Ponerologia polityczna: Nauka o naturze za w adaptacji do celw politycznych.

Andrzej M. obaczewski
z komentarzem i dodatkowymi materiaami cytowanymi przez Laur Knight-Jadczyk.
Cz 1

Laura Knight-Jadczyk
Sott.net
22 luty 2011

Ten artyku skada si z dwch czci. Musz poinformowa czytelnika, e naprawd

ciekawy materia znajduje si w drugiej czci, wic nie przegapcie jej!
Patokracja jest chorob wielkich ruchw spoecznych, nastpnie przenosi si na cae
spoeczestwa, narody i imperia. W historii ludzkoci miaa ona wpyw na ruchy spoeczne,
polityczne i religijne, jak rwnie towarzyszce im ideologie i zmienia je w ich wasne
karykatury . Stao si to wskutek udziau patologicznych czynnikw w procesie
quasipatodynamicznym. To tumaczy, dlaczego wszystkie patokracje na wiecie s i byy
tak do siebie podobne pod wzgldem swych najistotniejszych cech.

 Okrelenie tych zjawisk poprzez histori i waciwie zakwalifikowanie ich zgodnie z ich
prawdziw natur i treci a nie zgodnie z omawian ideologi, ktra w istocie ulega
procesowi karykaturyzacji to zadanie dla historykw. [...]
Dziaania patokracji maj wpyw na cae spoeczestwo, zaczynajc od jego liderw, a na
infiltracji kadego miasta, przedsibiorstwa i instytucji koczc. Patologiczna struktura
spoeczna stopniowo spowija cay kraj tworzc now klas w obrbie narodu danego
pastwa. Ta uprzywilejowana klasa [patokratw] czuje si stale zagroona przez innych,
czyli przez wikszo normalnych ludzi. Nie maj rwnie adnych zudze co do swojego
osobistego losu w przypadku przywrcenia systemu spoecznego normalnych ludzi. [Andrzej
M. obaczewski Ponerologia: Nauka o naturze za w adaptacji do celw politycznych]
Sowo psychopata z reguy przywodzi na myl obraz z trudem panujcego nad sob ale
zaskakujco ugrzecznionego sawnego dra Hannibala Lectera z Milczenia owiec.
Przyznaj, e ten wanie obraz przychodzi mi na myl zawsze, gdy syszaam to sowo. Ale
byam w bdzie, a miaam si o tym przekona do bolenie przez bezporednie
dowiadczenie. Szczegowy przebieg wydarze jest spisany w innym miejscu; wane jest to,
e to dowiadczenie byo prawdopodobnie jednym z najbardziej bolesnych i pouczajcych
epizodw w moim yciu i pozwolio mi pokona istniejc w mojej wiadomoci blokad
dotyczc postrzegania wiata wok mnie oraz tych, ktrzy go zamieszkuj.
Jeli chodzi o blokady w wiadomoci, musz doda dla cisoci, e spdziam 30 lat
studiujc psychologi, histori, kultur, religi, mity i tak zwane zjawiska paranormalne.
Zajmowaam si rwnie przez wiele lat hipnoterapi dziki czemu zdobyam cakiem
przyzwoit mechaniczn wiedz na temat funkcjonowania umysu/mzgu czowieka na
bardzo gbokich poziomach. Mimo to nadal trzymaam si kurczowo niektrych przekona,
ktre w rezultacie moich bada w dziedzinie psychopatii legy w gruzach. Zdaam sobie
spraw, e zgromadziam pewien zbir idei na temat ludzi, ktre byy dla mnie witoci. I
nawet napisaam kiedy o tym:
moja praca nauczya mnie, e zdecydowana wikszo ludzi chce czyni dobro,
dowiadcza dobra, mie dobre myli i podejmowa decyzje, ktre zaowocuj dobrymi
skutkami. I z caych si staraj si tak postpowa! Skoro wikszo odczuwa takie
wewntrzne pragnienie, to dlaczego, do diaba, ono si nie spenia?
Przyznaj, byam naiwna. Od czasu gdy napisaam te sowa, nauczyam si wielu rzeczy, o
ktrych wwczas nie miaam pojcia. Ale nawet wtedy zdawaam sobie spraw z tego, jak
nasze umysy mog by wykorzystane do oszukania nas.
A zatem, jakie moje przekonania zrobiy ze mnie ofiar psychopaty? Pierwsze i najbardziej
oczywiste, to fakt, e naprawd wierzyam, e w gbi duszy wszyscy ludzie s dobrzy i e
chc czyni dobro, dowiadcza dobra, mie dobre myli i podejmowa decyzje, ktre
zaowocuj dobrymi skutkami. I z caych si staraj si tak postpowa
Rzeczywicie, jak dane nam byo mnie i wszystkim pracujcym w naszej grupie roboczej
si nauczy, nie jest to prawda, a nauczylimy si tego, jak to mwi, ku naszej rozpaczy.
Jednoczenie bya to nieoceniona lekcja. Aby poj, jakiego rodzaju istoty ludzkie zdolne s
do rzeczy, ktre uczyniono mnie i bliskim mi ludziom, i co moe je motywowa, a nawet
napdza do takiego zachowania, zaczlimy bada literatur psychologiczn w poszukiwaniu
wskazwek, ktre byy nam potrzebne do zrozumienia i uzyskania spokoju umysu.

Jeeli istnieje teoria psychologiczna, ktra potrafi wyjani zoliwe i krzywdzce

zachowania, dostp do tego rodzaju informacji jest dla ofiary takich czynw ogromn
pomoc, aby nie musiaa spdza czasu w poczuciu krzywdy i w gniewie. I z pewnoci
godnym celem istnienia takiej teorii psychologicznej jest moliwo pomocy ofierze w
znalezieniu odpowiednich sw lub uczynkw, ktre pomog zasypa przepa midzy ni a
ludmi i uzdrowi nieporozumienia. Z takim wanie nastawieniem rozpoczlimy
intensywn prac nad tematem narcyzmu, ktra nastpnie doprowadzia nas do studiowania
psychopatii.
Oczywicie, rozpoczynalimy prac nie majc adnej diagnozy ani etykiety dla tego, czego
bylimy wiadkami. Zaczynalimy od obserwacji i badania literatury szukajc wskazwek,
charakterystyk, czegokolwiek, co pomogoby nam zrozumie wewntrzny wiat istoty
ludzkiej waciwie grupy istot ludzkich ktra zdawaa si by cakowicie zdeprawowana i
niepodobna do niczego, z czym si dotd spotkalimy.
Wyobra sobie jeli potrafisz e nie masz sumienia, w ogle, adnego poczucia winy ani
wyrzutw sumienia, bez wzgldu na to co robisz, adnego ograniczajcego poczucia troski o
dobro osb obcych, przyjaci lub nawet czonkw rodziny. Wyobra sobie, e nie zaznajesz
poczucia wstydu, ani razu przez cae swoje ycie, bez wzgldu na to jak samolubne,
opieszae, krzywdzce lub niemoralne s twoje czyny.
I udaj, e znaczenie pojcia odpowiedzialnoci jest ci obce, chyba e jako brzemi, ktre inni
zdaj si nosi bez sprzeciwu, niczym naiwni gupcy.
Teraz dodaj do tej dziwnej fantazji zdolno ukrywania przed innymi ludmi, e twj
psychiczny rysopis jest kompletnie inny ni ich. Poniewa wszyscy po prostu zakadaj, e
posiadanie sumienia jest cech wspln dla wszystkich ludzi, ukrywanie faktu, e go nie
posiadasz, przychodzi ci niemal bez wysiku.
adnego z twoich pragnie nie jest powstrzymuje poczucie winy lub wstydu, a ze wzgldu na
zimn krew, nigdy nie zostajesz zdemaskowany przez innych ludzi. Lodowata woda pynca
w twoich yach jest dla nich czym tak dziwacznym, tak wykraczajcym poza ich osobiste
dowiadczenie, e z rzadka tylko mog domyla si twojego stanu.
Innymi sowy, jeste cakowicie wolny od wewntrznych hamulcw, a twoja nieskrpowana
wolno czynienia co ci si podoba, bez wyrzutw sumienia, jest niewidoczna dla wiata.
Moesz robi dokadnie wszystko, a mimo to dziwna przewaga, jak masz nad wikszoci
ludzi, ktrych powstrzymuje sumienie, najprawdopodobniej pozostanie nieodkryta.
Jak bdziesz y? Jak przeyjesz swoje ycie?
Co bycie zrobili ze wiadomoci waszej ogromnej i sekretnej przewagi i odpowiadajcej jej
uomnoci innych osb (sumienie)?
Odpowied bdzie w duej mierze zalee od tego, czego pragniecie, poniewa nie wszyscy
ludzie s tacy sami. Nawet ci zupenie pozbawieni skrupuw nie s jednakowi. Niektrzy
ludzie czy maj sumienie, czy nie preferuj spokj jaki daje bierno, podczas gdy innych
przepeniaj marzenia i dzikie ambicje. Jedni s byskotliwi i utalentowani, inni tpi, a
wikszo z sumieniami czy bez znajduje si gdzie porodku. S ludzie agresywni i s

ludzie nastawieni pokojowo, jednostki pobudzane do dziaania dz krwi i ci, ktrzy takich
apetytw nie maj. [...]
O ile nie zostaniecie powstrzymani si, moecie robi co tylko zechcecie.

Jeli urodzilicie si w odpowiednim czasie i macie dostp do rodzinnej fortuny oraz

szczeglny talent do wzbudzania w innych nienawici i poczucia utraty czego, moecie
zorganizowa mord na wielu niczego nie podejrzewajcych ludziach. Majc wystarczajco
duo pienidzy, moecie tego nawet dokona na odlego, siedzc wygodnie w bezpiecznym
miejscu i z satysfakcj si przygldajc. [...]
Szalone i przeraajce ale prawdziwe dla okoo 4 procent populacji .
Czstotliwo wystpowania anoreksji, szacowana na okoo 3,43 procent, urasta do
rozmiarw epidemii, a jednak liczba ta jest o prawie procent nisza od wskanika
wystpowania osobowoci aspoecznej. Najpowszechniej wystpujce zaburzenia
klasyfikowane jako schizofreniczne wystpuj tylko u okoo 1 procenta populacji co rwna
si jednej czwartej ogu przypadkw osobowoci aspoecznych z kolei zgodnie z
doniesieniami Orodkw Zapobiegania i Kontroli Chorb [Centers for Disease Control and
Prevention] liczba zachorowa na raka jelita grubego w Stanach Zjednoczonych jest
alarmujco wysoka i wynosi okoo 40 przypadkw na 100.000 ludzi sto razy mniej ni
odsetek osobowoci aspoecznych.
Wysoka czstotliwo wystpowania socjopatii w spoeczestwie ma ogromny wpyw na
reszt z nas, ktrzy rwnie musimy y na tej planecie, nawet tych z nas, ktrzy nie doznali
klinicznej traumy. Jednostki nalece do tych 4 procent drenuj nasze zwizki, konta
bankowe, osignicia, poczucie wasnej wartoci, wreszcie prawdziwy pokj na Ziemi.

Jednak co zaskakujce, wielu ludzi nie wie nic o tym zaburzeniu, a jeli wiedz, myl o nim
jedynie w kontekcie psychopatii przemocy o mordercach, seryjnych mordercach,
masowych mordercach, o ludziach, ktrzy wielokrotnie ami prawo w sposb rzucajcy si
w oczy i ktrzy, jeli zostan schwytani, zostan uwizieni, a moe nawet skazani na mier
przez nasz system prawny.
Nie jestemy powszechnie wiadomi istnienia wikszoci yjcych wrd nas nie stosujcych
przemocy socjopatw i zwykle nie jestemy w stanie ich rozpozna ludzi, ktrzy czsto nie
ami ostentacyjnie prawa i przeciwko ktrym nasz system prawny przewiduje niewiele
rodkw obrony.
Wikszo z nas nie byaby sobie w stanie wyobrazi jakiegokolwiek zwizku pomidzy
popenieniem ludobjstwa na tle etnicznym a, powiedzmy, bezwstydnym okamywaniem
szefa czy wsppracownika. Ale taki psychologiczny zwizek nie tylko zachodzi moe
przyprawi o dreszcze. Inaczej mwic, elementem wsplnym jest brak wewntrznego
mechanizmu, ktry dawaby nam emocjonalnego klapsa, kiedy dokonujemy wyboru, ktry
uwaamy za niemoralny, nieetyczny, nieprzemylany lub egoistyczny.
Wikszo z nas czuje si winna zjadajc ostatni kawaek ciasta w kuchni, nie mwic o tym
co bymy czuli, zamierzajc celowo i metodycznie krzywdzi drugiego czowieka.
Ci, ktrzy w ogle nie posiadaj sumienia, s klas sami dla siebie niezalenie od tego, czy
s niebezpiecznymi tyranami, czy tylko bezwzgldnymi spoecznymi snajperami.
Obecno sumienia lub jego brak to kryterium wprowadzajce gboki podzia midzy
ludmi, o wikszym prawdopodobnie znaczeniu ni inteligencja, rasa, a nawet pe.
Tym, co odrnia yjcego z pracy innych socjopat od okazjonalnego zodziejaszka czy te
od wspczesnego bezwzgldnego rekina finansowego lub co odrnia zwykego
awanturnika od socjopatycznego mordercy jest jedynie status spoeczny, popdy, intelekt,
dza krwi, albo po prostu okazja.
Tym, co odrnia wszystkich tych ludzi od reszty z nas, jest bezdenna dziura w psychice, w
miejscu, w ktrym powinny si znajdowa najbardziej ze wszystkich rozwinite funkcje
uczowieczajce. [Martha Stout The Sociopath Next Door] (lektura wysoce zalecana)
W pocztkach naszego projektu badawczego nie mielimy uatwienia wynikajcego ze
znajomoci ksiki dr Stout. Znalimy oczywicie prace Harea, Cleckleya, GuggenbuhlCraiga i innych. S jeszcze inne prace, ktre pojawiy si w cigu ostatnich kilku lat w
odpowiedzi na pytania formuowane przez wielu psychologw i psychiatrw odnonie stanu
naszego wiata oraz moliwoci, e midzy ludmi takimi jak George W. Bush i wieloma tak
zwanych neokonami [neokonserwatystami] a reszt z nas istnieje pewna zasadnicza rnica.
Ksika dr Stout zawiera jedno z najduszych znanych mi wyjanie, dlaczego opisane przez
ni przykady nie przypominaj adnej rzeczywistej osoby. A zaraz potem, w jednym z
pierwszych rozdziaw opisuje ona zoony przypadek osoby, ktra spdzia dziecistwo
rozsadzajc aby za pomoc petard. Powszechnie wiadomo, e George W. Bush robi to
samo, wic czytelnik, naturalnie, zaczyna si zastanawia

W kadym razie, w trakcie badania tego zagadnienia, nawet bez znajomoci pracy dr Stout
zdalimy sobie spraw, e to, czego si uczymy jest niezmiernie wane dla kadego
czowieka. Po zgromadzeniu bowiem danych zrozumielimy, e zebrane wskazwki
charakterystyki osobowoci pokazuj, e problemy, z ktrymi si borykalimy, dotycz
wszystkich ludzi w takim czy innym czasie, do takiego czy innego stopnia. Zaczlimy
rwnie zdawa sobie spraw, e charakterystyki osobowoci, ktre wyoniy si z naszych
bada, do dokadnie opisuj wielu ludzi, ktrzy d do wadzy, szczeglnie w dziedzinie
polityki i handlu. Nie jest to zaskakujca idea, ale szczerze przyznamy, e nie przysza nam
do gowy, dopki nie dostrzeglimy powtarzajcego si schematu i nie rozpoznalimy go w
zachowaniach wielu postaci historycznych, a ostatnio u Busha i czonkw jego rzdu.
Wspczesne dane statystyczne mwi nam, e wicej jest ludzi psychicznie chorych ni
zdrowych. Jeli przebadamy reprezentatywn grup ludzi funkcjonujcych w danej dziedzinie
ycia spoecznego, bardzo moliwe, e znaczna cz z nich bdzie, w takim czy innym
stopniu, wykazywa objawy patologii. Polityka nie jest tu wyjtkiem i ze swej natury
przyciga na og wicej patologicznych typw wadcw ni inne dziedziny. To zupenie
logiczne. Zaczlimy zdawa sobie spraw, e nie tylko jest to logiczne, ale i przeraajco
trafne przeraajco, poniewa patologia wrd sprawujcych wadz moe mie
katastrofalne skutki dla wszystkich ludzi podlegajcych wadzy takich patologicznych
jednostek. Dlatego te zdecydowalimy si pisa ten temat i publikowa materia w
Internecie.
Gdy tylko materia pojawi si na naszej stronie, zaczy napywa od czytelnikw listy z
podzikowaniami za nazwanie tego, co dziao si w ich yciu osobistym, jak rwnie za
pomoc w zrozumieniu tego, co dzieje si na tym jak si wydaje, zupenie oszalaym
wiecie. Zaczlimy myle, e to epidemia, i w pewnym sensie mielimy racj, cho w inny
sposb ni nam si zdawao. Jeli czowiek zaraony wysoce zakan chorob ma w pracy

kontakt z du liczb ludzi, skutkuje to wybuchem epidemii. Taki sam proces zachodzi, jeeli
osoba posiadajca wadz polityczn jest psychopat moe ona zapocztkowa epidemi
psychopatologii wrd ludzi, ktrzy zasadniczo nie s psychopatyczni. Tego typu idee
wkrtce znalazy potwierdzenie z niespodziewanego rda. Dostaam email od polskiego
psychologa, ktry napisa:
Szanowni Pastwo,
Dostaem na komputer Wasz Specjalny Projekt Badawczy [Special Research Project].
Wykonujecie najwaniejsz i najbardziej wartociow prac dla przyszoci narodw. [...]
Jestem bardzo starym psychologiem klinicznym. Czterdzieci lat temu wziem udzia w
tajnych pracach badawczych dotyczcych prawdziwej natury i psychopatologii makrospoecznego zjawiska zwanego komunizmem. Pozostali badacze byli naukowcami z
poprzedniego pokolenia i ju nie yj.
Dogbne studia nad natur psychopatii ktra odegraa zasadnicz i inspirujc rol w tym
makro-spoecznym zjawisku psychopatologicznym i odrniajca je od innych anomalii
psychicznych wydaj si by niezbdnym przygotowaniem do zrozumienia zoonej natury
tego zjawiska. Dua cz pracy, ktr wykonujecie teraz, zostaa wykonana w tamtych
czasach.
Jestem w stanie dostarczy Wam wikszo niezwykle wartociowych dokumentw
naukowych, przydatnych dla Waszych celw. Mam na myli moj ksik Ponerologia
polityczna Nauka o charakterze za w adaptacji do celw politycznych. Egzemplarz tej
ksiki moecie rwnie znale w Bibliotece Kongresu oraz w niektrych bibliotekach
uczelnianych i publicznych w USA.
Bdcie tak mili i skontaktujcie si ze mn, abym mg przesa wam jej egzemplarz.
Wasz oddany
Andrzej M. obaczewski
Odpisaam natychmiast. Kilka tygodni pniej manuskrypt przyby poczt.
W trakcie czytania zdaam sobie spraw, e to, co trzymam w rku, jest w istocie kronik
zstpienia do pieka, transformacji i triumfalnego powrotu z wiedz o tym piekle, wiedz
bezcenn dla nas wszystkich, szczeglnie w tych dniach i w tym czasie, kiedy wydaje si
oczywiste, e podobne pieko spowija nasz planet. Ryzyko podjte przez grup naukowcw
prowadzcych badania, ktre stay si baz dla tej ksiki, przekracza pojcie wikszoci z
nas. W duej czci byli to ludzie modzi, dopiero rozpoczynajcy karier, kiedy nazici
zaczli kroczy w swoich stumilowych oficerkach przez Europ. Badacze przeyli to
wszystko, a potem, kiedy nazici zostali wypdzeni i zastpieni przez komunistw pod
wadz Stalina, badacze przez cae lata stawiali czoo uciskowi, jakiego ci z nas, ktrzy dzisiaj
decyduj si opowiedzie przeciwko Bushowskiej Rzeszy, nie s w stanie sobie nawet
wyobrazi. Skoro wic oni przez to przeszli i przeyli, i przynieli nam stamtd informacje,
posiadanie mapy, ktra poprowadzi nas w tych zapadajcych ciemnociach, moe ocali nam
ycie. To wanie w tym kontekcie, zanim zajmiemy si Ponerologi, chciaabym przywoa
fragment, w ktrym profesor obaczewski omawia znaczenie gruntownych bada klinicznych
nad zem:

