3

Zagadnienia procesowoaparaturowe aglomeracji

Andrzej Heim
Katedra Aparatury Procesowej
Politechnika dzka
1. Wstp
Pod pojciem aglomeracji rozumie si czenie drobnych czstek substancji staej w wiksze skupiska zwane aglomeratami. W przekonaniu autora
w okreleniu tym, traktowanym bardzo oglnie mieszcz si takie pojcia jak
agregacja czy koagulacja, ktre dotycz ukadw koloidalnych tzw. fazowych,
a wic ukadw dyspersyjnych o bardzo duym stopniu dyspersji i rozwinitej
powierzchni rozdziau faz, w ktrych faz rozproszon stanowi czstki koloidalne. Rozmiar czstek koloidalnych przyjmuje si umownie w granicach od
1 nm do 500 nm.
Aglomeracja moe mie miejsce gdy nastpi kontakt midzy czstkami
pierwotnymi i wystpi siy wiza czce te czstki. Warunki takie mog
wystpi niezalenie lub nawet wbrew naszym zamiarom, mwimy wtedy
o aglomeracji niepodanej, lub te warunki sprzyjajce aglomeracji mog by
przez nas specjalnie stworzone, aby j uatwi. Przykadem aglomeracji niekorzystnej jest zbrylanie si materiaw proszkowych, ktrymi pniej manipulowanie (dozowanie, mieszanie, oprnianie grawitacyjne zbiornikw, roztwarzanie w cieczy...) jest znacznie utrudnione lub czasem niemoliwe. Tworzone
aglomeraty czy agregaty mog natomiast uatwi pewne operacje jednostkowe,
przykadowo filtracj, sedymentacj czy odpylanie.

Andrzej Heim

Aglomeracja zwykle utosamiana jest jako zjawisko, natomiast proces,

wiadomie realizowany w celu otrzymania aglomeratw, czsto nazywany jest
granulacj. W zasadzie pojcie granulacji w technice jest rozumiane bardzo
szeroko, jako wytwarzanie czstek ciaa staego o odpowiednich wymiarach,
czy nawet ksztacie [22]. Mieci si wic w tym okreleniu rwnie proces
przeciwny do aglomeracji, a wic rozdrabnianie.
Jeli surowcem jest bardzo rozdrobniona faza staa w postaci proszku
lub pyu, a produktem czstki o znacznie wikszych rozmiarach, to tak granulacj nazywamy aglomeracyjn. W wyniku granulacji aglomeracyjnej otrzymujemy czstki zwykle regularne o takich samych lub podobnych ksztatach i wymiarach, przy zachowaniu pierwotnych waciwoci fizykochemicznych surowca. Ma ona zastosowanie tak do gotowych produktw, podnoszc ich cechy
uytkowe jaki i do surowcw i pproduktw. Po aglomeracji proszkw lub
pyw materia posiada znaczne wiksz gsto nasypow (koszty opakowa,
transportu i miejsca do magazynowania), nie pyli si (straty, ochrona rodowiska), nie zbryla si (problemy dozowania) oraz w przypadku ukadu wieloskadnikowego nie wystpuje segregacja skadnikw, co zapewnia jednorodny
skad poszczeglnych porcji pobranego materiau. Ta ostatnia cecha jest szczeglnie wana dla wieloskadnikowych nawozw, barwnikw, rodkw ochrony
rolin oraz rodkw farmaceutycznych.
Granulacja aglomeracyjna moe by realizowana w wyniku zastosowania zwikszonego cinienia (granulacja cinieniowa, prasowanie, brykietowanie, tabletkowanie), w odpowiednio podwyszonej temperaturze (spiekanie) lub
te bezcinieniowo w przesypujcej si lub mieszanej warstwie materiau albo
w ukadzie fluidalnym. Czsto w procesie granulacji proszkw i pyw stosowany jest dodatek cieczy wicej.
Pierwotne ziarna ciaa staego mog by zdyspergowane w cieczy
i wtedy proces tworzenia aglomeratw, prowadzony w zawiesinie jest nazywany aglomeracj sferyczn.
Inaczej zjawiskowo przebiega proces granulacji gdy surowcem jest stop
lub roztwr. Realizuje si go wtedy rozpylajc ciecz w przeciwprdowym strumieniu powietrza. Odbywa si to z reguy w aparatach wieowych, dlatego
czsto ten sposb jest nazywany granulacj wieow. Tworzenie granulek
zwizane jest w tych przypadkach z odparowaniem, suszeniem czy te krystalizacj. Na pewnym etapie procesu granulacji wieowej, czsto w wytworzonej
w wyniku przepywu gazu warstwie fluidalnej, zachodzi aglomeracja ziaren
pierwotnych w czstki o wikszych rozmiarach.
Procesy aglomeracji coraz czciej maj zastosowania w szeroko pojtej ochronie rodowiska [27]. W wielu przypadkach zgranulowane odpady
przemysowe czy te osady ciekowe z oczyszczalni mog by uyte jako nawozy w rolnictwie, jako surowiec wtrny w procesach technologicznych, mog
2

VII Oglnopolska Konferencja Naukowa

Zagadnienia procesowo-aparaturowe aglomeracji

stanowi skadniki materiaw konstrukcyjno-budowlanych (zwaszcza w poczeniu z innymi surowcami przez granulacj), a skadowane na otwartej przestrzeni stanowi znacznie zmniejszenie zagroenia dla otoczenia w porwnaniu
z materiaami niezgranulowanymi.
W Polsce mimo znacznego ograniczenia produkcji na pocztku lat 90tych, masa wytwarzanych odpadw przemysowych jest bardzo dua. Przykadowo w roku 1997 wyniosa ona 120 mln ton, z ktrych 44% przypado na odpady grnicze, 22% poflotacyjne a 18% na ule i popioy lotne z elektrowni
i elektrociepowni [5]. Do tego doda naley osady ciekowe z oczyszczalni,
ktrych ilo systematycznie ronie. Technologie utylizacji i zagospodarowania
tego typu odpadw zwykle opieraj si na ich mieszaniu z dodatkiem innych
skadnikw a nastpnie granulacji.
Najczciej stosowanymi w tych przypadkach sposobami aglomeracji
jest granulacja przesypowa oraz brykietowanie (granulacja cinieniowa). Dlatego te w dalszej czci publikacji zostan szczegowiej omwione tylko te
dwie metody.

