Cz 1

14. RAMY PRZESTRZENNE STATYCZNIE NIEWYZNACZALNE

14.

14. RAMY PRZESTRZENNE STATYCZNIE NIEWYZNACZALNE

14.1. Wstp
Ukad przestrzenny to konstrukcja, ktrej elementy uoone s w trzech wymiarach (x, y, z). Ukadem
przestrzennym jest take konstrukcja paska wpisana w paszczyzn, na ktr dziaaj siy prostopade do tej
paszczyzny (kierunek ich dziaania pokrywa si z trzecim wymiarem).

Ramy przestrzenne statycznie niewyznaczalne rozwizujemy analogicznie jak ukady paskie.

W celu obliczenia przemieszcze naley okreli siy, jakie wystpuj w przekrojach ustroju prtowego.
W ukadach przestrzennych rozrniamy siy dziaajce wzdu trzech osi, momenty zginajce w dwch
paszczyznach i moment skrcajcy. Moment dziaajcy wok osi zaznaczamy jako wektor z podwjnym
grotem wzdu tej osi (przyjmujemy oznaczenia jak dla ukadw prawoskrtnych).
z

M
Tz

Mz

Mx

y=Ms

Tx

Ny

Przemieszczenia bd obliczane ze wzoru:

ik =

{
s

M xi M xk
M M
N N
ds zi zk ds yi yk ds
EJ 1
EJ 3
EA
s
s
s

T T
T T
M iM
xi xk ds zi zk ds
GA
GA
GJ s
s
s
s

s
k

ds

Dobra D., Jambroek S., Komosa M., Mikoajczak E., Przybylska P., Sysak A., Wdowska A.

(14.1)

AlmaMater

Cz 1

14. RAMY PRZESTRZENNE STATYCZNIE NIEWYZNACZALNE

gdzie:

GJs

- parametr charakteryzujcy sztywno na skrcanie.

14.2. Sztywno na skrcenie

W zalenoci od ksztatu przekroju prta i rodzaju materiau z jakiego zosta on wykonany, okrela si
sztywno na skrcanie (GJs). Parametry fizyczne okrelamy ze wzoru:
G=

E
2 1

(14.2)

gdzie:

- modu Kirchhoffa,

- modu Younga,

- wspczynnik Poissona.

Parametry geometryczne zale od ksztatu przekroju:

dla prostokta:
(14.3)

J S =khb3

gdzie:

- wspczynnik zaleny od stosunku wysokoci do szerokoci prostokta.

dla koa:
J S =J 0 =2 J x

(14.4)

dla ksztatownikw cienkociennych otwartych:

1
J S = hibi3
3 i

(14.5)

gdzie:

h, b

- wymiary pek i rodnikw traktowanych jako prostokty (b jest mniejszym wymiarem boku),

- wspczynnik poprawkowy zaleny od ksztatu przekroju.

ktownik

dwuteownik

ceownik

teownik

1,2

1,12

1,15

dla przekroju cienkociennego zamknitego:

J S=

4 2
s

Dobra D., Jambroek S., Komosa M., Mikoajczak E., Przybylska P., Sysak A., Wdowska A.

(14.6)

AlmaMater

Cz 1

14. RAMY PRZESTRZENNE STATYCZNIE NIEWYZNACZALNE

gdzie:

- pole powierzchni zawarte w obrbie linii rodkowej,

- obwd linii rodkowej,

- grubo (staa lub rednia).

Sposb rozwizywania ram przestrzennych statycznie niewyznaczalnych omwimy na przykadzie liczbowym.

Zadanie 1
Dla ramy przestrzennej (rys. 14.1) wyznaczy wykresy si wewntrznych wywoanych zadanym
obcieniem. Przyj, e rama skada si z prtw stalowych o przekroju koowym (G=0,375E, Js=2J).
z

10 kN

y
x

4,0
5,0

[m]

5 kN/m
3,0

Rys. 14.1. Zadany ukad przestrzenny

Ukad jest statycznie niewyznaczalny dlatego okrelamy stopie statycznej niewyznaczalnoci i dobieramy
ukad podstawowy. Aby w przestrzeni ukad utraci swobod ruchu niezbdnych jest sze wizw.
Rozpatrywana rama ma osiem wizw wobec tego:
SSN = 8 6 = 2

W celu rozwizania zadania metod si przyjmujemy ukad podstawowy (geometrycznie niezmienny w

przestrzeni).

Dobra D., Jambroek S., Komosa M., Mikoajczak E., Przybylska P., Sysak A., Wdowska A.

