideologiczne nie
byy tajemnic ani dla uniwersyteckich kolegw ani dla brytyjskich sub. Kiedy podpisano
pakt Ribentropp-Mootow i wybucha II wojna wiatowa, Klugmann zgodnie z wytycznymi
Moskwy unika suby wojskowej uznajc, e jest to konflikt imperialistw, ale kiedy Niemcy
zaatakoway ZSRR stan w obronie pastwa robotnikw i chopw. Zgosi si do wieo
utworzonej tajnej suby Kierownictwa Operacji Specjalnych SOE (Special Operations
Executive). Kady kandytat podlega wprawdzie sprawdzeniu przez Sub Bezpieczestwa
MI5 ale okazao si, e Klugmann ma czyste konto. Jego teczka zostaa najprawdopodobniej
usunita z archiwum MI5 przez innego sympatyka Moskwy. Przyjty do SOE, Klugmann zosta
wysany do Kairu, gdzie odpowiada za redakcj zbiorczych raportw misji cznikowych SOE
przy oddziaach partyzanckich w Jugosawii oraz za sporzdzanie analiz sytuacji politycznej na
Bakanach. Rzd brytyjski popiera w tym czasie czetnikw Dray Michajowicza, czyli
narodowy ruch oporu, ktry skutecznie walczy z Niemcami. Klugmann podbarwia jednak
umiejtnie raporty dla Londynu, lub wrcz faszowa meldunki z Jugosawii przedstawiajc
czetnikw jako faszystw, a komunistycznych partyzantw Josipa Broz Tito jako jedyn
organizacj stawiajc opr Niemcom. Kiedy w 1943 roku Niemcy rozlepili na murach domw
w Jugosawii plakaty oferujce 1000 marek w zocie za pomoc w ujciu Michajowicza i Tito, to
do Londynu trafi rzekomo autentyczny plakat, na ktrym widnia tylko Tito. Klugmann
wyretuszowa zdjcie Michajowicza. Gdy w padzierniku 1943 roku czetnicy Michajowicza
wysadzili 4 mosty na linii kolejowej Belgrad-Sarajewo oraz oczycili zbrojnie z Niemcw miasto
Visigrad, to do Londynu trafi meldunek, e byy to sukcesy atakw komunistw Tito.[10]
Brytyjska Suba Bezpieczestwa MI5 poznaa prawd, ale zbyt pno, dopiero kiedy
Klugmann po przyjedzie do Londynu relacjonowa swe dziaania przeoonym w siedzibie
Komunistycznej Partii Wielkiej Brytanii. Chwali si, e udao mu si zebra w Kairze grup
sympatykw komunizmu i rozmieci ich we wszystkich brytyjskich organizacjach
wywiadowczych. Dziaalimy jak sito. Wszystkie informacje napywajce z kraju [Jugosawii]
szy przez nas i zadbalimy, eby dalej poszy ju odpowiednie opowiada niewiadom, tak
jak jego rozmwca, e MI5 udao si zainstalowa podsuch w gabinecie wysokiego
funkcjonariusza kompartii. Klugmann opowiada, e po wielomiesicznych staraniach i
biurokratycznych manipulacjach przej kontrol na doborem cznikw SOE zrzucanych do
oddziaw partyzanckich w Jugosawii. Od tego momentu do czetnikw wysyani byli
prymitywni nieudacznicy, a do komunistw ludzie sprawni i inteligentni obserwatorzy. W
rezultacie od czetnikw nadchodziy wrcz mieszne raporty pisane przez panalfabetw, a
od partyzantw pierwszoklane meldunki pisane przez okoo tuzin naszych ludzi. W efekcie
bylimy w stanie na podstawie naszych wasnych, brytyjskich, rde udowodni to, co
rosyjska, komunistyczna prasa pisaa od dawna, e czetnicy stoj z broni u nogi, a
komunistyczni partyzanci Josipa Broz Tity skutecznie walcz z Niemcami.[11] Konsekwentne i
dugotrwae dziaania Klugmanna sprawiy, e premier Winston Churchill nakaza w listopadzie
1943 roku wycofa poparcie i pomoc sprztow dla czetnikw Dray Michajowicza i przerzuci
wsparcie SOE na komunistyczne oddziay Josipa Broz Tito. Bez brytyjskich zrzutw i
politycznego poparcia ruch czetnikw zmarnia i zosta rozbity przez komunistw. Wprawdzie
dekryptae niemieckich depesz z rejonu Bakanw odczytywanych w orodku
kryptowywiadowczym Bletchley Park, zaprzeczay raportom Klugmanna, ale rzd w Londynie
dawa wiar swoim ludziom z jugosowiaskiej sekcji kairskiej placwki SOE. Skutki tej wiary i
opanowania Jugosawii przez komunistw odczuwane s do dzisiaj w caej Europie. Caa
Europa rodkowa bya w latach 1940-tych ubiegego wieku opleciona sowieck agentura
wpywu. Prezydent Czechosowacji Edward Bene uciek z kraju do Wielkiej Brytanii po
wkroczeniu wojsk niemieckich w 1938 roku dziki finansowemu wsparciu NKWD i by pod
naszym wielkim wpywem. Po wojnie nadal sprawowa funkcj prezydenta i w 1948 roku
utorowa komunistom drog do przejcia wadzy. Szef czechosowackiego wywiadu z tego
okresu pk Frantiek Moravec by penoetatowym agentem NKWD zwerbowanym przez

naszego rezydenta w Londynie. Krl Rumunii Micha odwoa si do komunistycznych wojsk,


eby przeprowadzi anty-niemiecki zamach stanu. W Bugarii z uwagi na polityczne wpywy
byego przewodniczcego Kominternu, Georgi Dymitrowa, Moskwa miaa korzystn sytuacj.
Dziki agenturze rzdy emigracyjne nie mogy przeciwstawi si naszym wpywom, dlatego
moglimy by elastyczni i pozwoli na demokratyczne wybory w Polsce, ocenia jeden z
czoowych i najbardziej zaufanych oficerw NKWD.[12] Do zada agentury wpywu naley
sterowanie wadzami i opini publiczn atakowanego kraju, poprzez rozpowszechnianie
odpowiednio dobranych informacji, dezinformacji, pojednawczych i/lub alarmistycznych opinii i
argumentw, oraz chwytliwych sloganw i sw wytrychw zastpujcych wiarygodn ocen
faktw. Agentura wpywu ma sterowa opiniami rodowiska, w ktrym si obraca. Zadanie to
wypenia posugujc si technikami zarzdzania postrzeganiem, co w mniej politycznie
poprawnych sowach mona okreli, jako atrakcyjnie podane, ordynarne faszowanie
rzeczywistoci. Dziaalno agentury wpywu jest najskuteczniejsza w spoecznociach
rozchwianych i zdemoralizowanych, gdy spoecznoci zwarte, o ustabilizowanym porzdku
etycznym oraz jasnych i przestrzeganych normach moralnych maj wbudowany odruchowy
system samoobrony przed wrogim podszeptem. Rozumia to szef wywiadu wojskowego
japoskiej Armii Kwantuskiej, genera brygady Doihara Kenji, ktry opracowa w latach
dwudziestych ubiegego stulecia plan rozmikczenia i opanowania kolejno Mandurii, a
pniej pnocnych Chin. Program rozmikczania zasadza si na potajemnym tworzeniu
moralnej pustyni drog spiskw i zabjstw politycznych oraz korumpowania regionalnych
urzdnikw chiskich. Doihara gra na wszelkich ludzkich sabociach i niezaspokojonych
ambicjach, podsuwa narkotyki, organizowa domy publiczne dla wpywowych politykw, paci
apwki. Program okaza si skuteczny. Na pocztku lat trzydziestych Japoczycy bez
wikszych wysikw opanowali Manduri, a kiedy pod koniec dekady przywdca chiskich
narodowcw genera Czang Kai-szek zwoa rad wojenn, to wrd czterech obecnych by
jeden agent Doihary! Chiski establishment by tak spenetrowany przez sie Doihary, e w
cigu pierwszych 6 lat wojny japosko-chiskiej za wspprac z Japoczykami rozstrzelano
wicej wysokich oficerw armii Czang Kai-szeka ni za wszelkie inne przestpstwa razem
wzite. Tylko w 1938 roku rozstrzelano za udowodnion wspprac z Doihar 8 dowdcw
dywizji armii narodowej.[13] Na okres moralnego rozprzenia i rozbicia tradycyjnych wizi
spoecznych po I wojnie wiatowej przypadaj te szczeglnie intensywne dziaania sowieckie.
Lenin, Bucharin i Dzieryski twrczo zaadaptowali dowiadczenia carskiej Ochrany zapisane
w archiwach przejtych przez CzeKa. Pionierem tworzenia sieci agentury wpywu by Piotr
Iwanowicz Raczkowski, szef Zagranicznej Agentury Ochrany w Paryu w latach 1885-1902.
Opaca on sowicie i regularnie francuskich urnalistw, piszcych na zlecenie i
umieszczajcych we francuskich czasopismach pochlebne artykuy o rodzinie carskiej oraz
sytuacji wewntrznej i gospodarczej Rosji. Raczkowski subsydiowa te (lub wrcz kupi)
specjalistyczne periodyki Revue Russe i Le Courier Franco-Russe powicone problematyce
stosunkw w Europie rodkowo-Wschodniej. Zaoy rwnie (przez podstawionych agentw
wpywu) organizacj o nazwie Ligue pour le Salut de la Patrie Russe, ktra wedug dzisiejszego
nazewnictwa bya niezalen, pozarzdow formacj obywatelsk. Jej zadaniem byo
formowanie we francuskich elitach pozytywnych opinii dla carskiej Rosji.[14] Zagranicznaja
Agientura miaa na francuskim rynku prasowym swoistego konkurenta w osobie Artura
Raffaowicza, paryskiego przedstawiciela rosyjskiego ministerstwa finansw. Nie szczdzi on
wysikw i pienidzy, eby francuskie sfery gospodarcze i opiniotwrcze byy przekonane o
wietnej sytuacji gospodarczej Rosji, gdzie warto inwestowa i ktrej opaca si udziela
kredytu. Na pocztku XX wieku Raffaowicz mia w kieszeni wszystkie liczce si gazety
francuskie z wyjtkiem socjalistycznej (pniej komunistycznej) LHumanit. Kiedy wiosn
1905 roku poraki w wojnie rosyjsko-japoskiej oraz nieudana rewolucja podwayy zaufanie
francuskich inwestorw, Raffaowicz wydawa miesicznie na korumpowanie dziennikarzy
ponad 200 tysicy frankw. Doranie apwki nie odwrciy decyzji wstrzymania, w marcu
1905 roku, rokowa w sprawie kolejnej francuskiej poyczki dla Moskwy, ale na dusz met
okazay si skuteczne. Do 1914 roku 25 procent francuskich inwestycji zagranicznych
ulokowanych byo w Rosji, a tylko 9 procent we francuskich koloniach i terytoriach zamorskich.
[15] Sprawdzaa si zasada, e dobrze uplasowany dziennikarz moe by broni rwnie
miercionon, co adunek wybuchowy lub szpieg w centrum aparatu wadzy.[16] Ale nie
tylko carska suzba budowaa w drugiej poowie XIX wieku zagraniczn agentur wpywu. W
rejonach dzisiejszego Iranu i Afganistanu, gdzie cieray si imperialne interesy Londynu i
Moskwy, brytyjski konsul w perskim miecie Meshed, pukownik C.S. Maclean opaca sowicie z
funduszu Tajnej Suby szerok sie muw, kupcw i lokalnych watakw, ktrzy