2. Podstawy procesu aglomeracji

Aby pojedyncze ziarna utworzyy trway aglomerat konieczne jest wystpienie odpowiednio duych si czcych te ziarna. Rumpf [24,25] mechanizmy wiza midzy ziarnami podzieli na 5 kategorii.
1. Mostki stae, ktre si mog tworzy w podwyszonych temperaturach
w miejscu kontaktu ziaren, w wyniku dyfuzji moleku z jednego ziarna do
drugiego. Ciepo moe by doprowadzone z zewntrz lub te wydziela si
w trakcie procesu (np. przez tarcie). Mostki stae mog take powsta
w wyniku twardnienia substancji wicej, krzepnicia stopionych skadnikw reakcji chemicznej lub krystalizacji rozpuszczonych substancji.
2. Siy adhezji i kohezji wystpujce w substancjach wicych, ktre nie
pozwalaj na swobodne przemieszczanie si ziaren. Substancje o wysokiej
lepkoci (kleje) mog tworzy wizania podobne do tych jakie pojawiaj
si w mostkach staych. W przypadku takiej fazy ciekej mog powsta
cienkie, nieruchome warstwy adsorpcyjne.
3. Formy zamknite wiza mechanicznych. Mog one wystpowa w materiaach o budowie wknistej, pytkowej a take w przypadku ziaren ktre
ulegajc deformacji powoduj wzajemne blokowanie si.
4. Siy cinienia kapilarnego w ukadach ziaren luno przemieszczalnych. Siy
te w mostkach cieczowych oraz przestrzeniach kapilarnych mog tworzy
silne wizania, ktre jednak zanikaj, jeli ciecz wyparuje, a brak jest innych mechanizmw przejmujcych wizania.
5. Siy przycigania oddziaywujce midzy ziarnami w rodzaju si Van der
Waalsa, elektrostatycznych bd magnetycznych, ktre mog powodowa VII Oglnopolska Konferencja Naukowa

Andrzej Heim

czenia si ziaren wwczas, gdy nastpi ich dostateczne zblienie. Siy te wyranie zwikszaj si przy zmniejszaniu wymiarw ziaren.
Odmienn klasyfikacje zaproponowa Pietsch [21] dzielc mechanizmy
wizania na dwie grupy (rysunek 1). Do jednej grupy zaliczy wizania bdce
efektem dziaania si przycigania, do drugiej te ktre powstay w wyniku wytwarzania si midzy ziarnami mostkw.

Rys. 1. Klasyfikacja mechanizmw wizania wg Pietscha: a) reakcje chemiczne,

spiekanie, czciowe stopienie, b) warstwy adsorpcyjne, c) mostki cieczowe,
d) forma zamknitych wiza, e) siy molekularne i siy Van der Waalsa, f) siy
elektrostatyczne, g) siy magnetyczne, h) siy walencyjne
Fig. 1. Classification of bonding mechanisms according to Pietsch: a) chemical
reactions, parching, partial fusing, b) adsorptional layers, c) liquid bridges,
d) forms of closed bonds, e) molecular forces and Van der Waals forces,
f) electrostatic forces, g) magnetic forces, h) valency forces

Z wymienionych si wystpujcych przy poszczeglnych mechanizmach wiza tylko niektre mona okreli bd oszacowa metodami analitycznymi. Przeprowadzona przez Rumpfa [25] analiza wartoci poszczeglnych
si wykazaa, e siy Van der Waalsa s co najmniej o rzd wielkoci wiksze
od si przycigania elektrostatycznego wynikajcych z potencjau kontaktowego
oraz od si przycigania pochodzcych od nadmiernego adunku elektrostatycznego. Goldstick wykaza [8], e chocia siy magnetyczne mog by wiksze od
si elektrostatycznych to jednak zawsze s one znacznie mniejsze ni siy Van
der Waalsa. Natomiast Schubert [26] stwierdzi, e siy Van der Waalsa, chocia w niektrych przypadkach mog osign znaczce wartoci, s zwykle
kilkakrotnie mniejsze od si wynikajcych z wystpowania mostkw cieczowych. Jednake najwiksz si fizyczn jaka pojawia si w obecnoci fazy
ciekej, ktra cakowicie zwila powierzchnie ziaren jest sia wynikajca z cinienia kapilarnego. Jest ona zwizana z istnieniem midzyfazowego napicia
powierzchniowego [24].
4

VII Oglnopolska Konferencja Naukowa

Zagadnienia procesowo-aparaturowe aglomeracji

Zastosowanie w procesie aglomeracji cieczy wicej w zasadniczym

stopniu uatwia czenie si ziaren. Struktura powstajcych aglomeratw zaley
przede wszystkim od iloci cieczy wicej. Newitt i Conway-Jones [19]
wprowadzili pojcia trzech charakterystycznych stanw, ktre nazwali: pendularny, funikularny i kapilarny (rysunek 2).

Rys. 2. Rne struktury granulki w zalenoci od iloci cieczy wicej: a) pendularny,

b) funikularny, c) kapilarny, d) kroplowy
Rys. 2. Various structures of the granule depending on the quantity of binding liquid:
a) pendular, b) funicular, c) capillary, d) drop

W stanie pendularnym niewielka ilo cieczy wicej tworzy midzy

ziarnami fazy staej mostki o ksztacie soczewkowym. Siy napicia midzyfazowego na graniczy ciecz wica-powietrze s rdem ujemnego cinienia
nadajcego aglomeratowi pewn odporno na rozrywanie. W stanie kapilarnym przestrzenie midzy ziarnami s cakowicie wypenione ciecz wic.
Tworzy ona ukad cigy wewntrz aglomeratu. W tym stanie siy napicia midzyfazowego wystpuj tylko na powierzchni aglomeratu a cinienie kapilarne
decyduje o wytrzymaoci granulki. Stan funikularny jest stanem porednim,
w ktrym mostki cieczowe ssiaduj z wolnymi przestrzeniami midzyziarnowymi wypenionymi powietrzem. O wytrzymaoci aglomeratu w takim stanie
decyduj zarwno mostki cieczowe jak i cinienie kapilarne.
Oprcz trzech omwionych wyej stanw jest jeszcze tzw. stan kroplowy (rysunek 2d) wystpujcy wtedy gdy istnieje nadmiar cieczy wicej.
Taki ukad utrzymywany jest zatem wycznie w wyniku dziaania napicia
powierzchniowego kropli cieczy.
Podstawy teorii dotyczcej si kapilarnych wystpujcych w przypadku
ziaren kulistych poda Fisher [7]. Wykaza on, e podcinienie w fazie ciekej,
wynikajce z ujemnej krzywizny menisku decyduje o wytrzymaoci aglomeratu.

