VIII Olimpiada Matematyczna Gimnazjalistw

Zawody stopnia pierwszego cz korespondencyjna

(1 wrzenia 2012 r. 29 padziernika 2012 r.)
www.omg.edu.pl

Szkice rozwiza zada konkursowych

1. Wyka, e dla kadej dodatniej liczby cakowitej n, liczby
n, n5 , n9 , n13 , n17 , . . .
maj jednakowe cyfry jednoci.
Szkic rozwizania
Zaczniemy od wykazania, e dla kadej dodatniej liczby cakowitej n, liczby n oraz n5
maj jednakowe cyfry jednoci.
Zauwamy, e jeli cyfr jednoci liczby A jest cyfra a, a liczby B cyfra b, to cyfr
jednoci liczby AB jest cyfra jednoci liczby ab. Opierajc si na tym spostrzeeniu moemy,
znajc cyfr jednoci liczby n, wyznaczy kolejno cyfry jednoci liczb n2 , n4 i n5 . Wyniki
przedstawia nastpujca tabela.
cyfra
cyfra
cyfra
cyfra

jednoci
jednoci
jednoci
jednoci

liczby
liczby
liczby
liczby

n
n2
n4
n5

0
0
0
0

1
1
1
1

2
4
6
2

3
9
1
3

4
6
6
4

5
5
5
5

6
6
6
6

7
9
1
7

8
4
6
8

9
1
1
9

Widzimy zatem, e w kadym z dziesiciu przypadkw, cyfry jednoci liczb n oraz n5 s

rwne. Innymi sowy, liczba n5 n jest podzielna przez 10.
Std wynika, e 10|n4 (n5 n), czyli 10|n9 n5 . A zatem 10|n4 (n9 n5 ), czyli 10|n13 n9 .
Kontynuujc to rozumowanie dochodzimy do wniosku, e liczby
n, n5 , n9 , n13 , n17 , . . .
maj jednakowe cyfry jednoci.
Uwaga
Rozwizanie opiera si na spostrzeeniu, e liczba n5 n jest podzielna przez 10. Inny
dowd tej podzielnoci mona znale w artykule O n kolejnych liczbach, Kwadrat nr 5
(czerwiec 2012), zadanie 3.
2. Dany jest czworokt wypuky ABCD, w ktrym AD+BC = CD. Dwusieczne ktw
BCD i CDA przecinaj si w punkcie S. Udowodnij, e AS = BS.
Szkic rozwizania
Niech E bdzie takim punktem na odcinku CD, e DE = AD. Wwczas CE = BC.
Trjkty ADS i EDS s przystajce (cecha bok-kt-bok), a zatem AS = ES. Analogicznie
z przystawania trjktw BCS i ECS wynika, e BS = ES. czc dwie ostatnie rwnoci,
uzyskujemy tez.
3. Liczba naturalna n jest co najmniej trzycyfrowa. Jeeli pomidzy cyfr setek a cyfr dziesitek tej liczby wpiszemy znak mnoenia, to po wykonaniu mnoenia otrzymamy
poow liczby n. Wyznacz wszystkie liczby n o tej wasnoci.

Szkic rozwizania
Liczb n moemy zapisa w postaci n = 100a+b, gdzie a jest dodatni liczb cakowit,
natomiast b liczb co najwyej dwucyfrow. Wwczas warunek opisany w treci zadania
przybiera posta rwnoci
1
(1)
a b = (100a + b) .
2
Przeksztacajc rwnowanie t zaleno, uzyskujemy kolejno
2ab = 100a + b
2ab 100a b + 50 = 50
(2a 1)(b 50) = 50 .
Std wynika, e liczba 2a 1 jest dodatnim i nieparzystym dzielnikiem liczby 50, a zatem
jest ona rwna 1, 5 lub 25. Moliwe s wic trzy przypadki.
(1) Jeli 2a1=1, to b50=50. Wtedy jednak b=100, co stoi w sprzecznoci z zaoeniem,
e liczba b jest co najwyej dwucyfrowa.
(2) Jeli 2a 1 = 5, to b 50 = 10, czyli a = 3 oraz b = 60.
(3) Jeli 2a 1 = 25, to b 50 = 2, czyli a = 13 oraz b = 52.
Istniej zatem dwie liczby n = 360 oraz n = 1352, ktre speniaj warunki zadania.
Uwaga
Metodzie rozwizywania rwna typu (1) zosta powicony artyku Sztuczka z iloczynem, Kwadrat nr 5 (czerwiec 2012).
4. W balu wzio udzia 102 krlewiczw i 103 krlewny. Po balu okazao si, e kady
krlewicz zataczy z tak sam liczb krlewien. Udowodnij, e pewne dwie krlewny
zataczyy z tak sam liczb krlewiczw.
Szkic rozwizania
Oznaczmy przez ai liczb krlewiczw, z ktrymi zataczya i-ta krlewna. Liczby ai s
cakowite i nale do przedziau h0, 102i. Przypumy, e kada krlewna zataczya z inn
liczb krlewiczw. Cig a1 , a2 , ..., a103 zawiera wwczas 103 rne liczby, czyli wystpuje
w nim dokadnie jeden raz kada liczba cakowita z przedziau h0, 102i. Wobec tego
102 103
= 5253 ,
a1 + a2 + ... + a103 = 0 + 1 + ... + 102 =
2
a zatem na balu taczyy 5253 rne pary.
Z drugiej strony, kady krlewicz zataczy z tak sam liczb krlewien. Oznaczmy
t liczb przez k. Std wynika, e na balu taczyo 102 k rnych par, czyli 5253 = 102 k.
Otrzymalimy sprzeczno, gdy liczba 5253 nie jest podzielna przez 102.
Uwaga
Metoda rozwizania polega na obliczeniu na dwa sposoby, ile rnych par taczyo.
Uzyskanie dwch rnych wynikw pozwala stwierdzi, e sytuacja, w ktrej kada krlewna zataczya z inn liczb krlewiczw, nie moe mie miejsca. Inne przykady zastosowania tej metody mona znale w artykule Oblicz dwoma sposobami, Kwadrat nr 6
(wrzesie 2012).
5. Odcinki AD i BE s wysokociami trjkta ostroktnego ABC. Po zewntrznej
stronie trjkta ABC zbudowano kwadrat ABKL oraz prostokty BDM N i AEP Q, przy
czym BN = BC oraz AQ = AC. Udowodnij, e suma pl prostoktw BDM N i AEP Q jest
rwna polu kwadratu ABKL.

