See

discussions, stats, and author profiles for this publication at:

https://www.researchgate.net/publication/235439532

Polish version of the ADOS (Autism

Diagnostic Observation ScheduleGeneric)
Article in Psychiatria polska January 2011
Impact Factor: 0.73 Source: PubMed

CITATIONS

READS

236

2 authors:
Izabela Chojnicka

Rafal Ploski

University of Warsaw

Medical University of Warsaw

13 PUBLICATIONS 31 CITATIONS

161 PUBLICATIONS 1,576 CITATIONS

SEE PROFILE

SEE PROFILE

Available from: Izabela Chojnicka

Retrieved on: 09 May 2016

Psychiatria Polska
2012, tom XLVI, numer 5
strony 781789

Polska wersja narzdzia obserwacyjnego

do diagnozowania autyzmu ADOS
Polish version of the ADOS (Autism Diagnostic Observation
Schedule-Generic)
Izabela Chojnic k a , Rafa P o s k i
Zakad Genetyki Medycznej Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego
Kierownik: prof. dr hab. Rafa Poski
Summary
The article presents the Polish version of the Autism Diagnostic Observation ScheduleGeneric (ADOS), which together with the Autism Diagnostic Interview Revised (ADI-R)
is cited as the gold standard for the diagnosis of autism. The ADOS is a standardised, semistructured observation protocol appropriate for children and adults of differing age and language
levels. It is linked to ICD-10 and DSM-IV-TR criteria. The ADOS consists of four modules,
ranging from Module 1 for nonverbal individuals to Module 4 for verbally fluent adults.
The adequate inter-rater reliability for items has been established. The protocol has high
discriminant validity and distinguishes children with pervasive developmental disorders from
children, who are outside of the spectrum. Although it does not enable to distinguish individuals
with pervasive developmental disorder, unspecified from individuals with childhood autism.
The paper presents subsequent steps of the translation process of the original version into
Polish, as well as a chosen adaptation strategy of the Polish version.
The ADOS is a very useful tool both for clinical diagnosis and for the scientific purpose
diagnosis. In this last case it is extremely important to use a standardised method. Until now,
there was no standardised diagnostic tool for autism in Poland.
Sowa klucze: zaburzenie autystyczne, diagnoza, obserwacja, psychometria, statystyka,
dane numeryczne
Key words: autistic disorder/diagnosis, observation, psychometrics/statistics, numerical data

Wstp
Niniejszy artyku stanowi kontynuacj pracy ,,Polska wersja wywiadu do diagnozowania autyzmu ADI-R (Autism Diagnostic Interview-Revised), gdzie mona
zapozna si ze wstpem powiconym charakterystyce zaburze ze spektrum autyzmu
iich epidemiologii.
Badanie nie byo sponsorowane.