VII Oglnopolska Konferencja Naukowa

Andrzej Heim

Rys. 3. Podstawowe mechanizmy tworzenia i zmiany wymiarw granulek w czasie

granulacji: a) powstanie zarodkw, b) rozpad na mniejsze granulki, c) rozpad
na ziarna pierwotne, d) cieranie, e) przenoszenie ziaren z jednej granulki na
drug, f) nawarstwianie, g) koalescencja
Fig. 3. Basic mechanisms of creating and changing of dimensions of granules during
granulation: a) creation of buds, b) break-up into smaller granules, c) break-up
into primary grains, d) abrasion, e) moving grains from one granule to another,
f) startification, g) coalescence

Proces aglomeracji rozpoczyna si zawsze od utworzenia zarodkw,

ktre powstaj w wyniku czenia si pojedynczych ziaren pierwotnych. Nastpnie przy wzajemnym przemieszczaniu si granulowanego materiau wystpuj rne mechanizmy wzrostu i redukcji aglomeratw (rysunek 3). Agregaty
o stosunkowo maej wytrzymaoci w wyniku zderze z innymi aglomeratami
mog ulec dezintegracji w rezultacie czego granulka moe zosta rozbita na
dwie lub kilka mniejszych (rysunek 3b) lub na ziarna pierwotne (rysunek 3c).
Z granulki moe rwnie nastpowa w wyniku cierania odrywanie pojedynczych ziaren (rysunek 3d) w rezultacie czego wymiar granulki ulega zmniejszeniu. Przy zderzeniach aglomeratw moe rwnie nastpowa przenoszenie
masy (pojedynczych ziaren lub ich grup) z jednej granulki na drug. W przypadku toczenia si granulki po powierzchni utworzonej z pojedynczych ziaren
nastpuje przyczenie ich do aglomeratu. Czsto obrazowo jest to porwnane
z toczeniem si i wzrostem wymiaru nienej kuli. Taki mechanizm wzrostu jest
nazywany nawarstwianiem.
6

VII Oglnopolska Konferencja Naukowa

Zagadnienia procesowo-aparaturowe aglomeracji

Bardzo wanym mechanizmem wywoujcym wzrost wymiarw aglomeratw jest zjawisko koalescencji. Bdce w stanie pendularnym bd funikularnym granulki charakteryzuj si du plastycznoci i w wyniku zderzenia
atwo dochodzi do ich czenia. Dalsze oddziaywanie siami zewntrznymi,
zwaszcza przy toczeniu si takich nowopowstaych granul, prowadzi do formowania ich w ksztat zbliony do kulistego. Ponadto siy te powoduj zblianie do siebie ziaren, bd ich skupisk i wypieranie powietrza z przestrzeni midzyziarnowych. Zjawiska te s wspomagane poprzez oddziaywanie napicia
powierzchniowego cieczy wicej. W konsekwencji granulka dy do osignicia stanu kapilarnego charakteryzujcego si znacznie wiksz wytrzymaoci ni stany pendularny i funikularny. Stany pendularny i funikularny ze
wzgldu na mniejsz wytrzymao s stanami mniej trwaymi i z tego powodu
przejciowymi.

3. Bezcinieniowa granulacja przesypowa

Proces granulacji przesypowej moe by realizowany w trzech typach
aparatw: bbnowych, talerzowych i wibracyjnych.
Pokazany schematycznie na rysunku 4 granulator bbnowy posiada obrotowy cylindryczny zbiornik, nachylony do poziomu pod niewielkim ktem
rzdu 25. Jest on zwykle podparty na czterech rolkach. Napd bbna moe
by realizowany poprzez rolki lub poprzez piercie zbaty umieszczony na
pobocznicy bbna. Surowiec jest doprowadzany w grnym kocu bbna i jeli
jest on w postaci proszku lub pyu, tam te jest zraszany ciecz wic. Prdko obrotowa bbna powinna by tak dobrana, aby materia wsadu by moliwie wysoko wynoszony siami tarcia w gr i przesypywa si w d w wyniku
dziaania si cikoci, bez utraty cigoci rozoenia ziaren w warstwie. Jest to
tzw. ruch lawinowy. Przemieszczanie si poszczeglnych warstw adunku podczas takiego ruchu pokazano na rysunku 5. Znajdujcy si w grnej warstwie
materia niezgranulowany zsypuje si, a granulki staczaj si i te wanie zjawiska s odpowiedzialne za wzrost aglomeratw. Trzeba podkreli, e zbyt wysoka prdko obrotowa bbna powoduje przejcie do tzw. ruchu kaskadowego,
w ktrym wyej unoszony materia spada w postaci rozlunionej, uderzajc
w powierzchni utworzon z materiau cigego w dolnej czci bbna. Nie
sprzyja to mechanizmom aglomeracji, a ponadto powoduje rozbijanie powstaych wczeniej ale jeszcze nie umocnionych wytrzymaociowo granulek. Zwykle prdko ktow bbna przyjmuje si w granicach:

= (0,22 0,4)
VII Oglnopolska Konferencja Naukowa

2g
D
7

Andrzej Heim

gdzie: g przyspieszenie ziemskie [ms-2],

D rednica wewntrzna bbna [m].

Rys. 4. Granulator bbnowy: 1 bben granulatora z sitem cylindrycznym, 2 rolki,

3 zasyp materiau, 4 dopyw cieczy wicej, 5 odprowadzenie granulek,
6 powrt materiau niezgranulowanego w dostatecznym stopniu
Fig. 4. Drum granulator: 1 granulator drum with cylindrical sieve, 2 rolls,
3 material input, 4 inflow of the binding liquid, 5 output of granules,
6 return of the material not granulated in the sufficient degree

Rys. 5. Ruch warstw adunku podczas obrotu bbna

Fig. 5. Movement of load layers during drum rotation

Warto tej prdkoci zaley od wspczynnika tarcia wewntrznego

materiau i tarcia midzy warstw a wewntrzn powierzchni bbna. Ten drugi
parametr jest praktycznie trudny do oszacowania, gdy dla polepszenia warunkw unoszenia warstwy w gr stosuje si czsto rne przegrody (np. w formie listew rwnolegych do osi, zamocowanych do wewntrznej powierzchni
bbna), a ponadto w czasie procesu wewntrzna powierzchnia bbna moe by
oblepiana przez wilgotny materia.
8

