Professional Documents
Culture Documents
UMCS, Lublin
Uczestniczy w wielkich Zjazdach bdcych przegldem tego zrobiono w danej dziedziny wiedzy w
cigu jakiego okresu czasu (roku bd kilku lat).
W dobie Internetu wszystkie te czynnoci, zwyczaje i rytuay staj pod wielkim znakiem
zapytania. Co wicej, staj si one nieefektywne eby nie powiedzie s zwyk strat czasu i
pienidzy (w tym ostatnim przypadku, oczywicie podatnikw). ycie naukowe bowiem przenosi si
do sieci. Jeli w Internecie mona znale potrzebne materiay i publikacje. Jeli w wiecie
wirtualnym mona take uczestniczy w seminariach, videokonferencjach czy indywidualnych
rozmowach. Jeli w Web 2.0 mona by wiadkiem eksperymentw czy by na wykadzie on-line.
Wreszcie, jeli w cigu minuty mona cign e-booka: to po co odbywa tradycyjne wojae
gospodarki
pod konkretne zapotrzebowania ludzi czego nie potrafi czyni, yjcy czsto w
bieco. Podobnie jest i z komentarzami. Nie trzeba wic czeka latami na publikacj, jak ma to
miejsce w przypadku czasopism drukowanych. Ponadto koszty wydania kadego numeru s
minimalne (oczywicie gdy si je porwna z tradycyjnymi wydawnictwami).
2 Charakterystyk tego zjawiska znajdzie czytelnik w monografii: Benkler Y., Bogactwo sieci, wyd.
Akademickie i Profesjonalne, Warszawa, 2008
domu i nastpnie
finansowe i granty. Maj wreszcie decydujcy wpyw na regulacje prawne i ustawy regulujce nauk
i szkolnictwo wysze.
Korporacja ta yje wasnym rytmem i zazdronie strzee monopolu na produkcj wiedzy i
dostp do niej. Uczeni nie s rozliczani z realizacji zada badawczych i wykonanych grantw.
Podejmuj tematy, ktre sami uwaaj za wane i tworz wiedz, ktra jest oceniana (w postaci
przede wszystkim recenzji) przez ich kolegw po fachu. Podstawowym kryterium awansu jest
dorobek badawczy liczony liczb publikacji w renomowanych periodykach. A to, e s one
praktycznie dla zwykego zjadacza chleba niedostpne i nikt ich nie czyta poza wskim gronem
specjalistw z danej dziedziny nie ma tu wikszego znaczenia. Biznes i nauka w wielu krajach dwa
odrbne wiaty, ktre niewiele czy. Nic dziwnego, e nie nale do rzadkoci nastpujce
stwierdzenia: Feudalne korzenie kultury akademickiej atwo dostrzec w jej zachowawczej fascynacji
tytuami i kwalifikacjami. Jej zamknity ukad odniesienia, cisa hierarchia, niezdolno do
przyjmowania krytycyzmu jako czego konstruktywnego skadaj si na jej coraz mniejsz
wiarygodno. W opinii netokracji wiat akademicki jest rozpadajcym si wiatem z innej epoki 3.
Ataki na nauk, jakich jestemy wiadkami w ostatnich kilkudziesiciu latach s take
przejawem szerszej tendencji, a mianowicie krytyki dotychczasowej funkcji uniwersytetu i roli
profesury. Uniwersytety zaczynaj bowiem by postrzegane (przede wszystkim przez krgi
polityczno-biznesowe) w kategoriach czysto ekonomicznych. da si od nich dostarczania wiedzy i
technologii, ktre by byy uyteczne, przynosiy w krtkim horyzoncie czasowym okrelone zyski.
Krytykuje si natomiast tradycyjn funkcj uniwersytetu jako kodyfikatora prawdy i miejsce, w
ktrym tworzenie wiedzy staje si celem samym w sobie czsto take bez zbytniego liczenia si z
ewentualn jej przydatnoci dla zwykych ludzi. Artyci oraz uczeni, zauwaa Frank Furedi, nie
zamierzali tworzy tego, czego chcieli odbiorcy, lecz zwracali si ku celom wyszym. Jednake,
skoro wiedza oraz denie do prawdy nie mog duej roci sobie prawa do istotnoci, autorytet
intelektualistw uleg zdyskredytowaniu. Dlatego te nauki i sztuki nie ceni si ju dla nich samych,
lecz ze wzgldu na uyteczno dla spoeczestwa 4, a Uniwerystet staje si jedynie jedn z wielu
instytucji, ktrej dziaania s postrzegane w kategoriach dostarczania produktw i usug 5. Coraz
wicej w yciu uczelni znacz menederowie (tylko czciowo wywodzcy si z kadry profesorskiej),
ktrzy okrelaj bd nawet narzucaj cele i zadania uniwersytetw, kontroluj jako ksztacenia i
decyduj o dystrybucji rodkw na badania.
Informacjonalizm zmienia praktycznie wszystko jeli chodzi o tworzenie wiedzy. Jest ona
bowiem podstaw jego funkcjonowania. Nieprzypadkowo mwi si, e wspczesne informacyjne
spoeczestwa s spoeczestwami opartymi na wiedzy, a jej produkcja jest gwnym ich zajciem.