782

Izabela Chojnicka, Rafa Poski

Protok ADOS
ADOS [1], ktrego wydawc jest Western Psychological Services, stanowi razem
zwywiadem ADI-R (Autism Diagnostic Interview-Revised) tzw. ,,zoty standard
diagnozowania autyzmu [2]. Jest wystandaryzowanym iczciowo ustrukturyzowanym
protokoem obserwacji przydatnym zarwno wdiagnozie klinicznej, jak ido diagnozy na potrzeby bada naukowych, tym bardziej, e dotychczas brakowao wPolsce
wystandaryzowanego narzdzia do diagnozowania autyzmu [3].
Obserwacj przeprowadza przeszkolony specjalista, np. lekarz, psycholog, pedagog,
pedagog specjalny, logopeda czy pielgniarka. Wprzypadku zastosowania ADOS do
celwnaukowych szkolenie trwa ok. 24 tygodni. Protok ADOS przeznaczony jest
zarwno dodiagnozowania dzieci poczwszy od 15 miesica wieku umysowego,
jak idorosych iuwzgldnia obecnie obowizujce kryteriadiagnostyczne ICD10 [4]
orazDSMIVTR [5]. Jego przydatno jest wysoka nie tylko wdiagnozie klinicznej,
ale rwnie wdiagnozie na potrzeby bada naukowych. Wkrajach zachodnich waciwie nie publikuje si prac zwizanych zautyzmem, zwaszcza wobszarze szeroko
zakrojonej biologii autyzmu, wktrych diagnoza uczestnikw badania nie byaby
zweryfikowana za pomoc narzdzi ADI-R oraz ADOS.
Protok obserwacji ADOS powsta zpoczenia dwch narzdzi. Pierwszym bya
wersja Autism Diagnostic Observation Schedule (ADOS) z1989 roku, przeznaczona
dla dzieci zumiejtnociami jzykowymi na poziomie 3 lat, opracowana przez Catherine Lord [6]. Natomiast drugi stanowi protok obserwacji Pre-Liguistic Autism
Diagnostic Observation Schedule (PL-ADOS) przeznaczony dla dzieci niemwicych
lub ktrych umiejtnoci jzykowe s ograniczone [7]. Obecna wersja ADOS skada
si zczterech moduw dostosowanych do poziomu rozwoju ifluencji jzykowej
osoby badanej:
1. Modu 1 przeznaczony dla dzieci wokresie przedwerbalnym lub uywajcych
pojedynczych sw;
2. Modu 2 przeznaczony dla dzieci, ktre opanoway mow zdaniow;
3. Modu 3 przeznaczony dla dzieci inastolatkw pynnie mwicych;
4. Modu 4 przeznaczony dla nastolatkw idorosych pynnie mwicych.
Przy wyborze moduu naley kierowa si przede wszystkim oczekiwanym poziomem umiejtnoci jzykowych. Jeli podczas przeprowadzania zada ktrego
zmoduw okae si, e poziom umiejtnoci jzykowych jest inny od oczekiwanego,
mona anawet naley zmieni modu. Wybr adekwatnego do poziomu rozwoju
moduu pozwoli dziecku wpeni zaprezentowa posiadane umiejtnoci.
Czas trwania obserwacji wynosi ok. 3060 minut. Ocenianie powinno by przeprowadzone natychmiast po badaniu, niezalenie przez dwch specjalistw. Kade
badanie naley filmowa, anagranie przechowywa wdokumentacji.
Naley podkreli, e ADOS nie jest samodzielnym narzdziem diagnostycznym,
adiagnoza caociowych zaburze rozwojowych stawiana jest przez lekarza psychiatr.
ADOS pozwala oceni jedynie obecnie wystpujce zachowania dziecka oceniane
wkrtkim czasie. Dlatego wynik badania ADOS nie determinuje tego, czy udziecka

Polska wersja narzdzia obserwacyjnego do diagnozowania autyzmu ADOS

783

rzeczywicie mona zdiagnozowa autyzm lub inne zaburzenia ze spektrum autyzmu.