przekonywali, e rzdy brytyjskie s lepsze od rosyjskich. Muzumascy duchowni byli w


szczeglnej cenie, gdy w Meshed mieci si znany meczet, do ktrego pielgrzymoway
tysice wiernych nawet z odlegych okolic. Uzasadniajc wydatki Maclean pisa: mua Bashi
suy nam wyjtkowo wiernie i pracowicie tumaczy korzyci dla Persji pynce z przyjani z
Angli, a take szkodzi rosyjskim wpywom wrd swoich ziomkw.[17] Z dowiadcze
Ochrany korzystaa od swoich pierwszych dni CzeKa subsydiujc dziesitkami tysicy funtw
ukazujcy si w Wielkiej Brytanii socjalistyczny dziennik Daily Herald,[18] ktry odpaci si
w 1920 roku medialnym patronatem nad zorganizowanym przez skomunizowany zwizek
zawodowy dokerw bojkotem transportw broni i amunicji wojsk Polskich gromicych Armi
Czerwon. Gwnym jednak narzdziem midzynarodowego oddziaywania bolszewikw by
utworzony w marcu 1919 roku Komintern, zwany te Trzeci Midzynarodwk. Bya to
midzynarodowa organizacja sprzedajnych ajdakw i wyrzutkw, gotowych na rozkaz Kremla
walczy wbrew interesom wasnych krajw i narodw, prowadzcych dziaania wywrotowe
przeciwko caemu wiatu.[19] Brytyjski delegat na II zjazd Kominternu okreli zadanie tej
organizacji jako wpajanie przekonania, e komunistyczna Rosja jest nie tyle rdem nauki, co
miejscem najwitszym ze witych, przed ktrym naley pa na twarz, jak wierny
muzumanin modlcy si w Mekkce.[20] Komintern posiada oddziay w rnych krajach, a
zadaniem kadego z nich byo tworzenie i mobilizowanie lokalnej agentury wywiadowczej i
agentury wpywu, przy czym niektre sieci agenturalne dziaaly oddzielnie, inne zazbiay si i
przenikay. W straszliwym okresie kolektywizacji rolnictwa, rozkuaczania i wymuszonego
godu, ktry pochon miliony ofiar, rol szczeglnie haniebnej agentury wpywu odegrali
czoowi zachodni intelektualici, politycy i dziennikarze, ktrzy bezwstydnie przyczyniali si
do tragedii naiwnie lub z rozmysem wychwalajc wspaniay eksperyment sowiecki i
przekazujc wypaczone, zudne lub faszywe wiadectwa katastrofy.[21] Kiedy na Ukrainie i
Pnocnym Kaukazie umierajcy z godu nie mieli siy grzeba zmarych i notowano liczne
przypadki ludoerstwa, wybitne autorytety Zachodu przekonyway opini publiczn, e
najstraszliwszy gd we wspczesnej historii jest wytworem antysowieckiej propagandy.
Irlandzki dramaturg i myliciel George Bernard Shaw zapewnia: nie widziaem w Rosji ani
jednej niedoywionej osoby: modej lub dorosej, francuski polityk, dwukrotny premier,
Edouard Herriot kategorycznie zaprzecza kamstwom buruazyjnej prasy, ktra twierdzia, e
w Zwizku Sowieckim panuje gd. Moskiewski korespondent dziennika New York Times
Walter Duranty, ktry za swe reportae z Rosji otrzyma w 1932 roku nagrod Pulitzera, z
pozycji wiadka wydarze przekonywa, e kade doniesienie o godzie w Rosji jest przesad
lub zoliw propagand. Brytyjscy piewcy socjalizmu, Beatrice i Sidney Webb strofowali
ukraiskich chopw za podkradanie ziaren z kosw, co w ich opinii byo bezwstydn
kradzie kolektywnej wasnoci.[22] Pod batut autorytetw chr apologetw robotniczochopskiej wadzy by tak liczny i haaliwy, e zagusza skutecznie gosy prawdy i rozsdku,
narzucajc jedynie suszn interpretacj wydarze i politycznie poprawny obraz sytuacji
wewntrznej w Zwizku Sowieckim.
Dr Rafa Brzeski
[1] Sun Tzu, Art of War, tum. Ralph Sawyer, Westwiew Press, Oxford, 1994, str. 231.
[2] Sue Reid, How the Kremlin Hijacked Labour, Daily Mail, 06 listopada 2009, str. 28-9.
[3] David A. Vise, The Bureau and the Mole, Atlantic Monthly Press, Nowy Jork, 2002, str. 146.
[4] Ian Colvin, Canaris - Chief of Intelligence, George Mann Ltd, Maidstone, 1973, str. 221.
[5] John Hughes-Wilson, The Cold War, Londyn, Robinson, 2006, str. 386.
[6] Sun Tzu, Art of War, tum. Ralph Sawyer, Westwiew Press, Oxford, 1994, str. 177.
[7] J.R.R. Tolkien, Dwie wiee, tum. Maria Skibniewska, Czytelnik, Warszawa, 1990, str. 160.
[8] Norman Polmar, Thomas B. Allen, Ksiga Szpiegw: Encyklopedia, Magnum, Warszawa,
2000, str.14.
[9] Richard H. Schultz, Roy Godson, Dezinformatsia: The Strategy of Soviet Disinformation,
Nowy Jork, Berkley Books, 1986, str. 42
[10] John Hugh-Wilson, A Brief History of the Cold War, Robinson, Londyn, 2006, str. 50-53.
[11] Michael Smith, The Spying Game: The Secret History of British Espionage, Politicos,
Londyn, 2004, str. 91-92.
[12] Pavel Sudoplatov, Anatoli Sudoplatov oraz Jerrold L. I Leona P. Schecter, Special Tasks,
Little Brown, Boston, 1994, str. 223.
[13] Ronald Seth, Encyclopedia of Espionage, Book Club Associates, Londyn, 1974, str.162170.
[14] Ben B. Fisher (red.), Okhrana: The Paris Operations of the Russian Imperial Police, CIA,
Langley, 1997, str. 7.