VII Oglnopolska Konferencja Naukowa

Zagadnienia procesowo-aparaturowe aglomeracji

Przemysowe granulatory bbnowe pracuj w sposb cigy dziki

przemieszczaniu si materiau granulowanego wzdu osi, co wywoane jest
pochyleniem bbna. W dolnym jego kocu moe by zamocowany, tak jak to
pokazano na rysunku 4, klasyfikator sitowy do oddzielenia od produktu materiau niedostatecznie zgranulowanego, ktry jest zawracany ponownie do bbna.
Granulatory przemysowe maj zwykle rednice w granicach 1,53,5 m, a stosunek dugoci do rednicy L/D = 23.
Granulacja bbnowa moe by z powodzeniem stosowana do aglomeracji rnego rodzaju odpadw przemysu wydobywczego, metalurgicznego
i maszynowego.
Badania granulacji bbnowej pyw powstaych w zakadach odlewniczych, a zawierajcych w swoim skadzie jako gwne skadniki tlenki elaza
i krzemionk, wykonano w Politechnice dzkiej [1,9]. W badaniach jako ciecz
wic zastosowano roztwory wodne szka wodnego. Okrelono wpyw stenia tej substancji na przebieg procesu, redni wymiar aglomeratw w produkcie
oraz wytrzymao granulatu.
Podobne badania [10,16] wykonano dla szlamu szlifierskiego zawierajcego 75% opikw stalowych i 17% cierniwa z tarcz szlifierskich. W fazie
ciekej zawarto olejw wynosia okoo 7%. Proces aglomeracji w bbnie poprzedzono przygotowaniem wsadu w specjalnym mieszalniku, do ktrego
wprowadzono poza osadem szlamowym ciecz wic oraz specjalne dodatki
w postaci wapnia i cementu. Stwierdzono wpyw rednicy bbna na przebieg
procesu granulacji i waciwoci granulatu oraz, e wytrzymao aglomeratw
mona regulowa stosujc w odpowiedniej iloci dodatki wice.
Na rysunku 6 pokazano schemat granulatora talerzowego. Podstawowy
element urzdzenia obrotowy talerz posiada odpowiedniej wysokoci obrzee,
ktre cznie z ktem pochylenia osi talerza decyduje o objtoci materiau
przesypywanego. Ruch poszczeglnych elementw zoa wynika z wypadkowej
si cikoci oraz odrodkowej i zaley dodatkowo od si tarcia wewntrznego
w materiale wsadu. Tworzone granulki razem z materiaem niezgranulowanym
przemieszczaj si po zoonych torach z tendencj, e aglomeraty o najwikszych wymiarach zajmuj obszar w warstwie grnej i w pobliu obrzea talerza,
skd jako produkt s odbierane. To w sposb naturalny uatwia prac cig
aparatu. Miejsce doprowadzenia proszku i cieczy wicej zaley od wymaga
stawianych produktowi. Jeeli chcemy otrzyma wiksze aglomeraty zoe
zrasza si w grnej czci a proszek doprowadza si do dolnej czci talerza
(rysunek 7). Jeeli chcemy otrzyma produkt bardziej drobnoziarnisty naley
proszek dostarcza wyej a obszar zraszania obniy. Podobny efekt uzyskuje
si przez rozdzielenie strumienia cieczy (rysunek 7b i c).

VII Oglnopolska Konferencja Naukowa

Andrzej Heim

Rys. 6. Schemat granulatora tarczowego: 1 talerz glanulatora, 2 wa napdzajcy,

3 kosz zasypowy surowca, 4 dozownik surowca, 5 doprowadzenie cieczy
wicej, 6 odbir granulatu
Fig. 6. Diagram of plate granulator: 1 glanulators plate, 2 connecting shaft,
3 charging hopper of input material, 4 feeder of the input material,
5 inflow of the binding liquid, 6 output of granulated material

Rys. 7. Moliwoci podawania cieczy i proszku w procesie otaczania w granulatorze

talerzowym: a) podawanie proszku do dolnej czci zoa, b) doprowadzanie
proszku midzy dwa strumienie cieczy, c) podawanie na grna cz zoa,
1 strumie cieczy, 2 strumie proszku
Fig. 7. Possibilities of liquid and powder input in the enclosing process in plate
granulator: a) feeding powder to the lower part of the bed, b) feeding powder
between two streams of the liquid, c) feeding on top part of the bed, 1 stream
of the liquid, 2 stream of powder

Granulatory talerzowe z powodu ich naturalnego przystosowania do

pracy cigej (klasyfikacja wielkociowa granulek) s chtniej stosowane
w praktyce przemysowej. S one m.in. wykorzystywane do granulacji rnego
rodzaju odpadw, ktre mona potem wykorzysta jako surowce wtrne lub
nawozy. Wiele prac badawczych dotyczy granulowania odpadw paleniskowych i popiow. Technologi granulacji talerzowej oraz alternatywnie bbnowej odpadw paleniskowych z EC g w Krakowie opracowano w AGH,
10

VII Oglnopolska Konferencja Naukowa

Zagadnienia procesowo-aparaturowe aglomeracji

gwnie pod ktem otrzymania granul o wysokiej wytrzymaoci [13]. W proponowanych warunkach granulacji otrzymuje si aglomeraty o wysokiej wytrzymaoci i duym rozrzucie wielkoci granulek od 1,5 do 20 mm. W Instytucie Chemicznej Przerbki Wgla wykonano badania, na podstawie ktrych
przedstawiono sposb wykorzystania osadw ciekowych oraz popiow lotnych z wgla kamiennego do wytwarzania metod granulacji talerzowej materiaw o waciwociach nawozowo-rekultywacyjnych [23]. Jako 20% dodatek
speniajcy dodatkowo rol spoiwa zastosowano wapno hydratyzowane, natomiast stosunek osadw ciekowych do popiou lotnego by jak 1:2. Uzyskano
pozytywna ocen otrzymanego produktu z uwzgldnieniem odpowiednich norm
i przepisw, a ponadto pod ktem:

moliwoci wysiewania nawozu za pomoc standardowego sprztu rolniczego,

waciwoci higroskopijnych i tendencji do zbrylania si,

odpowiedniej wytrzymaoci mechanicznej granul.
Zgranulowane popioy lotne ze spalania wgla kamiennego mog by
rwnie z powodzeniem stosowane jako materiay podsadzkowe, zwykle czone z osadami ciekowymi [17], osadami poflotacyjnymi otrzymanymi np. przy
produkcji miedzi, czy te podczas odpirytowania miaw wglowych [14].
Zastosowanie granulacji pozwala tym odpadom nada waciwoci, ktre umoliwiaj ich wykorzystanie rwnie jako kruszyw do betonw lekkich
czy kruszyw dla drogownictwa. Gospodarcze wykorzystanie tych odpadw
poza zmniejszeniem powierzchni terenw do ich skadowania przynosi dodatkowo takie efekty jak obnienie lub wyeliminowanie uciliwego oddziaywania odpadw na rodowisko oraz obnienie wydobycia surowcw naturalnych,
szczeglnie piasku podsadzkowego, co rwnie zwizane jest z degradacj rodowiska naturalnego.
Technologi wytwarzania nawozw organiczno-wapniowych z wykorzystaniem osadw ciekowych metod granulacji talerzowej opracowano rwnie w Instytucie Nawozw Sztucznych w Puawach [18]. Uwzgldniono w niej
nastpujce aspekty:
a) rolnicze:
- kwany odczyn wikszoci krajowych gleb,
- pogarszajc si struktur gleb wynikajc z niedostatecznego wprowadzenia skadnikw organicznych (prchnicznych) i niedostatecznego ich
wapnowania,
b) ekologiczne:
- moliwoci zagospodarowania rwnie innych odpadw (jako wypeniaczy),
- moliwoci immobilizacji metali cikich zawartych w osadach jak i w glebie,
c) sanitarne:
- zniszczenie chorobotwrczych organizmw i nieprzyjemnej woni odpadw,
VII Oglnopolska Konferencja Naukowa

11

Andrzej Heim

d) ekonomiczne:
- z racji uzyskania przydatnego w rolnictwie produktu, osiganie pewnych korzyci finansowych zwizanych ze skadowaniem odpadw na wysypiskach.
Opracowana technologia zostaa wdroona na terenie kilku oczyszczalni w caym kraju.
Znacznie mniej popularne w porwnaniu z aparatami bbnowymi i talerzowymi s granulatory wibracyjne. Schemat klasycznego urzdzenia tego typu
pokazano na rysunku 8. W wyniku ruchu drgajcego materia granulowany
przemieszczany wzdu rynny przesypuje si jednoczenie na pofalowanej jej
powierzchni co stwarza warunki do wystpienia zjawisk prowadzcych do procesu aglomeracji.