Ta nowa wiedza jest niezmiernie bogata w kazuistyczne szczegy Zawiera wiedz i opis
[tego] zjawiska w kategoriach naturalnego wiatopogldu, odpowiednio zmodyfikowany
zgodnie z potrzeb zrozumienia [wielu] spraw
Rozwojowi tej znajomoci zjawiska towarzyszy rozwj jzyka komunikatywnego, przy
pomocy ktrego spoeczestwo moe informowa si i ostrzega o niebezpieczestwach.
Obok wic wspomnianej ju dwumowy ideologicznej, powstaje wic trzeci jzyk,
posugujcy si po czci nazwami zapoyczonymi z oficjalnej ideologii, ale o znaczeniowo
odpowiednio zmodyfikowanymi. W pewnej czci jzyk ten operowa nazwami
zapoyczonymi od pewnych zdarze, powiedze lub dowcipw.
Mimo swojej dziwacznoci, jzyk ten staje si uytecznym rodkiem komunikacji i sta si
do sprawnym rodkiem komunikacji i przyczynia si do regeneracji wizi spoeczestwa
ludzi normalnych.Jednak mimo wysikw literatw i dziennikarzy, ten jzyk zrozumiay
wewntrz tych krajw pozosta hermetyczny na zewntrz obszaru objtego makrosocjalnymi
zjawiskami patologicznymi. [...]
Ta nowa wiedza, opisywana jzykiem wyrosym z odmiennej rzeczywistoci, pozostaje
czym zupenie obcym dla osb, ktre wci usiuj zrozumie to zjawisko patologiczne
posugujc si kategoriami pojciowymi krajw normalnego czowieka. Wszelkie prby
zrozumienia tego jzyka kocz si poczuciem bezradnoci, ktre daje pocztek tendencji do
tworzenia wasnych doktryn, zbudowanych z poj wasnego wiata i niezrcznie
zapoyczonych elementw ideologicznych patokracji. Takie doktryny, jak np. amerykaska
doktryna antykomunistyczna, utrudniay jeszcze bardziej zrozumienie natury zjawiska. Moe
wic obiektywny opis zamieszczony w niniejszym opracowaniu umoliwi im
przezwycienie powstaego w ten sposb impasu.[...]
Warto zwrci uwag na szczegln rol, jak odgrywali w tych czasach pewni ludzie; brali
oni udzia w odkrywaniu charakteru tej nowej rzeczywistoci i pomagali innym znale
waciw drog. Mieli normaln natur, lecz nieszczliw modo, ju w dziecistwie
poddawani byli dominacji jednostek z rnymi dewiacjami psychicznymi, wliczajc w to
patologiczny egotyzm i metodyczn przemoc. Nowy system rzdw by dla tych ludzi
uderzajco podobny do ich wasnych dowiadcze powielonych na wielk skal spoeczn.
Pojmowali wic t now rzeczywisto bardziej prozaicznie, od pocztku traktujc [now]
ideologi na wzr znanych im paralogistycznych opowieci, ktre miay na celu skrywanie
ich wasnych gorzkich dowiadcze. Szybko dotarli do prawdy, bo zo ma analogiczn genez
i natur niezalenie od spoecznej skali jego wystpowania.
Tacy ludzie rzadko s rozumiani w szczliwych spoeczestwach, lecz stali si przydatni;
ich wyjanienia i wskazwki okazay si trafne i byy przekazywane dalej, powikszajc ten
dorobek poznawczy. Jednak oni sami cierpieli podwjnie, poniewa byo to zbyt wiele udrki
jak na jedno ycie.
W spoeczestwie pojawiay si w kocu rne osoby, ktre dopracowyway si bogatszej
wiedzy praktycznej i wyczucia realiw psychologicznych takiego systemu i mylenia
patokratw. Niektrzy opanowali tak dobrze t idiomatyk ich odmiennego jzyka poj, e
mogli posugiwa si nim podobnie jak dostatecznie wyuczonym jzykiem obcym.
Rozszyfrowywali wic atwo zamiary i saboci takiej wadzy i suyli innym rad w ich
kopotach z ni. Ci bezinteresowni adwokaci spoeczestwa ludzi normalnych mieli swj
niczym nie zastpiony udzia w jego yciu i przetrwaniu. Tymczasem tamci nie potrafi nigdy

nauczy si mylenia kategoriami normalnego czowieka, chocia usiuj to czyni przez cae
ycie. Rwnoczenie mono przewidywania sposobu reagowania takiego systemu i jego
ludzi prowadzi nas ponownie do wniosku o jego wewntrznej usztywnionej przyczynowoci,
ktra pozostawia niewiele pola dla naturalnej i racjonalnej swobody wyboru. [...]
Pewnego dnia skierowano do autora pacjentk, by winiark hitlerowskich obozw
koncentracyjnych. Powrcia z tego pieka w raczej wyjtkowo dobrej kondycji, tak e moga
jeszcze wyj za m i urodzi troje dzieci. W ich wychowaniu jednak stosowaa nader
twardy reim, ktry by w widocznym stopniu reminiscencj wiata obozowego, tak trwale
persewerujcego w tych ludziach. Dzieci reagoway na to nerwicowym protestem i agresj
wobec innych dzieci.
W toku psychoterapii matki przywoywalimy z jej pamici postacie esesmanw i esesmanek
wskazujc przy tym na ich psychopatyczne cechy, poniewa z takich gwnie si rekrutowali.
Aby pomc jej wyeliminowa z siebie przyswojone od nich patologiczne tworzywo
psychiczne, naleao podawa jej pewn wiedz o naturze tych zjawisk i czstoci ich
wystpowania w populacji (metoda statystyczna). To uatwio jej znalezienie bardziej
obiektywnej perspektywy wobec tamtej rzeczywistoci i przezwycianie jej perseweracji w
sobie. Moga wic atwiej odbudowywa swoj wi ze spoeczestwem i zaufanie do ludzi
normalnych
Rwnolegle z rozwojem wiedzy praktycznej i jzyka wewntrznej komunikacji, ksztatuj si
inne zjawiska psychiczne, ktre maj istotne znaczenie dla procesu transformacji
spoeczestwa pod panowaniem patokracji, za dostrzeganie tych przemian jest niezbdne dla
zrozumienia ludzi i narodw, ktrym wypado y w takich warunkach, a take dla oceny
sytuacji politycznej. Do przemian tych nale psychiczne uodparnianie si ludzi i ich
przystosowywanie si do ycia w tak odbiegajcych od normy warunkach.

Pocztkowo metody terroru psychicznego, ta specyficzna bro patokratycji, techniki

patologicznej arogancji i waenia ludziom do duszy z butami, dziaaj tak traumatyzujco,
e pozbawia to ludzi zdolnoci celowego reagowania. Na psychofizyczne aspekty tych
zjawisk zwracaem ju uwag. Kilkanacie lat pniej analogiczne postpowanie bywa
odbierane jak dobrze znany kabotynizm i nie pozbawia normalnego czowieka umiejtnoci
mylenia i celowej obrony. Jego odpowiedzi bywaj taktycznie przemylane, dawane z
pozycji wiadomoci intelektualnej przewagi i czsto zabarwione ironi. Czowiek potrafi ju

spojrze w oczy cierpieniu, a nawet mierci, z koniecznym spokojem. Z rk patokratw

wypada jedna z najbardziej skutecznych broni.
Ten proces uodparniania si naley rozumie po czci jako skutek powyej opisanego
narastania praktycznej znajomoci zjawiska makro-spoecznego. Jest on rwnie efektem
wielowarstwowego stopniowego gromadzenia wiedzy o zjawisku, jak i obycia si z nim,
wytwarzania si odpowiednich nawykw reagowania i samokontroli oraz wypracowywania w
midzyczasie przekona i postaw moralnych. Te same sytuacje, ktre wyzwalay chodn
niemoc ducha albo paralioway umys, po latach powoduj ochot przepukania garda
czym mocniejszym, aby pozby si tego paskudztwa.
By czas, kiedy wielu ludzi marzyo o takich pigukach, ktre pozwoliyby im atwiej
przetrwa rozmowy z wadz lub przymusowe szkolenia ideowe, zwykle pod
przewodnictwem jakiej psychopatycznej postaci. Niektre nowoczesne rodki
antydepresyjne daway ten podany skutek. Po dwudziestu latach zapomniano o tym
zupenie.
Kiedy w 1951 zostaem aresztowany po raz pierwszy, przemoc, arogancja i psychopatyczne
metody wymuszania zezna pozbawiy mnie prawie zupenie zdolnoci do samoobrony. Po
pierwszych dniach aresztu, bez picia i o godzie, mj umys przesta dziaa w takim stopniu,
e nie przypominaem sobie nawet samego przypadkowego zajcia, ktre spowodowao moje
aresztowanie. Nie zdawaem sobie sprawy z tego, e byo ono sprowokowane i e istniay
okolicznoci, ktre pozwalay na obron. Zrobili ze mn prawie wszystko, na co mieli ochot.
Kiedy w roku 1968 zostaem aresztowany po raz ostatni, byem przesuchiwany przez piciu
gronie wygldajcych funkcjonariuszy bezpieki. W pewnym momencie, zaplanowawszy z
gry ich reakcj, zaczem uwanie wodzi oczami po ich twarzach. Kiedy ten najwaniejszy
zapyta mnie: Co sobie mylicie, kiedy tak na nas patrzycie? Odpowiedziaem bez obaw o
konsekwencje: Tak si zastanawiam, dlaczego to tylu spord panw koczy karier w
zakadzie psychiatrycznym. Zatkao ich na chwil, a potem ten sam czowiek wykrzykn
Bo to jest taka cholerna robota! Ja myl e jest wanie odwrotnie, powiedziaem
spokojnie. Nastpnie zabrano mnie z powrotem do celi.
Trzy dni pniej miaem mono rozmawiania z nim znowu, ale tym razem okazywa mi
znacznie wicej szacunku. Potem kaza mnie wyprowadzi, jak si okazao na ulic.
Jechaem do domu, wci nie dowierzajc oczom, e widz wielki park, ktry mijalimy.
Kiedy kadem si w domu do ka, wiat by jeszcze niezupenie realny, ale czowiek
wyczerpany nocami na desce zasypia twardo. Kiedy si obudziem rano, powiedziaem na
gos: Panie Boe, przecie rzdzisz na tym wiecie!
W tym czasie wiedziaem nie tylko, e mniej wicej 1/4 funkcjonariuszy tajnej policji lduje
ostatecznie w szpitalu psychiatrycznym. Wiedziaem take i to, e ich chorob zawodow
bywa demencja zastoinowa, spotykana niegdy prawie wycznie u starych prostytutek.
Niezalenie od rodzaju wykonywanego zawodu, czowiek nie moe bezkarnie gwaci w
sobie elementarnych ludzkich uczu. Pod tym wzgldem Towarzysz Kapitan mia troch
racji. Rwnoczenie jednak moja psychika bya ju w znacznym stopniu uodporniona, a
reakcje dalekie od tych sprzed siedemnastu lat.
Te wszystkie przemiany ludzkiej wiadomoci i niewiadomoci prowadz do przystosowania
si do ycia w takim systemie zarwno jednostek jak i spoeczestwa. W tak zmienionych

10

warunkach, i wrd materialnych i moralnych ogranicze, wytwarza si zaradno yciowa

gotowa pokona wiele trudnoci. Wytwarza si take nowa wi spoeczna ludzi normalnych
pomagajcych sobie nawzajem.
To spoeczestwo, dziaajc solidarnie i ze znajomoci rzeczy, zaczyna znajdowa sposoby
wpywania na rne instancje takiej wadzy i realizowania poytecznych celw
gospodarczych i spoecznych A zatem przekonanie, e w takim kraju spoeczestwo
zostao zupenie odsunite od wpywu na rzdy, jest niecise. W rzeczywistoci bowiem to
coraz lepiej zorganizowane spoeczestwo w pewnym stopniu wsprzdzi i mimo
niepowodze osiga pewne sukcesy, zmierzajc do wytworzenia znoniejszych warunkw
bytowania. Dzieje si to jednak w sposb zupenie odmienny ni w krajach demokratycznych.
Te procesy: poznawczy, psychicznego uodparniania si i przystosowania, pozwalaj na
wytworzenie nowej wizi midzyludzkiej i spoecznej, ktra dziaa w zasigu znacznej
wikszoci ludzi, a ktr nazwalimy ju spoeczestwem ludzi normalnych. Odnogi tej
wizi rozcigaj si dyskretnie w wiecie reimowej buruazji, wrd ludzi, ktrym mona do
pewnego stopnia zaufa.
Wymiana informacji, ostrzee i wzajemna pomoc obejmuje cae spoeczestwo. Kto jest w
stanie to zrobi, oferuje pomoc kademu, kto znalaz si w tarapatach, czsto w taki sposb,
e dana osoba nie wie kto jej pomg. Jeeli sam, przez brak ostronoci w kontaktach z
wadz, cignie na siebie nieszczcie, spotyka si z wyrzutami, ale nie zostanie bez pomocy.
Wytworzenie si takich wizi umoliwia fakt, e ten nowy podzia spoeczestwa uwzgldnia
tylko w niewielkim stopniu takie czynniki, jak poziom uzdolnie i wyksztacenia czowieka,
czy tradycje przynalenoci do dawnych warstw spoecznych. Zredukowanie rnic
ekonomicznych rwnie uatwia powstanie nowej wizi. Po jednej stronie tego podziau
znaleli si ludzie o najwyszej kulturze i ludzie proci, intelektualici, pracownicy umysowi,
robotnicy i wieniacy, ktrych poczya wsplnota protestu ich ludzkich natur przeciwko
dominacji paraludzkich przey i metod rzdzenia.
W tej wizi rodzi si wzajemna sympatia i zrozumienie pomidzy ludmi niegdy
podzielonymi przez rnice dobrobytu i tradycje spoeczne. Sposb pojmowania drugiego
czowieka, jaki tej wizi suy, ma charakter bardziej psychologiczny i rozumiejcy
indywidualne motywacje ludzkie. Przy tym wszystkim zachowany zostaje szacunek ludzi
przecitnych dla tych, ktrzy reprezentuj wartoci inteligencji i wyksztacenia. Pojawiaj si
wic pewne wartoci spoeczne i moralne, ktre mog przetrwa.
Geneza tej wielkiej solidarnoci midzyludzkiej oraz ocena czowieczestwa swojego i
innych, staj si jednak zrozumiae dopiero wtedy, kiedy poznalimy ju natur tego
patologicznego zjawiska makro-spoecznego i jego oddziaywanie. Nasuwa si refleksja nad
tym, jak ta wi jest w swojej naturze odmienna od amerykaskiego competitional
community [spoeczestwa konkurencyjnego].
Sdz, e praca ta jest na tyle wana, e kady normalny czowiek powinien j przeczyta dla
wasnego bezpieczestwa i higieny psychicznej. Przytocz tu pewne istotne fragmenty
ksiki, ktra wkrtce bdzie dostpna w caoci.
Z Przedmowy Autora: [wedug wydania angielskiego przyp.]

11

Przedstawiajc szanownym czytelnikom t ksik, nad ktr zwykem pracowa o wicie

przed dniem nucej pracy, chciabym najpierw przeprosi za niedocignicia, ktre s
wynikiem nietypowych okolicznoci, takich jak brak odpowiedniego warsztatu naukowego.
Przyznaj skwapliwie, e luki te naley wypeni, jakkolwiek moe to by czasochonne,
poniewa fakty, na ktrych oparta jest ta ksika, s pilnie potrzebne. Nie z winy autora, dane
te pojawiy si zbyt pno.
Czytelnikowi naley si wyjanienie dugiej historii i okolicznoci powstania tej pracy. Ju
trzeci raz przychodzi mi pisa na ten sam temat. Pierwszy rkopis wrzuciem do pieca,
ostrzeony w por o przeszukaniu, ktre odbyo si kilka minut pniej. Drugi przesaem
dostojnikowi Kocioa w Watykanie za porednictwem amerykaskiego turysty i zupenie nie
byem w stanie uzyska potem jakichkolwiek informacji o losie przesyki.
Ta historia sprawia, e prace nad trzeci wersj byy nawet bardziej mudne. Akapity i
zwroty z jednej lub obu poprzednich wersji nawiedzaj umys pisarza i utrudniaj waciwe
rozplanowanie treci.
Dwa pierwsze opracowania zostay napisane bardzo zawiym jzykiem, z korzyci dla
specjalistw dysponujcych niezbdnym zapleczem naukowym, szczeglnie w dziedzinie
psychopatologii. Wraz z bezpowrotnym zaginiciem drugiej wersji przepada zdecydowana
wikszo faktw i danych statystycznych, tak cennych i przekonujcych dla specjalistw.
Utraconych rwnie zostao kilka analiz poszczeglnych przypadkw.
Obecna wersja zawiera tylko te dane statystyczne, ktre jako najczciej uywane pozostay
w pamici lub udao si je odtworzy z dostateczn precyzj. [...] ywi rwnie nadziej, e
praca ta dotrze do szerszej publicznoci i udostpni nieco przydatnych danych naukowych,
ktre mog suy jako podstawa do zrozumienia wspczesnego wiata i jego historii. Moe
rwnie uatwi czytelnikom zrozumienie samych siebie, swoich ssiadw i innych narodw.
Kto stworzy zasb wiedzy i wykona prac podsumowan na kartach niniejszej ksiki? Jest
to wsplny wysiek, zawierajcy owoce pracy mojej, jak i wielu innych naukowcw
Autor przez wiele lat pracowa w Polsce z dala od orodkw czynnej polityki i kultury. To
tam przedsiwziem szereg szczegowych bada i obserwacji, ktre miay zosta poczone
w obrbie wyaniajcej si syntezy w celu opracowania oglnego wprowadzenia do
zrozumienia otaczajcego nas zjawiska makro-spoecznego. Nazwisko osoby, ktra miaa
dokona syntezy [naszych wysikw] byo utrzymywane w tajemnicy, co byo zrozumiae i
konieczne ze wzgldu na czasy i sytuacj. Niekiedy otrzymywaem anonimowe
podsumowania wynikw bada z Polski i Wgier. Niewielkie iloci danych zostay
opublikowane, jako nie nasuwajce podejrze, e s czci specjalistycznej pracy
kompilacyjnej, i dane te nadal mog by odszukane.
Do oczekiwanej syntezy tej pracy nigdy nie doszo. W wyniku tajnych aresztowa
naukowcw na pocztku lat szedziesitych utraciem wszystkie kontakty. Ocalae dane
naukowe znajdujce si w moim posiadaniu byy bardzo niekompletne, cho o bezcennej
wartoci. Musiay min lata pracy w zupenym osamotnieniu, aby te dane uzupeni i
powiza w czyteln cao, zapeniajc luki moimi wasnymi dowiadczeniami i badaniami.
Moje badania na temat psychopatii waciwej i jej wyjtkowej roli w zjawisku makrospoecznym byy prowadzone rwnolegle lub krtko po tych przeprowadzanych przez innych

12

badaczy. Ich wnioski dotary do mnie pniej i potwierdziy moje wasne. Najbardziej
charakterystycznym elementem mojej pracy jest stworzenie oglnej koncepcji nowej
dyscypliny naukowej o nazwie ponerologia. [...]
Jako autor kocowej pracy, chciabym niniejszym wyrazi mj gboki szacunek dla
wszystkich tych, ktrzy rozpoczli badania i kontynuowali je ryzykujc wasne kariery,
zdrowie i ycie. Skadam hod tym, ktrzy zapacili cen cierpienia lub mierci. Niech ta
praca stanowi pewn rekompensat za ich ofiary
Nowy Jork, sierpie 1984
Prof. obaczewski uciek do Stanw Zjednoczonych, gdzie zgromadzi na nowo i spisa
swoje badania naukowe, zanim Solidarno doprowadzia do upadku komunizmu w Polsce.
obaczewski doda kilka sw do swojego wstpu:
Upyno pitnacie brzemiennych w skutki polityczne lat. wiat si zmieni, gwnie ze
wzgldu na naturalne prawa rzdzce zjawiskiem opisanym w tej ksice oraz dziki
wysikom ludzi dobrej woli. Mimo to, wiat nie jest jeszcze przywrcony do penego zdrowia
pozostaoci wielkiej choroby s nadal bardzo aktywne i gro jej nawrotem. Taki stan
rzeczy jest wynikiem ogromnego wysiku nie podbudowanego obiektywn wiedz na temat
natury tego zjawiska. [...]
Autor zosta rozpoznany jako posiadacz tej niebezpiecznej wiedzy w Austrii, przez
przyjaznego lekarza, ktry okaza si by czerwonym agentem. Komunistyczne grupy w
Nowym Jorku miay zorganizowa przeciw-akcje. Poznanie, jak dziaa system wiadomych
i niewiadomych pionkw, byo okropnym dowiadczeniem. Najgorsi byli ludzie, ktrzy
bezkrytycznie ufali swoim wtajemniczonym przyjacioom i dokonywali zasugerowanych
im dziaa z patriotycznej gorliwoci. Autorowi odmwiono pomocy i musia zarabia na
ycie pracujc jako spawacz. Moje zdrowie podupado, dwa lata zostay stracone. Zdaje si,
e nie byem pierwszym, ktry przyby do Ameryki przynoszc tego rodzaju wiedz, a bdc
ju na miejscu, zosta potraktowany w taki sposb.
Mimo tych wszystkich okolicznoci, ksika zostaa napisana na czas, ale nikt nie chcia jej
opublikowa. Opracowanie doczekao si pozytywnych ocen, jako very informative, lecz
wedug redaktorw wydawnictw psychologicznych zawierao zbyt duo polityki, a dla
redaktorw wydawnictw politycznych zbyt duo psychologii, lub po prostu przekroczony
zosta termin wydawniczy. Stopniowo stawao si jasne, e ksika nie bya w stanie przej
wewntrznej cenzury. [...]
Pozosta dorobek naukowy, ktry moe suy przyszoci, a dalsze badania mog
zaowocowa nowym rozumieniem ludzkich problemw wraz z postpem w kierunku
powszechnego pokoju. To by powd, dla ktrego pracowaem nad przepisaniem na
komputerze caego poblakego ju rkopisu. Przedstawiony tu zostaje tak, jak zosta napisany
w latach 1983-84 w Nowym Jorku, w USA. Niech bdzie wic dokumentem dobrej nauki i
niebezpiecznej pracy. Pragnieniem autora jest przekazanie tej pracy w rce uczonych, w
nadziei, e przejm oni to brzemi i poczyni postpy w badaniach teoretycznych nad
ponerologi oraz zastosuj je w praktyce dla dobra ludzi i narodw.
Polska czerwiec 1998