[15] Christopher Andrew, Oleg Gordijewski, KGB, tum. Rafa Brzeski, Bellona, Warszawa 1997,
str. 38.
[16] John Hughes-Wilson, A Brief History of the Cold War, Londyn, Robinson, 2006, str. 261.
[17] Michael Smith, The Spying Game: The Secret History of British Espionage, Politicos,
London, 2004, str.52-53.
[18] Christopher Andrew, Secret Service, Londyn, Heinemann, 1985, str. 264.
[19] Wiktor Suworow, Klska, Pozna, Rebis, 2010, str. 92.
[20] Henry M. Pelling, The British Communist Party, wyd. 2, Londyn: A&C Black, str. 29.
[21] John J. Dziak, Chekisty: A History of the KGB, Lexington, Lexington Books, 1988, str.54.
[22] Cyt. za: KGB, tum. Rafa Brzeski, Bellona, Warszawa 1997, str. 121-122.
Wirtuozem organizowania sowieckiej agentury wpywu w Europie Zachodniej by Willi
Mnzenberg, jeden z zaoycieli Komunistycznej Partii Niemiec i przywdca Modzieowej
Midzynarodwki Komunistycznej. Za jego przykadem lokalne oddziay Kominternu zakaday
liczne agendy, ktre Mnzenberg nazwa cynicznie klubami niewinitek. W latach wojny z
Polsk i pniej, miay one oddziaywa na wiadomo elit polityczno-kulturalnych
poszczeglnych krajw. Musimy...mie w rku artystw i profesorw, wykorzysta teatry i
kina, by szerzy za granic doktryn, i Rosja gotowa jest powici wszystko, aby utrzyma
pokj na wiecie zaleca Mnzenberg. Natomiast ekspert w prowadzeniu destrukcyjnych
akcji propagandowych, czonek Komitetu Wykonawczego Kominternu Karl Radek (Karol
Sobelsohn) instruowa towarzyszy, e dziaalno inspirowanych przez Komintern organizacji,
stowarzysze i klubw winna by wymierzona w kraje, w ktrych nie jestemy wystarczajco
silni.[1] Mnzenberg dysponowa olbrzymimi sumami, ktre wykorzystywa do bardziej lub
mniej skrytego manipulowania wydawnictwami, redakcjami gazet lub wytwrniami filmowymi,
co przysporzyo mu przydomek czerwonego milionera, korespondujcy znakomicie z jego
upodobaniem do komfortowego ycia w kapitalistycznym luksusie. Najwikszym osigniciem
Mnzenberga byo utworzenie w 1933 roku w Paryu wiatowego Komitetu Pomocy Ofiarom
Niemieckiego Faszyzmu. Z pozoru bya to niezalena, pozarzdowa i ponadpartyjna
organizacja filantropijna. Przewodniczcym midzynarodowego zarzdu by lord Marley,
czonek brytyjskiej Izby Lordw, a prezesem Albert Einstein. W rzeczywistoci jednak paryski
sekretariat Komitetu zarzdzany by przez czysto komunistyczn klik, kierowan przez
Mnzenberga i nadzorowan przez Komintern.[2] wiatowy Komitet Pomocy Ofiarom
Niemieckiego Faszyzmu patronowa wydanej w 1933 roku Brunatnej ksidze hitlerowskiego
terroru i spalenia Reichstagu, uwaanej obecnie za najskuteczniejsz publikacj
propagandow w historii Kominternu.[3] Jej okadk zmanipulowano bardzo zgrabnie. Albert
Einstein ze zdumieniem stwierdzi: moje nazwisko zostao wydrukowane w angielskim i
francuskim wydaniu w takim miejscu, e wygldao, jakbym to ja napisa t ksik. To
nieprawda. Nie napisaem w niej ani sowa.[4] Chocia tre ksiki bya daleka od
wiarygodnoci, a cytowane w niej dokumenty zdemaskowano jako faszerstwa, to jednak w
lewicujcych salonach Europy traktowano j jak bibli antyfaszystowskiej krucjaty i szybko
przetumaczono na ponad 20 jzykw, od japoskiego po jiddysz.[5] Brunatna ksiga
przysporzya sowieckim subom wywiadowczym wicej kandydatw do werbunku ni
jakakolwiek inna publikacja, nie wykluczajc serii 3 artykuw o Fuenfergruppen, czyli
picioosobowych grupach konspiracyjnych, w ktre zorganizowali si pono niemieccy
komunici walczcy z narodowosocjalistycznymi wadzami III Rzeszy. Artykuy te opublikowa
New Statesman, czoowy tygodnik brytyjskiej lewicy. Ich autorem by Siemion Nikoajewicz
Rostowski, nielega OGPU (nastpcy CzeKa, a poprzednika NKWD), ktry pracowa w Londynie,
jako dziennikarz pod faszywym nazwiskiem Ernsta Henri. Brunatna ksiga oraz opowieci o
Fuenfergruppen rozpalay wyobrani modych ludzi studiujcych na najlepszych
uniwersytetach brytyjskich. Publikacje takie odpowiaday aktualnej taktyce OGPU, gdzie
wykrystalizowa si specjalny pion, ktrego zadaniem byo wywieranie wpywu na decyzje
innych krajw poprzez zaufane osoby uplasowane na wysokich szczeblach struktur
pastwowych. W odpowiedniej chwili ludzie ci mieli przechyla szal na korzy Kremla.
Pocztkowo prbowano wprowadza wasnych oficerw do politycznego establishmentu
innych krajw, plasowa ich w strukturach rzdowych i pomaga w uzyskaniu awansu. Nie
szczdzono nakadw, by zapewni im odpowiedni status spoeczny i pokry koszty
wystawnego ycia towarzyskiego. Rezultaty byy jednak mizerne. Dopiero na poczatku lat 30tych ubiegego stulecia jeden z szefw wywiadu zagranicznego OGPU zaproponowa, eby
wprowadzanie wasnych oficerw kadrowych do obcego establishmentu zastpi
werbowaniem dzieci lokalnych politykw, urzdnikw pastwowych, wpywowych osobistoci,
autorytetw akademickich, itp. Dzieciom z elity jest, bowiem stosunkowo atwo otrzyma

stanowisko w aparacie pastwowym, a ich szybki awans nie wzbudza zbytniego


zainteresowania. Rozpoczta w latach 30-tych, przez wszystkie sowieckie rezydentury na
Zachodzie, energiczna kampania werbunkowa modych ludzi z wpywowych rodzin przyniosa
wietne wyniki. Struktury pastwowe Stanw Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii, Francji i
Niemiec zostay gboko spenetrowane przez ludzi z najlepszych rodzin, wyksztaconych na
najlepszych uczelniach, ktrych zwabiono do rewolucyjnego podziemia mamic heroiczn
walk z faszyzmem i uczestnictwem w budowie lepszego wiata pod sztandarami
Komintermu. Takim budowniczym wietlanej przyszoci by m.in mody Amerykanin
wyksztacony w Cambridge, Michael Straight. Dziedzic olbrzymiej fortuny, ktry tysicami
dolarw wspiera Komunistyczn Parti Stanw Zjednoczonych (a w Wielkiej Brytanii dziennik
Daily Worker) z entuzjazmem da si zwerbowa NKWD. Prowadzcy go nielega Arnold
Deutsch w raporcie o postpach w indoktrynacji modego milionera radzi przeoonym na
ubiance: jest przekonany, e pracuje dla Kominternu i jeszcze przez jaki czas naley
utrzymywa go w tym mniemaniu. Straight nie by tuzinkowym agentem. Jego rodzice
przyjanili si z Franklinem i Eleonor Roosevelt. Ojciec by znanym bankierem o szerokich
znajomociach, a matka wacicielk wpywowego pisma New Republic. W przesanej
moskiewskiej Centrali rekomendacji podkrelono, e Straight ma licznych krewnych na
wysokich stanowiskach w przemyle, w tym w przemyle lotniczym. Jego potencjalne
moliwoci wywiadowcze i wywierania wpywu byy wic olbrzymie. Moskwa dostrzegaa ten
potencja zalecajc prowadzcym: trzeba si nim opiekowa, a co waniejsze EDUKOWA go,
trzeba zrobi z niego naszego czowieka, przebudowa jego mzg na nasz sposb.[6] W
Wielkiej Brytanii najbardziej znanym rezultatem kampanii werbunku modych inteligentw
bya piatiorka z Cambridge, czyli Kim Philby, Guy Burgess, Anthony Blunt, Donald Maclean
oraz John Cairncross. Nie byli oni jedynymi, gboko zakamuflowanymi agentami Kremla. Co
jaki czas historycy demaskuj kolejn osob o znanym nazwisku, a wielu agentw nadal nie
jest zidentyfikowanych. Doskonae rezultaty uniwersyteckiej kampanii werbunkowej
prowadziy do jeszcze ambitniejszych planw. Szef nowojorskiej rezydentury Peter Gutzeit w
obszernym memorandum z czerwca 1938 roku nakreli strategi operacyjnego dziaania
NKWD na terytorium Stanw Zjednoczonych. Jeli zdecydujemy si powanie i aktywnie
spenetrowa ycie polityczne tego kraju, to konieczne bdzie posiadanie kilkunastu naszych
ludzi wrd kongresmenw a nawet senatorw... Pomoc finansowa w wyborach zakrela
granice relacji z przyszym kongresmanem lub senatorem, nawet na kilka lat... co oznacza, e
utworzymy grup naszych ludzi w ciaach ustawodawczych, okrelimy ich stanowisko
polityczne i uplasujemy ich tam by aktywnie ksztatowali bieg wypadkw. Propozycje
Gutzeita, ktry mia dowiadczenie prowadzc kongresmana Samuela Dicksteina, przyjte
zostay z zainteresowaniem przez moskiewsk Central, ktra rozszerzya j na politykw
spoza Kapitolu, dziennikarzy oraz media oraz poprosia o orientacyjny kosztorys. Guzeit
odpowiedzia na pocztku sierpnia 1938 roku, e na program finansowania kampanii
wyborczych kongresmenw, kupowania dziennikarzy oraz utrzymywania gazet potrzebne
bd ogromne rodki, ktre trudno okreli, gdy nie jest moliwe ustali wczeniej, czy
bdziemy potrzebowa jednego, czy dziesiciu dziennikarzy, jedn gazet, a moe dwie, itp.
Gutzeit podkrela, e nakady na przejcie gazety zwrc si w caoci lub czciowo,
natomiast kongresmenom i dziennikarzom naley paci stawki uznaniowe w zalenoci od
stopnia wykonania postawionych im zada. Na sierpniowym elaboracie nowojorskiego
rezydenta korespondencja si urwaa. Rozwj programu informacyjnego opanowywania
Stanw Zjednoczonych przerwaa kolejna czystka aparatu NKWD. Guzeit zosta odwoany do
Moskwy, aresztowany, przesuchany na ubiance i rozstrzelany.[7] Co jednak z jego koncepcji
pozostao bowiem zanim 12 padziernika 1941 roku dowiadczony czekista Wasilij Zarubin
(posugiwa si nazwiskiem Zubilin oraz psedonimem Maksym) wyjecha obj rezydentur
w Waszyngtonie, Stalin wezwa go na Kreml i rozkaza utworzy w Stanach Zjednoczonych
skuteczn sie agenturaln nie tylko zbierajc informacje, ale rwnie wpywajc na bieg
wypadkw za porednictwem przyjaci Zwizku Sowieckiego.[8] Rezydenci NKWD i GRU
wypenili rozkazy Stalina. Kiedy w kocu 1944 roku, dwa miesice po nominacji na sekretarza
stanu, Edward Stettinius wyjecha wraz z prezydentem Franklinem Delano Rooseveltem do
Jaty na konferencj Wielkiej Trjki, towarzyszy mu Alger Hiss uznany ekspert Departamentu
Stanu. W Jacie omawiano przyszy ksztat tworzonej Organizacji Narodw Zjednoczonych oraz
ukad si i granic w Europie rodkowej. Stettinius by wietnym businessmanem i zaufanym
Roosevelta, ale mia raczej mierne pojcie o polityce midzynarodowej. Jego doradca Alger
Hiss podpowiada wic szefowi i prezydentowi jak powinna funcjonowa ONZ oraz kto
powinien kontrolowa powojenn Polsk i co zrobi z Niemcami. Rzecz w tym, e Alger Hiss