Rys. 8. Schemat granulatora wibracyjnego: 1 rynna z dnem falistym, 2 zawieszenie

spryste rynny, 3 doprowadzenie surowca do granulacji, 4 odprowadzenie
produktu granulacji, 5 doprowadzenie cieczy wicej
Fig. 8. Diagram of vibratory granulator: 1 gutter with wavy bottom, 2 elastic
suspension of the gutter, 3 input of material for granulation the raw, 4 output
of granulation product, 5 inflow of the binding liquid

Oryginaln konstrukcj wibracyjnego granulatora rynnowego opracowano w AGH w Krakowie [20]. Jego schemat pokazano na rysunku 9. Gwnym elementem granulatora jest pochylona pod ktem 0,5 3o rynna 1 zakoczona po stronie wysypu regulowan przegrod. Rynna jest poczona z korpusem 2, ktry za porednictwem spryn 3 opiera si na ramie 4. Wzbudzenie
rynny w drgania koowe odbywa si przez silnik 5, przekadni 6, elastyczne
sprzgo 7 oraz wibrator bezwadnociowy 8.

12

VII Oglnopolska Konferencja Naukowa

Zagadnienia procesowo-aparaturowe aglomeracji

Rys. 9. Schemat rynnowego granulatora wibracyjnego (opis w tekcie)

Fig. 9. Diagram of vibratory gutter granulator

Podawany w grnym kocu (od strony napdu) materia wskutek drga

i pochylenia rynny przemieszcza si w kierunku wysypu. Parametry dynamiczne maszyny musz by tak dobrane, aby podawany materia by podrzucany.
Stanowi to istotn rnic w porwnaniu z klasycznymi granulatorami przesypowymi (bbnowym, talerzowym), gdzie mamy do czynienia z tzw. otaczaniem. W nowym typie granulatora wykorzystuje si dynamiczne oddziaywanie
podrzutw, co korzystnie wpywa na szybko tworzenia granulek. Sia nacisku
granulki na materia w przypadku granulatora przesypowego jest rzdu siy
cikoci granulki, natomiast w przypadku maszyny wibracyjnej jest wielokrotnie wiksza, gdy wynika z uderze w wyniku podrzucenia aglomeratu. Autorzy prac stwierdzaj [6], e wyniki bada wykazuj, e sia ta jest okoo trzydziestokrotnie wiksza od si nacisku statycznego.
Badania wykonane w AGH wykazay, e urzdzenie takie moe by
z powodzeniem zastosowane do aglomeracji rnych pyw z kotw elektrownianych. Wykonano wiele prb granulacji dla kilku pyw rnicych si skadem chemicznym, jak rwnie uziarnieniem:

z kota fluidalnego KWK Dbisko,

z Elektrociepowni Czechowice Dziedzice,

z Elektrociepowni w Hucie Miedzi Gogw,

koncentratu rudy miedzi z Huty Gogw.
Okrelono wpyw nawilania wod pyw na kinetyk procesu oraz
skad granulometryczny produktu jak rwnie wytrzymao aglomeratw [2,3].
W pracy [6] dokonano teoretycznej analizy dynamiki zoa w takim granulatorze rynnowym, ktr nastpnie potwierdzono eksperymentalnie w specjalnej
aparaturze badawczej, jak rwnie wykazano wpyw na t dynamik parametrw pracy urzdzenia tj. czstoci i amplitudy drga.
VII Oglnopolska Konferencja Naukowa

13

Andrzej Heim

4. Granulacja cinieniowa
Granulacja cinieniowa polega na zagszczaniu poprzez cinicie
okrelonej porcji materiau ziarnistego w wyniku czego nastpuje wyparcie
powietrza z przestrzeni midzyziarnowej, zblienie do siebie poszczeglnych
ziaren i wytworzenie w rezultacie si czcych te ziarna. W celu zwikszenia
si spjnoci midzy ziarnami i w konsekwencji wytrzymaoci aglomeratu,
czsto dodaje si pynnego rodka wicego. Otrzymany w wyniku granulacji
cinieniowej produkt charakteryzuje si cile okrelonym ksztatem i wymiarami wynikajcymi z geometrii komory roboczej urzdzenia . Jeli wymiary
aglomeratw s znaczne (zwykle wynosz kilka lub kilkanacie centymetrw)
to nazywamy je brykietami. Sam proces okrela si wtedy jako brykietowanie,
a maszyny nosz nazwy brykieciarek lub pras do brykietowania. Natomiast gdy
wymiary produktu s mae (zwykle poniej 1 cm) taki proces nazywamy tabletkowaniem, a maszyny tabletkarkami. Maj one zastosowanie gwnie w przemyle farmaceutycznym. Dlatego w dalszej czci opracowanie ograniczone
zostanie do brykietowania i brykieciarek.
Wytrzymao brykietw jest w pierwszym rzdzie zalena od waciwoci surowca, w tym rwnie ksztatu ziaren i skadu granulometrycznego, ale
wpyw na ni posiada ponadto cinienie prasowania (deformacje ziaren) oraz
zawarto i rodzaj cieczy wicej. Oglnie przy stosowaniu wikszych cinie
otrzymujemy wypraski bardziej wytrzymae, chocia trzeba podkreli, e
w zakresie niszych cinie jego wzrost powoduje wiksze przyrosty wytrzymaoci ni przy cinieniu wyszym. Jeli chodzi o zawarto cieczy wicej,
to wystpuje tutaj dla kadego ukadu jaka warto optymalna, przy ktrej
wytrzymao otrzymanego produktu jest najwysza. Analizujc zjawiskowo
oddziaywanie cieczy w ciskanej warstwie ziarnistej naley podkreli korzystny jej wpyw na obnienie tarcia midzy przemieszczajcymi si wzgldem siebie ziarnami oraz midzy warstw ziarnist a roboczymi powierzchniami ograniczajcymi komor formujc, przez co atwiej jest uzyska wysokie
zagszczenie ziaren w zou ju przy niszych cinieniach prasowania.
Prasowanie materiau proszkowego moe odbywa si w obszarze zamknitym czego przykadem jest prasa walcowa (rysunek 10) lub te w obszarze czciowo otwartym (przykadowo maszyny pokazane na rysunkach
11,12,13). W tym drugim przypadku warto cinienia prasowania w duym
stopniu jest uzaleniona od wspczynnikw tarcia wewntrznego i zewntrznego materiau aglomerowanego.
Jedn z czciej stosowanych maszyn do brykietowania jest prasa walcowa, ktrej schemat dziaania pokazano na rysunku 10. Powierzchnie walcw
posiadaj odpowiedniego ksztatu wgbienia, w ktrych materia ziarnisty jest
prasowany w czasie obrotw walcw (rysunek 10b). W pierwszym momencie
14

VII Oglnopolska Konferencja Naukowa

Zagadnienia procesowo-aparaturowe aglomeracji

po zakoczeniu ciskania, gdy objto przestrzeni utworzonej przez wgbienia

w powierzchniach walcw zaczyna rosn, nastpuje czciowe rozprenie si
wytworzonej wypraski (brykietu), co wynika z jej sprystoci. Zostao to zaznaczone na rysunku 10b.