AlmaMater

Cz 1

14. RAMY PRZESTRZENNE STATYCZNIE NIEWYZNACZALNE

z

10 kN

X2

4,0

X1

[m]

5 kN/m

5,0

3,0

Rys. 14.2. Ukad podstawowy z niewiadomymi siami X1 i X2

ktry musi spenia warunki kinematycznej zgodnoci z ukadem wyjciowym. Oznacza to, e przemieszczenie
punktu A po kierunku osi y oraz przemieszczenie punktu B po kierunku osi z musz by rwne zero.
Ay=0
zB=0

Na powysze przemieszczenia wpyw maj nadliczbowe siy Xi oraz obcienie zewntrzne. Rwnania
kanoniczne przyjm zatem posta:
Ay=11 X 1 12 X 2 1 P=0
Bz =21 X 1 22 X 2 2 P=0

(14.7)

Przemieszczenia w ramie przestrzennej obliczymy pomijajc wpyw si normalnych i tncych:

1ik =
s

M yi M yk
M M
M M
ds zi zk ds i k ds
EJ y
EJ z
GJ s
s
s

(14.8)

gdzie:
M iy , M ky , M iz , M kz - momenty zginajce dziaajce odpowiednio wzgldem osi y i z,
M is , M ks
- momenty skrcajce wzgldem osi prta,

Js

- moment bezwadnoci na skrcanie.

Poniewa przekrj prta jest koowy, to Jy = Jz =J , a moment na skrcanie jest rwny biegunowemu
momentowi bezwadnoci Js = J0 = Jz + Jy = 2J. Podstawiajc dane G i Js otrzymamy:
1ik =
s

M iy M ky
M iz M kz
M is M ks
ds
ds
ds
EJ
EJ
s
s 0,75 EJ

(14.9)

Kolejnym etapem jest wyznaczenie wartoci momentw zginajcych i skrcajcych od si jednostkowych,

przyoonych kolejno w miejsca niewiadomych X1 i X2, oraz od obcienia zewntrznego.

Dobra D., Jambroek S., Komosa M., Mikoajczak E., Przybylska P., Sysak A., Wdowska A.

AlmaMater

Cz 1

14. RAMY PRZESTRZENNE STATYCZNIE NIEWYZNACZALNE

Stan od obcienia X1 = 1
z

y
x

4,0

X1=1

[m]

5,0

3,0

Rys. 14.3. Ukad podstawowy obciony si X1 =1

z

y
x

x
3

-4
-

4
4,0 -3 -

4,0
5,0
[m]

5,0

M1 [m]
3,0

[m]

Ms1 [m]
3,0

Rys. 14.4. Wykres momentw zginajcych i skrcajcych od obcienia X1 = 1

Stan od obcienia X2 = 1
z

X2=1

y
x

4,0
5,0
[m]

3,0

Rys. 14.5. Ukad podstawowy obciony si X2 =1

Dobra D., Jambroek S., Komosa M., Mikoajczak E., Przybylska P., Sysak A., Wdowska A.

AlmaMater

Cz 1

14. RAMY PRZESTRZENNE STATYCZNIE NIEWYZNACZALNE

3
+

5
4,0

4,0

[m]

5,0

5,0

M2 [m]

Ms2 [m]

[m]
3,0
3,0
Rys. 14.6. Wykres momentw zginajcych i skrcajcych od obcienia X2 = 1

Stan od obcienia P
z

10 kN

y
x

4,0
5,0

[m]

5 kN/m
3,0

Rys. 14.7. Ukad podstawowy obciony siami zewntrznymi

z

y
50

x
10 30

60
30

4,0

y
x
-10
-

40
4,0 60

5,0

5,0
M

s0
P

M0P [kNm]
[m]
90

3,0

[m]

[kNm]

3,0

Rys. 14.8. Wykres momentw zginajcych i skrcajcych od obcienia zewntrznego

Dobra D., Jambroek S., Komosa M., Mikoajczak E., Przybylska P., Sysak A., Wdowska A.

AlmaMater

Cz 1

14. RAMY PRZESTRZENNE STATYCZNIE NIEWYZNACZALNE

Obliczamy potrzebne w rwnaniach kanonicznych przemieszczenia korzystajc z metody Wereszczagina

Mohra, pamitajc o mnoeniu wykresw w odpowiednich paszczyznach (mnoy mona momenty dziaajce
w tych samych paszczyznach):

1
2
1
2
1
4 4 4 3 3 3
[4 3 434 3 ]=163, 6
2
3
2
3
0,75
1
2
1
2
1
EJ 22 =2 3 3 3 4 5 5 5 5 5
[ 5 3 5 3 5 3 ]=319, 6
2
3
2
3
0,75
1
1
EJ 12 = 4 4 5
43 5 =120,0
2
0,75
1
2
2 5 4 2
1
1
2
1
2
1
EJ 1 P= 40 4 4
4 4 60 3 3 4 4 10 90
2
3
3
8
2
2
3
2
3
3
1

[4 3 103 4 60 ]=846, 6
0,75
1
2
1
1
1
1
EJ 2 P= 50 5 5 30 3 3 10 904 5
103 5 =1571, 6
2
3
2
3
2
0,75
EJ 11 =2

Ukad rwna kanonicznych przyjmuje posta:

163, 6
846,6
120,0
X 1
X 2
=0
EJ
EJ
EJ
319,6
1571, 6
120,0
X 1
X 2
=0
EJ
EJ
EJ

Z rozwizania powyszego ukadu otrzymano wartoci si nadliczbowych:

X 1 =12,111 [ kN ]
X 2 =9,463 [ kN ]

Wartoci momentw zginajcych i skrcajcych w ukadzie niewyznaczalnym otrzymamy korzystajc z

zasady superpozycji:
M n =M 0P M 1 X 1 M 2 X 2

(14.10)

M sn=M s0P M 1s X 1 M 2s X 2
z

y
28,389

x
30
11,129

[m]
42,685

28,389
8,444
2,685
14,399

23,667
4,0 30

28,389

2,42
3,0

23,667

-11,129
-

4,0

5,0
M(n) [kNm]

5,0
Ms(n) [kNm]
[m]

3,0

Rys. 14.9. Wykres momentw zginajcych i skrcajcych w ukadzie statycznie niewyznaczalnym

Dobra D., Jambroek S., Komosa M., Mikoajczak E., Przybylska P., Sysak A., Wdowska A.

AlmaMater

Cz 1

14. RAMY PRZESTRZENNE STATYCZNIE NIEWYZNACZALNE

Nastpnie przeprowadzamy kontrole otrzymanych wynikw.

Sprawdzenie rwnowagi momentw w wzach

z

y
30
11,129

28,389

x
11,129

11,129

2,685

23,667

30

28,389

23,667

M x=0
M y=0
M z =0

8,444

Kontrola kinematyczna

W celu wykonania kontroli kinematycznej korzystamy z twierdzenia redukcyjnego. Do sprawdzenia

przyjto wyjciowy ukad podstawowy oraz wykresy momentw powstae od obcienia siami X1 = 1 oraz
X2 = 1 (tym razem przyoone siy jedynkowe s traktowane jako siy wirtualne).
Korzystajc ze wzorw:
M 1y M y n
M 1z M z n
M 1s M sn

EJ
EJ
0,75 EJ
y
y n
z
z n
s
M
M
M
M
M
M s n
1 zB= 2
2
2
EJ
EJ
0,75 EJ
1 Ay=

(14.11)

otrzymano wartoci przemieszcze:

2

1
2
2 5 4
1
1
2
EJ Ay= 8,444 4 4
4 4 3 23,667 3
2
3
3
8
2
2
3
1
2
1
1
4 4 11,129 42,685
4 3 11,129 3 4 23,667 =
2
3
3
0,75
=200,548 200,608 =0,060
0,060
Ay=
0
EJ

1
2
1
2
1
2
1
EJ zB= 28,389 3 3 2,685 5 5 3 3 28,389 30
2
3
2
3
2
3
3
1
1
11,129 42,685 4 5
3 5 28,389 3 5 11,129 =
2
0,75
=345,181345,200=0,019
0,019
Bz=
0
EJ

ktre s bliskie zeru, co wiadczy o poprawnoci rozwiza.

Ostatnim etapem rozwizania zadania jest wyznaczenie si tncych i normalnych.
Poniewa przy obliczeniu przemieszcze pominito wpyw si normalnych i tncych i nie stworzylimy
wykresw tych si w stanach jednostkowych, to teraz nie moemy skorzysta z zasady superpozycji. Wykresy
te w ukadzie niewyznaczalnym musimy wykona rozwizujc ram obcion siami nadliczbowymi i
zewntrznymi.

Dobra D., Jambroek S., Komosa M., Mikoajczak E., Przybylska P., Sysak A., Wdowska A.

AlmaMater

Cz 1

14. RAMY PRZESTRZENNE STATYCZNIE NIEWYZNACZALNE

z

10 kN

y
x
9,463 kN

4,0
5,0
12,111 kN
[m]

5 kN/m
3,0

Rys. 14.10. Ukad podstawowy obciony znanymi siami X1 i X2 i obcieniem zewntrznym

Wykresy si normalnych i tncych w ukadzie statycznie niewyznaczalnym przedstawiono na rys. 14.11.

-9,463

4,0

-0,537
-7,889
-0,537
+
7,889
4,0

5,0

-0,537

7,889

N(n) [kN]
[m]

5,0

2,42

[m]

3,0

T(n) [kN]

12,111
3,0

Rys. 14.11. Wykres si normalnych i tncych w ukadzie statycznie niewyznaczalnym

Ostatnim etapem jest kontrola wykresw si normalnych i tncych.

Sprawdzenie rwnowagi si normalnych i tncych w wzach

7,889
0,537

0,537

10,0

0,537
9,463

7,889

7,889

7,889

0,537

X =0
Y =0
Z =0

0,537

Dobra D., Jambroek S., Komosa M., Mikoajczak E., Przybylska P., Sysak A., Wdowska A.

AlmaMater