by od lat agentem sowieckiego GRU, co wyszo na jaw po wojnie. W 1950 roku Hiss zosta
skazany na 5 lat wizienia. Skutki jego wpywu na amerykaskich politykw najwyszego
szczebla odczuwamy nad Wis do dzisiaj.
Opierajc si na dowiadczeniach wiatowego Komitetu Pomocy Ofiarom Niemieckiego
Faszyzmu, Moskwa natychmiast po kapitulacji III Rzeszy przystpia do montowania jeszcze
szerzej zakrojonej sieci organizacji sterujcych midzynarodow opini publiczn. Z jej
inspiracji ju w 1945 roku powstay wiatowa Federacja Zwizkw Zawodowych,
Midzynarodowa Demokratyczna Federacja Kobiet oraz wiatowa Federacja Modziey
Demokratycznej. W 1946 roku doczyy do nich: Midzynarodowa Organizacja Dziennikarzy,
Midzynarodowa Organizacja Radia i Telewizji, Midzynarodowe Zrzeszenie Demokratycznych
Prawnikw, Midzynarodowy Zwizek Studentw, wiatowa Federacja Pracownikw Nauki i
wiatowa Federacja Zwizkw Nauczycieli. Charakter sponsorowanych przez Moskw
organizacji wiadczy o gwnych kierunkach dziaania Kremla:
opanowanie umysw niedowiadczonej politycznie, ale atwo angaujcej si emocjonalnie
modziey dwie organizacje bezporednio plus porednio nauczycielska i akademicka,
kontrolowanie rodkw komunikacji spoecznej organizacja dziennikarska, radia i TV oraz
porednio nauczycielska,
zdobycie wpyww i informacji w wiecie nauki organizacje akademicka i nauczycielska,
utrzymanie kontroli nad zwizkami zawodowymi.
Wszystkie te organizacje koncentroway swe dziaanie na aktualnych lub przyszych
rodowiskach opiniotwrczych, ktrych czonkowie albo ju wchodzili w skad elit narodowych
(prawnicy, dziennikarze, naukowcy), albo mieli znale si w nich w przyszoci (studenci).[9]
Operacje oddziaywania na wiadomo nabray takiego impetu, e w latach 1950-tych
powoano w ramach Pierwszego Zarzdu Gwnego KGB (wywiad zagraniczny) specjalny
Departament D, ktry w latach 1960-tych przemianowano na Departament A (od aktiwnyje
mieroprijatija rodki aktywne). rodki te nabieray wyranie znaczenia, bowiem w latach
1970-tych Departament A podniesiono do rangi Suby A, ktrej etat przewidywa szefa w
randze generaa KGB. Stopniowo Suba A rozrosa si do p tuzina departamentw i liczya
okoo 300 osb personelu. W rozsianych po wiecie rezydenturach rodkami aktywnymi
zajmowali si oficerowie pionu wywiadu politycznego (pion PR), ktrym polecono przeznacza
co najmniej jedn czwart czasu na dziaania obejmujce sterowanie wiadomoci spoeczn.
Plany takich operacji kada rezydentura KGB miaa obowizek skada moskiewskiej Centrali
kadego roku w grudniu, razem z rocznym sprawozdaniem. Rwnolegle plan swoich zamierze
przygotowywaa Centrala. Plan Pracy Pierwszego Zarzdu Gwnego KGB na rok 1984
podkrela, e gwnym celem dziaa aktywnych bdzie Watykan oraz osoba Papiea Jana
Pawa II. W ocenie KGB, Watykan uwaa, e polski Koci umacnia sw pozycj w pastwie i
starania te mog by rozszerzone na inne kraje socjalistyczne, przede wszystkim na Wgry i
Jugosawi. Dla przeciwdziaania tej polityce w KGB zaplanowano szeroko zakrojone rodki
aktywne, ktrych celem bdzie zdyskredytowanie Jana Pawa II, rozbudzenie niesnasek w
Kociele oraz osabienie autorytetu Papiea.[10] W oparciu o roczny Plan Pracy Pierwszego
Zarzdu Gwnego KGB przygotowywano wytyczne dla rezydentur. Oglne wytyczne na rok
1984 zobowizyway rezydentury do: przeciwdziaania uzyskaniu militarnej przewagi przez
USA i NATO, pogbiania niesnasek w onie NATO, stymulowania dalszego rozwoju
antywojennych i antyrakietowych ruchw na Zachodzie, zachcania tych ruchw do
prowadzenia skoordynowanych i bardziej aktywnych akcji.[11] Szczegowa, cile tajna,
instrukcja nr 733 datowana 19 grudnia 1984 zatytuowana Praca nad Watykanem,
zobowizywaa rezydentw do zwikszenia wysikw na rzecz penetracji czoowych
orodkw katolickich na Zachodzie przy wykorzystaniu agentury oraz innych rodkw
operacyjnych. Celem tych dziaa, obok uzyskania informacji z wewntrz Kocio, byo
przeprowadzenie zakrojonych na szerok skal dziaa aktywnych zmierzajcych do
skonienia czoowych osobistoci Kocioa katolickiego do protestowania w obronie pokoju oraz
polityki ograniczenia wycigu zbroje. Innymi sowy mwic, celem byo zorganizowanie
wewntrz Kocioa opozycji wobec Ojca witego. Dla zrealizowania tych planw instrukcja
zalecaa rezydentom nasilenie pracy operacyjnej z agentur w koach kleru kraju waszego
pobytu.Do instrukcji nr 733 doczona bya, rwnie cile tajna, ocena nr 2182/PR, w ktrej
podkrelano osobiste anty-komunistyczne i anty-sowieckie przekonania Jana Pawa II, ktry
na wszelkie sposoby stara si zmieni ustalone dawno stosunki midzy kocioem a
pastwem w krajach socjalistycznych. Dlatego rezydenci powinni wzmc dziaania aktywne,
ktre musz obejmowa przede wszystkim:

- przekazanie czoowym grupom w Kurii Rzymskiej i osobicie Janowi Pawowi II sygnau, e