Powinno by ono uzupenione oszersz obserwacj iwywiad zrodzicem/opiekunem,
np. wywiad ADI-R (Autism Diagnostic InterviewRevised) [8].
Modu 1 skada sie z10 zada zabaw ocenianych w29 pozycjach. Przy kadym
zzada wyszczeglnione jest to, co dane zadanie pozwala zaobserwowa ina co naley zwrci uwag podczas obserwacji. Dalej znajduj si oceniane przez diagnost
pozycje zgrupowane wdziay:
(a) Jzyk ikomunikacja skadajcy si z8 pozycji,
(b) Wzajemno interakcji spoecznych skadajcy si z12 pozycji,
(c) Zabawa skadajcy si z2 pozycji,
(d) Zachowania stereotypowe isztywne wzorce zachowa izainteresowa skadajcy
si z4 pozycji,
(e) Inne zachowania odbiegajce od normy 3 pozycje.
Standardowo pozycja skada si ztytuu pozycji, szczegowego opisu wyjaniajcego, co dana pozycja ocenia, przyznawanych ocen wraz zopisem, wjakiej sytuacji
naley przyzna dan ocen oraz pola, wktrym wpisuje si przyznan ocen. Jeli to
potrzebne dana pozycja zawiera definicje ocenianych zachowa czy umiejtnoci.
Ocenie podlegaj obecnie obserwowane zachowania czy posiadane umiejtnoci.
Oceny wystawiane s wskali (kada zocen jest indywidualnie opisana dla kadej
pozycji):
0 = ,,Badane zachowanie nie jest nieprawidowe, zgodnie ztym, co okrelono,
1 = ,,Badane zachowanie jest do pewnego stopnia nieprawidowe lub wniewielkim
stopniu nietypowe,
2 = ,,Badane zachowanie jest znaczco nieprawidowe, zgodnie ztym, co okrelono.
Stopie nieprawidowoci rni si dla rnych pozycji,
3 = ,,Znaczce nasilenie nieprawidowego zachowania, ktre przeszkadza wprowa
dzeniu obserwacji bd zachowanie jest tak ograniczone, e niemoliwa jest ocena
jego jakoci (oceny 3 zamieniane s na oceny 2 walgorytmie diagnostycznym),
7 = ,,Zachowanie jest nieprawidowe, ale nie wsposb okrelony przez pozostae oceny
(np. odbiega od normy, ale winny sposb ni okrelono) (oceny 7 zamieniane
s na oceny 0 walgorytmie diagnostycznym),
8 = ,,Badane zachowanie nie wystpio i/lub wystawienie oceny nie jest moliwe (np.
nie jest moliwe ocenienie nieprawidowoci mowy, jeli dziecko nie mwi)
(oceny 8 zamieniane s na oceny 0 walgorytmie diagnostycznym).
Na ostatniej stronie moduu znajduje si algorytm diagnostyczny zpunktami odsiewowymi dla autyzmu idla spektrum autyzmu. Algorytm uwzgldnia nieprawidowoci
wobrbie dwch spord piciu wyej wymienionych dziaw Jzyka ikomunikacji
oraz Wzajemnoci interakcji spoecznych.
Wklasyfikacji ADOS diagnoza autyzmu, bdca efektem przekroczenia punktu
odsiewowego dla autyzmu, odpowiada czterem zaburzeniom zgrupy caociowych
zaburze rozwojowych zgodnie zklasyfikacj ICD-10: autyzmowi dziecicemu
(F84.0), autyzmowi atypowemu (F84.1), caociowym zaburzeniom rozwojowym nie-