13

Prof. obaczewski opuci Stany Zjednoczone i wrci do Polski przed 11 wrzenia 2001r.
Jednak jego spostrzeenia byy prorocze:
Mimo to, wiat nie jest jeszcze przywrcony do penego zdrowia, a pozostaoci wielkiej
choroby s nadal bardzo aktywne i gro jej nawrotem.
Jak niebezpieczn nauk wiz ze sob prof. obaczewski uciekajc z komunistycznej
Polski?
Nazywa j Ponerologi, a sownik definiuje ten termin jako:
rz. dzia teologii zajmujcy si zem; teologiczna doktryna niegodziwoci lub za, z
greckiego: poneros -> zy.
Ale prof. obaczewski przedstawia nie studium teologiczne, a naukowe opracowanie tego,
co moemy jednoznacznie nazywa Zem. Problem w tym, e nasza materialistyczna kultura
naukowa niechtnie przyznaje, e zo jako takie w ogle istnieje. Bez wtpienia zo
odgrywa znaczn rol w dyskursie religijnym, ale nawet tam rozprawiono si z nim krtko,
traktujc je jako bd bd bunt, ktre w bliej nieokrelonej przyszoci zostan
naprawione, czym z kolei zajmuje si inny dzia teologii eschatologia, traktujca o rzeczach
ostatecznych w historii wiata ostatecznych losach ludzkoci.
Wielu wspczesnych psychologw zaczyna faktycznie poda w kierunku tego, co jak
powiedzia prof. obaczewski, zostao zrobione ju wiele lat temu za elazn kurtyn. Na
moim biurku ley cay stos ich ksiek. Niektrzy z nich przyjmuj perspektyw religijn, z
tej prostej przyczyny, e nie maj adnych innych fundamentw naukowych, na ktrych
mogliby si oprze. Sdz, e tego rodzaju podejcie mija si z celem. George K. Simon, Jr
pisze w swojej ksice In Sheeps Clothing: (lektura wysoce zalecana)
Ju na wstpie zostalimy zaprogramowani, aby wierzy, e ludzie zachowuj si
niewaciwie tylko wtedy, gdy s wzburzeni albo czego pragn. Uczono nas rwnie, e
ludzie s agresywni tylko wwczas, gdy s w jaki sposb atakowani. Tak wic, nawet jeli
co nam mwi, e jestemy atakowani bez wyranego powodu, nieatwo przychodzi nam
zaakceptowanie tej myli. Zazwyczaj zaczynamy zastanawia si, co dan osob drczy w
gbi duszy, co kae jej zachowywa si w tak denerwujcy sposb. Moemy nawet
zastanawia si, czy powiedzielimy lub zrobilimy co, czym poczuli si zagroeni.
Prawie nigdy nie przychodzi nam do gowy, e mog po prostu walczy o zdobycie czego, o
postawienie na swoim czy o osignicie przewagi. Zamiast wic postrzega ich jako
walczcych, traktujemy ich przede wszystkim jak osoby w jaki sposb skrzywdzone.
Nie tylko mamy czsto kopoty z rozpoznawaniem agresywnych zachowa w stosunku do
nas, mamy rwnie trudnoci z rozpoznaniem niedwuznacznie agresywnego charakteru
pewnych typw osobowoci. Wiele ma z tym wsplnego spucizna po Zygmuncie Freudzie.
Teorie Freuda (i teorie innych, ktrzy bazowali na jego pracy) przez dugi czas wywieray
znaczcy wpyw na psychologi osobowoci. Elementy klasycznej teorii osobowoci
przenikny do wielu innych, poza psychologi, dyscyplin naukowych, jak rwnie do wielu
naszych instytucji spoecznych i przedsibiorstw. Podstawowe twierdzenia tych teorii i
charakterystyczna dla nich konstrukcja nerwica do dobrze zapisay si w wiadomoci
spoecznej.

14

Psychodynamiczne teorie osobowoci skonne s uwaa wszystkich ludzi za osobowoci

neurotyczne, przynajmniej do pewnego stopnia. Osoby neurotyczne s przesadnie
powcigliwe i cierpi z powodu nieuzasadnionego strachu (lku), poczucia winy i wstydu,
kiedy chodzi o zabezpieczenie swoich podstawowych potrzeb. Nie sposb przeceni fatalnych
konsekwencji wycigania zbyt daleko idcych wnioskw z obserwacji Freuda, dotyczcych
niewielkiej grupy osb cierpicych na zahamowania, i rozbudowywania ich w cay zestaw
zaoe dotyczcych przyczyn zego stanu zdrowia psychicznego kadego czowieka. [...]
Terapeuci, w procesie ksztacenia ktrych zbyt wielki nacisk kadziono na teori zaburze
nerwicowych, mog nieprawidowo zakrela ramy przedstawianych im problemw. Mog
na przykad zakada, e osoba, ktra przez cae ycie ofensywnie dya do niezalenoci i
nie okazywaa innym zbyt wiele sympatii, musi w ten sposb kompensowa strach przed
intymnoci. Innymi sowy, zaprawionego w bojach wojownika bd uwaa za przeraonego
dezertera, a zatem nieprawidowo postrzegaj istot sytuacji. [...]
Musimy przyj zupenie inne ramy teoretyczne, jeli chcemy naprawd zrozumie, radzi
sobie z nimi i leczy ludzi, ktrzy zbyt czsto walcz, w przeciwiestwie do tych, ktrzy zbyt
czsto wycofuj si lub uciekaj.
Problem w tym, e po przeczytaniu tych wszystkich ksiek o ludziach, jakich opisuje dr
Simon, okazuje si, e to leczenie oznacza w rzeczywistoci leczenie ofiar, poniewa
agresorzy prawie nigdy nie szukaj pomocy.
Wracajc do prof. obaczewskiego: Napisaam do niego, proszc o dodatkowe informacje,
dlaczego to przeomowe dzieo nie jest powszechnie znane. Co oznaczaa jego wzmianka:
Zdaje si, e nie byem pierwszym, ktry przyby do Ameryki przynoszc tego rodzaju
wiedz, a bdc ju na miejscu, zosta potraktowany w taki sposb. Odpowiedzia
[listownie]:
[...] Dawno temu publikacja ksiki w USA zostaa zablokowana przez Zbigniewa
Brzeziskiego w bardzo przebiegy sposb. Jaka bya jego motywacja, mog si tylko
domyla. Czy bya to jego prywatna inicjatywa, czy dziaa jako funkcjonariusz wielkiego
systemu, ktrym z pewnoci jest? Ile miliardw dolarw i ile istnie ludzkich musi jeszcze
wiat zapaci za brak tej wiedzy? [...]
Jeli chodzi o to, kto jeszcze bra udzia w tej pracy: w tamtych czasach, takie prace mogy
by wykonywane tylko z zachowaniem penej tajemnicy. W czasie okupacji niemieckiej
nauczylimy si nie pyta o nazwiska, cho wiedzielimy, e pomidzy niektrymi
naukowcami odbywaa si midzynarodowa komunikacja. Mog powiedzie, e jeden
wgierski naukowiec zosta zabity z powodu uczestnictwa w pracach nad tym projektem, a w
Polsce profesor Stefan Bachowski zmar w tajemniczych okolicznociach, kiedy pracowa
nad tymi badaniami. Pewne jest, e profesor Kazimierz Dbrowski, ekspert w dziedzinie
psychopatii, ktry bra aktywny udzia w tych badaniach, uciek do USA i w Nowym Jorku
sta si obiektem przeladowa, tak jak ja. Wyjecha do Kanady i pracowa na Uniwersytecie
w Edmonton.
Po przeczytaniu pracy obaczewskiego atwo zrozumie, dlaczego Brzeziski zablokowa jej
publikacj. Demaskuje ona neokonserwatystw i patokratw tak gruntownie, e nie
mogli dopuci do jej rozpowszechniania! Bardzo moliwe, e uywali jej jako
podrcznika, w celu jeszcze skuteczniejszego mydlenia oczu masom.

15

Wracajc do ksiki obaczewskiego:

Patokracja
W latach modzieczych czytaem ksik o podrniku, ktry wdrowa przez puszcz nad
dopywami Amazonki. W pewnym momencie z drzewa spado mu na kark jakie zwierztko i
bolenie wpio si w skr, ssc jego krew. Przyrodnik oderwa je ostronie i bez gniewu, bo
przecie to by jego sposb erowania, i zacz bada je uwanie. To opowiadanie powracao
mi uparcie na myl w tych czasach najtrudniejszych, kiedy nas wszystkich spad czerwony
wampir i ssa krew nieszczsnego narodu.

Postawa przyrodnika, ktry mimo wszystkich trudnoci stara si pozna natur tego
makrospoecznego zjawiska, zapewniaa pewien intelektualny dystans, chronia wasn
higien psychiczn i dawaa, moe zudne, poczucie wikszego bezpieczestwa. Przeczucie
tego, e ta wanie droga moe prowadzi do znalezienia jakiego twrczego wyjcia,
pozwalao atwiej opanowa bolesne emocje, odraz i naturalne odruchy moralizujcej
interpretacji, jakie taki system niby-polityczny budzi w kadym normalnym czowieku. To
pozwalao na pewn rozumn postaw wobec takiej wadzy, ktra odbiera czowiekowi
osobiste bezpieczestwo, rujnuje przyszo spoeczestwa i jego wasn i pozbawia go
radoci realizowania normalnych celw ycia. W takich to czasach, ciekawo przyrodnika
okazaa si wiernym sojusznikiem.
Niech wic Czytelnik wyobrazi sobie wielk sal w starym gotyckim budynku uniwersytetu.
Tutaj, bdc na pierwszych latach studiw, zbieralimy si tumnie, aby sucha wykadw
filozofii [profesora Romana Ingardena i innych] wybitnych uczonych. Na ostatnim roku
studiw [1951] spdzono nas tam znowu, abymy suchali wprowadzonych wanie
wykadw indoktrynacyjnych. Na katedrze pojawi si nikomu nie znany czowiek, aby
powiadomi nas, e teraz on jest tu profesorem. Mwi ze swad, ale to co mwi nie

16

przypominao adnej nauki: nie rozrnia poj naukowych od potocznych na jego

przedmieciu wyobrae. Takie przekonania traktowa jako mdro, ktra nie budzi
wtpliwoci. Raz w tygodniu, przez ptorej godziny, zalewa nas potok paralogistyki naiwnej
i aroganckiej, ktra z patologicznym egotyzmem niosa takie widzenie wiata i spraw
ludzkich. Bylimy traktowani z pogard i kiepsko skrywan nienawici. Tego naleao
sucha z uwag i nie robic sobie artw, bo drwina moga pocign najgorsze
konsekwencje.
Niedugo poczta pantoflowa odkrya pochodzenie tego profesora na jednym z krakowskich
przedmie. Do szkoy redniej uczszcza, ale nie wiadomo, czy j ukoczy. W kadym
razie bramy uniwersytetu przekroczy od razu jako pan profesor z awansu partyjnego. [...]
[P]o takiej torturze ducha, upywaa duga chwila, zanim kto przerwa milczenie. Badalimy
samych siebie, bo wydawao si nam, e co dziwnego opanowao nas samych i czego
wartociowego [nieodwracalnie] ubyo z naszych umysw. wiat realiw psychologicznych i
kryteriw moralnych zosta jakby zawieszony w chodnej mgle. Nasze poczucie ludzkiej i
studenckiej solidarnoci, akceptowane do tego czasu wartoci, nasz patriotyzm, traciy
pierwotny sens. Zapytywalimy si nawzajem Czy i ty co takiego przeywasz? Niepokj o
stan naszych wasnych osobowoci i o nasz przyszo przeywalimy kady na swj
sposb. Niektrzy na pytania odpowiadali milczeniem. Okazao si, e gboko i jako
tych przey bya indywidualnie bardzo rna.
Powstao wic pytanie, jak mamy si ratowa przed skutkami takiej indoktrynacji. Teresa
D. pierwsza podaa propozycj: Jedziemy na weekend w gry. I poskutkowao. Czas
spdzony w sympatycznym towarzystwie, troch artw, zmczenie i potem twardy sen w
schronisku, przywracay nam nasze wasne ludzkie osobowoci, jednak jakby nie bez
pewnej reszty. Pniej okazao si, e z czasem pojawia si pewien rodzaj psychicznego
uodpornienia ale nie u wszystkich. Analizowanie psychopatycznych waciwoci pana
profesora, a wic znowu postawa przyrodnika, okazao si drug pouczajc metod ochrony
wasnej higieny psychicznej.
Jaki by jednak nasz niepokj, zawd i zdziwienie, kiedy okazao si po pewnym czasie, e
dobrze nam znani koledzy i koleanki zaczynaj zmienia swj wiatopogld, e ich sposb
przeywania i mylenia zaczyna przypomina gadanie tego profesora. Ich uczuciowo,
jeszcze niedawno przyjazna, zostaa schodzona, cho jeszcze nie staa si wroga. Argumenty
kolegw, yczliwe lecz krytyczne, zaczy lizga si po ich wiadomoci. Zaczynali robi
wraenie ludzi, ktrzy posiedli jak wiedz tajemn; my za stawalimy si dla nich
dawnymi kolegami, ktrzy wci naiwnie yj tamtymi historiami, jakie wykadali dawni
profesorowie. Trzeba byo nabra ostronoci w rozmowie z nimi.
Kim byli ci nasi koledzy, ktrzy od nas odeszli i niedugo potem wstpowali do partii? Z
jakich grup spoecznych si wywodzili, jakimi byli ludmi i studentami? W jaki sposb i
dlaczego zmienili si tak bardzo w cigu niespena roku? Dlaczego ja sam i wikszo
kolegw nie uleglimy takiemu procesowi przemiany? Wiele takich pyta toczyo si
wwczas w naszych gowach. W takich czasach i z takiego niepokoju zrodzia si idea
obiektywnego zrozumienia tego rodzaju zjawisk i systemu wadzy, a jej wielki sens zacz
krystalizowa si z czasem. W pocztkach wic opisanych poniej obserwacji brao udzia
wiele osb, ktrzy wykruszyli si z czasem wobec trudnoci yciowych i naukowych.
Pozostali nieliczni, a moe ostatni ju Mohikanin, ktry pisze t ksik.

17

Nie byo wwczas trudno zestawi, z jakich rodowisk pochodzili ci, ktrzy ulegli temu
zjawisku, ktre nazwaem pniej przeosobowieniem. Pochodzili ze wszystkich grup
spoecznych, nie wyczajc arystokracji i rodzin gorliwie religijnych. Wyom, jakiego
dokonano w naszej studenckiej solidarnoci, wynosi okoo 6 %. Osobowoci pozostaej
wikszoci zostay niezdrowo zdezintegrowane, co jednak wyzwalao wysiki w
poszukiwaniu kryteriw i wartoci, ktre pozwalayby na osignicie nowej homeostazy, a
byway one czsto twrcze.
Patologiczna jako tego procesu przeosobowienia nie budzia wtpliwoci prawie od
pocztku. U wszystkich nim dotknitych przebiega on w sposb podobny, cho nie cakiem
jednakowy. Trwao tych skutkw okazaa si rwnie niejednakowa. Cz tych ludzi staa
si pniej gorliwcami. Inni, korzystajc z rnych pniejszych okazji i moliwoci, zaczli
si wycofywa i nawizywa utracone wizi ze spoeczestwem ludzi normalnych. Na ich
miejsce przychodzili inni. Tylko magiczna warto okoo 6 % pozostaa trwa waciwoci
nowego systemu spoecznego.
Staralimy si oceni poziom uzdolnie tych kolegw, ktrzy ulegli temu zjawisku
przeosobowienia. Doszlimy do wniosku, e by przecitnie nieco niszy od rednich wartoci
populacji studenckiej. Stao si oczywiste, e przyczyn ich mniejszej odpornoci naley
szuka w innych waciwociach ich natur i osobowoci, na pewno nie jednolitych pod
wzgldem jakoci.
Aby odpowiedzie na te dramatyczne pytania, ktre nasuway si w zwizku z naszymi
przeyciami i obserwacjami, naleao wic studiowa zagadnienia z pogranicza psychologii i
psychopatologii, ktrych naukowe zaniedbanie okazao si przeszkod trudn do
przezwycienia. Rwnoczenie, czyje rce, kierowane swoist znajomoci rzeczy, usuway
z bibliotek to, co mona by byo tam znale na ten temat.
Czy mona si zatem dziwi, e w dzisiejszych czasach, kada grupa, ktra stara si
dostarczy innym t sam wiedz zyskuje etykiet kultu?
Analizujc obecnie po latach [1984] tamte zdarzenia, mona powiedzie, e profesor
zapuszcza nad naszymi gowami wdk. Kierujc si znan nam ju wiedz specyficzn
psychopatw. Wiedzia z gry, e wyowi jednostki podatne, lecz ograniczona ilo tych
zowionych musiaa sprawi mu zawd. Proces przeosobowienia zakotwicza przede
wszystkim w tych ludziach, u ktrych podoe instynktowne byo blade lub zdradzao pewne
braki. W mniejszym stopniu proces ten dao si rwnie zaobserwowa u innych studentw
odznaczajcych si pewnymi deficytami swoich natur, indoktrynacja wyzwalaa w nich
stany, ktre byy skutkiem indukcji psychopatologicznej i dlatego nie mogy okaza si
cakowicie trwae.
Pki taka wiedza, o istnieniu jednostek podatnych i sposobach oddziaywania na nie, bdzie
pozostawa tajemnic takich profesorw, tak dugo bdzie moga by uyta do podboju
narodw przy pomocy tej nowej broni psychologicznej. Kiedy stanie si wiedz naukowo
opracowan i umiejtnie spopularyzowan, bdzie si przyczynia do uodpornienia
spoeczestw [...] W tamtych jednak czasach nie rozumia tego jeszcze nikt.
Przyzna jednak naley, e profesor demonstrujc nam podstawowe waciwoci
patokracji, w sposb, ktry musielimy przey gboko, przyczyni si do poznania natury

18

zjawiska makrosocjalnego w wikszym zakresie ni niejeden prawdziwy pracownik

naukowy, ktry w tym dziele wzi potem udzia. [...]
Naturalny wiatopogld psychologiczny, spoeczny i moralny jest produktem procesu
rozwojowego czowieka odbywajcego si w obrbie spoeczestwa, ktry przebiega pod
staym wpywem jego wrodzonych waciwoci. Czowiek nie moe rwnie rozwija si
normalnie bez asymilowania tworzywa psychicznego od innych osb i wpywu ich
charakterw, oraz wartoci swojej cywilizacji, tradycji moralnych. Dlatego naturalny ludzki
wiatopogld nie moe by cakowicie prawdziwy ani powszechny czy jednolity.
Jest raczej rzecz zastanawiajc, e gwne wartoci tego ludzkiego wiatopogldu
naturalnego wykazuj zasadnicze podobiestwa mimo rnic rasowych, cywilizacyjnych i
znacznych odlegoci w czasie i przestrzeni. Najwyraniej wiatopogld ten wyrasta gwnie
z natury naszego gatunku i dowiadcze ludzkich pokole [ktre osigny pewien niezbdny
poziom cywilizacji]. Jego uszlachetnianie, dziki wartociom literackim, refleksji
filozoficznej i moralnej, precyzuje niektre rnice, ale biorc oglnie zblia jeszcze bardziej
naturalne jzyki poj rnych czasw i cywilizacji.
Osobom wyksztaconym humanistycznie moe si wydawa, e na tej drodze osignli
dojrzao ale w tym miejscu napotykamy problem; musimy postawi nastpujce pytania:
Czy ten naturalny sposb pojmowania spraw ludzkich, nawet wysoce kulturalny, jest
dostatecznie poprawnym odzwierciedleniem rzeczywistoci, aby mona na nim polega, czy
jest raczej naszym gatunkowym sposobem jej odczuwania? W jakim zakresie zagadnie,
mona na nim opiera decyzje, w indywidualnych problemach yciowych, w sprawach
spoecznych, jak rwnie politycznych?
Dowiadczenie uczy nas tego, e po pierwsze, ten wiatopogld naturalny ma
charakterystyczne i odwieczne tendencje znieksztacajce obraz rzeczywistoci dyktowane
naszymi waciwociami instynktownymi i emocjonalnymi. Po drugie w naszej pracy
psychologicznej spotykamy si z licznymi zjawiskami, ktrych nie da si zrozumie ani
opisa uywaj wycznie tego naturalnego jzyka poj.[...]
Dokonujc analizy najwaniejszych tendencji znieksztacajcych obraz rzeczywistoci,
zauwaamy e emocjonalne nacechowanie naszych naturalnych przekona nie jest nigdy
zupenie odpowiednie do przeywanej rzeczywistoci. Jest to skutkiem dziaania naszego
instynktu i warunkowania podczas procesu wychowawczego. Dlatego te najlepsze tradycje
myli filozoficznej i religijnej zalecay wyciszenie emocjonalizmu, aby uzyska bardziej
adekwatne widzenie rzeczywistoci.
[Kolejny problem to fakt, e nasz] naturalny wiatopogld jest nacechowany skonnoci do
nadawania naszym sdom jakoci moralizujcej, czciej pejoratywnej, a do oburzenia
wcznie. Apeluje to do skonnoci silnie zakorzenionych w naturze ludzkiej i w obyczajach
spoeczestw.[...]
[Czsto napotykamy] ludzi rozsdnych, ktrzy dysponuj refleksyjnie wzbogaconym
wiatopogldem naturalnym co do jego psychologicznych, spoecznych i moralnych
aspektw, czsto uszlachetnionym przez literatur, rozprawy religijne i rozwaania
filozoficzne. Osoby takie s skonne do przeceniania jego wartoci [Nie bior one pod
uwag faktu, e taki system rwnie moe by bdny, poniewa nie jest dostatecznie
obiektywny.]