prby rozszerzenia sfery dziaa Kocioa Katolickiego w systemie spoecznym i pastwowym
krajw socjalistycznych s uwaane przez te kraje za ingerencj w ich sprawy wewntrzne,
- wykorzystanie...wszelkich istniejcych niesnasek wewntrznych na Watykanie, kadego
przejawu niezadowolenia wpywowych kardynaw,
- inspirowanie apeli rodowisk katolickich do Jana Pawa II i Kurii Rzymskie, wzywajcych do
czynienia wysikw na rzecz umocnienia pokoju i bezpieczestwa midzynarodowego,
powstrzymania wycigu zbroje, zmniejszenia nakadw na zbrojenia i wykorzystania
zaoszczdzonych funduszy na walk z godem i ubstwem,
- przeciwdziaanie rozszerzaniu kontaktw midzy Watykanem a Cerkwi Prawosawn...oraz
innymi kocioami chrzecijaskimi dziaajcymi w krajach socjalistycznych,
- przeciwdziaanie powstaniu wiatowej organizacji modych katolikw,
- wzmacnianie negatywnych opinii wysokich osobistoci katolickich wobec niektrych
aspektw polityki zagranicznej Jana Pawa II oraz jego interpretacji katolicyzmu. Przede
wszystkim naley wykorzystywa niezadowolenie wrd woskich czonkw Kurii Rzymskiej z
planowanego przez Papiea wzmocnienia swojej pozycji drog awansowania Polakw,
- dyskredytowanie Jana Pawa II, jako protegowanego najbardziej reakcyjnych k Zachodu,
- demaskowanie wsppracy midzy przedstawicielami Watykanu i organizacji Kocioa
Katolickiego a CIA, i subami specjalnymi pastw NATO.
W zakoczeniu instrukcja podkrela, e dla zrealizowania wymienionych zada naley podj
kroki dla bardziej systematycznego wykorzystania posiadanych ju rde agenturalnych oraz
pozyskania nowych w orodkach i organizacjach katolickich, a przede wszystkim w
Watykanie.[12] Obiektem informacyjnych dywersji z uyciem agentury wpywu byy nie tylko
poszczeglne osoby lub organizacje, ale cae subkontynenty. W latach 70-tych ubiegego
stulecia terenem informacyjnej wojny ZSRR z USA byy Indie. Gboko zakorzeniona tradycja i
kultura apwkarsko-korupcyjna sprzyjaa dziaaniom tajnych sub, ktre momentami
graniczyy z grotesk. Do rodzinnej rezydencji Indiry Ghandi oficerowie KGB nosili gotwk
walizkami, przy czym jeden z nich skary si na chciwo krewniakw pani premier, ktrzy nie
oddawali walizek. Rozdawnictwem jurgieltu w hinduskiej elicie politycznej kierowa skarbnik
Partii Kongresowej i dobrze oliwiona machina polityczna dziaaa sprawnie. Prasa hinduska
zamieszczaa tysice materiaw produkowanych przez Sub A i staa si jednym z
najwaniejszych elementw sowieckich kampanii dezinformacyjnych. Na paszczynie
politycznej Indie podpisay ze Zwizkiem Sowieckim ukad o pokojowej przyjani w wzajemnej
wsppracy, czemu w lokalnej placwce CIA towarzyszyo kolektywne zgrzytanie zbw.
Kulminacj informacyjnej wojny byy wybory w 1977 roku, do ktrych obie suby przystpiy z
energi nie szczdzc tajnych funduszy. Na licie kandydatw do parlamentu Partii
Kongresowej znalazo si, co najmniej 9 etatowych agentw KGB oraz 21 tajnych
wsppracownikw rezydentury w Delhi. CIA popara opozycyjn parti Janata, ktra ruszya
do wyborw pod sztandarami antykomunizmu. Aparat pastwowy i bezpieczestwa zapewnia
pani premier, e odniesie zwycistwo, ale wyborcy zadecydowali inaczej. Partia Janata
zdobya 40 procent gosw, Partia Kongresowa 35 procent. Indira Ghandi zostaa na kilka lat
odsunita od wadzy a jej ugrupowanie rozpado si na skcone frakcje.[13]
Z biegiem lat manipulowanie wiadomoci stawao si coraz istotniejszym elementem
sowieckiej doktryny wywiadowczej, zwaszcza w latach 1988-1991, kiedy na Kremlu zaczto
odchodzi od koncepcji osignicia przewagi militarnej na rzecz oddziaywania metodami
politycznymi. Tym samym wzrosa rola agentury wpywu. Mona zaoy, e obecnie sytuacja
niewiele si zmienia, bowiem jak trafnie zauway Wiktor Szejmow, byy oficer KGB, ktry
zbieg do USA w 1980 roku: komunizm, to nie tylko ideologia. To take sposb mylenia, ktry
nadal znakomicie funkcjonuje.[14] Agentur wpywu typuje si pod ktem nie tyle moliwoci
wykradania tajnych dokumentw lub zbierania poufnych informacji, co rozpowszechniania
odpowiednio spreparowanych wiadomoci i opinii. Proces pozyskiwania agentw jest jednak
zbliony do werbowania agentury wywiadowczej. Agentw wpywu dobiera si spord ludzi
inteligentnych, ambitnych i pozbawionych skrupuw, gotowych za wszelk cen pi si po
szczeblach kariery. W anglosaskim rodowisku sub specjalnych funkcjonuje skrt MICE
(myszy). Wywodzi si od sw money (pienidze), ideology (ideologia), compromise
(kompromitacja) oraz ego. Cztery najwaniejsze czynniki, ktrymi si gra przy werbowaniu
agenta.[15] Nieco odmienna lista funkcjonowaa w pragmatyce sowieckiej. Dowiadczony
rezydent wywiadu zagranicznego w generalskiej randze, wykadowca moskiewskiej Centralnej
Akademii Wojskowej, autor skryptu dla kursw agentury NKWD Aleksander Michajowicz
Orow, (Lejba Lazarewicz Felbing) wymienia nastpujce czynniki:

wzgldy ideologiczne,
pienidze, kariera lub inne motywy korzyci osobistych,
zaangaowanie uczuciowe,
upodobanie do przygd i ycia penego emocji,
ch ukrycia popenionych przestpstw i ucieczka przed odpowiedzialnoci,
dewiacje seksualne oraz skonnoci uwaane powszechnie za naganne.[16]
Wprawdzie Micha (Mejer) Abramowicz Trilissser, szef wywiadu zagranicznego OGPU w latach
1930-tych, gosi, e szanta jest szczytow sztuk zdobywania materiau wywiadowczego,
[17] to jednak z punktu widzenia oficera werbujcego i prowadzcego, najlepszym
rozwizaniem jest rozbuchane ego, usilnie szukajce uznania i pene niespenionych ambicji,
wsparte odpowiednim zastrzykiem finansowym. Jeeli cel werbunkowych zabiegw ma do
tego jakie perwersyjne skonnoci lub jakie grzechy przeszoci do ukrycia, to sukces jest
prawie pewny. Wedug Orowa dobrym rodowiskiem do werbunku jest spoeczno
homoseksualna. Nale, bowiem do niej ludzie wpywowi i jest ona wyjtkowo dyskretna.
Sowieccy oficerowie operacyjni byli zadziwieni stopniem wzajemnego zrozumienia i
niekamanej lojalnoci wrd homoseksualistw.[18] Prefekt policji francuskiej z pierwszej
poowy XIX wieku, Joseph-Henri Gisquet odnotowa we wspomnieniach, e wrd agentw
spotyka si wyrobnikw uprawiajcych swe rzemioso dla kawaka chleba, ludzi opanowanych
przez dz znaczenia lub silnych wrae, kierujcych si podejrzliw ciekawoci, albo
szukajcych tajemnic i sensacji. S jeszcze agenci dziaajcy z pobudek patriotycznych, ale
jest to kategoria wyjtkowa i niezwykle rzadka.[19] W czasach Gisqueta a nawet jeszcze sto
lat temu, obok korzyci materialnych, agentw wpywu wabiono nadaniem arystokratycznego
tytuu. Suby sowieckie nciy agentw wpywu wewntrz obozu pastw budujcych
socjalizm wizj wprowadzenia do internacjonalnej nomenklatury, natomiast obecnie zarwno
suby rosyjskie jak i innych pastw, obok profitw finansowych, skaniaj do wsppracy
obietnic przyznania prestiowych nagrd i wprowadzeniem do midzynarodowych salonw.
Pragmatyka wskazuje, e podatno na bodce finansowe nie jest zalena od pozycji
werbowanego w hierarchii pastwowej lub spoecznej. Rna jest zazwyczaj tylko wysoko
jurgieltu. W przypadku osb zajmujcych prominentn pozycj zawodow lub w hierarchii
pastwowej, gratyfikacj jest najczciej nie tyle honorarium pienine, co wsparcie w
spenieniu ambicji politycznych lub aspiracji osobistych. Przykadem politycznego
promowania na najwyszym szczeblu bloku sowieckiego byo poufne spotkanie na Kremlu
sekretarza generalnego KC KPZR Leonida Breniewa z I sekretarzem KC Niemieckiej
Socjalistycznej Partii Jednoci Erichem Honeckerem oraz sekretarzem generalnym KC KPCz
Gustavem Husakiem w dniu 16 maja 1981 roku. Przedstawiajc ocen sytuacji w Polsce, Erich
Honecker z uznaniem wymieni I sekretarza Komitetu Warszawskiego PZPR Stanisawa
Kocioka, ktry, jego zdaniem, by uczciwym komunist oceniajcy realistycznie sytyacj w
kraju i wykazujcym internacjonalistyczne podejcie. Kilka minut pniej, Honecker
podkreli, e towarzysz Kocioek wyranie opowiedzia si za udziaem bratnich partii w
przygotowywanym zjedzie PZPR. I zaraz potem, Kocioek to ..., Kocioek tamto ... W kocu ju
otwarcie Honecker zada pytanie kto moe przej kierownictwo? I szybko udzieli
odpowiedzi: towarzysz Olszowski, towarzysz Grabski, towarzysz Kocioek, towarzysz
abiski.[20]
[1] Cyt. za Roman Boreyko, Parawany, Kontakt, kwiecie 1988, str. 135.
[2] Arthur Koestler, The Invisible Writing, Londyn, Hutchinson, 1969, str. 242-3.
[3] Christopher Andrew, Oleg Gordijewski, KGB, tum. Rafa Brzeski, Bellona, Warszawa 1997,
str. 171.
[4] Ronald W. Clark, Einstein: The Life and Times, Londyn, Hodder and Stoughton, 1973, str.
463.
[5]Christopher Andrew, Oleg Gordijewski, KGB, tum. Rafa Brzeski, Bellona, Warszawa 1997,
str. 171.
[6] Allen Weinstein, Alexander Vassiliev, The Haunted Wood, Modern Library, Nowy Jork, 2000,
str. 73-78.
[7] Allen Weinstein, Alexander Vassiliev, The Haunted Wood, Modern Library, Nowy Jork, 2000,
str. 144-147.
[8] Pavel Sudoplatov, Anatoli Sudoplatov oraz Jerrold L. I Leona P. Schecter, Special Tasks,
Little Brown, Boston, 1994, str. 173.
[9] Roman Boreyko, Parawany, Kontakt, Pary, kwiecie 1988, str. 136.
[10] Christopher Andrew, Oleg Gordijewski (red.), More Instructions from the Centre: Top
Secret Files on KGB Global Operations, 1975-1985, Londyn, Frank Cass, 1992, str.47.

