RZECZNIK PRAW OBYWATELSKICH

Warszawa, 2 czerwca 2016 r.

Adam Bodnar

II.519.1253.2015.NB

Pan
Zbigniew Ziobro
Minister Sprawiedliwoci
Prokurator Generalny
Al. Ujazdowskie 11
00-950 Warszawa

Wpywaj do mnie wnioski osb wskazujcych na naruszenia przysugujcych im praw

i wolnoci w zwizku z zabezpieczeniem przez organy cigania urzdze zawierajcych
dane informatyczne na potrzeby postpowania karnego. Dotyczy to zwaszcza postpowa
prowadzonych w sprawach o przestpstwa z art. 116 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r.
o prawie autorskim i prawach pokrewnych (j.t. Dz.U.2006.90.631 z pniejszymi
zmianami), polegajce na nieuprawnionym udostpnianiu za porednictwem internetu
cudzych utworw np. w postaci filmw.
Wnioskodawcy podnosz, e w zwizku z postpowaniami przygotowawczymi
dotyczcymi przestpstw w cyberprzestrzeni, w trakcie przeprowadzanych czynnoci
procesowych w postaci przeszukania i ewentualnego zatrzymania rzeczy, zabezpieczany
jest cay sprzt komputerowy wraz z zawartymi w nim nonikami danych. W swoich
wnioskach wskazuj na szereg niedogodnoci, ktrych dowiadczaj jako waciciele
zatrzymanych rzeczy. Przede wszystkim zauwaaj, e zatrzymanie sprztu komputerowego
znajdujcego si w domu (np. laptopa, komputera, telefonu komrkowego) powoduje, e
m.in. nie mog wykonywa pracy, nie maj dostpu do kont bankowych, nie mog
utrzymywa kontaktu z innymi osobami. Ponadto, pozbawieni s dostpu do swoich
prywatnych dokumentw, zdj, plikw stanowicych czsto dane wraliwe. Sprzt ten
niejednokrotnie suy take dzieciom do nauki. Jako szczeglnie uciliwe wskazywane jest
to, e w wyniku zatrzymania omawianych urzdze niedogodnoci takie trwaj kilka
miesicy a nawet duej.

Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich

al. Solidarnoci 77
00-090 Warszawa

Tel. centr. (+48 22) 55 17 700

Infolinia obywatelska 800 676 676
biurorzecznika@brpo.gov.pl
www.rpo.gov.pl

W wielu przypadkach zatrzymanie urzdze zawierajcych dane informatyczne nie wie

si z nadaniem wacicielowi lub uytkownikowi takiego urzdzenia statusu strony w
postpowaniu. Moe on wprawdzie zoy zaalenie w trybie art. 236 Kpk, nie ma jednak
poza tym moliwoci aktywnego udziau w procesie.
W tym miejscu naley wskaza, e wzgldu na konstytucyjnie zagwarantowan
nienaruszalno mieszkania (art. 50 Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej) i nietykalno
osobist (art. 41 ust 1 Konstytucji) - przeszukanie lub zatrzymanie rzeczy powinno by
dokonane zgodnie z celem tej czynnoci, z zachowaniem umiaru i poszanowania godnoci
osb, ktrych ta czynno dotyczy, oraz bez wyrzdzania niepotrzebnych szkd i
dolegliwoci (art. 227 k.p.k.).
Majc na uwadze zarzuty podnoszone przez obywateli w skargach, podkreli naley, i
w kwestii zabezpieczenia dowodw elektronicznych ustawodawca dopuszcza danie
wydania danych przechowywanych na urzdzeniu, w systemie lub na noniku od
dysponenta lub uytkownika tego urzdzenia, nonika lub systemu (art. 236a w zw. z art.
217 k.p.k.). Moliwe jest rwnie przeszukanie, przy uyciu odpowiedniego
oprogramowania, urzdzenia lub systemu informatycznego w poszukiwaniu danych
mogcych stanowi dowd w sprawie (art. 236a w zw. z art. 219 k.p.k.). W przypadku, gdy
nonik informacji nie jest niezbdny dla postpowania, zgodnie z art. 230 2 k.p.k.,
realizujc dyrektywy z art. 227 Kpk nie naley go zatrzymywa, lecz zwrci osobie
uprawnionej zaraz po uzyskaniu danych informatycznych (wykonaniu kopii).
W mojej ocenie zatem przy aktualnym stanie prawnym oraz moliwociach
technicznych, zatrzymywanie caego urzdzenia zawierajcego dane informatyczne do
celw postpowania karnego w wikszoci przypadkw jest zbdne, gdy sam nonik nie
jest przydatny ani do ustalenia istoty przestpstwa ani do wykrycia jego sprawcy, ani te do
udowodnienia mu przestpstwa. Warto dowodow ma przecie zapis w komputerze, a nie
sam sprzt.
W zwizku z powyszym, w przypadku dokonywania czynnoci procesowych w sprawie
popenienia przestpstwa w cyberprzestrzeni zasadnym wydaje si wskazanie ju w
postanowieniu o daniu wydania rzeczy jako przedmiotu dania - danych
informatycznych znajdujcych si na konkretnym sprzcie komputerowym, nastpnie ich
skopiowanie i wykorzystanie jako ewentualnego dowodu popenienia przestpstwa.
Podkreli naley, e takie postpowanie stanowioby zdecydowanie mniejsz dolegliwo
dla osoby dotknitej przeszukaniem.
Nie tracc z pola widzenia, e coraz wicej zdarze w cyberprzestrzeni wymaga
interwencji organw cigania, co wie si z koniecznoci dokonywania ogldzin,
zabezpiecze sprztu komputerowego, urzdze elektronicznych czy przeszuka systemw
informatycznych naley mie na uwadze rwnie czas, na jaki zostaje zabezpieczony

-2-

dowd popenienia ewentualnego przestpstwa. Ot, ze skarg obywateli wynika, e w

niektrych postpowaniach dotyczcych art. 116 powoanej ustawy o prawie autorskim i
prawach pokrewnych zatrzymana jednostka komputera, przez okres kilku miesicy nie jest
poddawana jakimkolwiek czynnociom procesowym majcym na celu uzyskanie dowodu,
nie jest zasigana opinia biegego z zakresu informatyki a waciciel sprztu musi czeka a
do prawomocnego zakoczenia postpowania karnego na jego ewentualny zwrot. Tym
samym waciciele lub uytkownicy zatrzymanego sprztu komputerowego nie mog przez
ten okres z niego korzysta, nie posiadaj statusu strony w przedmiotowym postpowaniu
przygotowawczym, dowiadczaj licznych dolegliwoci wymienionych na wstpie
niniejszego pisma, a ostatecznie postpowanie jest umarzane ze wzgldu na niewykrycie
sprawcy czynu zabronionego.
Majc powysze na uwadze, zwracam si do Pana Ministra z uprzejm prob o
rozwaenie ustosunkowania si do problematyki poruszonej w niniejszym wystpieniu oraz
poinformowanie mnie o stanowisku zajtym w sprawie.

Podpis na oryginale

-3-