784

Izabela Chojnicka, Rafa Poski

okrelonym (F84.9) stanowicym odpowiednik caociowych zaburze rozwojowych

niezdiagnozowanych inaczej zklasyfikacji DSM-IV-TR (Pervasive Developmental
Disorders - Not Otherwise Specified, PDD-NOS) oraz zespoowi Aspergera (F84.5).
Wklasyfikacji ADOS diagnoza spektrum autyzmu, bdca efektem przekroczenia
punktu odsiewowego dla spektrum autyzmu, odpowiada oglnie grupie caociowych
zaburze rozwojowych imoe take obj zesp Aspergera oraz PDDNOS. Naley
wtym miejscu podkreli, e analizy psychometryczne oryginalnej wersji narzdzia
ADOS wykonywane byy jedynie dla osb zdiagnoz autyzmu, PDDNOS idla osb
spoza spektrum.
Ze wzgldu na krtki czas trwania obserwacji brak wystpowania zachowa
stereotypowych ipowtarzajcych si nie oznacza tego, e nie wystpuj one uosoby
badanej. Std walgorytmie nie uwzgldnia si jednego zelementw triady nieprawidowoci charakterystycznych dla zaburze ze spektrum autyzmu [9] sztywnych
wzorcw zachowa izainteresowa. ADOS nie dostarcza rwnie informacji na temat
pocztkw wystpowania symptomw iwczesnej historii rozwoju. Wzwizku ztym
nie moe by stosowane jako samodzielne narzdzie do diagnozowania zaburze ze
spektrum autyzmu.
Pozostae moduy zbudowane s analogiczne. Rni si liczb zada, liczb
itreci pozycji oraz pozycjami wchodzcymi wskad algorytmu. Moduy 2 i3 skadaj si z14 zada ocenianych w28 pozycjach (gdzie zarwno zadania, jak ipozycje
rni si wobu moduach), aModu 4z1015 zada (cz znich jest opcjonalna)
ocenianych w31 pozycjach.
Rzetelno oryginalnej wersji ADOS mierzono, porwnujc oceny wystawione
przez sdziw kompetentnych [1]. We wszystkich moduach osignito istotnie wysokie
wspczynniki zgodnoci ocen sdziw dla poszczeglnych pozycji (powyej 88%,
kappa powyej 0,60) wdomenach Jzyk ikomunikacja oraz Wzajemno interakcji
spoecznych oraz zadowalajce, ale nisze dla Zachowa stereotypowych isztywnych
wzorcw zachowa izainteresowa.
Mierzono rwnie zgodno obliczonych na podstawie wystawionych przez sdziw ocen wynikw kocowych, porwnujc grup pacjentw zautyzmem zgrup
kontroln skadajc si zosb spoza spektrum autyzmu. Zgodno wyniosa 100%
dla Moduu 1 i3, 91% dla Moduu 2 oraz 90% dla Moduu 4. Przy uwzgldnieniu
wgrupie osb zautyzmem pacjentw zPDD-NOS zgodno obniya si do 93% dla
Moduu 1, 87% dla Moduu 2, 81% dla Moduu 3, 84% dla Moduu 4.
Wbadaniach walidacyjnych [1] wziy udzia 233 osoby badane. Dla Moduu
1 porwnywano grupy dzieci spoza spektrum (Non-Spectrum, NS, n = 17), dzieci
zPDD-NOS (n = 17), dzieci zautyzmem (Matched Autistic, MAUT, n = 20) dobrane
pod wzgldem wieku chronologicznego iwieku umysowego zarwno werbalnego,
jak iniewerbalnego do wymienionych wyej grup oraz nisko funkcjonujce dzieci
zautyzmem (Lower Autistic, LAUT, n = 20) oniszym ni wpozostaych grupach
werbalnym wieku umysowym.
Dla Moduu 2, 3 i4 porwnywano grupy dzieci zautyzmem (AUT, n odpowiednio = 21, 21, 16), dzieci zPDD-NOS (n odpowiednio = 18, 20, 14) oraz dzieci spoza