[11] Christopher Andrew, Oleg Gordijewski (red.), Instructions from the Centre: Top Secret Files
on KGB Foreign Operations, 1975-1985, Londyn, Hodder & Stoughton, 1991, str. 19-20.
[12] Christopher Andrew, Oleg Gordijewski (red.), More Instructions from the Centre: Top
Secret Files on KGB Global Operations, 1975-1985, Londyn, Frank Cass, 1992, str.47-52.
[13] John Hughes-Wilson, A Brief History of the Cold War, Londyn, Robinson, 2006, str. 260262.
[14] cyt. za: David A. Vise, The Bureau and the Mole, Nowy Jork, Atlantic Monthly Press, 2002,
str.157.
[15] David A. Vise, The Bureau and the Mole, Nowy Jork, Atlantic Monthly Press, 2002, str.239.
[16] Alexander Orlov, Handbook of Intelligence and Guerrilla Warfare, Ann Arbor, The
University of Michigan Press, 1963, str. 93-94.
[17] Richard Deacon, A History of the Russian Secret Service, Londyn, Frederick Muller, 1972,
str. 272-273.
[18] Alexander Orlov, Handbook of Intelligence and Guerrilla Warfare, Ann Arbor, The
University of Michigan Press, 1963, str. 16.
[19] Jean-Henri Gisquet, Mmoires de M. Gisquet ancient prfet de police crit par lui-mme,
t.2, Bruksela, A. Jamar, 1841, str. 215-217.
[20] Memorandum regarding the Meeting between Comrade Leonid Ilyich Brezhnev, Erich
Honecker, and Gustav Husak in the Kremlin, 16 May 1981, in: New Evidence on the Polish
Crisis 1980-1982, Cold War International History Project, Bulletin No: 11 Winter 1998, str.
127-129. Operacje z wykorzystaniem agentury wpywu nale do dziaa strategicznych i
zakrojone s na lata, a nawet dziesiciolecia, bowiem ksztatowanie zbiorowej wiadomoci
spoeczestw wymaga czasem wymarcia caego pokolenia. Skuteczno agentury wpywu
zaley w duej mierze od jej uplasowania i wiarygodnoci. Zarwno odpowiednie awansowanie
i przesuwanie agenta w hierarchii, jak i budowanie jego autorytetu, wymagaj czasu.
Dlatego te werbownicy najczciej dziaaj na uniwersytetach, ktre tradycyjnie s miejsce
cierania si idei i rewolucyjnych koncepcji urzdzenia wiata. Tym bardziej, e nawet skrajne
pogldy goszone w wiecie akademickim stosunkowo atwo przesczaj si do szk,
rodowisk naukowych, a nawet do kociow. Przykadami moe by teologia wyzwolenia lub
wieloletnia dziaalno publicystyczna anglikaskiego biskupa Southwark dr Mervyna
Stockwooda, ktry pisywa w komunistycznym dzienniku Morning Star, a w ksice The Cross
and the Sickle (Krzy i Sierp) zaleca wywaszczenie ziemian, potpia prywatn wasno
rodkw produkcji oraz zgadza si z Leninem, e wczeniej, czy pniej wszystkie narody
bd budowa socjalizm.[1] W Wielkiej Brytanii nie by on odosobniony. Kingsley Martin od
1930 do 1960 roku by redaktorem naczelnym New Statesman i nie zezwoli na publikacj ani
jednego artykuu krytykujcego polityk Stalina.[2] Dugoletni redaktor naczelny Tribune,
wpywowego pisma brytyjskiej lewicy, Michael Foot bra wcale spore sumy w gotwce od
oficerw operacyjnych KGB. Zdemaskowany zapewnia, e na Tribune braby pienidze nawet
od diaba. Foot, ktry na pocztku lat 1980-tych by liderem Partii Pracy, typowany by w
Moskwie na premiera Brytyjskiej Republiki Ludowej po planowanym obaleniu monarchii. W
drugiej poowie ubiegego stulecia, najistotniejszym agentem wpywu Moskwy na kierunku
amerykaskim by bez wtpienia Philip Agee. Rozgoryczony usuniciem z CIA za pijastwo i
przekrty finansowe, Agee nawiza w 1973 roku kontakt z rezydentur KGB w Meksyku.
Zaoferowa takie mnstwo informacji o CIA, e lokalny rezydent uzna go za prowokatora i
wyrzuci za drzwi. Agee poszed, wic do kubaskiej Direccin General de Inteligencia, gdzie
przyjto go przychylnie. Uzyskanymi informacjami Kubaczycy podzielili si z KGB i byy one
tak cenne, e wczesny naczelnik Zarzdu Kontrwywiadu z wywiadu zagranicznego KGB, Oleg
Kaugin wspomina: kiedy siedzc w moim moskiewskim biurze, czytaem otrzymane raporty
o wyduajcej si z dnia na dzie licie przekazywanych rewelacji, klem w ywy kamie
oficerw, ktrzy odrzucili taki skarb.[3] Philip Agee by rzeczycie propagandowym skarbem.
W styczniu 1975 roku opublikowa wspomnienia zatytuowane Inside the Company: CIA Diary,
w ktrych zdemaskowa okoo 250 oficerw kadrowych i agentw Agencji oraz owiadczy, e
CIA i popierane przez ni instytucje zniszczyy ycie lub spowodoway mier milionw ludzi
na wiecie. Agee nie kry, e pisa swe wspomnienia korzystajc z pomocy kubaskiej DGI, a
podczas pracy kontaktowa si z KGB. Napisana w Londynie ksika staa si bestsellerem, a
tygodnik Economist zaleca, e trzeba j przeczyta. Ku radoci Moskwy wadze brytyjskie
postanowiy autora wydali, co za dyskretnymi podszeptami KGB przeksztacono w prawdziwy
festiwal petycji, demonstracji i wiecw protestacyjnych brytyjskiej lewicy. Rwnolegle KGB
zorganizowao kampani poparcia dla Philipa Agee we Woszech oraz we Francji, Hiszpanii,
Portugalii, Holandii, Finlandii, Norwegii i w Meksyku.W 1978 roku Agee zacz wydawa we

wsppracy z DGI i KGB periodyczny Covert Action Information Bulletin, ktrego celem jak
pisa byo demaskowanie operacji i personelu CIA. Pierwszy numer rozkolportowano w
trakcie XI wiatowego Festiwalu Modziey i Studentw w Hawanie latem 1978 roku.
Rwnolegle Agee zaprezentowa sygnalne egzemplarze swej nowej ksiki Dirty Work: The CIA
in Western Europe, w ktrej ujawni nazwiska i yciorysy okoo 700 pracownikw CIA. Agee
zdemaskowa w sumie blisko 2 tysice kadrowych pracownikw CIA, co, jak ubolewaa komisja
do spraw wywiadu Senatu USA, wpyno negatywnie na nastroje ludnoci obcych krajw.Na
pocztku lat 1980-tych rewelacje Philipa Agee spowszedniay i przesta by pupilkiem salonw
europejskiej lewicy. Nieco pniej, zapomniano o nim rwnie w Ameryce aciskiej, gdzie
przez pewien czas by boyszczem lewicujcej modziey.[4]
We Francji znaczcym sowieckim agentem wpywu by Pierre-Charles Path, z rodziny
wydawcw synnych kronik filmowych. Zwerbowano go w 1959 roku i otrzyma pseudonim
Pieczerin zmieniony potem na Mason. W 1961 roku Path zaoy agencj prasow Centre
dInformation Scientifique, Economique et Politique. Do 1967 roku KGB pacio mu 6.000
frankw miesicznie, eby publikowa sprzedawany w prenumeracie biuletyn, ktry rozsyany
by rwnie darmo osobom wpywowym w rodowiskach politycznych, gospodarczych i
medialnych. W biuletynie tym Path w subtelny sposb prezentowa polityczn lini Kremla
zgodnie z otrzymanymi wytycznymi. W 1976 roku, z finansow pomoc KGB, Path zacz
wydawa dwutygodnik Synthesis powicony stosunkom zagranicznym oraz problemom
wojskowym, naukowym i gospodarczym. Liczcy 8 stron biuletyn zawiera zwykle od 3 do 5
artykuw i analiz. Rozprowadzany by w prenumeracie. W okresie szczytowej popularnoci
mia okoo 500 prenumeratorw, w tym 139 senatorw, 299 deputowanych, 41 dziennikarzy,
14 ambasadorw oraz zaledwie 7 osb prywatnych. Za porednictwem Path i Synthesis
inspirowane przez KGB treci docieray do 70 procent skadu francuskiej Izby Deputowanych
oraz 47 procent skadu Senatu. Do tego trzeba doliczy dziaalno agenta wpywu w
paryskich salonach politycznych, ktrych drzwi byy zawsze otwarte dla syna pioniera
francuskiej kinematografii i krewnego ministrw oraz prezesa koncernu samochodowego
Renault.[5] Nic dziwnego, e Path pobra w sumie od KGB prawie milion frankw.
Aresztowano go na gorcym uczynku odbierania honorarium i wytycznych od oficera
operacyjnego paryskiej rezydentury Igora Sacharowskiego. ledzony przez francuski
kontrwywiad DST w zupenie innej sprawie, Sacharowski doprowadzi niechccy ogon do
Path i 5 lipca 1979 roku stacja nasuchowa paryskiej rezydentury KGB odebraa na
czstotliwoci uzywanej przez DST komunikat: Wszyscy aktorzy s ju na scenie. Zaczynamy
przedstawienie. Chwil pniej Sacharowski i Path mieli kajdanki na rkach.[6] W archiwum
KGB jest te teczka wpywowego dziennikarza o pseudonimie Andr, ktry mia dostp do
francuskiego prezydenta, premiera i ministra spraw zagranicznych. Paryska rezydentura
meldowaa, e przy jego pomocy podsuwa czoowym politykom francuskim tendencyjne
informacje obliczone na skcenie Francji ze Stanami Zjednoczonymi. Dugoletnim agentem
sowieckich wpyww we Francji by dziennikarz obdarzony przez KGB pseudonimem Brok.
Zwerbowany w 1946 roku, suy Moskwie tak dugo, e mia a 10 oficerw prowadzcych. W
poowie lat 1970-tych pobiera od KGB 100.000 frankw rocznie.[7] Bardzo wysoko
postawionym, chocia nietypowym, agentem wpywu w Republice Federalnej Niemiec by
Gnther Guillaume. Nietypowym, bowiem by oficerem kadrowym wschodnioniemieckiego
wywiadu Hauptverwaltung Aufklrung. Wysoko postawionym, gdy by zaufanym
sekretarzem, praw rk kanclerza Willy Brandta. Pracowa dwukierunkowo. W jedn stron
dostarcza HVA i za jej porednictwem KGB, tajne dokumenty z sekretariatu kanclerza, w
drug inspirowa go zgodnie z wytycznymi Wschodniego Berlina i Moskwy. Podobn rol
spenia w Norwegii aresztowany w 1984 roku Arne Treholt, wpywowy polityk Partii Pracy i
rzecznik prasowy ministerstwa spraw zagranicznych. Zwerbowano go w latach 1960-tych i
cierpliwie czekano a zajdzie odpowiednio wysoko. Treholt dyskretnie wspiera ludzi
goszcych prosowieckie pogldy. Zwaszcza w debacie nad zgoszon przez Moskw
propozycj utworzenia w Skandynawii strefy wolnej od broni jdrowej.[8] Agentem Suby A w
Danii by m.in. fotograf Jacob Holdt specjalizujcy si w negatywnym prezentowaniu Stanw
Zjednoczonych. Jego album American Pictures zawierajcy setki zdj zrobionych w slumsach
zwrci uwag Moskwy. Holdt zosta zwerbowany przez Nikoaja Gribina z rezydentury w
Kopenhadze, a jego album by skrycie promowany przez KGB w caej Europie.[9] Operacj z
albumem duskiego fotografa uznano w KGB za sukces wart specjalnej informacji dla
Politbiura KC KPZR.[10] Innym bardzo skutecznym agentem wpywu dziaajcym w Danii by
Jorgen Dragsdahl, komentator uwaany za autorytet w sprawach bezpieczestwa i polityki
midzynarodowej. Pisywa na amach Information, dziennika o maym nakadzie, ale duych