Od razu jednak trzeba zaznaczy, e nie chodzi tu o produkcj wiedzy prawdziwej etc. tylko
uytecznej poczwszy od technologii, a skoczywszy na zabawie. Wiedz zatem produkuje si
dzisiaj praktycznie we wszystkich ludzkich praktykach, a nie w wyselekcjonowanych na czele z
praktyk naukow jak to byo do tej pory. Ponadto, wspczesna, by tak rzec, infrastruktura
3 Bard A., Soderquist J., Netokracja, Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, Warszawa, s. 123124
4 Furedi F., Gdzie si podziali wszyscy intelektualici? PIW, Warszawa, 2008, s. 18-19
5 Melosik Z.,: Kontrowersje wok komercjalizacji wspczesnego uniwersytetu, w: Colloquia
Communia, nr 2., 2003, s. 140
preferuje nowe jzyki prezentacji, komunikacji i dystrybucji wiedzy czyli medialne i multimedialne.
Te cechy praktyki
Ponadto postnaukowe formy produkcji wiedzy s o wiele tasze. Odpadaj bowiem np. koszty
budowy i utrzymywania budynkw, rozbudowanej administracji, dojazdw, druku czy organizacji
konferencji (te ostatnie mog si odbywa przecie w Internecie dajmy na to w Second Life i to w
czasie rzeczywistym). Praktyka postnaukowa jest take efektywniejsza. Oparta jest bowiem o
zbiorow wspprac internautw. Nie trzeba dodawa, jak moe to zdynamizowa produkcj
wiedzy i przyspieszy rozwizanie wielu problemw czy amigwek nurtujcych ludzko. Tacy
bowiem postnaukowcy zajmuj si przede wszystkim realnymi problemami nurtujcymi i wanymi
dla caego spoeczestwa lub/i jego poszczeglnych grup, a nie zajmuj si zdobywaniem stopni czy
tzw. karier mierzon liczb czsto nikomu nie potrzebnych publikacji
( tzw. pukownikw)
napisano wiele. Natomiast stosunkowo rzadko podkrela si fakt, e na globalnym rynku nie ma
praktycznie miejsca dla przecitniakw. Wygrywaj i zyskuj najlepsi. W dobie Internetu studenci
czy np. biznesmeni bd korzysta (jak to zreszt ju ma miejsce) z wykadw bd rezultatw
bada opracowanych przez najtsze umysy ludzkoci. I bd one, rzecz jasna, dostpne dla
kadego (bez przysowiowego ruszania si z domu). Znakomitym przykadem tej tendencji moe
by udostpnienie wszystkich kursw przez MIT (jedn z najlepszych uczelni wiata) w Internecie i
to za darmo! Jeszcze bardziej spektakularnym wyrazem globalizacji w nauce i edukacji moe by
budowa przez rzesze wolunatariuszy nowych programw, ktre rwnie maj by darmowe, a ktre
s przygotowane przez najlepszych specjalistw z danej dziedziny. I tutaj na czoo wysuwa si
inicjatywa Profesora Khana z Harvardu, ktry rozpocz budow serii kursw z matematyki, ktre
nastpnie s rozbudowywane przez innych matematykw z caego wiata. Khan Academy staa si
wizytwk i forpoczt nowego modelu edukacji edukacji sieciowej, ktra jest uprawiana w sieci i
dostpna dla wszystkich w skali globalnej.
Niezalenie od tego tworz si poza uczelniami zupenie nowe modele nauki czy uprawiania
dziaalnoci wiedzotwrczej. I one najczciej te s usytuowane w sieci. Mona tu wskaza na tzw.
Media Laby czy Hackerspace.
Kolejny powd niedostosowania nauki do wymogw informacjonalistycznego spoeczestwa tkwi w
rozwizaniach ustawowych.
.
Tak wic oto w dalszym cigu funkcjonuje wiat, fikcyjnych czsto bada, uprawianych i
ocenianych wedle wewntrznych kryteriw Akademii. Nie dziwi potem szokujce dane: wedug
ktrych mniej ni 5 proc. innowacyjnych przedsibiorstw oceniao informacje uzyskane od
pastwowych instytutw oraz uczelni jako bardzo wane rdo informacji 7.
Reasumujc, obecny system organizacyjny i prawny charakteryzujcy nauk w wikszoci krajw
Unii Europejskiej (uczelnie i instytuty) jest absolutnie nie dostosowany do wymogw i oczekiwa
spoeczestwa informacyjnego.
wirtualne wiaty nie spowoduje radyklanej poprawy bez zmian ustawowych. Niezalenie od tego
potrzebne s inicjatywy oddolne samych naukowcw, przemiana mentalna, otwarcie si!
Science 2.0
The article deals with the problem of Science 2.0. Science 2.0 is a new model of practice for
research, communication and presentation of research results. It functions on the Internet. This is
made possible by new information technologies. There are two meanings of this concept: narrower
and wider. The author presents the advantages of this new type of activity and consider the
limitations and barriers to the spread of the Doctrine of 2.0 among scientists. Illustrates his thesis
with examples from his own research practice.
Keywords: Science 2.0, Internet, Web 2.0, new technologies, virtual worlds, education 2.0
7 Pawowski K.: Spoeczestwo wiedzy, szansa dla Polski, Znak, Krakw, 2004, s. 29