Polska wersja narzdzia obserwacyjnego do diagnozowania autyzmu ADOS

785

spektrum (NS, nodpowiednio = 16, 18, 15) dobrane pod wzgldem wieku chronologicznego oraz niewerbalnego iwerbalnego wieku umysowego.
Dla Moduu 1 wobszarze Jzyka ikomunikacji wyniki umoliwiy istotne statystycznie rozrnienie grupy dzieci NS od dzieci zPDD-NOS, MAUT oraz LAUT oraz
grupy dzieci PDD-NOS od LAUT. Dla dzieci zgrupy LAUT iMAUT oraz MAUT
iPDD-NOS wyniki nie rniy si istotnie.
Wobszarze Wzajemnoci interakcji spoecznych Moduu 1 wyniki umoliwiy
istotne statystycznie rozrnienie grupy dzieci NS od dzieci zPDD-NOS, MAUT
oraz LAUT, atake grupy dzieci zPDD-NOS od MAUT iLAUT. Dla dzieci zgrupy
LAUT iMAUT wyniki nie rniy si istotnie statystycznie.
Wobszarze Zachowa stereotypowych isztywnych wzorcw zachowa izainteresowa Moduu 1 wyniki umoliwiy istotne statystycznie rozrnienie grupy dzieci
NS od dzieci zPDD-NOS, MAUT oraz LAUT. Nie rniy si istotnie wyniki dla
dzieci zgrup LAUT, MAUT iPDD-NOS.
Dla Moduu 2 zarwno wobszarze Jzyk ikomunikacja, jak iwobszarze Wzajemno interakcji spoecznych wyniki umoliwiy istotne statystycznie rozrnienie grupy
dzieci NS od dzieci zPDD-NOS oraz AUT oraz grupy dzieci PDD-NOS od AUT.
Wobszarze Zachowa stereotypowych isztywnych wzorcw zachowa izainteresowa Moduu 2 wyniki umoliwiy istotne statystycznie rozrnienie grupy dzieci
NS od dzieci zAUT. Nie rniy si istotnie wyniki dla dzieci zgrup AUT iPDD-NOS
oraz PDD-NOS iNS.
Zarwno dla Moduu 3, jak idla Moduu 4 wobszarze Jzyk ikomunikacja wyniki
umoliwiy istotne statystycznie rozrnienie grupy dzieci NS od dzieci zPDD-NOS
oraz od dzieci zAUT. Nie rniy si istotnie wyniki dla dzieci zgrup AUT iPDDNOS.
Wobszarze Wzajemnoci interakcji spoecznych Moduw 3 i4 wyniki umoliwiy
istotne statystycznie rozrnienie grupy dzieci NS od dzieci zPDD-NOS oraz AUT
oraz grupy dzieci PDD-NOS od AUT.
Wobszarze Zachowa stereotypowych isztywnych wzorcw zachowa izainteresowa Moduw 3 i4 wyniki umoliwiy istotne statystycznie rozrnienie grupy
dzieci NS od dzieci zAUT. Nie rniy si istotnie wyniki dla dzieci zgrup AUT
iPDD-NOS oraz PDD-NOS iNS.
Zatem ADOS wwersji oryginalnej ma dobr trafno diagnostyczn rnicow przy
porwnaniu grup dzieci wobrbie spektrum autyzmu zdziemi spoza spektrum. Nie
umoliwia natomiast jednoznacznego rozrnienia dzieci zautyzmem dziecicym od
dzieci zcaociowymi zaburzeniami rozwojowymi nie zdiagnozowanymi inaczej.
ADOS charakteryzuje si ponadto wysok czuoci, jak iwysok specyficznoci.
Przy porwnaniu grupy dzieci zautyzmem zgrup dzieci spoza spektrum uzyskano
100% czuo i100% specyficzno wprzypadku Moduw 1 i3, wprzypadku Moduu
2 uzyskano 95% czuo i94% specyficzno, adla Moduu 4 uzyskano zarwno 93%
czuo, jak i93% specyficzno.
Przy porwnaniu grupy dzieci zautyzmem igrupy dzieci zPDD-NOS zgrup dzieci spoza spektrum uzyskano 97% czuo i94% specyficzno wprzypadku Moduu