Rys. 10. Zasada pracy prasy walcowej: a) ksztat walcw, b) etapy prasowania,
1 walce, 2 wgbienia, 3 zasyp surowca
Fig. 10. Principle of roll press work: a) shape of rollers, b) stages of pressing,
1 rollers, 2 pits, 3 input of material

Na rysunku 11 pokazana jest schematycznie prasa tokowa, ktra posiada przestrzenie zagszczania 2a i 2b w formie cylindryczno-stokowej. W czasie ruchu toka 1 w lewo wytworzona wolna przestrze w kanale 2a wypenia
si surowcem, ktry grawitacyjnie zsypuje si z zasobnika lejem 4. Gdy tok
przesuwa si w prawo nastpuje ciskanie materiau znajdujcego si po prawej
stronie toka, co powoduje jego zagszczanie. Powietrze z przestrzeni midzyziarnowych jest odprowadzane przewodem 5. Kady cykl ruchu toka powoduje
utworzenie cylindrycznego brykietu, ktry nastpnie przetaczany w prawo,
w stokowej czci kanau 2b, jest dodatkowo ciskany (prasowany).
W kolejnej, te stokowej, ale rozszerzajcej si czci kanau 2c, nastpuje
czciowe rozprenie wytoczki (wynikajce z deformacji sprystej z jak
czciowo mamy do czynienia w czasie wczeniejszego ciskania), by na kocu
gotowy produkt w postaci brykietu o ksztacie walca opuci pras prze otwr 3.

VII Oglnopolska Konferencja Naukowa

15

Andrzej Heim

Rys. 11. Schemat prasy tokowej (opis w tekcie)

Fig. 11. Diagram of ram baler

Pokazana schematycznie na rysunku 12 prasa limakowa zagszcza materia ziarnisty w wyniku zmniejszenia przekroju przepywu w komorze 2 w
stosunku do przekroju komory 1 oraz zamknicia komory 2 dnem z otworami
(matryc). Przez te otwory w matrycy wytaczany jest sprasowany materia,
city nastpnie noem na walcowe brykiety.

Rys. 12. Schemat prasy limakowej: 1 cylindryczna komora zagszczania wstpnego,

2 cylindryczna komora prasowania kocowego, 3,4 limaki transportujco
-prasujce, 5 zasyp surowca, 6 mieszado uatwiajce dozowanie surowca,
7 kana do odprowadzenia powietrza wytoczonego z przestrzeni
midzyziarnowych, 8 dno z otworami (matryca), 9 n do cicia wyprasek
Fig. 12. Diagram of worm press: 1 cylindrical chamber of preliminary thickening,
2 cylindrical chamber of terminal pressing, 3,4 transporting and pressing
worm, 5 input of the material, 6 agitator facilitating dosing of material,
7 channel for transferring air embossed from intergranular spaces, 8 bottom
with holes (matrix), 9 knife for cutting mouldings

16

VII Oglnopolska Konferencja Naukowa

Zagadnienia procesowo-aparaturowe aglomeracji

Budow maszyny brykietujcej z pask matryc pokazuje schemat na

rysunku 13. Skada si ona z nieruchomej matrycy 3 oraz dwch obrotowych
rolek prasujcych 2. Rolki s napdzane z silnika 8 poprzez przekadni pasow
6 i wa 9 oyskowany w obudowie 4. W grnej czci znajduje si dozownik 1,
ktry moe by unoszony bd opuszczany przez co zmienia si szczelina S
midzy krawdzi otworu zasobnika a powierzchni stoka zamontowanego na
wale 9. W ten sposb reguluje si natenie zasilania maszyny surowcem. Materia do granulacji grawitacyjnie zsypuje si na matryc o odpowiedniej gruboci i sztywnoci, w ktrej wykonanych jest szereg otworw formujcych. Wanie w tych otworach stokowo-cylindrycznych odbywa si zagszczanie materiau w wyniku nacisku rolek. Sprasowany materia wyciskany przez otwr
w d jest obcinany przez obrotowy n 10, a powstajce brykiety w formie
walcw s odprowadzane na zewntrz przez otwr 5. Omwione elementy maszyny spoczywaj na podstawie 7.

Rys. 13. Brykieciarka z pask matryc (opis w tekcie)

Fig. 13. Briquetting machine with flat matrix
VII Oglnopolska Konferencja Naukowa

17

Andrzej Heim

Granulacja cinieniowa jest szeroko stosowana do brykietowania miau

wglowego oraz w przemyle metalurgicznym. Moliwo zastosowania tej
metody aglomeracji do pyw z elektrofiltrw, szlamw konwertorowych i muw wielkopiecowych bada Jovanovic ze wsp. [15]. Jako materia wicy
stosowano bentonit, wapno, cement, melas oraz szko wodne. Badano wytrzymao mechaniczn otrzymanych brykietw.
W AGH w Krakowie od wielu lat s prowadzone prace badawczowdroeniowe nad brykietowaniem na maszynach walcowych rnego rodzaju
odpadw, gwnie z przemysu metalurgicznego. W tabeli 1 zebrano opracowane technologie utylizacji tych odpadw [5] poprzez ich prasowanie. Jednym
z waniejszych osigni s pozytywne wyniki brykietowania odpadowego
tlenku cynku z moliwoci uycia go jako komponentu uzupeniajcego wsad
do piecw szybowych [13].
Badania aglomeracji cinieniowej w maszynach walcowych z pask
matryc odpadw w przemyle przetwrczym drewna oraz materiaw odpadowych pochodzenia rolinnego (np. somy, suszu traw) s prowadzone od
kilkunastu lat w Politechnice Biaostockiej. Wytwarzane brykiety przeznaczone s do spalania jako czynnik energetyczny. Prace tego zespou dotycz bada podstawowych, tj. zmiany wasnoci fizyko-mechanicznych materiau
zagszczonego (gstoci, wspczynnikw tarcia) i ich wpywu na rozkad
cinie w prasowanym materiale [4,11] jak rwnie zagadnie konstrukcyjnych brykieciarek [12].

