Korytarze ekologiczne w Polsce

mgr Marcin Grny, prof. dr hab. W. Jdrzejewski

Midzynarodowa Konferencja naukowo-techniczna

Ochrona dziko yjcych zwierzt w projektowaniu i realizacji inwestycji transportowych dowiadczenia i problemy
AGW 20-22.06.2011

Korytarze ekologiczne - definicje

Forman (1986, 1995) korytarze ekologiczne s elementami liniowymi w
krajobrazie (w przeciwiestwie do patw), kontrastuj z otoczeniem i
s elementem sieci tzn. cz si z patem lub innym korytarzem;
Lidicker (1999) korytarz ekologiczny jest to wski pas terenu czcy
dwa rne paty oraz umoliwiajcy przemieszczanie si osobnikw
miedzy tymi patami co powoduje ograniczenie lokalnego wymierania
i wzrost moliwoci rekolonizacji;
Art. 5 pkt. 2. ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 o ochronie przyrody (Dz. U.
nr 92 poz. 880) korytarz ekologiczny to obszar umoliwiajcy
migracje rolin, zwierzt lub grzybw.

Projekty sieci ekologicznej w Europie

Projekty oglnoeuropejskie:
Pan-European Ecological Network
(PEEN)
Trans-European Wildlife Network
(TEWN)

Projekty sieci ekologicznej w Europie

Inne ponad-krajowe inicjatywy m.in:
- The Alpine Ecological Network
- Green Belt

Projekty sieci ekologicznej w Europie

Sieci krajowe opracowywane s w
wikszoci krajw europejskich..

Korytarze ekologiczne w Polsce

Liro A., Gowacka I., Jakubowski W., Kaftan J., Matuszkiewicz A. J.,
Szacki J. 1995. Koncepcja krajowej sieci ekologicznej Econet-Polska.
Fundacja IUCN Poland, Warszawa

Kiczyska A., Weigle A. 2003. Jak zapewni spjno sieci Natura

2000, czyli o korytarzach ekologicznych. Instytut Ochrony Przyrody
PAN, Krakw

Jdrzejewski W., Nowak S., Stachura K., Skierczyski M., Mysajek

R.W., Niedziakowski K., Jdrzejewska B., Wjcik J.M., Zalewska H.,
Pilot M., 2005. Projekt korytarzy ekologicznych czcych Europejsk
sie Natura 2000 w Polsce. Opracowanie wykonane dla Ministerstwa
rodowiska w ramach realizacji programu Phare PL0105.02. Zakad
Badania Ssakw PAN, Biaowiea

Inne sieci: wojewdzkie, lokalne itp.

Projekt korytarzy ekologicznych

czcych europejsk sie Natura 2000

Polska zachowaa populacje wielu rzadkich

gatunkw zwierzt
min. due gatunki ssakw: wilk, ry, ubr, o

Wielko areaw osobniczych rnych gat. ssakw

Migracje i wdrwki
przykad: charakter wdrwek jelenia

Migracje ssakw zasig migracji

Wyznaczanie korytarzy ekologicznych

etapy pracy

1.

Wytypowanie gatunkw wskanikowych (wilk);

2.

Zebranie informacji nt wystpowania i ekologii wilka;

3.

Wybranie typw informacji o rodowisku do okrelenia wybirczoci

rodowiskowej wilka;

4.

Analiza wybirczoci rodowiskowej;

5.

Wyznaczenie potencjalnych obszarw siedliskowych wilka;

6.

Wyznaczenie
obszary;

7.

Podzia wyznaczonej sieci ekologicznej

korytarze gwne i uzupeniajce.

korytarzy

ekologicznych

czcych
na

wytypowane

obszary

wzowe,

Wytypowanie gatunkw wskanikowych

wilk

Inwentaryzacja wilkw i rysi w Polsce (2000-2009)

Kategorie danych o wilkach zbieranych przez Lasy Pastwowe i Parki Narodowe

obserwacje

mode

tropy na niegu i
bocie

wycie

jele
sarna

nory
ofiary:

owca
bydo

Analiza wybirczoci rodowiskowej wilka przeprowadzona

na podstawie danych zebranych w ramach oglnopolskiej
inwentaryzacji duych drapienikw

W latach 2000-2006
w caej Polsce
odnotowano blisko
16 000 obserwacji/
stwierdze wilkw w
rnych rodowiskach,
co umoliwio analiz
wybirczoci
rodowiskowej
s
d
r
o
c
e
r
f
l
o
W
s
t
s
e
r
o
F

Lasy
Wolf recordswilkw
Stwierdzenia

Wytypowanie danych przestrzennych najbardziej

przydatnych do analizy (pokrycie terenu, sie drogowa)

Pokrycie terenu
corine land cover
2000

Sie autostrad, drg

krajowych i
wojewdzkich

Czynniki hamujce osiedlanie si wilkw

40

40

20

20

0
0.05 0.10 0.15 0.20 0.25 >0.25

Road density [km/km

Zagszczenie
drg ]
[km/km2]
80

60

60

40

40

20

20

10

20

30

40

50

>50

Percentage
cover by
ki i pastwiska
[%]medows
and pastures

20

30

40

Settlements/buildings
[%]
Zabudowa [%]

80

10

10 20 30 40 50 60 70 >70

GruntyArable
orne fields
[%] [%]

* Logarytm procentu maksymalnej liczby stwierdze wilka

Liczba stwierdze wilka (%)*

Czynniki sprzyjajce osiedlaniu si wilkw

100

100

100

80

80

80

60

60

60

40

40

40

20

20

20

10 20 30 40 50 60 70 80 >80

Lasy [%]
Forest
cover [%]