786

Izabela Chojnicka, Rafa Poski

1, 95% czuo i87% specyficzno dla Moduu 2, 90% czuo i94% specyficzno
dla Moduu 3, oraz 90% czuo i93% specyficzno wprzypadku Moduu 4.
Przy porwnaniu grupy dzieci zPDD-NOS zgrup dzieci spoza spektrum dla
Moduu 1 uzyskano 100% czuo ispecyficzno, Moduu 2 89% czuo i88%
specyficzno, Moduu 3 80% czuo i94% specyficzno, awdla Modu 4 86%
czuo i93% specyficzno.
ADOS uwzgldnia kryteria diagnostyczne dla autyzmu dziecicego klasyfikacji
ICD-10 [4] izaburzenia autystycznego klasyfikacji DSM-IV-TR [1] wobszarze interakcji spoecznych ikomunikacji. Nie uwzgldnia natomiast sztywnych wzorcw
zachowa izainteresowa oraz historii rozwoju, std charakteryzuje si wysok trafnoci teoretyczn jako narzdzie pomocnicze wprocesie diagnozowania pacjentw
zautyzmem.
Polska wersja protokou ADOS
Polska wersja ADOS zostaa dopuszczona przez wydawc do uytku na potrzeby
bada naukowych. Dopiero gdy narzdzie zostanie wpeni zwalidowane iwydane
wwersji polskojzycznej mona bdzie stosowa je rwnie wdiagnozie klinicznej.
Proces tumaczenia ADOS skada si ztych samych etapw, co proces tumaczonego rwnolegle wywiadu ADI-R. Jako pierwsze wykonane zostao tumaczenie
zjzyka angielskiego na jzyk polski przez zawodowego tumacza. Ze wzgldu na
ograniczone rodki projektu nie zdecydowano si na zlecenie tumaczenia kilku niezalenym tumaczom, co zalecane jest wprocesie adaptacji narzdzi psychologicznych
[10], poniewa ADOS skada si zok. 95 stron, arwnolegle tumaczony wywiad
ADI-R zokoo 80 stron standardowego maszynopisu. Pierwotna, dostarczona przez
tumacza wersja wymagaa bardzo wielu zmian ze wzgldu na specjalistyczny jzyk
narzdzia iniezbdn fachow wiedz dotyczc caociowych zaburze rozwojowych.
Zmiany zostay wprowadzone przez autork tej pracy, acao poddana polonicie do
korekty. Kolejny krok stanowio lepe tumaczenie wsteczne zjzyka polskiego na
jzyk angielski zlecone firmie zajmujcej si tumaczeniami. Tumaczenie wsteczne
zostao przekazane do oceny autorom oryginalnego narzdzia. Na podstawie tumaczenia wstecznego autorzy zaakceptowali wersj polsk przy jednoczesnym zgoszeniu
pewnych poprawek. Poprawki byy oceniane przy wsppracy autorw oryginalnej
wersji, profesjonalnego tumacza, ktry dokona tumaczenia wstecznego oraz autorki
tej pracy, odpowiadajcej za wersj polsk narzdzia. Cz zgoszonych uwag bya
konsekwencj niepoprawnoci tumaczenia wstecznego, wynikajcej ze specjalistycznej terminologii, co zostao potwierdzone przez tumacza. Pozostae uwagi zostay
wprowadzone po konsultacji wwymienionym zespole.
Procedura adaptacji narzdzia oparta na zastosowaniu tumaczenia wstecznego wymaga zachowania duej zgodnoci wersji adaptowanej zwersj oryginaln. Moliwymi
do wykorzystania strategiami adaptacji s transkrypcja cechujca si maksymaln
wiernoci tumaczenia lub translacja dopuszczajca zastpienie nieprzetumaczalnych zwrotw polskimi odpowiednikami [11]. Wprzypadku wersji polskiej protokou
ADOS wymagao to zastosowania nierzadko formy opisowej, jeli wjzyku polskim