19

Tak postaw bdziemy nazywali egotyzmem wiatopogldu naturalnego. Bya to do

naszych czasw najmniej szkodliwa odmiana egotyzmu, poniewa jest to nadafirmacja
sposobu pojmowania, ktry przecie niesie odwieczne wartoci ludzkiego dowiadczenia.
Dzi jednak wiat jest zagroony przez zjawisko, ktre nie da si ani zrozumie ani opisa w
tym naturalnym jzyku poj; tego rodzaju egotyzm staje si niebezpiecznym czynnikiem,
powstrzymujcym podjcie rodkw zaradczych. Dlatego te rozwj i upowszechnianie
obiektywnego psychologicznego spojrzenia na wiat moe znacznie rozszerzy zakres
radzenia sobie zem, za pomoc rozsdnych dziaa i precyzyjnie dobranych rodkw
zapobiegawczych.
Ju od czasw staroytnych, myliciele rnych kultur, kierunkw filozoficznych i systemw
religijnych poszukiwali prawdy o tym, co jest suszne i moe by dobr rad. Starali si
znale kryteria tego, co naley uzna za warto moraln. Opisywali oni cnoty ludzkiego
charakteru i radzili, jak je zdobywa. Stworzyli dorobek, ktry zawiera dowiadczenie
wiekw i ludzk nad nim refleksj. O ile rnice midzy ich pogldami s rzecz naturaln, to
godne zastanowienia jest to, jak najbardziej sawni z pord nich dochodzili do wnioskw
podobnych lub uzupeniajcych si, chocia dziaali w odlegych czasach i krajach. To
bowiem, co jest wartoci, ma swoje przyczyny i uwarunkowania w prawach natury, ktre
dziaaj w ludzkich osobowociach i w zbiorowych osobowociach spoeczestw.
Jest jednak spraw rwnie godn zastanowienia, jak stosunkowo mao powiedziano o
odwrotnym aspekcie zagadnienia, o naturze za, jego przyczynach i procesach genezy. Te
sprawy skrywaj si zwykle z pewn dyskrecj za uoglnionymi ju wnioskami. Taki stan
rzeczy mona po czci przypisa warunkom spoecznym i okolicznociom historycznym, w
jakich dziaali poszczeglni myliciele, ich taktyce dziaania uwzgldniajcej wasn sytuacj,
wczeniejszej tradycji, albo moe pruderii. Cnoty sprawiedliwoci, umiaru i prawdomwnoci
s przecie odwrotnociami przemocy, gwatownoci i zakamania, podobnie jak zdrowie jest
przeciwiestwem choroby.[...]
Pozostawiono wic w dyskretnym cieniu natur i genez za, zostawiajc j raczej
dramaturgom i ich jzykowi penemu ekspresji, ktry nie dociera jednak do korzeni zjawisk.
Wci pozostaje wic pewna nie zbadana przestrze, pewien matecznik zagadnie za i
moralnoci, ktry opiera si ludzkiemu poznaniu i filozoficznej refleksji. [...]
Od najdawniejszych czasw czowiek marzy o yciu, w ktrym jego wysiki w celu
gromadzenia dbr byyby przerywane odpoczynkiem, podczas ktrego mgby si nimi
cieszy. Aby zgromadzi jeszcze wiksz ilo dbr nauczy si udomawia zwierzta, a
kiedy i to przestao wystarcza jego potrzebom, nauczy si zniewala innych ludzi tylko
dlatego, e by silniejszy i mg tego dokona.
Tak z marze o szczliwym yciu spdzanym na gromadzeniu coraz wikszego majtku i
wypoczynku, podczas ktrego mona by si nim cieszy, rodzi si przemoc nad innym
czowiekiem, ktra deprawuje umys tego, ktry si jej dopuszcza. To wanie dlatego ludzkie
marzenia o szczciu nigdy w dziejach si nie speniy: w hedonistycznej wizji szczcia
tkwi zalek nieszczcia. Hedonizm, denie do gromadzenia dbr tylko dla wasnej
przyjemnoci, zasila odwieczny cykl, w ktrym z czasw szczliwych rodz si
nieszczliwe.

20

 Duane Hoffman
W takich szczliwych czasach ludzie stopniowo przestaj widzie potrzeb pogbionej
refleksji, poznawania siebie i innych, czy dociekania praw rzdzcych yciem. Kiedy
wszystko jest w porzdku, czy warto zastanawia si nad waciwociami charakterw
(wasnego i cudzych), ktre nie s bez skazy? W dobrych czasach, cae pokolenia dorastaj
bez zrozumienia twrczego sensu cierpienia, poniewa sami nigdy go nie zaznali. Kiedy
mona atwo zdobywa radoci ycia, wysilanie umysu w deniu do zrozumienia nauki i
praw rzdzcych natur aby zyska wiedz, ktra nie jest bezporednio zwizana z
gromadzeniem majtku wydaje si zbytecznym trudem. W dobrym tonie jest by zdrowym
na umyle podchodzi do wszystkiego z dystansem i nie zrzdzi a kademu kto patrzc
dalej przewiduje ze skutki zarzuca si, e jest kraczc wron lub psuje dobry nastrj.
Poznawanie prawdy o rzeczywistoci, zwaszcza dogbne zrozumienie ludzkiej natury, w
caej jej zmiennoci i rnorodnoci, przestaje by godn osignicia cnot. Ludzie
zastanawiajcy si nad istot rzeczywistoci s natrtami, ktrzy szukaj dziury w caym.
Nie trzeba naprawia czego, co nie jest popsute. Takie podejcie prowadzi do zuboenia
poznania psychologicznego, w tym zdolnoci rozumienia waciwoci ludzkich natur i
osobowoci, i umiejtnoci twrczego formowania zdrowych umysw.
Kult siy wypiera zatem wartoci umysowe i moralne, ktre s kluczowe dla bezkrwawego
utrzymywania pokoju. Wzbogacanie si lub inwolucja [uwstecznienie, zanik] wiatopogldu
psychologicznego mog by traktowane jako wskaniki dobrej lub zej przyszoci narodu.
W szczliwych czasach poszukiwanie sensu ycia, prawdy o naszej rzeczywistoci staje si
rdem dyskomfortu, poniewa wyciga na wiato dzienne jej niewygodne elementy.
Podwiadoma eliminacja przesanek, ktre prowadz do wnioskw rzeczywicie lub pozornie
niewygodnych staje si stopniowo nawykiem, a potem spoecznie akceptowanym obyczajem.
aden proces mylowy oparty na okrojonych w ten sposb przesankach nie moe
doprowadzi do prawidowych wnioskw. Nastpnie prowadzi to do zwyczaju zastpowania
uciliwych prawd dogodnymi kamstwami, a tym samym zblia si do granic zjawisk, ktre
powinny by postrzegane jako psychopatologiczne.
Prawda jest taka, e czasy szczliwe dla jednej grupy ludzi maj swoje historyczne
korzenie w krzywdzie innej grupy. W takim spoeczestwie, gdzie wszystkie skrywane
prawdy czaj si pod powierzchni jak gra lodowa, katastrofa jest na wycignicie rki.
Oczywiste jest, e Ameryka przez wikszo czasu swojego istnienia dowiadczaa dobrej
koniunktury (bez wzgldu na to, ile osb trzeba byo uciemiy lub zabi, aby j osign),

21

ale szczeglnie dobre czasy to 50 lat poprzedzajcych 11 wrzenia 2001r. W cigu tych 50 lat
urodzio si kilka pokole dzieci, a te urodzone na pocztku tego okresu, ktre nigdy nie
dowiadczyy zych czasw, s teraz w wieku, kiedy chc si nacieszy zgromadzonymi
przez siebie dobrami. Niestety nic nie wskazuje na to, e bdzie im to dane 11 wrzenia
zmieni wszystko tak diametralnie, e wyglda na to, i nikomu nie bdzie dane si cieszy
przez rzeczywicie dugi czas.
Jak do tego doszo?
Na to pytanie mona odpowiedzie w nastpujcy sposb: trwajce przez kilka pokole
dobre czasy owocuj wyej opisanymi deficytami spoecznymi w zakresie umiejtnoci
psychologicznych i moralnego krytycyzmu. Dugie okresy martwienia si tylko o siebie i
gromadzenia dbr na wasny uytek, ograniczaj zdolno prawidowego postrzegania
otoczenia i innych ludzi. Ale problem tkwi nie tylko w oglnym osabieniu spoeczestwa,
ktre moe by zahartowane, gdy nadejd cikie czasy.
obaczewski pisze:
Psychologiczna jako takich kryzysw musiaa zapewne nosi pitno swojej epoki i
cywilizacji, ale wspln waciwoci istniejc w pocztkach wszystkich zych czasw
musiao by nasilanie tych opisanych waciwoci znanych jako histeryczne. Domiancja
emocjonalizmu w yciu prywatnym, zbiorowym, i politycznym, w poczeniu z podwiadom
selekcj i substytucj danych w procesie mylowym prowadzi do indywidualnego i
narodowego egotyzmu. Mania obraania si, znajdujc poywk w porywczoci i obudzie
innych, prowokuje nieustanne odwety. To wanie ten element, ta histeryzacja spoeczestwa,
umoliwia patologicznym intrygantom, zaklinaczom wy i innym prymitywnym dewiantom
wystpowanie w roli istotnych czynnikw w procesie powstawania za na skal makrospoeczn.
Kim s ci patologiczni intryganci i co moe motywowa dziaania tych osb w czasach,
ktre przez innych s powszechnie rozumiane jako dobre? Skoro czasy s dobre,
dlaczego kto chce spiskowa i sprowadza zo?
C, z pewnoci obecna administracja USA znalaza odpowied na to pytanie: Oni
nienawidz nas z powodu naszych wolnoci. Jest to doskonay przykad selekcji i
substytucji danych w procesie mylowym, chtnie i z radoci przyjmowany przez
spoeczestwo jako wyjanienie z racji ograniczonych umiejtnoci psychologicznych i braku
krytycyzmu moralnego.
obaczewski: Wspczeni filozofowie rozwijajcy meta-etyk usiuj posun si naprzd w
swoim rozumieniu, ale ich wysiki zelizguj si po powierzchni tej elastycznej przestrzeni
ku analizie jzyka etyki. Przyczyniaj si wic do wyeliminowania czci nawykw
naturalnego jzyka poj i jego niecisoci. Dla badacza jednak, dostanie si do tego
nieprzeniknionego jdra stanowi nie lada pokus. []
Gdyby lekarze poszli drog podobn do etykw i zaprzestali bada nad chorobami, zajmujc
si tylko studiami nad zachowaniem zdrowia, wwczas wspczesna medycyna nie istniaaby
jeszcze w ogle. [...] Lekarze postpowali waciwie, kadc nacisk przede wszystkim na
badanie choroby w celu wykrycia przyczyn i waciwoci biologicznych poszczeglnych
schorze, a nastpnie zrozumienia dynamiki ich przebiegu. Wreszcie, zrozumienie charakteru

22

choroby i sposobu w jaki si rozwija, umoliwia zastosowanie waciwych rodkw

leczniczych, ktre naley opracowa i zastosowa.
Nasuwa si wic pytanie: Czy nie naleaoby zastosowa podobnej metody postpowania,
aby bada natur, przyczyny i rozwj innych rodzajw za, ktre przeladuj ludzkie
jednostki, rodziny i narody? Dowiadczenie nauczyo autora, e zo ma natur podobn do
choroby, cho moe bardziej zoon i wymykajc si wysikom poznawczym. [...]
Rwnolegle wic z tradycyjnym podejciem etologicznym, do zrozumienia problemw,
potocznie odczuwanych jako niemoralne, mona podej w oparciu o dane dostarczane przez
biologi, medycyn i psychologi, poniewa tego rodzaju aspekty s wspobecne w caoci
zagadnienia. . Dowiadczenie uczy, e zrozumienie istoty i genezy za wykorzystuje dane
pochodzce z tych wanie dziedzin. []
Myl filozoficzna dawaa pocztek wszystkim dyscyplinom naukowym, ale dojrzeway one
dopiero wtedy, kiedy usamodzielniay si w oparciu o dane szczegowe i w powizaniu z
tymi dziedzinami nauki, ktre mogy tych danych dostarczy.
Zachcony takim przypadkowymi odkryciem tych przyrodniczych aspektw za i jego
genezy, autor poszed po drodze podobnej do tej lekarskiej, bo i jego zawd psychologa
klinicznego i wsppracownika lekarzy do tego skania. Podobnie take przyjmowa ryzyko
bliskiego kontaktu ze zem dla zapewnienia sobie moliwoci poznawania jego natury,
ledzenia jego czynnikw etiologicznych i jego patodynamiki [i ponis tego konsekwencje].
[...]
W ten oto sposb powstaa nowa dyscyplina naukowa: Ponerologia. Proces genezy za
nazwano, odpowiednio, ponerogenez. [...]
Obiektywizm, niezbdny przy beznamitnym studiowaniu Za, pozwala na zrozumienie jego
genezy, co moe przynie znaczne moralne, intelektualne i praktyczne korzyci. Przyjcie
takiej metody badawczej nie odbywa si ze szkod dla dorobku ludzkoci w dziedzinie etyki,
zyskuje ona wrcz wsparcie, poniewa metoda naukowa moe by wykorzystana w celu
potwierdzenia podstawowych wartoci nauk moralnych.
Zrozumienie natury makro-spoecznej patologii pomaga nam przyj wobec niej odpowiedni
postaw, a tym samym chroni nasze umysy przed kontrolowaniem lub zatruciem skaonymi
treciami i oddziaywaniem ich propagandy.
Jedynym sposobem na przezwycienie tego potnego i zaraliwego nowotworu toczcego
spoeczestwo jest zrozumienie jego istoty i przyczyn etiologicznych.
Z takiego zrozumienia natury zjawiska wynika oczywisto tego, e rodki, ktre powinny
prowadzi do wyleczenia wiata i wprowadzenia powszechnego adu, powinny by zupenie
odmienne od tych, jakie dotychczas stosowano do rozwizywania midzynarodowych
konfliktw. . Prawd jest rwnie, e jedynie wiadomo istnienia i wiedza na temat
genezy makro-spoecznego Za mog da pocztek uleczeniu poszczeglnych ludzi i pomc
przywrci harmoni w ich umysach. [...]
obaczewski omawia zagadnienie historycznej celowoci zych czasw. Cierpienie w
czasach kryzysu psychicznego zdaje si prowadzi do dziaa majcych na celu rozwizanie

23

lub pooenie kresu cierpieniom. Gorycz straty nieodmiennie prowadzi do odrodzenia

wartoci moralnych i empatii.
obaczewski: Kiedy nadchodz czasy nieszczliwe i nadmiar za przygniata ludzi, wwczas
musz oni zebra wszystkie siy mini i rozumu, aby wywalczy sobie mono istnienia i
chroni jego ludzki sens. Poszukujc drg wyjcia z niebezpieczestw i sytuacji trudnych,
ucz si rozeznawania spraw, ktre poszy ju w zapomnienie. Pocztkowo ludzie takich
czasw bywaj skonni do polegania na sile i zbyt atwo sigaj po bro, aby oprze si
zagroeniu. Powoli jednak i z trudem odkrywaj korzyci, jakie daje wysiek umysw,
dogbne zrozumienie sytuacji szczeglnie psychologicznej, rozrnianie natur i charakterw
ludzi i narodw, a w kocu take zrozumienie wrogw. W takich wic czasach cnoty, ktre
poprzednie pokolenia zredukoway do roli motyww literackich, nabieraj na nowo wartoci
realnej i uytecznoci praktycznej, staj si wic poszukiwane. Czowiek mdry, ktry moe
suy dobr rad, odzyskuje swoj pozycj i szacunek. [...]
Wydaje si, e w historii ludzkoci byo wiele takich zych czasw i to wanie wtedy
zostay opracowane wielkie systemy etyczne. Niestety, w dobrych czasach nikt nie chce o
tym sysze. Ludzie chc cieszy si dobrami materialnymi, dowiadcza przyjemnoci i
mie przyjemne przeycia, i w ten oto sposb wszelka literatura odnoszca si do takich zych
czasw zostaje zagubiona, zapomniana, stumiona lub w inny sposb zignorowana. Prowadzi
to do dalszej deprecjacji wartoci intelektualnych i tworzy wyrw, przez ktr ze czasy mog
ponownie si przelizgn.
Gdyby zebrano ksiki, ktre opisuj zbrodniczo wojen, okruciestwa rewolucji, czyny
krwawych wadcw i ustrojw politycznych, powstaby duy oddzia biblioteki, omijany
niestety przez wikszo czytelnikw. Obok staroytnych stanyby tam dziea
wspczesnych historykw i reportaystw. Dokumentalne rozprawy o [sowieckich i]
niemieckich obozach koncentracyjnych i zagady, o eksterminacji narodu ydowskiego,
przytaczajce przyblione dane statystyczne i opisujce dobrze zorganizowan prac
niszczenia ludzkiego ycia, uywayby precyzyjnego i stonowanego jzyka, dostarczajc
podstaw do poznania natury Za.[...]
Autobiografia Rudolfa Hessa, komendanta obozw w Owicimiu i Brzezince, jest
klasycznym przykadem tego, jak myli i czuje inteligentny osobnik psychopatyczny
Nie zabrakoby tam take i rozwaa historiozoficznych, wskazujcych na socjalne i moralne
aspekty genezy takich eksplozji za, po czci jednak usprawiedliwiajcych krwawe
rozwizania przy pomocy niezupenie jasnych praw historii.
Uwany czytelnik mgby tam znale ewolucj postaw autorw, od pierwotnej afirmacji
zniewalania i mordowania podbitych narodw, do wspczesnego moralizujcego potpienia
takich metod postpowania.
W takiej bibliotece zabrakoby jednak jednego dziea, ktre tumaczyoby w sposb
wystarczajcy przyczyny i procesy genezy takich dramatw historii, co rodz si z ludzkich
ambicji i uomnoci, aby spodzi krwawy obd.
Tamte pytania: dlaczego i po co to si dziao, czy wszyscy nosimy w sobie zarzewie zbrodni,
czy tylko niektrzy, pozostayby bez odpowiedzi. Literacki opis takich zdarze, choby

24

najbardziej prawdziwy i psychologicznie wierny, jak u wspomnianych autorw, nie daje

odpowiedzi na te pytania i nie moe w peni wyjani genezy za.
Tak wic ludzko jest w bardzo niekorzystnej sytuacji, poniewa bez penego naukowego
wyjanienia genezy za nie ma moliwoci opracowania wystarczajco skutecznych zasad
przeciwdziaania mu.
Nawet najlepszy literacki opis choroby nie pozwoli zrozumie istoty jej etiologii, a tym
samym nie moe dostarczy adnych regu leczenia. Podobnie, gdy przychodzi do
opracowania skutecznych rodkw przeciwdziaania narodzinom, istnieniu lub szerzeniu si
Za, na nic si zdaj opisy historycznych tragedii.
Prbujc wyjania pojcia psychologiczne, spoeczne i moralne przy pomocy naturalnego
jzyka, dochodzimy do wniosku, e dajemy jedynie namiastk zrozumienia, ktra prowadzi
do drczcego poczucia bezsilnoci.
Naszemu potocznemu systemowi poj brakuje niezbdnych rzeczowych treci naukowych
spostrzee na temat Za ktre pozwoliyby nam zrozumie znaczenie wielu czynnikw
(szczeglnie psychologicznych), aktywnych przed narodzinami i w trakcie trwania nieludzko
okrutnych czasw.
Niemniej jednak, autorzy niektrych ksiek, ktre znajdziemy w naszej Bibliotece Za,
dooyli stara, aby nada swoim sowom naleyt precyzj, jakby mieli nadziej, e kto, w
pewnym momencie, skorzysta z ich zapiskw, aby wyjani to, czego oni sami wyjani nie
potrafili, nawet w najdoskonalszym literackim jzyku.
Tego rodzaju literatura budzi groz u wikszoci ludzi. Hedonistyczne spoeczestwa maj
siln tendencj do uciekania w niewiedz lub w naiwne doktryny. Niektrzy ludzie czuj
nawet pogard dla cierpienia innych.
Prawd jest, e ledzenie dziaania przyczyn i mechanizmw rodzenia si za wymaga
opanowania odrazy i lku, poddania si pasji naukowego poznania oraz wyksztacenia
opanowanego spojrzenia przyrodnika.
Zadaniem wic tej tu pracy bdzie uj Czytelnika za rk i wyprowadzi go poza wiat
poj i wyobrae, jakimi przywyk posugiwa si od lat wczesnej modoci, a ktrym zaufa
moe nazbyt egotycznie Jest to konieczne ze wzgldu na problemy, w obliczu ktrych stoi
obecnie nasz wiat, problemy, ktrych nie moemy duej ignorowa, dalsze bowiem
ignorowanie ich narazi na niebezpieczestwo ca ludzko. Musimy uwiadomi sobie, e
dopki nie wyjdziemy poza subiektywny wiat znanych nam poj, nie bdziemy raczej
potrafili odrni drogi wiodcej ku katastrofie nuklearnej od drogi twrczego oddania.
Musimy take zrozumie, e ten subiektywny wiat zosta nam narzucony przez potne siy,
przeciwko ktrym nasze tsknoty za prostymi, ludzkimi ideaami ciepa i bezpieczestwa nic
nie zdziaaj.
Zo moralne i zo biopsychiczne s w rzeczywistoci powizane ze sob tyloma zalenociami
przyczynowymi i na tylu drogach wzajemnego oddziaywania, e rozdziela te rodzaje mona
jedynie na drodze abstrahowania. Umiejtno jednak wyrniania tych jakoci i ich dziaania
chroni nasze umysy przed moralizujcym interpretowaniem roli czynnikw patologicznych.