wpywach w duskiej elicie wadzy. Zwerbowa go w poowie lat 1970-tych Stanisaw Czebotok
z rezydentury w Kopenhadze. W zamian za honoraria KGB duski dziennikarz ubiera w sowa i
argumenty otrzymane od Czebotoka tezy zgodne z aktualnymi interesami politycznymi
Moskwy. Oleg Gordiewski ocenia, e Dragsdahl by niezwykle skuteczny, bowiem mia
talent i pisa dobrze, a poza tym dysponowa du wiedz. Prezentowa czytelnikom tezy
KGB w bardzo przemylny sposb. Jego artykuy to nie byy prymitywne propagandowe
bzdury...czytelnicy nie byli w stanie wykry skd wzi koncepcje, ktre wbio mu w gow
KGB.[11] Jorgen Dragsdahl pisywa przy tym w Information bardzo przychylnie o starym
przyjacielu, ktrym by Jacob Holdt, natomiast Holdt w wywiadzie dla innego dziennika Ekstra
Bladet, zapewnia, e Dragsdahl uczyni mnie sawnym.[12] W Japonii agentami sowieckich
wpyww byli redaktor naczelny konserwatywnej gazety Sankei Shinbun oraz kilku czoowych
politykw japoskiej Partii Socjalistycznej. Zdemaskowa ich major KGB Stanisaw Lewczenko z
tokijskiej rezydentury, ktry wybra wolno w 1979 roku. Ocena skutecznoci agentury
wpywu jest bardzo trudna. Zdaniem Olega Gordijewskiego, rezydentury KGB miay skonno
do przypisywania swojej inspiracji niemal kadego gosu krytycznego wobec USA
opublikowanego w zachodnioeuropejskich mediach. Oceniajc dziaania agentury wpywu
podczas narady wyszych oficerw KGB w lutym 1984 roku, wczesny szef Pierwszego
Zarzdu Gwnego KGB, Wadimir Kriuczkow ograniczy si ostronie do stwierdzenia, e
wykonano znaczn prac przeciwko militarystycznym planom administracji amerykaskiej.
[13] Wysze noty przyznali dziaaniom sowieckim zachodni politycy. Sponsorowan przez KGB
kampani pacyfistyczn wymierzon w USA i NATO, prezydent Francji Francois Mitterand
skwitowa smutnym stwierdzeniem pociski s na Wschodzie, ale protesty pokojowe na
Zachodzie.[14] Udana kampania bya jednak abdzim piewem Suby A. Pod koniec lat
1980-tych zachodnie suby i media coraz skuteczniej demaskoway sowieckie manipulacje, a
powoane z inspiracji Moskwy organizacje midzynarodowe szybko traciy sw wiarygodno.
W 1989 roku wiatowa Rada Pokoju zostaa zmuszona do przyznania, e 90 procent jej
budetu pochodzi z sowieckich subwencji. Rok pniej Wadimir Kriuczkow, ktry w 1988 roku
awansowa na przewodniczcego KGB, bezradnie przyzna w rozkazie nr 107/OV, e na
Zachodzie rezydentury maj bardzo ograniczony dostp do rodkw masowego przekazu.
[15] Wykrycie agentury wpywu jest rwnie trudne, co ocena jej skutecznoci. Agenci wpywu
nale do osb o najcilej strzeonej tosamoci w ewidencji suby.[16] S bowiem
najczciej postaciami publicznymi, a ich skuteczno opiera si na totalnym utajnieniu. Raz
zdemaskowany agent wpywu nieodwracalnie traci sw przydatno. Agenci wpywu,
zwaszcza uplasowani wysoko w hierarchii politycznej, prowadzeni s najczciej werbalnie,
drog ustnych sugestii, bez zostawiania ladw w dokumentacji suby. Czsto w prowadzonej
przez sub ewidencji agentury jeden kryptonim obejmuje ca grup lub organizacj zoon
z wielu osb, ktrych tosamo nie jest wymieniana. Zdarza si, e anonimowi agenci
wpywu ukrywani s zbiorowo pod kryptonimem konkretnej operacji i uaktywniani
incydentalnie w momentach wanych rozstrzygni politycznych.[17] Zabiegi te sprawiaj, e
agentura wpywu dekonspirowana jest najczciej przez oficerw wywiadu, ktrzy przeszli na
drug stron. W rosyjskich subach mwiono, e kady wielki sukces wywiadowczy prowadzi
do klski.[18] Im agent jest lepszy, tym bardziej naraony jest na ryzyko. Nie tylko ze strony
kontrwywiadu kraju, w ktrym dziaa, ale rwnie z uwagi na fakt, e jego wysokie notowania
w Centrali zwracaj uwag lokalnych oficerw wywiadu, a zatem ronie niebezpieczestwo
zdekonspirowania przez uciekiniera, ktry przejdzie na drug stron i wykorzysta posiadane
informacje, jako swoisty bon obiadowy. Wysoki stopie utajnienia tosamoci agentw
wpywu sprawia, e udowodnienie im przed sdem dziaania na rzecz obcego pastwa jest
praktycznie niemoliwe. Podstaw demokracji jest, bowiem prawo do goszenia wasnych
pogldw. Agent wpywu nie wykrada tajemnic z sejfw i prawie nie sposb przyapa go na
gorcym uczynku. Najczciej nie kontaktuje si potajemnie z oficerem prowadzcym i nie
otrzymuje od niego instrukcji, zada lub wynagrodzenia. Nie odwiedza skrzynek
kontaktowych, nie zostawia nigdzie mikrofilmw lub innych materiaw wywiadowczych.
Agent wpywu wyjeda oficjalnie na jawne seminaria lub konferencje naukowe, pobiera
stypendia naukowe lub wykada na zagranicznym uniwersytecie, zagraniczni wydawcy
publikuj jego ksiki, otrzymuje nagrody twrcze, spotyka si z politykami, ludmi ze wiata
gospodarki i nauki. Zebrane wraenia ubrane we wasne przemylenia publikuje w
mediach, rozpowszechnia w politycznych salonach, albo podczas spotka z politykami i
decydentami wasnego kraju. Formalnie nie robi nic nielegalnego. Dlatego te jedynym
skazanym agentem wpywu pozostaje Pierre-Charles Path. Inni, przykadowo Gnther
Guillaume lub Arne Treholt stanli przed sdem, poniewa prowadzili rwnolegle