Polska wersja narzdzia obserwacyjnego do diagnozowania autyzmu ADOS

787

brakowao odpowiednika terminu angielskiego (np. angielskie sowo ,,referring oznacza wprotokole wykonanie dwch krokw inicjowania wsplnej uwagi: spojrzenia na
obiekt, apotem na osob, ale nie ponownie na obiekt) bd przytoczenia przykadw
wyjaniajcych dane pojcie (np. zabawa reprezentacyjna, ang. representational play,
czyli zabawa zudawaniem, polegajca na uywaniu znanych przedmiotw wcelu
reprezentowania ich funkcji wnormalnym yciu, np. zabawa wgotowanie na miniaturowej kuchence).
Wpolskiej wersji ADOS zostaa czciowo zachowana rwnowano fasadowa
zwizana zwygldem narzdzia [11]. Forma graficzna odpowiada formie graficznej
wersjioryginalnej. Zachowano rozkad poszczeglnych pl na stronie, typ czcionki(szeryfowa), format czcionki(czcionka wytuszczona, pochya). Nie zachowano
natomiast kolorw poszczeglnych moduw wersja polska drukowana jest wwersji
czarno-biaej. Bez zmian pozostawiono form gramatyczn zda (zdania oznajmujce,
pytajce), liczb pozycji, kategorie odpowiedzi oraz ich kolejno, jak rwnie sposb
obliczania wynikw.
Jak wyjaniono wyej, zachowano stosunkowo du wierno tumaczenia, charakterystyczn dla procesu translacji. Wersja oryginalna, przeznaczona dla przeszkolonych
specjalistw, napisana jest jzykiem fachowym znietypowymi dla jzyka angielskiego
zdaniami wielokrotnie zoonymi, co zostao wwersji polskiej zachowane.
Rwnowano psychometryczna oraz wierno rekonstrukcji, bdce kolejnymi
kryteriami rwnowanoci, ktre powinny zosta zweryfikowane wprocesie adaptacji,
zostan sprawdzone dopiero wprocesie walidacjinarzdzia.
Ostatnie wyrniane przez Drwala [11] kryterium rwnowanocistanowi rwnowano funkcjonalna, ktra wprzypadku protokou ADOS oznacza przydatno
wersji polskiej wprocesie diagnozowania zaburze ze spektrum autyzmu, ktra zostanie zbadana rwnie wprocesie walidacji narzdzia.
ADOS
(Autism Diagnostic Observation Schedule Generic)

ADOS (Autism Diagnostic Observation Schedule Generic). ADOS,
ADI-R (Autism Diagnostic Interview Revised), ..
.
, ,
ICD-10 DSM-IV-TR.
,
.
ADOS ,

.
.
ADOS
,
.

788

Izabela Chojnicka, Rafa Poski

,
, ,
.
Polnische Fassung der Beobachtungsskala fr autistische Strungen ADOS
(Autism Diagnostic Observation Schedule Generic)
Zusammenfassung
Der vorliegende Artikel beschreibt die polnische Fassung des Instruments fr die Diagnose des
Autismus Beobachtungsprotokoll ADOS (Autism Diagnostic Observation Schedule Generic).
ADOS wird zusammen mit dem Interview ADI-R (Autism Diagnostic Interview Revised) als
Goldstandard in der Autismusdiagnostik bezeichnet. Das ist ein standardisiertes und teilweise
strukturalisiertes Verfahren zur Diagnostik sowohl der Kinder als auch Erwachsener mit der
Bercksichtigung der jetzt geltenden diagnostischen Kriterien ICD-10 und DSM-IV-TR. Es
besteht aus vier Untersuchungsstrategien Modulen, von denen eine gewhlt wird, abhngig von
der Sprachentwicklung und vom Alter des Untersuchten.
ADOS gilt in der originellen Fassung als diagnostisch gut validiert, die Skala unterscheidet die
Kinder mit tiefgreifenden Entwicklungsstrungen von den Kindern ohne Autismus - Spektrum. Es ist
aber nicht mglich, die Kinder mit dem frhkindlichen Autismus von den Kindern mit tiefgreifenden
Entwicklungsstrungen, die anders nicht diagnostiziert wurden, eindeutig zu unterscheiden.
Im Artikel wurden die folgenden Schritte der bersetzung des Verfahrens ADOS ins Polnische
dargestellt. Es wurden auch die gewhlte Strategie der Anpassung und Unterschiede zwischen der
Originalfassung und der polnischen Fassung besprochen.
Der Einsatzbereich des Verfahrens ist sowohl in der klinischen Diagnose als auch fr die
Bedrfnisse der wissenschaftlichen Studien sehr gro. Die Standardisierung des Verfahrens ist von
besonderer Bedeutung, auch deshalb, weil es in Polen bisher kein standardisiertes Verfahren zur
Diagnostik von Autismus gab.
La version polonaise dADOS-G) the (Autism Diagnostic Observation Schedule - Generic)
Rsum
Cet article prsente la version polonaise dADOS-G (the Autism Diagnostic Observation
Schedule Generic). ADOS avec ADI-R (Autism Diagnostic Interview Revised) sont considrs
comme gold standard pour diagnostiquer lautisme. ADOS-G est un protocole dobservation,
standardis, semi-structur, destin pour diagnostiquer les enfants et les adultes en basant sur les
critres diagnostiques dICD-10 et de DSM-TR. Il se compose de quatre modules dont le choix
dpend du niveau du dveloppement verbal de la personne examine et de son ge.
La version originale dADOS se caractrise dune grande fiabilit diagnostique, en bien discernant
les enfants avec les troubles du dveloppement des ceux qui sont hors ce spectrum. Pourtant elle
ne discerne pas dfinitivement des enfants avec lautisme enfantin des troubles non diagnostiqus
autrement.
Ce travail prsente encore les tapes successives de la traduction dASOS en polonais, la stratgie
de son adaptation ainsi que les diffrences de la version polonaise et de loriginal.
ADOS est trs utile pour le diagnostic clinique et pour les recherches scientifiques qui exigent
des mthodes standardises. En Pologne on nous a manqu doutil standardis pour diagnostiquer
lautisme.