5. Podsumowanie
Szybki postp cywilizacji we wspczesnym wiecie charakteryzuje si
m.in. du iloci i rnorodnoci dbr konsumpcyjnych ale powoduje niestety
wzrost iloci odpadw powstajcych tak w zakadach produkcyjnych jak
i w miejscu zamieszkania czowieka. Mimo podejmowania szeregu dziaa
majcych na celu wprowadzenie do przemysu technologii mao
i bezodpadowych nie obserwuje si spadku iloci odpadw. W wielu przypadkach jak np. w energetyce opartej na spalaniu wgla jest to niemoliwe. Odpady
te w wikszoci wystpuj w formie wysokorozdrobnionej. Przy ich utylizacji
lub zagospodarowaniu z reguy zachodzi konieczno aglomeracji. Jak wykazano w wielu opracowaniach naukowo-badawczych w tym celu moliwe s do
zastosowania rne sposoby bezcinieniowej i cinieniowej aglomeracji.

18

VII Oglnopolska Konferencja Naukowa

Zagadnienia procesowo-aparaturowe aglomeracji

Tabela 1. Moliwoci brykietowania wybranych materiaw odpadowych dla ich
utylizacji wg [5]
Table 1. Possibilities of selected waste materials briquetting for their utilization
according to [5]
L.
Nazwa odpadu
p.
1.
2.
3.

Drobny wgiel
brunatny
Mia wgla
kamiennego
Podziarno wapna
palonego

Symbol
stosowanej lub
Sposoby wykorzystania brykietw
proponowanej
prasy
PW500
bez lepiszcza
Substytut wgla kamiennego
PW1000

Sposb
brykietowania

z lepiszczem

PW500

bez lepiszcza

PW500

Substytut wgla kawakowego

Substytut kawakowego wapna
palonego
Dodatek uszlachetniajcy cement,
surowiec do produkcji gipsu
budowlanego
Komponent wsadu pieca szybowego
do cynku i oowiu
Komponent wsadu pieca szybowego
do cynku i oowiu
Komponent wsadu pieca szybowego
do kamienia miedziowego

4.

Gips z procesu
odsiarczania spalin

bez lepiszcza

PW500
PW1000

5.

Pyy cynkowooowiowe

z lepiszczem

PW500

3.

Tlenek cynku

z lepiszczem

PW500

z lepiszczem

PW360

bez lepiszcza

PW360

Wsad zomowy do pieca tyglowego

z lepiszczem

PW360

Komponent wsadu wielkopiecowego

oraz mat. do produkcji farb i lakierw

z lepiszczem

PW500
PW 1000

Komponent wsadu wielkopiecowego

z lepiszczem

PW500

Komponent wsadu wielkopiecowego

12. Muki zgorzelinowe

z lepiszczem

PW500

13. Py wielkopiecowy

z lepiszczem

PW500

14. Szlam konwertorowy z lepiszczem

PW500

15. Zendra walcownicza

z lepiszczem

PW500

16. Drobny elazomangan z lepiszczem

PW500

17. Pyy grafitowe

z lepiszczem

PW500

18. Fluorek wapnia

bez lepiszcza

PW500

19. Drobny fosforyt

20. Podziarno karbidu

z lepiszczem
bez lepiszcza

PW 500
PW500

21. Drobny elazokrzem

z lepiszczem

PW500

Pyy i zgary
miedzionone
Wiry brzw
8.
oyskowych
Poregeneracyjny
9.
tlenek elaza
Pyy i szlamy
10.
elazonone
Szlamy z mokrej
11. oczyszczalni gazw
wielkopiecowych
7.

VII Oglnopolska Konferencja Naukowa

Komponent wsadu wielkopiecowego

oraz konwertorowego
Komponent wsadu wielkopiecowego
Komponent wsadu wielkopiecowego
oraz konwertorowego
Komponent wsadu wielkopiecowego
Dodatek wykaczajcy i odtleniajcy
stal
Komponent wsadu wielkopiecowego
oraz konwertorowego
Dodatek upynniajcy uel,
zmniejszajcy zawarto siarki
i fosforu podczas wytopu stali
Komponent wsadu wielkopiecowego
Substytut karbidu kawakowego
Dodatek wykaczajcy i odtleniajcy
stal

19

Andrzej Heim

Literatura
1.
2.

3.
4.

5.

6.
7.
8.
9.

10.

11.

12.

13.

14.

15.

20

Asanowicz M., Gluba T., Kochaski B., Strobin W.: Aglomeracja pyw odpadowych powstajcych w odlewni. Przegld odlewnictwa, 2, 1986. s.79.
Banaszewski T., Kobiaka R.: Wpyw wilgoci na wielko grudek i czas ich wytwarzania w grudkowniku wibracyjnym. Materiay X Jubileuszowej Konferencji
Naukowej nt. Problemy w konstrukcji i eksploatacji maszyn hutniczych i ceramicznych. Tom I, Krakw 2000. s.123.
Banaszewski T., Filipowicz A., Feliks J.: Rynnowy granulator wibracyjny. Materiay VI Oglnopolskiego Seminarium Granulacja, Puawy 2001.
Demianiuk L., Seweryn A.: Siy tarcia zewntrznego w matrycy otwartej podczas
zagszczania trocin. Mat. X Konferencji Problemy w konstrukcji i eksploatacji
maszyn hutniczych i ceramicznych. Tom I, Krakw 2000. s.157.
Drzymaa Z.: Odpady przemysowe hamulcem rozwoju gospodarczego kraju.
Mat. X Jubileuszowej Konferencji Naukowej nt. Problemy w konstrukcji i eksploatacji maszyn hutniczych i ceramicznych. Tom I, Krakw 2000. s.31.
Feliks J.: Badanie wpywu parametrw technicznych na efekty pracy rynnowego
grudkownika wibracyjnego. Praca doktorska. AGH, Krakw, 2004.
Fisher R.A.: On the Capillary Forces in an Ideal Soil. Journal of Agricultural
Science, 16, 1926. pp.492505
Goldstick T.K.: The Strenght of Granules and Agglomerates, Discusion, Agglomeration (W.A. Knepper ed.). Interscience, New York 1962. p.415.
Heim A., Gluba T., Kochaski B.: Granulacja aglomeracyjna drobnoziarnistych
odpadw przemysu metalurgicznego. Fizykochemiczne Problemy Mineralurgii,
29, 1995. s.135.
Heim A., Kochaski B.: Granulacja szlamu odpadowego. Mat. III Oglnopolskiej
Konferencji Naukowej nt. Kompleksowe i szczegowe problemy inynierii rodowiska, Koszalin 1997. ss.327.
Hejft R.: Wpyw wydajnoci na energochonno procesu brykietowania oraz
gsto i wytrzymao brykietw. Mat. VI Konferencji Budowa i eksploatacja maszyn w przemyle spoywczym. Tom I, Gdask 1993. ss.218.
Hejft R.: Konstrukcje brykieciarek do materiaw pochodzenia rolinnego. Mat. X
Konfer Problemy w konstrukcji i eksploatacji maszyn hutniczych i ceramicznych.
Tom I, Krakw 2000. ss.187.
Janewicz A., Hryniewicz M.: Wybrane wyniki bada procesu granulacji odpadw produkcyjnych. Materiay VI Oglnopolskiego Seminarium granulacja, Puawy 2001.
Jarema-Suchorowska S.: Wyniki prac Energopomiaru w zakresie granulacji
talerzowej odpadw energetycznych. Materiay VI Oglnopolskiego Seminarium
granulacja, Puawy 2001.
Jovanovic V. i in.: Possibility of pelletization waste metallurgical powder using
different binding agents with particular review on mechanical properties of obtaining products. 7th International Symposium on Agglomeration, Vol. 2, Albi 2001.
p.825.
VII Oglnopolska Konferencja Naukowa