25

Ten bd pojmowania spraw spoecznych i moralnych, do ktrego skonno zdradzamy

wszyscy, truje bowiem ludzkie umysy i dusze w wyjtkowo podstpny sposb.
Zjawisko makro-spoecznego Za, ktre w tej pracy stao si gwnym przedmiotem naszej
uwagi, wydaje si podlega tym samym prawom natury, ktre dziaaj na skal
indywidualnych spraw ludzkich czy w maych grupach czynicych co zego. Rola
osobnikw z rnymi klinicznie lejszymi anomaliami i defektami psychicznymi okazuje si
odwieczn waciwoci takich zdarze spoecznych i historycznych.
W tym makrosocjalnym zjawisku patologicznym, w obrbie ktrego szaleje Zo,
patokracja, pewna dziedziczna anomalia, wyodrbniona naukowo jako psychopatia
waciwa, gra rol inspirujc i niezbdn dla jego powstania i trwania. []
Ta ostatnia uwaga jest kluczem do wielkich konspiracji, co do ktrych istnienia tak wiele
osb jest nieprzekonanych. Prof. obaczewski omawia tego typu ludzi, tworzcych
Patokracj lub psychopatyczne rzdy, przytaczajc szczegowe informacje na temat
psychopatw oparte na wasnych badaniach i badaniach tych, z ktrymi wsppracowa, a
ktre nigdy nie byy otwarcie dyskutowane, co mog stwierdzi po przeczytaniu wielu tysicy
stron materiaw na ten temat, powstaych na Zachodzie. Z drugiej strony, prof. obaczewski
przeprowadzi badania w jaskini bestii, e tak powiem, z ywymi okazami. Wartoci
takich bada nie da si przeceni.
Procesy patologiczne miay w przeszoci znaczcy wpyw na ludzkie spoeczestwa ze
wzgldu na fakt, e wiele osb ze zdeformowanymi charakterami odegrao pierwszoplanowe
role w ksztatowaniu struktury spoecznej. Warto mie podstawow wiedz w tej sprawie.
Prof. obaczewski pisze:
[T]kanka mzgowa wykazuje najbardziej ograniczone moliwoci regeneracji. Jeeli
nastpi jej uszkodzenie, to po zagojeniu si zmiany pojawia si proces rehabilitacyjny, dziki
ktremu ssiednia nieuszkodzona tkanka przejmuje funkcje tej uszkodzonej. To zastpstwo
nie jest jednak nigdy zupenie dobre, tak e pewne deficyty sprawnoci i poprawnoci
procesw psychicznych daj si wykry przy pomocy odpowiednich testw, nawet w
przypadku bardzo ograniczonych zmian. []
Jako czynniki ponerogenezy wiksz aktywno wykazay skutki okooporodowych i
wczesnych uszkodze mzgu ni te, ktre powstay u dorosych ju osb.

26

W krajach o rozwinitej opiece medycznej, wrd dzieci w modszych klasach szkoy

podstawowej wykrywamy 5 do 7 % takich, ktre nosz ju drobne uszkodzenia tkanki
mzgowej powodujce trudnoci w nauce i zachowaniu.
Te liczby s przeraajce. Jeli uwiadomimy sobie, e jeszcze wikszy odsetek poprzednich
pokole dozna uszkodze tkanki mzgowej w czasach, kiedy nie byo wysoko rozwinitego
poonictwa i opieki medycznej nad noworodkami, nie wspominajc o uszkodzeniach, ktre
mog powstawa wrd ludnoci w krajach, gdzie do dzi poziom takiej opieki jest na bardzo
niskim poziomie, moemy zrozumie, e wielka cz naszej kultury zostaa uksztatowana
przez osoby z uszkodzeniami mzgu i e yjemy w wiecie, w ktrym jednostki z
uszkodzeniami mzgu maj istotny wpyw na struktur spoeczn! Pamitaj, e jeli twj
dziadek dozna uszkodzenia mzgu podczas porodu lub jako noworodek, wpyno to na
sposb, w jaki wychowywa jednego z twoich rodzicw, co z kolei wpyno na sposb, w
jaki ten rodzic wychowywa ciebie!
U stosunkowo niewielkiej czci osb z takimi zmianami pojawia si ich najdawniej znany
skutek epilepsja z jej licznymi odmianami. Wrd badaczy tych zjawisk panuje raczej
zgodne przekonanie, e Cezar, a potem Napoleon Bonaparte miewali napady epileptyczne.
W jakim stopniu te ich ukrywane dolegliwoci miay negatywny wpyw na ich charaktery, jak
to zaznaczyo si na ich historycznych decyzjach, czy odegrao rol w procesie ponerogenezy,
moe by przedmiotem dalszych studiw. Jednak w wikszoci wypadkw, epilepsja jest
schorzeniem jawnym, co ogranicza jej aktywno jako czynnika ponerogenezy.
U znacznie wikszej czci nosicieli uszkodze tkanki mzgowej narastaj z biegiem czasu
negatywne zmiany charakteru. Przyjmuj one postacie rnych zaburze umysowych, w
zalenoci od waciwoci i lokalizacji tych uszkodze, czasu ich powstania i pniejszych
warunkw yciowych danej osoby. Tego rodzaju anomalie ludzkich charakterw bdziemy
nazywali charakteropatiami.
Niektre charakteropatie graj wybitn rol jako czynniki ponerogenezy na du skal
spoeczn []
Do dobrze udokumentowanym przykadem osobowoci charakteropatycznej, ktra
oddziaywaa na skal makro-socjaln i polityczn, by ostatni cesarz Niemiec Wilhelm II.
Uleg on porodowemu urazowi mzgu. Przez cay okres jego modoci a potem rzdw, [jak i
potem,] ukrywano przed opini publiczn jego upoledzenie fizyczne i psychiczne.
Upoledzona bya sprawno ruchowa lewej grnej czci ciaa. Jako chopiec mia trudnoci
w nauce gramatyki, geometrii i rysunku, co stanowi typow triad trudnoci szkolnych
powodowan lejszymi uszkodzeniami tkanki mzgowej. Rozwin osobowo z rysami
infantylizmu i niedostatkiem kontroli afektw, a take skonno do paralogicznego mylenia,
ktre z atwoci omijao niewygodne aspekty pewnych istotnych kwestii, unikajc w ten
sposb problemw.
Generalski mundur i militarystyczna heca zapewniay mu nadkompensacj poczucia
mniejszej wartoci i skryway skutecznie jego braki. W polityce do gosu dochodziy nie do
kontrolowane emocje i osobiste urazy. Stary elazny Kanclerz, polityk przebiegy i
bezwzgldny, budowniczy pruskiej potgi, zawsze wierny Prusom i monarchii, musia odej.
Wiedzia bowiem zbyt wiele o uomnoci ksicia i protestowa przeciw jego koronacji.
Podobny los spotyka innych nadmiernie krytycznych, a ich miejsca zajmowali ludzie

27

mniejszego umysu ale ukadni, a czasem zdradzajcy dyskretne dewiacje psychiczne.

Nastpowaa selekcja negatywna.
Zwrcie uwag na ostatnie zdanie: nastpowaa selekcja negatywna. Oznacza to, e
upoledzona gowa pastwa obsadzaa stanowiska, wybieraa czonkw rzdu, opierajc si
na wasnym patologicznie zdeformowanym wiatopogldzie. Jestem pewna, e czytelnik
potrafi dostrzec, jak niebezpieczna moe by tego rodzaju sytuacja dla ludzi rzdzonych przez
tak negatywnie wyselekcjonowan zgraj. W tym miejscu naleaoby rozway wpyw,
jaki wywary rzdy takich osobnikw na struktur spoeczn.
obaczewski wyjania: Przeycia osb z takimi anomaliami wyrastaj ze wiata zwykych
ludzkich spraw, do ktrego nale z natury. Ich zmieniony sposb mylenia, przemoc
emocjonalna i egotyzm zakotwiczaj wic stosunkowo atwo w umysach innych ludzi i s
postrzegane w kategoriach naturalnego wiatopogldu. Takie oddziaywanie osobowoci
charakteropatycznych traumatyzuje uczucia i umysy innych ludzi, pozbawiajc ich
stopniowo zdolnoci do posugiwania si zdrowym rozsdkiem. Mimo oporw i reakcji
krytycznych, ludzie przyswajaj sobie usztywnione nawyki patologicznego mylenia i
przeywania. U modziey powoduje to trwae znieksztacenia rozwoju osobowoci. S to
wic czynniki ponerogenezy, ktre dziaaj podstpnie i atwo zapocztkowuj nowe czony
w odwiecznych procesach genezy za. Otwiera to drog dla pniejszej aktywizacji innych
czynnikw patologicznych ktre przejmuj potem pierwsze skrzypce. []
[Oddziaywanie osobowoci Wilhelma II] stopniowo pozbawiao wielu Niemcw ich
zdolnoci do posugiwania si zdrowym rozsdkiem, wskutek bombardowania
charakteropatycznym tworzywem psychicznym, poniewa proci ludzie maj skonno do
identyfikowania si z cesarzem
Wyrastao nowe pokolenie ze znieksztaceniami odczuwania i rozumienia rzeczywistoci
moralnej, psychologicznej, spoecznej i politycznej. Stao si rzecz nader charakterystyczn,
e w wielu rodzinach niemieckich, gdzie zdarzy si jaki psychicznie niezupenie normalny
czonek, ukrycie tego przed opini rodowiska, a nawet przed wiadomoci najbliszych,
stao si spraw honoru (godn nawet niegodziwego postpowania). Szerokie rzesze ludzi
wchaniay patologicznie zmienione tworzywo psychiczne wraz z odrealnionym sposobem
mylenia, w ktrym frazes zyskuje moc argumentu, a niewygodne przesanki ulegaj
podwiadomej selekcji.
Dziao si to w czasach, kiedy w caej Europie narastaa fala histerycznoci ze skonnoci
do dominacji emocji i komponent aktorstwa w ludzkim postpowaniu. [...] To
promieniowao na trzy cesarstwa i inne kraje Europy.
W jakim wic stopniu przyczyni si do tego Wilhelm II, a take dwaj inni cesarze, ktrych
umysy nie sigay istotnych spraw historii i wadzy? Do jakiego stopnia by to skutek
nasilania si histerycznoci w trakcie ich panowania? Pozostaje to interesujcym tematem do
dyskusji historykw z ponerologami.
Narastay napicia midzynarodowe; w Sarajewie doszo do zamachu na arcyksicia
Ferdynanda. Jednak ani cesarz niemiecki, ani aden inny orodek wadzy w jego kraju, nie
dysponowali ju rozsdkiem politycznym (co byo skutkiem wyej wspomnianego procesu
negatywnej selekcji). Day o sobie zna emocjonalne nastawienia Wilhelma i uprzednio
wytworzone stereotypy mylenia i dziaania. Wybucha wojna. Przygotowane wczeniej plany

28

dziaa wojennych, zdezaktualizowane w zaistniaych okolicznociach, rozwijay si jak na

sztabowych manewrach. Historycy, nawet ci, ktrzy znaj dobrze genez i charakter pastwa
pruskiego z jego ideologiczn tradycj krwawego ekspansjonizmu, dostrzegaj w tamtych
wypadkach dziaanie jakiego niezrozumiaego fatum, ktre wymyka si analizie
przyczynowoci historycznej.
Wielu mylcych ludzi zadaje sobie wci niepokojce pytanie: Jak mogo doj do tego, e
nard niemiecki wybra sobie na Fuehrera psychopatycznego kabotyna, ktry nie skrywa
swojej patologicznej wizji wadzy nadludzi? Pod jego przywdztwem Niemcy rozptali drug
wojn wiatow zbrodnicz i politycznie niedorzeczn. Kiedy wojna chylia ju si ku
kocowi, wyksztaceni dowdcy wykonywali z honorem zbrodnicze rozkazy, wojskowo i
politycznie niedorzeczne, wydawane przez czowieka, ktrego stan psychiczny odpowiada
ju standardowym kryteriom przymusowej hospitalizacji psychiatrycznej.
Kada prba zadawalajcego wyjanienia tych zdarze z pierwszej poowy minionego wieku
przy pomocy kategorii przyjtych w naukach historycznych daje poczucie drczcego
niedostatku. Wyrwna ten deficyt moe jedynie podejcie ponerologiczne, ktre bez
uprzedze bada role rnych czynnikw patologicznych w kadej skali spoecznej.
Nard niemiecki, karmiony przez pokolenia patologicznie zmienionym tworzywem
psychicznym, osign stan podobny do tego, z jakim spotykamy si u indywidualnych ludzi
wychowanych przez osoby wykazujce w rwnym stopniu waciwoci charakteropatyczne
co i histeryczne. Dowiadczenie psychologw wskazuje, e ci ludzie dopuszczaj si potem
czsto czynw krzywdzcych innych [...]
Podczas pierwszej wojny wiatowej Niemcy zadali innym ogromne cierpienia i sami
takowych doznali, nie mieli jednak poczucia winy. Przeciwnie czuli si pokrzywdzeni.
Dziaali przecie zgodnie z przyswojonymi nawykami, nie majc rozeznania ich
patologicznego pochodzenia. Po wojnie potrzeba ubrania tego stanu w szaty bohaterstwa, aby
unikn zbyt gwatownie dezintegrujcej wiadomoci, staa si nader powszechna. Pojawi
si tajemniczy gd jakby narkotyku, od ktrego organizm spoeczny zdy si ju
uzaleni. By to gd patologicznie zmienionego tworzywa psychicznego zjawisko znane z
dowiadczenia psychoterapeutycznego. Ten gd moga zaspokoi tylko inna osobowo
patologiczna i taki system polityczny.
Osobowo charakteropatyczna
psychopatycznemu.

otworzya

drog

do

przywdztwa

osobnikowi

Co ciekawe, w tym miejscu swoich rozwaa obaczewski wskazuje, e ten historyczny

schemat powtarza si cigle od nowa jednostka z patologicznym uszkodzeniem mzgu
stwarza okolicznoci, ktre w okrelony sposb ksztatuj opini publiczn, co z kolei otwiera
psychopacie drog do wadzy. Kiedy to czytaam, przebiegajc mylami ostatnie 45 50 lat
historii Ameryki, uwiadomiam sobie, e zimna wojna, zagroenie nuklearne, zabjstwo
JFK, bazestwa Nixona, Johnsona, Reagana i Clintona oraz manipulacja Amerykanami za
porednictwem mediw, byy wanie takim charakteropatycznym warunkowaniem, ktre
otworzyy drog do wadzy neokonserwatystom i ich tytularnej marionetce, Georgeowi W.
Bushowi, ktry z pewnoci moe by okrelony jako psychopatyczny kabotyn, a ktry nie
kryje swej patologicznej wizji amerykaskiego super-pastwa panujcego nad wiatem.
Patrzc na klik zmontowan wok Georgea W. Busha, widzimy t sam negatywn

29

selekcj doradcw i urzdnikw gabinetu, jacy wedug opisu obaczewskiego

zgromadzili si byli wok Cesarza Wilhelma.
Zaczynamy wic pojmowa, jak wielkie znaczenie moe mie ta nauka o naturze za
dostosowana do celw politycznych i z jak wielu rzeczy my, jako spoeczestwo, nie
zdajemy sobie sprawy. Aby dokadnie zrozumie, jak cae spoeczestwo, a nawet cay nard,
moe sta si Patokracj, musimy dowiedzie si troch o typach ludzi, ktrzy tworz rdze
takiej konspiracji. obaczewski na konkretnych przykadach przedstawia najczstsze
charakteropatie i ich zwizek z uszkodzeniami mzgu.

Ten artyku jest przekadem oryginau zamieszczonego w jzyku angielskim na stronie:

Political Ponerology: A Science on The Nature of Evil adjusted for Political Purposes
by Andrew M. Lobaczewski
with commentary and additional quoted material by Laura Knight-Jadczyk

rdo: http://pracownia4.wordpress.com/ksiazki/ponerologia-polityczna/o-ponerologiipolitycznej-cz-1/

Ponerologia polityczna: Nauka o naturze za w adaptacji do celw politycznych.

Andrzej M. obaczewski
z komentarzem i dodatkowymi materiaami cytowanymi przez Laur Knight-Jadczyk.
Cz 2

Laura Knight-Jadczyk
Sott.net
22 luty 2011

Zaczynamy wic pojmowa, jak wielkie znaczenie moe mie ta nauka o naturze za
dostosowana do celw politycznych i z jak wielu rzeczy my, jako spoeczestwo, nie
zdajemy sobie sprawy. Aby dokadnie zrozumie, jak cae spoeczestwo, a nawet cay nard,
moe sta si Patokracj, musimy dowiedzie si troch o typach ludzi, ktrzy tworz rdze
takiej konspiracji. obaczewski na konkretnych przykadach przedstawia najczstsze
charakteropatie i ich zwizek z uszkodzeniami mzgu.
Paranoidalne zaburzenia osobowoci:
Charakterystycznym sposobem zachowania si osb paranoidalnych jest to, e s one zdolne
do wzgldnie poprawnego rozumowania i dyskusji, pki rozmowa dotyczy drobnej rnicy

30

zda. Koczy si to raptownie, kiedy argumenty rozmwcy podwaaj ich idee

nadwartociowe, zaczynaj kruszy utrwalone stereotypy mylenia, albo zmuszaj do uznania
wniosku uprzednio podwiadomie odrzuconego. Takie bodce wyzwalaj u nich potok
wypowiedzi paralogicznych, penych paramoralizmw i czsto obraajcych rozmwc, ale
zawsze w jakim stopniu sugestywnych.
Tego rodzaju wypowiedzi budz awersj u ludzi kulturalnych i rozsdnych, ale zniewalaj
umysy mniej krytyczne, jak np. osb z rnymi rodzajami upoledze psychicznych, osb
ktre byy ju wczeniej przedmiotem egoistycznego wpywu jednostek z zaburzeniami
osobowoci, a w szczeglnoci duej czci modziey.[]
Dzi wiemy, e zjawiska paranoidalne maj dwojaki mechanizm psychologiczny: jeden z nich
jest spowodowany uszkodzeniami tkanki mzgowej, drugi ma charakter czynnociowy lub
behawioralny.
U osb bez uszkodze tkanki mzgowej podobne zjawiska pojawiaj si rzadziej, gwnie na
skutek wychowania przez osoby z charakteropati paranoidaln oraz doznanego w
dziecistwie terroru psychicznego. Nastpuje wtedy przyswojenie sobie takiego tworzywa
psychicznego wraz z usztywnionymi stereotypami podobnego przeywania. Utrudnia to
prawidowy rozwj mylenia i wiatopogldu, a treci przemienione tym sposobem w tabu
przeksztacaj si w czynnociowe orodki blokujce. []
Charakteropatia frontalna:
Orodki frontalne kory mzgowej (10 A i B wg podziau Brodmanna), praktycznie biorc, nie
istniej u adnych stworze poza czowiekiem; s zbudowane z filogenetycznie najmodszej
tkanki nerwowej. Ich cytoarchitektura wykazuje podobiestwo do znacznie starszych pl
projekcyjnych wzroku, pooonych na przeciwnym biegunie mzgu. To sugeruje pewne
podobiestwo penionych funkcji. [] Opisane przez badaczy (uria i inni) funkcje tych
orodkw akceleracja i koordynacja procesw mylowych wydaj si by pochodnymi tej
funkcji podstawowej.
Ilo uszkodze tego obszaru zostaa ostatnio znacznie zredukowana na skutek rozwoju
poonictwa i opieki lekarskiej nad noworodkami. Dlatego ponerologicznie dramatyczn rol
tak powstaej charakteropatii mona po czci uwaa za charakterystyczn dla minionych
pokole i dla krajw z niedostatkiem opieki medycznej.
Ubytki kory mzgowej we wspomnianych orodkach wybirczo upoledzaj wyej opisan
funkcj, nie powodujc jednoczesnego pogorszenia pamici, zdolnoci do tworzenia
skojarze, jak rwnie funkcji o podou instynktownym, jak na przykad zdolno do
wyczucia sytuacji psychologicznej. Poziom oglnej inteligencji jednostki nie ulega wic
drastycznemu obnieniu. [...]
Patologiczny charakter takich ludzi, z reguy z komponent histeryczn, narasta z biegiem lat.
Nieupoledzone funkcje psychiczne rozwijaj si nadkompensacyjnie, co prowadzi do
dominacji reakcji instynktownych i emocjonalnych. Osoby bardziej witalne z natury staj si
wojownicze, skonne do podejmowania ryzyka oraz brutalne w sowach i czynach.
Ci z wrodzonym talentem wyczucia sytuacji psychologicznej rozwijaj skonno do
wykorzystywania tego daru w sposb bezwzgldnie egoistyczny. W myleniu takich ludzi