standardow dziaalno wywiadowcz. Ponadto, agent wpywu najczciej dziaa porednio


(to nie on podejmuje decyzje, lecz polityk, ktremu on doradza!). Dlatego jest trudny do
zdemaskowania i zneutralizowania, natomiast jego mocodawcom stosunkowo atwo jest
zorganizowa jego obron drog petycji, interpelacji parlamentarnych, demonstracji poparcia
ze strony znanych postaci lub medialnej akcji pod hasem obrony uznanego autorytetu przed
dyskryminacj, wpisujc j przy tym w generaln kampani obywatelskiego sprzeciwu wobec
panoszcego si izmu. Rodzaj tego izmu nie jest istotny, wane jest, eby ten izm le
si odbiorcom mediw kojarzy. A jeli medialna wrzawa nie przynosi spodziewanych
rezultatw, mona zorganizowa manifestacj protestacyjn, ktrej umiejtnie zainspirowani
uczestnicy bd ochoczo wywrzaskiwa hasa podsunite przez inn siatk agentury wpywu.
Liczba i struktura kombinacji w gruncie rzeczy zaley od stopnia naiwnoci spoecznoci
sterowanej przez sub i jej agentury. S jednak granice wadzy sub wywiadowczych nad
wiadomoci sterowanych. W wymiarze pastwa obrona wiadomoci obywateli przed
destrukcyjnymi dziaaniami zewntrznymi naley do obowizkw kontrwywiadu. Problem w
tym, e suby kontrwywiadu s nadal konceptualnie nastawione na zwalczanie tradycyjnego
wywiadu, a nie na neutralizacj wrogiego sterowania opini publiczn wasnego kraju.
Dodatkowym utrudnieniem jest konieczno poruszania si po delikatnym gruncie.
Zignorowanie agentury wpywu, zachca do dalszych dziaa. Zbyt gwatowna reakcja, naraa
na zarzut skonnoci do zamordyzmu i tumienia swobody wypowiedzi. Najskuteczniejsz
obron pastwa przed dziaaniami agentury wpywu jest cierpliwe demaskowanie kadej
wykrytej manipulacji i zapewnianie obywatelom staego dostpu do rzetelnych informacji.[19]
Sterowanie wiadomoci caych grup spoecznych przy uyciu agentury wpywu wymaga
czasu, co mona wykorzysta dla przeciwdziaania. Odpowiedzi na sterowanie, winna by
gra w otwarte karty, czyli maksimum prawdy podanej w sposb wywaony, bez rzucania
oskare lub przypinania etykiet. Wiele wskazuje, e w dyskretny sposb, drog
kontrolowanych przeciekw do mediw, brytyjskie suby zneutralizoway w padzierniku
2011 roku izraelskiego agenta wpywu Adama Werritty. Werritty by serdecznym przyjacielem i
drub na lubie Liama Foxa polityka Partii Konserwatywnej o pro-izraelskich sympatiach,
czonka grupy Konserwatywni Przyjaciele Izraela wpywowego lobby w brytyjskich korytarzach
wadzy. Kiedy Torysi wygrali wybory w 2010 roku, Fox obj resort obrony i Werritty otrzyma
dostp do serca rzdu i brytyjskiej strategii obronnej.[20] Do padziernika 2011 roku,
Werritty 22 razy odwiedza Foxa w ministerstwie obrony i towarzyszy mu w 18 podrach
zagranicznych.[21] Wprawdzie nazwisko Werritty nie figurowao w skadzie oficjalnych
delegacji, ale by na miejscu, mia pokj w tym samym hotelu i towarzyszy ministrowi obrony
w rozmowach i kontaktach oficjalno-towarzyskich. Zagranicznym rozmwcom wrcza przy
tych okazjach wizytwk z tytuem doradca wielce szanownego Liama Foxa, czonka
Parlamentu. Niebagatelne koszty tych podry pokrywano z konta firmy wyszej uytecznoci
Pargav, ktr zaoy Werritty. Bankowe wycigi Pargav uzyskaa redakcja londyskiego
dziennika The Times i wwczas wyszo na jaw, e na konto firmy wpyway spore kwoty od
urodzonego w Finlandii miliardera, ktry dorobi si na handlu nieruchomociami, Chaima
Poju Zabludowicza, prezesa pro-izraelskiego lobby BICOM.[22] Innymi sponsorami
hulaszczego ycia Adama Werritty byli finansista Michael Lewis rwnie aktywny czonek
British Israel Communications and Research Center oraz wpywowa posta brytyjskiej
spoecznoci ydowskiej, Mick Grnik Davis, szef firmy wydobywczej Xstrata notowanej w
pierwszej setce londyskiej giedy.[23] Kopie wycigw bankowych nie byy jedynym
wiadectwem przeciekw kontrolowanych. Niedzielna gazeta Mail on Sunday miaa dokadne
informacje kiedy i w jakiej sprawie Werritty telefonowa do Foxa z hotelu w Dubai.[24]
Dziennik Daily Mail pisa, e informacje redakcji pochodz od znanego od kilkunastu lat
rda wysokiego szczebla, ktre ma dostp do postpowa wewntrznych gabinetu
premiera. Dziennik zwraca uwag, e Werritty nie bdc urzdnikiem pastwowym nie
podlega weryfikacji przez Sub Bezpieczestwa MI 5 i podkrela moliwo udziau suby
wywiadowczej Izraela i wykorzystania Foxa jako uytecznego idioty przez Mossad. Wedug
Daily Mail brytyjskie i izraelskie interesy na Bliskim Wschodzie s czsto rozbiene, Izrael nie
jest militarnym sojusznikiem Wielkiej Brytanii, a minister obrony powinien pamita, e jego
obowizkiem jest broni wycznie interesw brytyjskich.[25] Dzie przed ukazaniem si
cytowane artykuu w druku, minister obrony Liam Fox poda si do dymisji i Adam Werritty
wypad z krgu osb majcych wpyw na polityk obronn Zjednoczonego Krlestwa.
Najskuteczniejsz obron obywateli przed dziaaniami agentury wpywu jest zdanie sobie
sprawy z faktu, e jest si obiektem manipulacji, podmiotem zewntrznego sterowania. Kiedy
nard zblia si do niebezpiecznego punktu, z ktrego moe ju nie by odwrotu problemem

jest nie tyle ekstremistyczna mniejszo, co apatyczna wikszo, ktra zezwala by ni


manewrowano, prano jej mzgi i wtaczano j w przekonanie, e nie ma wyjcia.[26] Brak
wiary obywateli w wiadomie destrukcyjne dziaanie agentury wpywu wynika przede
wszystkim z braku wiedzy o manipulacyjnych operacjach sub specjalnych. Podstp,
pozoracja i kamufla kojarz si najczciej z militarnymi dziaaniami taktycznymi, a nie
strategi polityczn. Z kolorami i deseniem polowego munduru, a nie z obliczonymi na wiele
lat operacjami, ktrych celem jest skonienie przeciwnika do dziaania wbrew swoim interesom
i wasnorcznego demontau swoich struktur pastwowych. Przerwanie procesu powolnego
wymdania i przyzwolenia na sterowanie sob jest warunkiem koniecznym do przywrcenia
wiary w siebie i powrt do wasnej tosamoci.
PS: dalszy kolporta mile widziany, nawet bez podawania autora, byle wiernie.
[1] Richard Deacon, The British Connection, Londyn, Hamish Hamilton, 1979, str. 247.
[2] Ibid. str. 47.
[3] Oleg Kaugin, Spymaster: My 32 Years in Intelligence and Espionage Against the West,
Londyn, Smith Gryphon, 1994, str. 191-2.
[4] Christopher Andrew, Wasilij Mitrochin, Archiwum Mitrochina, t.1 wyd. II, tum. Magdalena
Brzeska, Rafa Brzeski, Pozna, Rebis 2009, str. 372-378.
[5] Richard H. Schultz, Roy Godson, Dezinformatsia: The Strategy of Soviet Disinformation,
New York, Berkley Books, 1986, str. 132-133.
[6] Christopher Andrew, Wasilij Mitrochin, Archiwum Mitrochina, t.1 wyd. I, tum. Magdalena
Brzeska, Rafa Brzeski, Warszawa, Muza 2001, str. 815 i 823.
[7] Christopher Andrew, Wasilij Mitrochin, Archiwum Mitrochina, t.1 wyd. II, tum. Magdalena
Brzeska, Rafa Brzeski, Pozna, Rebis 2009, str. 714-725.
[8] Dennis Kux, Soviet Active Measures and Disinformation: Overview and Assessment,
Parameters, Journal of the US Army War College, t. XV, nr 4, str.23.
[9] Oleg Gordiewski, Next Stop Execution, MacMillan, Londyn 1995, str.195.
[10] Christopher Andrew, Oleg Gordijewski (red.), More Instructions from the Centre: Top
Secret Files on KGB Global Operations, 1975-1985, Londyn, Frank Cass, 1992, str. 34.
[11] Cyt. za: Soviet Active Measures in the Post-Cold War Era 1988-1991, United States
Information Agency, June 1992, str. 59-60.
[12] Soviet Active Measures in the Post-Cold War Era 1988-1991, United States Information
Agency, June 1992, str. 61.
[13] Christopher Andrew, Oleg Gordijewski (red.), Instructions from the Centre: Top Secret Files
on KGB Foreign Operations, 1975-1985, Londyn, Hodder & Stoughton, 1991, str. 10.
[14] Christopher Andrew, Wasilij Mitrochin, Archiwum Mitrochina, t.1 wyd. II, tum. Magdalena
Brzeska, Rafa Brzeski, Pozna, Rebis 2009, str. 745.
[15] Christopher Andrew, Wasilij Mitrochin, Archiwum Mitrochina, t.1 wyd. II, tum. Magdalena
Brzeska, Rafa Brzeski, Pozna, Rebis 2009, str. 746.
[16] Ryszard witek, Agentura wpywu: Najniebezpieczniejsza bro mocarstw,
Rzeczpospolita, 20 stycznia 1996 r.
[17] Ibid.
[18] David A. Vise, The Bureau and the Mole, Atlantic Monthly Press, Nowy Jork, 2002, str.210.
[19] Dennis Kux, Soviet Active Measures and Disinformation: Overview and Assessment,
Parameters, Journal of the US Army War College, t. XV, nr 4, str.27.
[20] Allegra Stratton, Liam Fox resigns, guardian.co.uk, 2011-10-14,
http://www.guardian.co.uk/politics/2011/oct/14/l...
[21] Q&A: Liam Fox row, BBC News, 2011-10-12, http://www.bbc.co.uk/news/uk-politics15232400
[22] Brian Brady, Matt Chorley, Jane Merrick, How Britain works: follow the money,
Independent.co.uk, 2011-10-16, http://www.independent.co.uk/news/uk/politics/ho...
[23]Rupert Neate, Adam Werritty bankrolled by three pro-Israel business tycoons,
guardian.co.uk, 2011-10-18, http://www.guardian.co.uk/uk/2011/oct/18/adam-we...
[24] David Rose, Fox, Werritty and a very messy night in Dubai, Mail on Sunday, 2011-10-16,
http://www.dailymail.co.uk/news/article-2049566/...
[25]Craig Murray, Was Mossad using Fox and Werritty as useful idiots?, Mail on Line 201110-15, http://www.dailymail.co.uk/news/article-2049642/...
[26] Richard Deacon, The British Connection, Londyn, Hamish Hamilton, 1979, str. 262.
Koniec Dr Rafa Brzeski

You might also like