Szkic rozwizania
Oznaczmy przez R i S punkty przecicia wysokoci trjkta ABC poprowadzonej
z wierzchoka C odpowiednio z prostymi AB i KL. Trjkty prostoktne AEB i ARC
maj wsplny kt przy wierzchoku A, a zatem s podobne. Wobec tego
AE AB
=
, wic AE AC = AR AB .
AR AC
Podstawiajc do ostatniej rwnoci AC = AQ oraz AB = AL, otrzymujemy
AE AQ = AR AL ,

czyli [AEP Q] = [ARSL] ,

gdzie [F] oznacza pole figury F.

Analogicznie dowodzimy, e [BDM N ]=[BRSK]. Dodajc stronami dwie ostatnie rwnoci, uzyskujemy tez.
6. W ostrosup SABCD, ktrego podstaw jest czworokt wypuky ABCD, mona
) ASB + <
) CSD = <
) BSC + <
) DSA .
wpisa sfer. Udowodnij, e <
Szkic rozwizania
Oznaczmy przez P , Q, R, T punkty stycznoci sfery odpowiednio ze cianami ABS,
BCS, CDS i ADS. Odcinki SP i SQ, o wsplnym kocu S, s styczne do danej sfery
w punktach P i Q, a zatem SP = SQ. Analogicznie BP = BQ. Wobec tego trjkty BSP
) BSP = <
) BSQ.
i BSQ s przystajce (cecha bokbokbok), skd wynika, e <
<
)
<
)
<
)
<
)
) ASP = <
) AST .
Analogicznie dowodzimy, e CSR = CSQ, DSR = DST oraz <
Dodajc otrzymane rwnoci ktw stronami, otrzymujemy tez.
7. Wyznacz wszystkie dodatnie liczby cakowite n, dla ktrych liczba n3 7n jest
kwadratem liczby cakowitej.
Szkic rozwizania
Rozwaymy dwa przypadki.
(1) Liczba n nie jest podzielna przez 7. Wtedy liczby n i n2 7 s wzgldnie pierwsze.
Istotnie: niech d bdzie wsplnym dzielnikiem liczb n i n2 7. Skoro d | n, to d | n2 , a zatem
d jest dzielnikiem liczby n2 (n2 7) = 7. Z zaoenia wiemy, e d 6= 7, wic d = 1.
Poniewa liczba n3 7n = n(n2 7) jest kwadratem liczby cakowitej, a liczby n i n2 7
s wzgldnie pierwsze, wic n = a2 i n2 7 = b2 , gdzie a i b s pewnymi nieujemnymi liczbami
cakowitymi. A zatem a4 7 = b2 , czyli (a2 b)(a2 + b) = 7. Std wyznaczamy a2 = 4, b = 3
oraz bezporednio sprawdzamy, e liczba n = a2 = 4 spenia warunki zadania.
(2) Liczba n jest podzielna przez 7. Niech n = 7m, gdzie m jest dodatni liczb cakowit. Wwczas n3 7n = 49m(7m2 1), skd wynika, e liczba m(7m2 1) jest kwadratem
liczby cakowitej.
Podobnie jak wyej dowodzimy, e liczby m i 7m2 1 s wzgldnie pierwsze, wic
m = c2 i 7m2 1 = d2 , gdzie c i d s pewnymi nieujemnymi liczbami cakowitymi. A zatem
7c4 1 = d2 , czyli 7c4 = d2 +1. Analizujc reszty z dzielenia liczby d przez 7, dochodzimy do
wniosku, e liczba d2 + 1 nie moe by podzielna przez 7. Ten przypadek prowadzi zatem
do sprzecznoci.
Ostatecznie jedyn liczb speniajca warunki zadania jest n = 4.
Uwaga
Powysze rozwizanie opiera si na spostrzeeniu, e jeli dodatnie liczby cakowite
a i b s wzgldnie pierwsze, a ich iloczyn jest kwadratem liczby cakowitej, to wwczas
kada z liczb a i b jest kwadratem liczby cakowitej. Uzasadnienie tej wasnoci znajduje si
w rozwizaniach zada czci testowej tegorocznej edycji OMG (zadanie 7).