31

tworzy si skrcona droga, ktra omijajc upoledzon funkcj prowadzi od skojarze

bezporednio do sw, czynw i nie podlegajcych dyskusji decyzji. Te swoje zdolnoci do
wyczuwania sytuacji [psychologicznej] i uproszczonego, szybkiego decydowania w
porwnaniu do osb normalnych, ktre musz dugo myle, bo przeywaj walk motyww
i nie dowierzaj sobie osobnicy tacy interpretuj sobie jako dowd swojej wspaniaoci.
Nad losem tych gorszych nie warto si dugo rozwodzi.
Wpyw takiego stalinowskiego charakteru na innych, traumatyzujcy i aktywnie
fascynujcy, wyjtkowo atwo omija kontrol zdrowego rozsdku. Dua cz ludzi okazuje
si skonna do uwierzenia w nadzwyczajne waciwoci takich osb, ulegajc wpywowi ich
egotycznych przekona. Jeeli w rodzinie jedno z rodzicw zdradza taki defekt, choby w
niewielkim stopniu, u wszystkich dzieci mona dostrzec anomalie rozwoju osobowoci.
Autor przebada cae rodzestwo starszych i wyksztaconych ludzi, gdzie rdem takiego
oddziaywania bya najstarsza siostra z poporodow atrofi pl frontalnych. Od wczesnego
dziecistwa czterej modsi bracia przyswajali sobie patologicznie zmienione tworzywo
psychiczne, cznie z narastajc u siostry komponent histeryczn. Potem do wieku
szedziesiciu paru lat zachowali powstae w ten sposb znieksztacenia osobowoci i
wiatopogldu, wraz ze spowodowanymi tym rysami histerycznymi, w nasileniu malejcym
odpowiednio do zwikszajcego si dystansu wieku. Podwiadoma selekcja informacji
sprawiaa, e nie docieray do nich adne krytyczne uwagi co do ich charakteru siostry, ktre
mogy rwnie znieway honor rodziny.
Chorobliwe urojenia siostry, jej skargi na niedobrego ma (w rzeczywistoci porzdnego
czowieka) i syna, w ktrym znalaza sobie koza ofiarnego dla pomsty za swoje
niepowodzenia yciowe, bracia przyjmowali za rzeczywisto. W ten sposb partycypowali w
wiecie mciwych emocji, uwaajc siostr za osob zupenie normaln i gotowi byli jej
broni w razie potrzeby nie przebierajc w rodkach od wszelkich podejrze o
anormalno. Normalne kobiety byy dla nich naiwne i mde, nie nadaway si do niczego
poza podbojem seksualnym. aden z braci nie stworzy zdrowej rodziny ani nie rozwin,
przecitnej choby, mdroci yciowej.
Na uksztatowanie si charakterw tych mczyzn zoyo si rwnie wiele innych
okolicznoci zalenych od miejsca i czasu, w jakich si wychowali. Ich ojciec by Polakiem i
patriot, a matka Niemk. Zgodnie z obyczajem tamtych czasw, ona przyja formalnie
narodowo ma, pozostaa jednak wyznawczyni militaryzmu i przyswoia sobie nasilajc
si histeryczno, ktra spowijaa wwczas Europ. Bya to Europa trzech cesarzy: pojcie
honoru wicio [wtedy] swj tryumf. Przypatrywanie si komu zbyt dugo byo
wystarczajcym pretekstem do pojedynku. Dlatego bracia wyroli na pojedynkowiczw z
wieloma bliznami po ciciach, jednak sami pokrajali innych wicej i gorzej. []
[Odkadajc na bok rozwaania na temat czasu i miejsca] gdyby siostra nie doznaa
uszkodzenia mzgu i tym samym czynniki patologiczne by nie zaistniay, zo, ktre [ci
mczyni] tak hojnie rozsiewali przez cae swoje ycie, albo nie zaistniaoby wcale, albo
zasig jego oddziaywania zostaby zredukowany do warunkowanego przez bardziej odlege
czynniki patologiczne [...]
Rozwaania porwnawcze doprowadziy autora do przekonania, e Jzefa Wisarionowicza
Dugaszwili, znanego potem jako Stalin, rwnie naley zaliczy do przypadkw tej wanie
ponerogennej charakteropatii, ktra rozwina si na podou okooporodowego uszkodzenia

32

pl frontalnych kory mzgowej. Wskazuje na to wiele z tego, co mona o nim przeczyta lub
usysze: jego brutalno, fascynujcy charyzmatyzm, wydawanie nieodwoalnych decyzji;
nieludzkie okruciestwo, patologiczna mciwo wobec tych, ktrzy weszli mu w drog;
egotystyczna wiara w swj geniusz u czowieka obdarzonego w gruncie rzeczy przecitnym
intelektem. Tumaczy to take jego psychiczn zaleno od psychopaty, jakim by Beria. Na
niektrych zdjciach Stalina mona dostrzec typowe znieksztacenia czoa, jakie
obserwujemy u osb z wczenie powstaymi uszkodzeniami wyej opisanych obszarw. [...]
Charakteropatie polekowe:
W ostatnich dziesicioleciach wprowadzono do uytku szereg lekw o powanych skutkach
ubocznych: atakuj one system nerwowy, pozostawiajc w nim trwae lady. Na tych
dyskretnych zazwyczaj upoledzeniach narastaj z czasem zmiany charakteru, czsto bardzo
szkodliwe spoecznie. Lekiem bardzo niebezpiecznym okazaa si streptomycyna; w
rezultacie, w niektrych krajach ograniczono jej stosowanie, w innych za skrelono j z listy
lekw dopuszczonych do uytku.
Leki cytostatyczne, stosowane do zwalczania chorb nowotworowych, atakuj czsto
filogenetycznie starsz tkank mzgow, gwny nonik podoa instynktowego i
podstawowej uczuciowoci. Powoduje to u tak leczonych osb stopniowy zanik wyczucia
realiw psychologicznych i odbarwienie uczuciowoci. Zachowuj oni sprawno umysow,
lecz staj si asymi na pochway egocentrykami, podatnymi na sugestie ze strony ludzi,
ktrzy wiedz, jak to wykorzysta.
Staj si oni obojtni na sprawy innych ludzi i ich krzywdy. Jakakolwiek krytyka ich samych
lub ich zachowania jest odwzajemniana z nawizk. Taka przemiana osobowoci u czowieka,
ktry jeszcze niedawno cieszy si uznaniem w rodowisku lub spoeczestwie, co trwa w
ludzkiej pamici, staje si zjawiskiem patologicznym i przyczyn nieszczliwych skutkw.
[]
Podobny do powyszego obraz psychologiczny moe by spowodowany przez endogenne
toksyny lub wirusy. winka, ktra przebiega w czci przypadkw z odczynem mzgowym,
pozostawia pewn blado lub pasko uczuciowoci i nieznaczne obnienie sprawnoci
umysowej. Podobne skutki pozostawia toksyna dyfterytowa przy ciszym przebiegu
choroby. Wreszcie polio take atakuje mzg [...] U osb z poraeniami ng spotykamy takie
skutki rzadko, ale u osb z poraeniami barkw i szyi, ich brak naley do szczliwych
wyjtkw. Osoby z takimi zmianami zdradzaj nie tylko charakterystyczn blado
afektywn, ale take skonno do niecisoci mylenia i naiwnoci. [...]

NXSchell Skd te dziury?

33

Anomalie charakteropatyczne, ktre rozwijaj si na skutek rnych uszkodze tkanki

mzgowej, dziaaj jako czynniki ponerogenezy w sposb podstpny. Dziki opisanym ju
waciwociom ich wpyw atwo zakotwicza w umysach, traumatyzujc ludzkie uczucia,
znieksztacajc i zubaajc zdolno mylenia. Upoledza to indywidualn i spoeczn
zdolno do posugiwania si zdrowym rozsdkiem i do rozeznania sytuacji psychologicznej i
moralnej.
Otwiera to moliwoci dziaania innym osobowociom patologicznym, najczciej nosicielom
dziedzicznych dewiacji psychicznych. Spychaj oni w cie jednostki charakteropatyczne i
przejmuj ich rol w dziele ponerogenezy. Dlatego rnego rodzaju charakteropatie
uczestnicz w pocztkowych etapach narodzin za, zarwno na skal makrospoeczn, jak i
[na skal] pojedynczej rodziny.
Udoskonalony system spoeczny przyszoci powinien wic chroni jednostki i
spoeczestwa, nie dopuszczajc osb z powyszymi dewiacjami, lub cechami, ktre zostan
omwione poniej, do penienia jakichkolwiek funkcji spoecznych, ktrych sprawowanie
uzaleniaoby los innych ludzi od ich zachowania. Oczywicie odnosi si to przede wszystkim
do najwyszych stanowisk pastwowych. Decyzje w takich sprawach powinna podejmowa
odpowiednia instytucja zoona z osb szanowanych dla ich mdroci, posiadajcych
wyksztacenie psychologiczne i medyczne. Cechy uszkodzenia tkanki mzgowej i ich
charakteropatyczne skutki s znacznie atwiejsze do wykrycia ni niektre anomalie
dziedziczne. Dlatego zdawienie procesu ponerogenezy poprzez wyeliminowanie owych
czynnikw z procesu syntezy za ju na wczeniejszych jej etapach jest skuteczne i o wiele
atwiejsze w praktyce.
Dewiacje dziedziczne
Nauka chroni ju spoeczestwa przed skutkami niektrych anomalii fizjologicznych, ktrym
towarzysz pewne uomnoci psychiczne. Tragiczna rola, jak odegraa hemofilia
dziedziczca si w rodach monarszych Europy, jest powszechnie znana. Dzi odpowiedni
ludzie dokadaj stara, aby nosicielka tego genu nie zostaa krlow. Spoeczestwa, ktre
wiele troski powicaj ludziom z niekrzepliwoci krwi, zaprotestowayby, gdyby jaki
wysoki urzd zosta powierzony mczynie z t anomali. Jest to model postpowania, ktry
powinien by rozcignity na szereg innych anomalii dziedzicznych.
Daltonistw, mczyzn z upoledzon zdolnoci odrniania barw czerwonych i zielonych,
eliminujemy dzi od zawodw, gdzie to mogoby spowodowa katastrof. Wiemy take, e
anomalii tej towarzyszy pewne zuboenie przey estetycznych, emocji, a take poczucia
wizi ze spoeczestwem ludzi widzcych barwy normalnie. Dlatego psycholog przemysowy
zachowuje ostrono, kiedy ma powierzy takiemu czowiekowi stanowisko pracy, gdzie
trzeba polega na jego autonomicznym poczuciu obowizku, bo od tego zaley
bezpieczestwo innych osb.
Dziedziczenie si tych dwch anomalii, przez geny recesywne zlokalizowane w chromosomie
X, zostao ju dawno opisane i ledzenie ich przekazywania si nie natrafia na trudnoci
teoretyczne. W podobny sposb genetycy przebadali dziedziczenie wielu waciwoci
organizmw ludzkich, w maym jednak stopniu dotyczy to interesujcych nas anomalii
psychicznych. Wiele cech ludzkiego charakteru ma swoje podoe w genach tych samych
chromosomw X, chocia nie jest to regu. Podobna prawidowo zachodzi w przypadku
wikszoci anomalii psychicznych omwionych poniej. []

34

Powane problemy powoduje kariotyp XYY, ktry dostarcza mczyzn wysokich, silnych i
stosujcych przemoc emocjonaln lecz ich liczebno i znaczenie w procesie ponerogenezy
s [stosunkowo] niewielkie.
Znacznie liczniejsze s te dewiacje psychiczne, ktre graj take o wiele wiksz rol jako
czynniki patologiczne uczestniczce w procesach ponerogenezy; wedle wszelkiego
prawdopodobiestwa s one przekazywane poprzez tzw. dziedziczenie proste. Tymczasem ta
dziedzina genetyki stoi w obliczu wielorakich problemw natury biologicznej i
psychologicznej.
Nastpnie obaczewski przedstawia szereg dziedzicznych patologii psychicznych, takich jak
psychopatia schizoidalna obecnie okrelana jako schizotypowe zaburzenie osobowoci
o ktrej mwi:
Nosiciele tej anomalii, sami nadwraliwi i nieufni, zbyt mao zwracaj uwagi na uczucia
innych. Maj tendencj do przyjmowania postaw skrajnych i moralizujcych i szukania
odwetu za drobne krzywdy. Czasami s ekscentryczni i dziwaczni. Ich sabe wyczucie
rzeczywistoci i sytuacji psychologicznej prowadzi do przyjmowania z gry bdnych,
pejoratywnych interpretacji intencji innych ludzi. atwo angauj si w dziaania, ktre, cho
pozornie suszne moralnie, w rzeczywistoci przynosz szkody im samym i innym. Ich
zuboony wiatopogld psychologiczny czyni z nich typowych pesymistw. [...] Kiedy znajd
si w sytuacji powanego stresu, ich saboci staj si przyczyn szybkiego zaamania
[nerwowego]. Schizoidzi czsto popadaj w psychotyczne stany reaktywne, ktre dajc
objawy podobne do schizofrenii, prowadz do postawienia bdnej diagnozy.
Jeli wywierana na nich presja emocjonalna zostanie zredukowana do minimum, mog
wyksztaci prawidowe rozumowanie spekulatywne, ale s skonni uwaa, e przewyszaj
intelektem zwykych ludzi.
Czstotliwo wystpowania tej anomalii jest rna wrd rnych ras. Jest niska wrd
Murzynw, a najwysza wrd ydw. Obserwacje autora sugeruj autosomowe
dziedziczenie tej anomalii.
Ponerogenn aktywno schizoidw naley ocenia w dwch aspektach. Na ma skal
spoeczn, ludzie ci przysparzaj kopotw rodzinom, atwo staj si narzdziem intryg w
rkach sprytniejszych jednostek i zazwyczaj s kiepskimi wychowawcami nastpnego
pokolenia. []
Jeeli jednak schizoidalny sposb pojmowania rzeczywistoci ludzkiej i skonno do
tworzenia wielkich doktryn zostaj rzucone na papier i zamieniaj si w liczne nakady
drukowane wwczas ich ponerogenna rola moe przyj makrosocjalne rozmiary.
Nie doceniajc tych deficytw, lub nawet jawnej deklaracji schizoidalnej, ich czytelnicy nie
zdaj sobie sprawy z charakteru autorw, i interpretuj tre takich dzie w sposb
odpowiadajcy ich wasnym naturom. Umysy normalnych ludzi maj skonno do tworzenia
interpretacji krytycznej i korygujcej, dziki wspudziaowi wasnego, bogatszego
wiatopogldu psychologicznego. Niektrzy jednak odrzuc takie dzieo z moralnym
protestem, ale bez rozeznania tej specyficznej przyczyny. Analizujc wpyw dzie Karola
Marksa, bez trudu zaobserwujemy wszystkie te rodzaje apercepcji i reakcji spoecznych, ktre
zrodziy podziay wrd ludzi.

35

Psychopatia waciwa
Przejdmy teraz do najwaniejszej patologii: psychopatii. Psychopati nie tak atwo jest
rozpozna, jak mogoby si wydawa. Problem w tym, e termin psychopata zacz by
powszechnie stosowany pord opinii publicznej (ze wzgldu na wpyw mediw) dla
okrelenia jawnych i oczywistych seryjnych mordercw. Istnieje rwnie pewna
dezorientacja co do wzajemnych relacji pojcia psychopatii i antyspoecznego zaburzenia
osobowoci.
adne sformuowanie, nieprawda? Brzmi tak czysto i klinicznie; po prostu kto, kto jest
anty-spoeczny. Niemale przywodzi to na myl nie zawadzajcego nikomu pustelnika. Nic
bardziej mylnego. Robert Hare, amerykaski guru w dziedzinie psychopatii, pisze o
problemie terminologii w nastpujcy sposb:
Tradycyjnie, kluczow rol w konceptualizacji i diagnozowaniu psychopatii odgryway cechy
afektywne i interpersonalne, takie jak egocentryzm, przewrotno, pytko emocjonalna,
manipulanctwo, egoizm i brak empatii, poczucia winy czy wyrzutw sumienia. (Cleckley;
Hare 1993, w druku; Widiger i Corbitt). W 1980 roku, wraz z publikacj DSM-III [1] ,
zerwano z t tradycj. Psychopati jak przemianowano antyspoeczne zaburzenie
osobowoci definiowano odtd za pomoc kryteriw takich jak notoryczne naruszanie norm
spoecznych, obejmujce kamstwa, kradziee, wagarowanie, nieodpowiednie zachowanie w
pracy i przestpstwa drogowe.
Wrd przyczyn tego drastycznego odejcia od stosowania klinicznego wnioskowania
znalaza si kwestia trudnoci dokonania precyzyjnej oceny cech osobowoci oraz fakt, e
atwiej porozumie si co do zachowa, ktre charakteryzuj dane zaburzenie, ni co do
przyczyn ich wystpienia. W rezultacie powstaa kategoria diagnostyczna dostatecznie
precyzyjna, lecz o wtpliwych podstawach, kategoria, ktra nie korelowaa z innymi,
ugruntowanymi koncepcjami psychopatii. []
Problemy z DSM-III oraz jego edycj z 1987 r. (DSM-III-R) byy szeroko dyskutowane w
literaturze klinicznej i badawczej (Widiger i Corbitt). Znaczna cz dyskusji dotyczya
nieobecnoci cech osobowoci w prcocesie diagnostycznym ASPD [Antisocial personality
disorder; antyspoeczne zaburzenie osobowoci], ktre to zaniechanie pozwolio na stawianie
tej samej diagnozy jednostkom antyspoecznym o zupenie rnych osobowociach,
postawach i motywacjach. Jednoczenie, pojawiao si coraz wicej dowodw na to, e
kryteria diagnostyczne ASPD definioway zaburzenie, ktre byo raczej sztucznie stworzone
ni prawdziwe (Livesley i Schroeder). [...]
Wikszo psychopatw (z wyjtkiem tych, ktrym jako udaje si przej przez ycie bez
urzdowego lub duszego kontaktu z wymiarem sprawiedliwoci w sprawach karnych)
spenia kryteria ASPD, ale osoby z ASPD w wikszoci nie s psychopatami. [...]
Wyniki ostatnich bada laboratoryjnych nad przetwarzaniem i wykorzystywaniem informacji
jzykowych i emocjonalnych uwydatniaj rnice pomidzy psychopati a ASPD.
Zachowanie psychopatw podczas wykonywania rnych zada o charakterze poznawczym i
afektywnym drastycznie rni si od zachowania nie-psychopatw. Na przykad, w
porwnaniu z normalnymi osobami, psychopaci wykazuj mniejsze zdolnoci do
przetwarzania lub wykorzystania gbokich semantycznych znacze jzyka i doceniania
emocjonalnego wydwiku wydarze i przey (Larbig i inni; Patrick; Williamson i inni). [...]

36

Sprawa dodatkowo si komplikuje, gdy wemiemy pod uwag, e zawarty w [klasyfikacji]

DSM-IV opis ASPD (o ktrym mwi ona, e jest rwnie znane jako psychopatia) mieci w
sobie wiele odniesie do cech tradycyjnie przypisywanych psychopatii. [...]
Brak rozrnienia midzy psychopati i ASPD moe mie powane konsekwencje zarwno
dla klinicystw, jak i dla spoeczestwa. Na przykad, wikszo sdziw orzekajcych w
sprawach karnych poczytuje psychopati za okoliczno raczej obciajc ni agodzc. W
niektrych krajach wobec sprawcy uznanego winnym morderstwa pierwszego stopnia [2] i
zdiagnozowanego jako psychopata prawdopodobnie zostanie orzeczona kara mierci, ktrej
wymierzenie bdzie uzasadnione tym, e psychopaci s bezlitoni, pozbawieni wyrzutw
sumienia, ich leczenie nie przynosi rezultatw i jest prawie pewne, e wrc na drog
przestpstwa.
Jednak wielu zabjcw przebywajcych w celach mierci byo, i jest nadal, mylnie
okrelanych psychopatami w oparciu o kryteria zawarte w DSM-III, DSM-III-R lub DSM-IV
dla ASPD (Meloy). Nie wiemy, ilu z pensjonariuszy celi mierci faktycznie posiada
psychopatyczn struktur osobowoci, a ilu spenia jedynie kryteria ASPD zaburzenia
powszechnego u wikszoci przestpcw, ktre tylko w nieznacznym stopniu przesdza o
moliwoci wyleczenia oraz prawdopodobiestwie ponownego popenienia przestpstwa.
Skoro zdiagnozowanie psychopatii moe mie konsekwencje w postaci wymierzenia kary
mierci lub orzeczenia innych surowych kar, takich jak wyrok nieoznaczony[3] lub
przymusowe leczenie klinicyci stawiajcy diagnoz powinni upewni si, e nie myl
psychopatii z ASPD. [...]
Pomylenie tych dwch zaburze w procesie diagnostycznym moe by krzywdzce zarwno
dla psychiatrycznych pacjentw, jak i dla spoeczestwa.
W mojej ksice Without Conscience [polskie wydanie: Psychopaci s wrd nas, Znak,
2006] postawiem tez, e yjemy w spoeczestwie kamuflau, spoeczestwie, w ktrym
niektre cechy psychopatw egocentryzm, brak zwaania na innych, powierzchowno,
przerost formy nad treci, bycie cool, manipulanctwo i tym podobne s coraz bardziej
tolerowane, a nawet cenione. W odniesieniu do tematu tego artykuu, atwo dostrzec, jak obie
te grupy psychopaci i osoby z ASPD mog z atwoci wnikn do grup hodujcych
antyspoecznym lub jawnie przestpczym wartociom. Trudniej jest sobie wyobrazi, jak
osoby z ASPD mogyby skry si pord bardziej prospoecznych segmentw spoeczestwa.
Jednak psychopatom nie sprawia szczeglnych trudnoci infiltrowanie krgw biznesu,
polityki, prawnych organw wykonawczych, rzdu, rodowiska akademickiego i innych
struktur spoecznych (Babiak). To wanie egocentryczni, obdarzeni zimn krwi i
pozbawieni wyrzutw sumienia psychopaci przenikaj wszelkie dziedziny ycia spoecznego,
wywoujc przy tym tak destrukcyjny wpyw na znajdujcych si wok nich ludzi, e
strom prawa wosy staj dba. [Hare, Robert D. Psychopathy and Antisocial Personality
Disorder: A Case of Diagnostic Confusion, Psychiatric Times, luty 1996: tom XIII, nr 2]
A oto co na temat psychopatii waciwej mwi nam obaczewski:
Postarajmy si scharakteryzowa inn anomali przekazywan dziedzicznie, ktrej rola w
procesach ponerogenezy wydaje si by wyjtkowo dua na kad skal spoeczn. Naley
take podkreli, e potrzeba dokadnego wyrnienia i poznania tego zjawiska unaocznia si
przede wszystkim tym badaczom, ktrych myli zwrciy si w kierunku poznania genezy za