10

20

30

40

Tereny
podmoke [%]
[%]
Wetlands/marshes

* Logarytm procentu maksymalnej liczby stwierdze wilka

50 100 150 200 250 300 >300

Wild
ungulate
biomass [kg/km2]
Biomasa
kopytnych

Model wybirczoci rodowiskowej wilka

l
e
d
o
m
y
t
i
l
i
b
a
t
i
u
00
s
t
35
a0--0
t
i
b2005
a<23>
h
f
l
o
W

Model wybirczoci
rodowiskowej wilka

dobre siedliska

bardzo dobre siedliska

Obszary rzeczywistego i potencjalnego wystpowania wilkw

w Polsce (wskazane przez model GIS) oraz rzeczywiste i
potencjalne liczebnoci wilka w poszczeglnych obszarach
Cakowita liczba
wilkw w Polsce
w sezonie 2005/2006:
Rzeczywista - 615
Potencjalna - 1586
Obszary zasiedlone
przez wilki

215

13

27
159 (7)

Liczba wilkw:
70
Wyliczona
(74)
Rzeczywista

40(8)
13

185 (6)

Inne obszary przydatne

dla wilkw

8(7) 4(3)

5 (2 )

55(67 )
124(88 )
4(2)

70(74 )

23
8
4 (2 )

51

20

29 (2)
16(2)

Siedliska przydatne dla

wilkw (due lasy i obszary
podmoke) wskazane przez
model GIS
W. Jdrzejewski, B. Zawadzka, T. Borowik et al. (2009.)

16

74(3)
9

68
18(2) 11

19 (30 )

100 (10 4)

39 (30 )
9(9) 142 (16 5)

Rozmieszczenie rodowisk optymalnych dla wilka oraz sie korytarzy

ekologicznych wyznaczonych przy pomocy analizy least-cost path

Korytarze gwne wyznaczone

metod least cost path
rodowiska optymalne dla wilka

Rozmieszczenie mitochondrialnych haplotypw DNA

IV
II

W. Jdrzejewski, S. Czarnomska,
B. Jdrzejewska, S. Nowak,
T. Borowik, H. Okarma,
M. Konopiski, niepubl.

III

Rekonstrukcja szlakw migracji wilkw i rysi w

Polsce w XX wieku

za Kurek 2001, Jdrzejewski et al. 2002

Projekt korytarzy ekologicznych w Polsce (2005)

Opracowanie wykonane
dla Ministerstwa rodowiska
w ramach programu
PHARE PL0105.02

Aktualizacja projektu korytarzy

ekologicznych zakoczenie prac: 2011
Uzupenienie sieci o nieuwzgldnione w pierwszej wersji odcinki w tym
doliny rzeczne
Aktualizacja przebiegw w oparciu o nowe materiay (w tym przede
wszystkim zdjcia satelitarne)
Analiza planw zagospodarowania przestrzennego wojewdztw
Kategoryzacja sieci: obszary wzowe, korytarze itd.
Uszczegowienie granic do skali 1:25 tys.
Wyznaczenie punktw krytycznych w sieci

Korytarze ekologiczne
Korytarze Gwne
Korytarze Krajowe

Korytarze ekologiczne
Korytarz Karpacki
Korytarz Poudniowy
Korytarz Poudniowo-Centralny
Korytarz Pnocny
Korytarz Pnocno-Centralny
Korytarz Wschodni
Korytarz Zachodni

Problemy w utrzymaniu cznoci ekologicznej

Infrastruktura drogowa i kolejowa

Infrastruktura drogowa istniejce drogi gwne i

planowana sie drg ekspresowych i autostrad

Fragmentacja terenw lenych

Lesisto korytarzy ekologicznych

Zwikszenie lesistoci korytarzy ekologicznych

odcinki priorytetowe do zwikszenia lesistoci

Urbanizacja / nadmierna gsto zabudowy

Gwne problemy w ochronie cznoci ekologicznej

tzw hot-spots czyli miejsca problemowe w sieci ekologicznej Polski

Korytarze a obszary chronione

Korytarze ekologiczne na tle terenw chronionych

Udzia poszczeglnych form ochrony przyrody

w sieci korytarzy ekologicznych
Obszary
Chronionego
Krajobrazu
%

Parki
krajobrazowe
%

Parki
Narodowe %

Rezerwaty
%

Pnocny

40

18

15

PnocnoCentralny

36

13

22

Poudniowo
-Centralny

29

26

21

Zachodni

31

16

15

Wschodni

15

27

30

Poudniowy

38

33

12

Karpacki

40

18

15

rednio
%

35

20

18

Strefa
korytarza:

Obszary
nielene, nie
objte
ochron

Niezbdne kierunki dziaa dla zachowania

cigoci ekologicznej

Objcie ochron prawn;

Wprowadzenie do strategii i planw zagospodarowania przestrzennego

na poziomie kraju, wojewdztwa i gminy;

Zalesienia (zwikszanie lesistoci);

Ochrona cigoci dolin rzecznych i linii brzegowej wd;

Ograniczanie zabudowy cigej (plany miejscowe);

Szczeglna ochrona odcinkw newralgicznych (najbardziej

zagroonych);

Budowa przej dla zwierzt na drogach o duym nateniu ruchu.

Dzikuj za uwag

prof dr hab. Wodzimierz Jdrzejewski

W prezentacji
wykorzystano fotografie autorstwa:
e-mail:
wjedrzej@zbs.bialowieza.pl,
W.Jdrzejewski,
tel:
(085)6827778S.Nowak, R.Mysajek, J.Kusak,
D.Huber,
mgr
MarcinR.Kurek,
Grny M.Grny, T.Kamiski, S.Wsik
oraz fotografie
ze stron internetowych:
e-mail
mgorny@zbs.bialowieza.pl
www.skyscrapercity.com,
www.biebrza.com.pl
tel:
(085)6827772