Pimiennictwo
1. Lord C, Risi S, Lambrecht L, Cook EH, Leventhal BL, DiLavore PC, Pickles A, Rutter M.
The Autism Diagnostic Observation Schedule-Generic: astandard measure of social and com-

Polska wersja narzdzia obserwacyjnego do diagnozowania autyzmu ADOS

789

munication deficits associated with the spectrum of autism. J. Autism Dev. Disord. 2000; 30:
205223.
2. Volkmar FR, Paul R, Klin A, Cohen D. Handbook of autism and pervasive developmental disorders. New Jersey, USA: John Wiley & Sons, Inc; 2005.
3. Pisula E. Mae dziecko zautyzmem. Gdask: Gdaskie Wydawnictwo Psychologiczne; 2005.
4. International classification of diseases: Diagnostic criteria for research (10th Edition). Geneva,
Switzerland: WHO; 1992.
5. Diagnostic and statistical manual of mental disorders. Fourth edition. Text revision. Washington
DC: American Psychiatric Association; 2000.
6. Lord C, Rutter M, Goode S, Heemsbergen J, Jordan H, Mawhood J, Schopler E. Autism Diagnostic Observation Schedule: astandardized observation of communicative and social behavior.
J. Autism Dev. Disord. 1989; 19: 185212.
7. DiLavore PC, Lord C, Rutter M. The Pre-linguistic Autism Diagnostic Observation Schedule.
J. Autism Dev. Disord. 1995; 25: 355379.
8. Lord C, Rutter M, LeCouteur A. Autism Diagnostic Interview Revised: arevised version of
adiagnostic interview for caregivers of individuals with possible pervasive developmental
disorders. J. Autism Dev. Disord. 1994; 24: 659685.
9. Pisula E. Autyzm przyczyny, symptomy, terapia. Gdask: Wydawnictwo Harmonia; 2010.
10. Brzeziski J. Metodologia bada psychologicznych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN;
1999.
11. Drwal R. Adaptacja kwestionariuszy osobowoci. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN;
1995.
Adres: Izabela Chojnicka
Zakad Genetyki Medycznej WUM
02-106 Warszawa, ul. Pawiskiego 3c

Otrzymano: 4.05.2011
Zrecenzowano: 29.07.2012
Otrzymano po poprawie: 1.08.2012
Przyjto do druku: 13.08.2012
Adiustacja: A. K.