37

na skal makrosocjaln, jakiej bylimy wiadkami. Dokona tego Kazimierz Dbrowski, za

co, jak i za nazwanie tej anomalii psychopati waciw, jestem mu niezmiernie wdziczny.
Biologicznie zjawisko to jest podobne do daltonizmu i wystpuje z podobn czstotliwoci
(nieco ponad 0,5 procenta), tyle e w odrnieniu od daltonizmu wystpuje u obydwch pci.
obaczewski sugeruje tutaj osobliwie nisk czstotliwo wystpowania psychopatii
waciwej.
Niemniej jednak, w swojej ksice wspomina take o 1,15 procent z oglnej liczby 5000
przebadanych przez niego osb, ktrzy nie wykazywali adnych moliwych do
zidentyfikowania patologii oprcz tego e ich dziaania krzywdziy innych ludzi bez adnego
dajcego si wytumaczy powodu.
Jeli w tym kontekcie rozwaymy powysze sowa dra Harea, e psychopaci bez wikszych
trudnoci infiltruj krgi biznesu, polityki, prawnych organw wykonawczych, rzdu,
rodowiska akademickiego i innych struktur spoecznych i mog wtopi si w kad
dziedzin ycia spoecznego, musimy zada nastpujce pytanie: czy istnieje moliwo, e
1,15 procent nierozpoznanych zoczycw obaczewskiego byo wanie tego typu
psychopatami?
Jak sam podkrela, brak ten mg by wynikiem niedoboru kryteriw diagnostycznych i
gdyby uywa listy objaww psychopatii opracowanej przez Harea, grupa ta moga by
rwnie dobrze rozpoznana jako psychopaci. Zmierzam do tego, e liczba jednostek
psychopatycznych, ktre moemy znale w kadej prbie wzitej z dowolnego sektora
spoeczestwa, moe by znacznie wysza ni przypuszczamy. obaczewski zakada, e
psychopatia wystpuje z podobn czstotliwoci co daltonizm: 0,5 procenta. Lecz jeli
dodamy t liczb do 1,15 procent, ktrych nie by w stanie zdiagnozowa, rzeczywista liczba
psychopatw w przebadanej przez niego grupie moe by blisza 1,65 procent.
Przypomnijmy, e harvardzka psycholog Martha Stout twierdzi, e 4 procent zwykych
ludzi (jeden na 25) czsto wykazuje niewykryte zaburzenia umysowe, ktrych gwnym
objawem jest to, e dana osoba nie posiada sumienia. Nie ma adnej moliwoci odczuwania
wstydu, winy, czy wyrzutw sumienia Moe zrobi dosownie wszystko i nie czu
absolutnie adnej winy.
Tak si skada, e pasuje to idealnie do opisu psychopaty przedstawionego przez Harego,
cho oczywicie, jak podkrela dr Stout, mamy tu do czynienia z caym spektrum przejaww,
nie wspominajc o rnicy pomidzy patologiami powstaymi mechanicznie, tj.
uszkodzeniami mzgu, i patologiami dziedzicznymi. Jeli do podanej przez Stout liczby 4
procent nierozpoznanych, zwyczajnych ludzi dodamy podawane przez obaczewskiego 5
procent, a nastpnie 1,5 procent ludzi, ktrzy skrzywdzili innych, a ktrzy nie wykazuj
adnej ewidentnej patologii, otrzymamy 5,65 procent prawie 6 procent populacji. Moje
obliczenia mog by bdne, ale przypomina mi si, co obaczewski napisa o wpywie, jaki
indoktrynacja wywara na jego kolegw.
Nie byo wwczas trudno zestawi, z jakich rodowisk pochodzili ci, ktrzy ulegli temu
zjawisku, ktre nazwaem pniej przeosobowieniem. Pochodzili ze wszystkich grup
spoecznych, nie wyczajc arystokracji i rodzin gorliwie religijnych. Wyom, jakiego
dokonano w naszej studenckiej solidarnoci, wynosi okoo 6 %.

38

Patologiczna jako tego procesu przeosobowienia nie budzia wtpliwoci prawie od

pocztku. U wszystkich nim dotknitych przebiega on w sposb podobny, cho nie cakiem
jednakowy. Trwao tych skutkw okaza si rwnie niejednakowa. Cz tych ludzi staa
si pniej gorliwcami. Inni, korzystajc z rnych pniejszych okazji i moliwoci, zaczli
si wycofywa i nawizywa utracone wizi ze spoeczestwem ludzi normalnych. Na ich
miejsce przychodzili inni. Tylko magiczna warto okoo 6 % pozostaa trwa waciwoci
nowego systemu spoecznego.
Ta liczba jest bardzo interesujca. Nie mam dla niej adnego wyjanienia, poniewa z ca
pewnoci mwimy tu o wielu czynnikach, a nie o jednej odosobnionej patologii. By moe
problem ley w czym wicej ni dotychczas odkryto?
Wracajc do obaczewskiego i jego ponerologicznego obrazu psychopatii:
Jej nasilenie rwnie jest rozmaite od ledwie dostrzegalnego dla wprawnego obserwatora do
niedomogw o jawnie patologicznym charakterze. Anomalia ta, podobnie jak daltonizm,
wydaje si stanowi deficyt w przeksztacaniu bodcw, aczkolwiek wystpujcy nie na
poziomie zmysowym, lecz instynktownym. Psychiatrzy ze starej szkoy zwykli nazywa
takie jednostki daltonistami w zakresie ludzkich uczu i wartoci moralnych.
Psychologiczny obraz [tego schorzenia] pokazuje wyrane deficyty wycznie wrd
mczyzn; wrd kobiet jest zazwyczaj stonowany, jakby przez dziaanie drugiego,
normalnego allelu. Sugeruje to, e anomalia ta rwnie dziedziczy si przez chromosom X,
ale przez gen pdominujcy. Autor jednak nie mg potwierdzi tego przez wykluczenie
dziedziczenia si z ojca na syna.
W tym miejscu interesujce mona by rozwaenie moliwoci, e Bush odziedziczy
psychopati po jego matce, Barbarze.
Analiza rnego rodzaju zachowa demonstrowanych przez te jednostki skonia nas do
konkluzji, e ich podoe instynktowne jest rwnie uomne i odznacza si swego rodzaju
lukami i brakiem naturalnie zsynchronizowanych reakcji, przejawianych powszechnie przez
osobnikw z gatunku Homo sapiens. [...]
Nasz naturalny wiat poj wydaje si takim osobnikom jak trudno zrozumia konwencj,
ktra nie ma uzasadnienia w ich dowiadczeniu psychologicznym. Nasz obyczaj i zasady
uczciwoci wydaj si im systemem obcym, przez kogo wymylonym i narzuconym (pewnie
przez ksiy), niemdrym a uciliwym, czasem wrcz miesznym. Rwnoczenie atwo
dostrzegaj braki i saboci naszego naturalnego jzyka poj psychologicznych i moralnych,
co moe przypomina spojrzenie na te sprawy wspczesnego psychologa ale w
karykaturze.

39

Przecitna inteligencja osobnikw z omawian tu dewiacj, szczeglnie mierzona typowymi

testami, ustpuje tylko umiarkowanie inteligencji ludzi normalnych i jest podobnie
zrnicowana. Nie spotyka si jednak wrd nich uzdolnie najwyszej klasy, ani
rzemielniczo-technicznych. Najzdolniejsi mog wic mie osignicia w naukach, ktre nie
wymagaj dobrego wyczucia realiw psychologicznych lub umiejtnoci technicznych. Kiedy
jednak usiujemy konstruowa specjalne testy mdroci yciowej lub wyobrani
spoeczno-moralnej, to nawet pomimo trudnoci z ich psychometryczn ewaluacj,
ujawniaj one u tego rodzaju jednostek ubstwo zupenie nieproporcjonalne do ich
indywidualnej inteligencji [IQ].
Jednak obok deficytw normalnego wiatopogldu psychologicznego i moralnego, rozwijaj
oni pewn waciw im wiedz psychologiczn, ktrej brakuje z kolei w normalnym ludzkim
wiatopogldzie.
Ju w dziecistwie ucz si rozpoznawa wzajemnie w tumie i rozwijaj wiadomo
istnienia jednostek im podobnych.
Staj si rwnie wiadomi swojej odmiennoci od wiata otaczajcych ich ludzi. Na nas
patrz z pewnego dystansu swojej paragatunkowej odmiennoci.
Naturalne ludzkie reakcje, ktre czsto nie budz w nas zainteresowania ze wzgldu na ich
oczywisto, im wydaj si dziwne, a wic interesujce, czasem nawet komiczne. Obserwuj
nas i wycigaj z tego wnioski, ksztatujc swj odmienny wiat poj.
Staj si znawcami naszych saboci i czasem nawet przeprowadzaj bezlitosne eksperymenty
na nas, normalnych ludziach. Istnienia tego ich odmiennego wiata poj przecitny
czowiek normalny nie domyla si ani nie potrafi go waciwie oceni.
Tego rodzaju specyficzn wiedz badacz tych zjawisk moe zdoby dziki dugotrwaemu
studiowaniu osobowoci takich ludzi. Nie bez pewnych trudnoci, moe posugiwa si ni
jak obcym wyuczonym jzykiem. [Psychopata] nigdy nie bdzie w stanie przyswoi sobie
wiatopogldu normalnego czowieka, chocia czsto przez cae ycie usiuje tego dokona.
Produktem ich wysikw staje si tylko rola i maska normalnoci, za ktr skrywaj swoj
odmienn rzeczywisto.
Kolejn [odgrywan] rol i mitem aczkolwiek zawierajcymi ziarno prawdy byaby
umysowa wybitno czy te psychologiczny geniusz psychopaty. Niektrzy z nich
rzeczywicie w to wierz i usiuj narzuci t wiar innym ludziom. Mwic o masce
psychicznej normalnoci noszonej przez takie jednostki (i w mniejszym stopniu przez
podobnych dewiantw), powinnimy wspomnie o ksice The Mask of Sanity. Jej autor,
Hervey Cleckley, uczyni z tego zjawiska rdze swoich rozwaa:
Pamitajmy, e jego typowe zachowanie udaremnia to, co wydawao si by jego wasnymi
celami. Czy to nie on sam jest najbardziej oszukany przez swoj pozorn normalno? Mimo
e z premedytacj oszukuje innych i jest zupenie wiadomy swoich kamstw, zdaje si by
niezdolny do dokonania naleytego rozrnienia pomidzy swoimi wasnymi
pseudointencjami, pseudowyrzutami sumienia, pseudomioci, a autentycznymi reakcjami
normalnej osoby. Jego bezdenny brak wnikliwoci wiadczy o tym, jak bardzo lekceway on
natur swego zaburzenia. Jego zdumienie w sytuacji, gdy inni nie przyjmuj natychmiast jego
sowa honoru dentelmena, jest, jak sdz, czsto autentyczne. Uywam tu terminu

40

autentyczne nie dla okrelenia intencji psychopaty, lecz jego zdumienia. Jego subiektywne
doznania s tak wyprane z gbokich emocji, e jest on przemonie niewiadomy znaczenia,
jakie ycie ma dla innych ludzi.
Jego wiadomo istnienia czego, co stanowi przeciwiestwo hipokryzji, jest tak dalece
teoretyczna, e staje si wtpliwe, czy powinnimy mu przypisywa to, co my nazywamy
zakamaniem. Skoro on sam nie zna wyszych wartoci, czy mona o nim powiedzie, e
zdaje sobie naleycie spraw z natury i jakoci urazw, jakie swym zachowaniem zadaje
innym ludziom? Mae dziecko, ktre nie ma wspomnie dotyczcych doznawania blu, moe
dowiedzie si od matki, e obcinanie ogona psu jest ze. Moliwe, e bdzie ono
kontynuowao swe dziaania wiedzc, e postpuje le. Nie powinnimy go cakowicie
rozgrzesza i zwalnia od odpowiedzialnoci, mwic, e zdawao sobie spraw z tego, co
robi, w mniejszym stopniu ni dorosy, ktry rozumiejc w peni znaczenie fizycznej agonii,
uywa noa. Czy mona dowiadczy gbokiego smutku bez niezbdnej wiedzy o szczciu?
Czy moe wic taki czowiek mie ze intencje w penym tego sowa znaczeniu, nie majc
realnej wiadomoci przeciwiestwa za? Na to pytanie nie potrafi udzieli rozstrzygajcej
odpowiedzi. [Cleckley]
Wszyscy badacze psychopatii podkrelaj trzy podstawowe waciwoci, dotyczce przede
wszystkim tej jej najbardziej typowej odmiany: brak poczucia winy z powodu
antyspoecznych czynw, niezdolno do prawdziwej mioci i tendencja do gadatliwoci,
charakteryzujcej si atwym rozmijaniem si z rzeczywistoci.
Pacjent cierpicy na nerwic bywa maomwny i ma kopoty z wypowiedzeniem tego, co boli
go najbardziej. [...] Ci pacjenci s zdolni do trwaej i uczciwej mioci, chocia maj trudnoci
z wyraaniem jej lub z realizacj swoich pragnie. Zachowanie psychopaty stanowi
przeciwny biegun dla tego zjawiska i tych trudnoci.
Zjawiskiem charakterystycznym dla naszego pierwszego zetknicia si [z psychopat] jest
rwcy potok sw pyncych z niebywa atwoci i rwnie atwo omijajcy naprawd istotne
tematy, jeli poruszanie ich jest kopotliwe dla mwcy. Cig jego wypowiedzi unika rwnie
kwestii ludzkich uczu i wartoci, dla wyobraenia ktrych nie ma miejsca w jego obrazie
wiata. Z punktu widzenia logiki tokowi jego wypowiedzi nie mona nic zarzuci
Trwae emocje towarzyszce mioci do drugiego czowieka s [psychopatom] praktycznie
nieznanestanowi one bajk rodem ze wiata innych ludzi. [Dla psychopaty] mio jest
ulotnym zjawiskiem, majcym na celu przeycie seksualnej przygody. Mimo to [psychopata]
jest zdolny do odgrywania roli zakochanego na tyle dobrze, eby jego partnerzy przyjli to za
dobr monet. Rwnie [nauki moralne] robi na nich wraenie podobne do bajki, ktra jest
dobra dla dzieci i tych odmiennych innych.[...]
wiat ludzi normalnych, ktrych krzywdz, jest dla nich niezrozumiay i nieprzyjazny. [...]
[ycie jest dla psychopaty] jedn wielk pogoni za szybkimi i atwymi rozrywkami,
przyjemnoci i wadz. W swych deniach spotykaj si z porak, ktrej towarzysz
przymus i potpienie ze strony spoeczestwa tych innych, niezrozumiaych ludzi.
Naley podkreli, e psychopaci s czsto interesujcymi, a nawet ekscytujcymi ludmi!
Emanuj zniewalajc energi sprawiajc, e ich suchaczom zapiera dech. Nawet jeli jaka
cz [osobowoci] normalnego czowieka jest zszokowana lub zgorszona sowami
psychopaty, jest on jak mysz zahipnotyzowana przez torturujcego go kota. Nawet jeli ma

41

szans uciec, nie robi tego. Wielu psychopatw zarabia na ycie uywajc wdziku, faszu i
manipulacji, aby zdoby zaufanie swoich ofiar. Wielu z nich moemy znale pord ludzi
w biaych konierzykach, wykonujcych zawody, ktre s im pomocne w czynieniu za,
poniewa wikszo ludzi spodziewa si, e czonkowie pewnych klas spoecznych s godni
zaufania z racji swoich powiadczonych kwalifikacji spoecznych czy zawodowych.
Prawnicy, lekarze, nauczyciele, politycy, psychiatrzy i psychologowie zwykle nie musz
zabiega o nasze zaufanie, poniewa ciesz si nim z samego faktu penienia swoich funkcji.
Lecz prawda jest taka, e psychopatw mona znale rwnie w tych wyszych sferach!

Rwnoczenie s wietni w udawaniu kogo, kim nie s. Nie zawahaj si sfabrykowa

imponujcych referencji i bezczelnie si nimi posugiwa, aby przyj role zawodowe,
przynoszce presti i wadz. Wybieraj profesje, w ktrych atwo jest pozorowa posiadanie
niezbdnych umiejtnoci, nauczy si argonu, i jest mao prawdopodobne, e ktokolwiek
zada sobie trud gruntownego sprawdzenia dokumentw powiadczajcych posiadane przez
nich kwalifikacje. Psychopaci z niezwyk atwoci podszywaj si pod doradcw
finansowych, duchownych, doradcw psychologicznych i psychologw. To przeraajce.
Psychopaci id przez ycie wrabiajc innych ludzi w robienie dla nich rnych rzeczy
zdobywania dla nich pienidzy, prestiu, wadzy a nawet stawania w ich obronie, gdy inni
prbuj ich zdemaskowa. Ale to dla nich powd do chway. Wanie w ten sposb postpuj.
I robi to bardzo dobrze. Co wicej, nie jest to trudne zadanie, poniewa wikszo ludzi jest
naiwna i ywi niezomn wiar we wrodzon dobro czowieka, ktra to wiara dodajmy,
zostaa zaprogramowana normalnym ludziom przez psychopatw.
Wracajc do pracy obaczewskiego, daje on nam najwaniejsze wskazwki, jak i dlaczego
prawdziwie globalna konspiracja moe istnie i istnieje na naszej planecie, cho z pewnoci
nie jest to konspiracja w powszechnie przyjtym znaczeniu tego sowa. Mona by nawet
powiedzie, e pojawianie si tego rodzaju konspiracji jest naturaln konsekwencj nie
dajcego si zniwelowa podziau pomidzy normalnymi ludmi i dewiantami. W pewnym
sensie zrozumienie, jak psychopata postrzega normalnych ludzi e s inni, a nawet

42

obcy pomaga nam zda sobie spraw z tego, jak tego rodzaju konspiracje mog by tak
tajne, cho nie jest to precyzyjne okrelenie. Nawet jeli pomidzy rnymi grupami
ponerogennymi zachodzi konflikt interesw, nie wtajemnicz w swoje sprawy normalnych
ludzi. Przeciekw dostarczaj tylko normalni, ktrych [psychopaci] skonili do
uczestnictwa w swej sieci. obaczewski opisuje to w nastpujcy sposb:
W kadym spoeczestwie na tym wiecie jednostki psychopatyczne i inni degeneraci tworz
ponerogennie aktywn sie konszachtw, czciowo wyobcowan ze spoecznoci
normalnych ludzi. Inspirujca rola, jak w tej sieci odgrywa psychopatia, rwnie wydaje si
by zjawiskiem powszechnym.
W miar nabywania dowiadczenia yciowego zdaj sobie oni spraw ze swojej odmiennoci
i zapoznaj si z rnymi sposobami walki o osignicie swoich celw. Ich wiat pozostaje na
zawsze podzielony na my i oni, na ich may wiat ze swoimi prawami i zwyczajami i
tamten, obcy im wiat, peen przemdrzaych idei i obyczajw, w wietle ktrych oni sami s
skazani na moralne potpienie.
Ich poczucie honoru kae im oszukiwa i potpia, tamten wiat ludzki i jego wartoci. W
przeciwiestwie do normalnych ludzi, uwaaj oni, e niedotrzymywanie obietnic i amanie
danego sowa jest zwyczajowo przyjtym zachowaniem.
Ucz si rwnie, w jaki sposb ich osobowoci mog wpywa traumatyzujco na
normalnych ludzi i jak wykorzystywa to rdo terroru do swoich wasnych celw.
Ta dychotomia wiatw jest zjawiskiem staym i nie znika nawet wtedy, kiedy uda im si
zrealizowa swoje modziecze marzenia o zdobyciu wadzy nad spoeczestwem ludzi
normalnych. Co dowodzi, e rozdwik ten jest uwarunkowany biologicznie.
U takich ludzi rodzi si, jak modziecza Utopia, marzenie o szczliwym wiecie, w
ktrym system spoeczny nie odrzuca ich ani nie zmusza do podporzdkowania si
niezrozumiaym dla nich prawom i obyczajom. Marz o wiecie, w ktrym bdzie dominowa
ich prosty i radykalny sposb przeywania i postrzegania rzeczywistoci [tzn. kamanie,
oszukiwanie, niszczenie, wykorzystywanie innych itd.], ktry zapewni im bezpieczestwo i
dobrobyt. Ci inni, odmienni, lecz zarazem bardziej sprawni technicznie, powinni by
wykorzystani do pracy na rzecz realizacji tego celu. W kocu to my stworzymy nowy,
jedynie suszny rzd. S gotowi cierpie i walczy o ten nowy wspaniay wiat, a take,
oczywicie, zadawa cierpienie innym. Taka wizja usprawiedliwia zabijanie ludzi, ktrych
cierpienie nie zasuguje na wspczucie, poniewa nale oni do innego gatunku.
Ot to. obaczewski mwi wprost, e psychopaci pod pewnym wzgldem s innym
typem ludzi, typem wiadomym swojej odmiennoci ju od dziecistwa. Dodajmy do tego
jego stwierdzenie, e tego rodzaju jednostki rozpoznaj ludzi nalecych do tego samego
rodzaju i uwaaj normalnych ludzi za kompletnie innych, a zaczniemy rozumie, jak i
dlaczego wrd takich jednostek mog istnie (i istniej) konspiracje. Ci ludzie z podobnymi
wiatopogldami gromadz si jak tuszcz pywajcy na powierzchni zupy. Kiedy jeden z
nich zaczyna swoj tyrad, pozostali lub ci z uszkodzeniami mzgu, czynicymi ich
podatnymi powtarzaj za nim, podtrzymuj sztandar, e tak powiem. A co wicej, wiedz
o tym i wiedz, jak dziaa ten mechanizm.