Zagadnienia procesowo-aparaturowe aglomeracji

16. Kochaski B., Heim A., Strobin W., Gluba T.: Warunki granulowania szlamw
szlifierskich. III Oglnopolskie Sympozjum Granulacja. Mat. Konfer., Puawy
1988. ss. 21.
17. Kubica K. i inni: Wytarzanie materiaw do podsadzki hydraulicznej metod
granulowania odpadw. Materiay VI Oglnopolskiego Seminarium Granulacja,
Puawy 2001.
18. Nastaj S., Rusek P.: Przetwarzanie osadw ciekowych na nawozy wapniowoorganiczne granulowane. Materiay VI Oglnopolskiego Seminarium Granulacja,
Puawy 2001.
19. Newitt D.M, Conway-Jones J.M.: A Contribution to the Theory and Practicle of
Granulati. Transactions, Instytution of Chemical Eng., 36, 1958. pp.422442.
20. Patent PL nr 17389B1, Grudkownik wibracyjny.
21. Pietsch W., Pressure Agglomeration-State of Art. Proc. 2nd Int. Symp. on Agglomeration 77 (K.V.S. Sastry ed.) AIME, New York, 1977. pp.649677
22. Pietsch W. An interdisciplinary approach to size enlargment by agglomeration. 7th
International Symposium on Agglomeration, Albi 2001, Preprints. p.25.
23. Robak J., Kubica K., Kubica S.: Granulowane mieszaniny osadowo-popioowe
do zastosowa przyrodniczych. Materiay VI Oglnopolskiego Seminarium granulacja, Puawy 2001.
24. Rumpf H.: The Strenght of Granules and Agglomerates (W.A.K. Knepper ed.),
Agglomeration, Interscience, New York 1962. pp.379414.
25. Rumpf H.: Particle Adhesion, Some Fundamential Aspects of the Selective Agglomeration of Fine Coal. Agglomeration 77 (K.V.S. Sastry ed), AIME, New York
1977. pp.97129.
26. Schubert H.: Tensile Strenght and Capillary Pressure of Moist Agglomerates.
Proc. 2 nd Int. Symp. on Agglomeration (K.V.S. Sastry ed.) Agglomeration 77,
AIME, New York 1977. pp.144155.
27. Szymocha K.: Industrial applications of the agglomeration process.
7th International Symposium on Agglomeration, Albi 2001, Preprints, p.471.

Streszczenie
Szybki postp cywilizacji we wspczesnym wiecie charakteryzuje si m.in.
du iloci i rnorodnoci dbr konsumpcyjnych ale powoduje niestety wzrost iloci
odpadw powstajcych tak w zakadach produkcyjnych jak i w miejscu zamieszkania
czowieka. Mimo podejmowania szeregu dziaa majcych na celu wprowadzenie do
przemysu technologii mao i bezodpadowych nie obserwuje si spadku iloci odpadw.
W wielu przypadkach jak np. w energetyce opartej na spalaniu wgla jest to niemoliwe. Odpady te w wikszoci wystpuj w formie wysokorozdrobnionej. Przy ich utylizacji lub zagospodarowaniu z reguy zachodzi konieczno aglomeracji. Jak wykazano
w wielu opracowaniach naukowo-badawczych w tym celu moliwe s do zastosowania
rne sposoby bezcinieniowej i cinieniowej aglomeracji.

VII Oglnopolska Konferencja Naukowa

21

Andrzej Heim
W Polsce mimo znacznego ograniczenia produkcji na pocztku lat 90-tych,
masa wytwarzanych odpadw przemysowych jest bardzo dua. Przykadowo w roku
1997 wyniosa ona 120 mln ton, z ktrych 44% przypado na odpady grnicze, 22%
poflotacyjne a 18% na ule i popioy lotne z elektrowni i elektrociepowni. Do tego
doda naley osady ciekowe z oczyszczalni, ktrych ilo systematycznie ronie.
Technologie utylizacji i zagospodarowania tego typu odpadw zwykle opieraj si na
ich mieszaniu z dodatkiem innych skadnikw a nastpnie granulacji.
W pracy omwiono podstawy teoretyczne zjawiska aglomeracji czstek wysokorozdrobnionego ciaa staego, oraz rne sposoby technicznej realizacji tego procesu.
Szczegowiej opisano granulacj przesypow proszkw i pyw z zastosowaniem
aparatw bbnowych, talerzowych i wibracyjnych oraz brykietowanie, podajc przykady zastosowania tych metod aglomeracji w technologiach przetwarzania rnego rodzaju odpadw przemysowych i komunalnych.

Process And Apparatus Issues Of Agglomeration

Abstract
Quick progress of the civilisation in the contemporary world is characterized
by the big quantity and the variety of consumer goods among other things but unfortunately it is causing the increase of quantity of waste rising in factory units and in the
place of the people residence. Despite taking a number of actions purposing application
in the industry technologies little and wasteless, a drop in the quantity of waste is not
observed. In many cases, e.g. in the power industry basing on incineration of coal it is
impossible. This waste in most cases is occurring in the highly grinded form. Necessity
of their agglomeration is occurring as a rule when it is utilized or disposed. As it is
shown in many research studies various methods of pressure and pressureless agglomeration are possible for application in this purpose.
In Poland despite of the considerable production rundown at the beginning of
the 90s, the quantity of produced industrial waste is very big. For instance in the year
1997 it was 120 millions of tons, from which 44% was mining waste, 22% post flotation
waste and 18% slags and fly ashes from the power and heat plants. It is necessary to add
sewage sludge from sewage treatment plants, which quantity is growing systematically.
Technologies of utilization and disposal of this type of waste usually are based on their
mixing with addition of other components and then granulation.
The paper discusses theoretical bases of agglomeration phenomenon of highly
grinded particles of solids, and various methods of the technical realization of this
process. The paper also presents in more details pouring granulation of powder and dust
with application of drum, plate and vibratory as well as briquetting apparatus, giving
examples of the application of these agglomeration methods in technologies of
processing various kinds of industry and municipal waste.

22

VII Oglnopolska Konferencja Naukowa