43

A skoro jestemy przy sieciach [networks], musimy przyjrze si bliej sposobowi, w jaki
psychopaci oddziauj na innych ludzi, ktrych uywaj, aby stworzy grunt pod swoje
panowanie na makrospoeczn skal. Oddziaywania te s tym skuteczniejsze, e ludziom
brakuje wiedzy psychologicznej, nie wspominajc o powszechnych nerwicach, co czyni ich
bezbronnymi wobec atakw takich drapienikw.
obaczewski: Podporzdkowanie czowieka normalnego osobnikom psychicznie
nienormalnym deformuje jego osobno powoduje traum i nerwic. Dokonuje si to w
sposb, ktry zazwyczaj wymyka si dostatecznej kontroli wiadomoci. [Wilk w owczej
skrze] Taka wic sytuacja pozbawia czowieka jego naturalnego prawa do zachowania
wasnej higieny psychicznej, dostatecznej autonomii swojej osobowoci i czciowo
moliwoci uywania swojego zdrowego rozsdku. W wietle wic prawa naturalnego, jest to
rodzaj krzywdy i bezprawia, ktre mog wystpowa na kad skal spoeczn. Niestety, nie
s one wymienione w adnym kodeksie prawa.
Cytowany wyej psycholog George Simon, opisuje co, co nazywa osobowociami skrycie
agresywnymi [nie myli z osobowoci bierno-agresywn (negatywistyczn); link (en) przyp.], ktre w wietle jego ksiki jawi si nam jako przedstawiciele caego spektrum
psychopatii. Simon pisze:
Osobowoci agresywne nie lubi, gdy kto wywiera na nich presj, by robili co, na co nie
maj ochoty, lub powstrzymuje od robienia tego, co chcieliby robi. Nie jest odpowiedzi,
jakiej nigdy nie zaakceptuj.
[W niektrych przypadkach], jeli dostrzegaj, e narzucenie sobie pewnych ogranicze moe
przynie korzy, mog internalizowa zakazy [i tym samym stawa si skrycie
agresywnymi].
Gdy powstrzymuj si od wszelkich jawnych aktw wrogoci wobec innych, udaje im si
przekona samych siebie i innych, e nie s a tak bezwzgldnymi ludmi, jakimi w
rzeczywistoci s. Mog postpowa zgodnie z liter prawa, z atwoci gwacc jego ducha.
Mog obnosi si z powcigliwym zachowaniem, gdy ley to w ich interesie, lecz maj
opory przed prawdziwym podporzdkowaniem si wyszym autorytetom czy zasadom. D
gwnie do ukrycia przed innymi swoich prawdziwych intencji i wrogich zamierze. Kiedy s
bacznie obserwowani albo co im zagraa, mog zachowywa si przyzwoicie, ale kiedy
czuj si dobrze zamaskowani, [robi, co chc.]
Obcowanie ze skrycie agresywnymi osobami jest jak bycie smaganym batem. Czsto
czowiek nie ma pojcia, co jest przyczyn blu, a zrozumienie przychodzi dopiero wtedy,
kiedy krzywda si dokonaa
Skrycie agresywni ludzie s czsto tak biegli w wykorzystywaniu saboci i poczucia
emocjonalnej niepewnoci innych, e niemal kady z nas moe da si otumani
Wykorzystuj sytuacje, w ktrych s w peni wiadomi saboci ofiary. Czsto s bardzo
wybredni w dobieraniu sobie towarzyszy i wsppracownikw. S szczeglnie biegli w
ustawianiu i utrzymywaniu innych w podlegej pozycji. Rozkoszuj si sprawowaniem
wadzy nad innymi. Z mojego dowiadczenia wynika, e sposb, w jaki dana osoba robi
uytek z posiadanej wadzy, jest najbardziej miarodajnym testem jej charakteru [Simon, op.
cit.]

44

A teraz wyobracie sobie, e te ok. 4 % ludzi prawie jedna na 25 osb, jak wspomina Marta
Stout w swojej ksice The Sociopath Next Door to ludzie dcy do wadzy i
zdobywajcy j w niemal kadej dziedzinie ludzkiej dziaalnoci, gdzie mona sprawowa
jakkolwiek wadz, a zaczniecie rozumie, jak destrukcyjny wpyw moe to mie na cae
spoeczestwo. Wyobracie sobie nauczycieli, ktrzy maj wadz nad waszymi dziemi, jako
ludzi skrycie agresywnych. Wyobracie sobie sprawujcych [tak czy inn] wadz lekarzy,
psychologw, duchownych i politykw.
Gdy osigniemy ju to zrozumienie, zaczynamy mie jeszcze lepsze wyobraenie, jak
psychopaci mog spiskowa i przeprowadza swoje zamierzenia. W spoeczestwie, w
ktrym zo nie jest badane ani rozumiane, mog z atwoci wspi si na szczyt i
przystpi do warunkowania normalnych ludzi tak, aby akceptowali ich dominacj i kamstwa
bez protestu. Jak wspomniano na pocztku tej czci artykuu, obaczewski zauway, e:
Dugie okresy martwienia si tylko o siebie i gromadzenia dbr na wasny uytek
ograniczaj zdolno do prawidowego postrzegania otoczenia i innych ludzi. [...] To wanie
ten element, ta histeryzacja spoeczestwa, umoliwia patologicznym intrygantom,
zaklinaczom wy i innym prymitywnym dewiantom wystpowanie w roli istotnych
czynnikw w procesie powstawania za na skal makrospoeczn.
W cigu ostatnich pidziesiciu czy szedziesiciu lat, a nawet wczeniej, moglimy
obserwowa w Stanach Zjednoczonych dokadnie ten schemat rozwoju spoeczestwa.
Faktem jest, e wskutek wpywu psychopatii na wiele dziedzin amerykaskiej kultury nie
wyczajc nauki, medycyny, psychologii prawa etc. ktrej przedstawiciele s wiadomi
tego co robi normalnym ludziom, wielu ludzi, ktrzy moe i urodzili si normalni, stao
si kim, kogo moglibymy okreli mianem wtrnego psychopaty lub charakteropaty!
obaczewski : Wspomnielimy ju o takiej naturze niektrych osobowoci patologicznych
charakteropatw ktra moe powsta w wyniku poddania jednostki wpywowi osoby z
powanie znieksztaconym charakterem. Wyjtkowo mocno oddziauje w ten sposb
psychopatia waciwa. Wwczas w osobowo czowieka uzalenionego od psychopaty
wdziera si co tajemniczego. Jego uczuciowo zostaje bolenie schodzona, a wyczucie
realiw psychologicznych przytumione. Prowadzi to do dekryterializacji mylenia,
poczucia bezsilnoci i wreszcie do stanw depresyjnych. Osoba taka zaczyna walczy z
tym jakby z demonami, ktre j nawiedzaj. Te ostatnie stany mog by tak gbokie, e
psychiatrom zdarza si pomyli je z psychoz maniakalno-depresyjn. Jest take
oczywiste, e wiele takich osb buntuje si wczeniej i zaczyna szuka drogi wydobycia si z
takiej sytuacji.
Ustrj spoeczny, w ktrym dominuj ludzie normalni i ich wiat poj, osobnikom z rnymi
dewiacjami psychicznymi moe si atwo wydawa systemem przemocy i ucisku. Jeeli w
danym spoeczestwie istnieje rzeczywicie wiele niesprawiedliwoci, to patologicznie
uwarunkowane poczucie krzywdy i inspirowane nim wypowiedzi znajduj ywy
oddwik wrd ludzi autentycznie pokrzywdzonych. Wtedy rewolucyjna doktryna
moe sta si bliska jednym i drugim. [Ci pierwsi widz w niej rodek do realizacji
swojego marzenia. Ci drudzy wierz niestety, e przyniesie im popraw losu.]
Istnienie w naszym otoczeniu bakterii chorobotwrczych jest zjawiskiem powszechnym, a
mimo to nie decyduje ono o zachorowalnoci indywidualnej i spoecznej. Analogicznie, sama

45

obecno nosicieli rnych czynnikw patologicznych nie jest jedynym czynnikiem

decydujcym o rozpowszechnianiu si za. [...]
Inne psychopatie
Do kategorii psychopatycznych moemy te zaliczy niedookrelon liczb anomalii o
podou dziedzicznym
Moemy take napotka osoby, wykazujce tendencj do postpowania w sposb bolesny dla
innych, ktrych wyniki bada nie wykazuj uszkodze tkanki mzgowej, nic rwnie nie
wskazuje na nieprawidowoci w wychowaniu. Fakt, e takie przypadki s czste w obrbie
pewnych rodzin, sugerowaby podoe dziedziczne.[]
Tacy ludzie rwnie usiuj skry swj odmienny wiat przey i w mniejszym lub wikszym
stopniu odgrywa role ludzi normalnych Osoby te uczestnicz w narodzinach za na rne
sposoby, czy to otwarcie i bezporednio, czy te, w mniejszym stopniu, gdy uda im si
dostosowa do uczciwego stylu ycia. Te psychopatie i towarzyszce im zjawiska mog, w
kategoriach ilociowych, by pobienie oszacowane jako wystpujce dwa do trzech razy
czciej ni psychopatia waciwa, stanowic mniej ni dwa procent spoeczestwa.
W tym miejscu chciaabym zauway, e jeli zaoymy, e psychopaci stanowi okoo 6
procent spoeczestwa czy tylko 4 procent, jak twierdzi Stout wwczas ci inni ludzie, o
ktrych wspomina obaczewski, mog wystpowa w spoeczestwie z czstotliwoci
wynoszc od 12 do 18 procent populacji. Oznaczaoby to, e cakowita liczba psychopatw
powikszona o prawie psychopatw wynosi 16 do 24 procent ogu ludnoci. Jednake
oczywiste jest, e statystyczny rozkad [tego zjawiska] moe by rny w rnych krajach i
czasach. Przyjrzymy si tej kwestii w dalszej czci naszych rozwaa.
obaczewski: Tego typu osobowo atwiej znajduje drogi przystosowania si do wymaga
ycia spoecznego. Szczeglnie lejsze przypadki atwo adaptuj si do wymaga
spoecznoci normalnych ludzi, korzystajc z wyrozumiaoci spoeczestw dla adeptw
sztuki i podobnych dziedzin. Ich twrczo literacka lub artystyczna, jeli pojmowa j
jedynie w kategoriach ideacyjnych, czsto jest niepokojca. Sugeruj oni bowiem
czytelnikom i widzom oczywisto ich swoistego wiata poj i przey; wiat
przedstawiony w ich dzieach rwnie zawiera charakterystyczne deformacje.
Najszerzej znana i najczciej wymieniana jest psychopatia asteniczna, ktra wystpuje we
wszystkich moliwych nasileniach, od ledwie dostrzegalnego do jawnie patologicznego
deficytu. Ludzie ci, asteniczni i nadwraliwi, nie zdradzaj tak racych deficytw wyczucia
sytuacji psychologicznych i moralnych, jak to spotykamy w psychopatii waciwej. Bywaj w
pewnym stopniu idealistami, skonnymi do powierzchownych wyrzutw sumienia z powodu
krzywd wyrzdzonych innym. Ich inteligencja jest take przecitnie nieco nisza od
normalnej, a ich umysy uciekaj atwo od spjnego i precyzyjnego rozumowania.
Ich wiatopogld psychologiczny jest wyranie zafaszowany, nigdy wic nie naley polega
na ich opiniach na temat innych ludzi. Swego rodzaju maska skrywa ich osobiste denia,
odmienne od oficjalnych, jakich wymaga bieca sytuacja. Ich zachowanie wzgldem osb,
ktre nie dostrzegaj ich brakw, bywa grzeczne a nawet przyjazne. Jednak wobec osb
dysponujcych talentem psychologicznym, albo podejrzanych o dobr wiedz w tej
dziedzinie, ci sami ludzie zdradzaj wrogo i perfidn prewencyjn agresj.

46

S oni stosunkowo mniej witalni, jeli chodzi o sfer seksualn, a zatem atwiej przychodzi
im przyjcie celibatu. To wanie dlatego mnisi i ksia katoliccy czsto reprezentuj lejsze
lub mniej istotne przypadki tej anomalii. Stanowi oni gwny czynnik, ktry zainspirowa
tradycyjne antypsychologiczne podejcie w myli Kocioa.
Cisze przypadki, cechujce si brutalniejszym antypsychologicznym podejciem i bardziej
pogardliwym stosunkiem do ludzi normalnych, bywaj na wiksz skal aktywne w
procesach genezy za. W ich marzeniach nie brakuje pewnego dramatycznego idealizmu,
ktry w pewnym stopniu nawizuje do problemw wiata ludzi normalnych. Na swj
radykalny sposb chcieliby reformowa ten wiat, nie przewidujc dalszych skutkw takiego
dziaania. Ich zaprawione dewiacj wizje i doktryny mog wznieca naiwne bunty wrd
ludzi, ktrym faktycznie dzieje si krzywda. Rzeczywista niesprawiedliwo moe si
wwczas wydawa uzasadnieniem radykalnej wizji wiata i jej asymilacji.
Poniszy przykad, przedstawiony przez obaczewskiego, przedstawia schemat mylowy
osoby, ktra wydaje si stanowi typowy ciki przypadek psychopatii astenicznej:
Gdybym na nowo mia rozpocz ycie, rozpoczbym je tak samo: Nie jest to nakaz
obowizku, lecz przymus organiczny. Mam jedno co trzyma mnie i kae by pogodnym
wtedy nawet, gdy bywa tak smutno. To niezomna wiara w ludzi. Warunki si zmieni i zo
przestanie panowa i czowiek bdzie bratem najbliszym, a nie jak dzi wilkiem. I
wyrozumiao moja pynie nie z usposobienia mego a z tego, e widz jasno te przyczyny,
z ktrych pynie zo.
Tak pisa z wizienia, dnia 15 grudnia 1913, Feliks Dzieryski (1877-1926), znany jako
pierwszy szef sowieckiego Czeka radzieckiej suby bezpieczestwa, pniej zastpionej
przez KGB. Szerzce strach w czasach chaosu Czeka, byo idealnym instrumentem sucym
bezwzgldnej konsolidacji wadzy w rkach Stalina i eksterminacji opozycji. Przy
odpowiedzialnym za zamordowanie milionw ludzi Dzieryskim, Robespierre wyglda jak
miczak.
Jeeli kiedykolwiek maj nasta czasy, kiedy warunki si zmieni i zo przestanie panowa,
moe to si sta jedynie dziki postpowi w badaniach nad zjawiskami patologicznymi i ich
ponerogenn rol, ktry umoliwi spoeczestwom beznamitne przyjcie do wiadomoci
istnienia tych zjawisk i dogbne ich zrozumienie w kategoriach przyrodniczych. Wwczas
take patologiczna wizja nowego sprawiedliwego ustroju mogaby zosta odpowiednio
skorygowana i czciowo zrealizowana w ramach ustroju normalnego czowieka i pod jego
kontrol. Gdy ju pogodzimy si z faktem, e psychopaci s inni, a ich zdolno dostosowania
si do spoeczestwa ograniczona, powinnimy stworzy dla nich system staej ochrony
oparty na rozsdku i odpowiedniej wiedzy.
W tym miejscu naley zauway, e wrd istot humanoidalnych ludzie psychologicznie
normalni stanowi znakomit statystyczn wikszo i tym samym, jak wskazuje
obaczewski, zgodnie z prawem naturalnym powinni by tymi, ktrzy nadaj ton; prawo
moralne jest wywiedzione z ich natury. Wadza powinna znajdowa si w rkach normalnych
ludzi.
Dla celw naszych rozwaa powinnimy rwnie przyjrze si typom o rysach
dewiacyjnych: zostay one wyrnione do dawno temu przez prof. E. Brzezickiego i

47

zaakceptowane przez E. Kretschmera, jako szczeglnie charakterystyczne dla Europy

Wschodniej i rodkowej.
Skirtoidzi s osobnikami witalnymi, egotycznymi i gruboskrnymi, a jako e s wytrzymali i
psychicznie odporni na trudy wojny, stanowi dobry materia na onierzy. Kiedy jednak
nastaje pokj, okazuj si niezdolni do zrozumienia bardziej subtelnych spraw ycia i
rozwanego wychowania nowego pokolenia. Czuj si dobrze w warunkach prymitywnej
walki o byt; w komfortowych warunkach atwo ulegaj histeryzacji. Okazuj si
zatwardziaymi konserwatystami w kadej dziedzinie ycia i zwolennikami rzdw silnej rki.
Kretschmer sugerowa, e anomalia ta moe powstawa jako zjawisko biodynamiczne na
skutek krzyowania si odlegych typw etnicznych, co jest do powszechne w tej czci
Europy. Gdyby tak byo, Ameryka Pnocna powinna by pena skirtoidw. Jeeli chcemy
zrozumie histori Rosji, a w mniejszym stopniu take i Polski, naley wzi pod uwag
pitno, jakie ta anomalia wyciska na charakterze narodw tego rejonu wiata. [...]
Powyej scharakteryzowano wybrane przykady czynnikw patologicznych, ktre uczestnicz
w procesach ponerogenezy. [...] Tym niemniej, wspczesny stan wiedzy z tego zakresu nie
jest jeszcze wystarczajcy do praktycznego rozwizywania wielu problemw, szczeglnie na
indywidualn i rodzinn skal. [...]
Niektrzy wybitni psychiatrzy, ktrzy ywili przekonanie, e bez poznania psychopatologii
nie da si rozwin adekwatnego i uspokojonego zrozumienia ycia, gosz prawd trudn do
zaakceptowania dla tych ludzi, ktrzy s przekonani, e dojrzeli wiatopogldowo i bez takich
kopotliwych studiw. Ci obrocy naturalnego wiatopogldu maj po swojej stronie tradycj,
literatur pikn, a nawet filozofi. Nie zdaj sobie sprawy z tego, e w obecnych czasach ich
sposb pojmowania ycia utrudnia walk ze zem, szczeglnie takim o wielkiej skali
politycznej. []
Starajc si przyjrze bliej tym zjawiskom i procesom psychicznym, ktre prowadz do tego,
e czowiek krzywdzi czowieka, a jeden nard krzywdzi inny nard, posumy si znowu
pewnym wyborem zjawisk w miar moliwoci jak najbardziej charakterystycznych.
Przekonamy si znowu, e wczanie si w te procesy czynnikw patologicznych jest regu,
nie wyjtkiem.
Nasze reakcje instynktowne i emocjonalne, a take nasz naturalny wiatopogld nie s
dostatecznie adekwatne do kadej sytuacji, jak przynosi ycie. Wczanie si naturalnych
odpowiedzi instynktownych, emocjonalnych lub archetypw naturalnego wiatopogldu w
sytuacjach, ktrych pozory odpowiadaj tym reakcjom, ale ktre w swojej istocie s
odmiennej natury, prowadzi z reguy do tego, e kogo krzywdzimy. Z reguy do takich
sytuacjidochodzi z tego powodu, e w gr wchodzi jaki trudno zrozumiay czynnik
patologiczny. Praktyczna warto naszego naturalnego wiatopogldu koczy si z reguy
tam, gdzie zaczyna si psychopatologia.
Znajomo tej powszechnej saboci ludzkiej natury i wiatopogldu, tej naiwnoci
normalnego czowieka, jest czci specyficznej wiedzy, ktr spotykamy u wielu
psychopatw. Rnego autoramentu fascynatorzy staraj si wyzwala u innych ludzi takie
para-adekwatne reakcje w imi swoich egotycznych celw lub dla realizacji ideologii
fanatycznych. Wtedy ten trudno zrozumiay czynnik patologiczny tkwi w samym
fascynatorze.

48

Egotyzmem nazywamy postaw uwarunkowan raczej nawykowo i podwiadomie, dziki

ktrej przypisujemy nadmiern warto wasnym odruchom instynktownym, wczenie
nabytym archetypom i wyobraeniom, oraz wasnemu naturalnemu wiatopogldowi.
Czowiek egotyczny mierzy innych ludzi swoj wasn miar, traktujc swj sposb
przeywania i swoje pojcia jak kryteria obiektywne. Chciaby wic przymusi innych ludzi,
aby czuli i myleli na sposb do niego podobny. Narody egotyczne w wyniku podobnych
bdw odczuwania, mylenia i postpowania podwiadomie podejmuj dziaania majce na
celu nauczenie lub wymuszenie na innych narodach -mylenia w ich kategoriach, co czyni
ich niezdolnymi do zapoznania si z wartociami cennymi dla innych kultur i zrozumienia
ich.
Dobre wychowanie (i samowychowanie) czowieka winno wic zmierza do deegotyzacji, co
otwiera drog do rozwoju umysu i charakteru. [...]
Nadmierny egotyzm hamuje rozwj wartoci ludzkich, sprzyja atwemu wyzwalaniu si
odpowiedzi para-adekwatnych, prowadzi do bdnego osdzania innych ludzi i do
terroryzowania ich, nie bez susznoci wic bywa nazywany krlow ludzkich wad. Wok
egotyka jak grzyby po deszczu wyrastaj trudnoci, spory, reakcje nerwicowe i powane
nieszczcia. Narody egotyczne zaczynaj marnowa siy i rodki na realizacj celw, ktre
wynikaj z podobnych bdw odczuwania i mylenia oraz emocjonalnego reagowania. Ich
niezdolno do zrozumienia i asymilacji odmiennoci innych narodw i cennych dla nich
wartoci kulturowych, doprowadza do konfliktw i wojen. []
Jeeli analizujemy rozwj osobowoci nadmiernie egotycznych, znajdujemy niektre
niepatologiczne tego przyczyny, jak rozpieszczajce wychowanie w zamknitym,
komfortowym rodowisku, przez osob odznaczajc si mniejsz od dziecka inteligencj.
Gwn jednak przyczyn egotyzacji jest zaraanie si t waciwoci na drogach asymilacji
od osb nadmiernie egotycznych lub histerycznych, u ktrych z kolei cecha ta wyksztacia
si pod wpywem rnorodnych czynnikw patologicznych.
U wielu osb z rnymi dewiacjami nabytymi lub dziedzicznymi rozwija si egotyzm
patologiczny. Dla takich ludzi przymuszanie innych osb, otoczenia, caych grup spoecznych
a jeeli to moliwe, caych narodw do tego, aby nauczyy si czu i myle w sposb im
podobny, staje si wewntrznym nakazem i trwaym deniem. Gra, ktra dla normalnego
czowieka nie byaby warta wieczki, dla nich staje si celem podejmowanych przez cae
ycie wysikw, trudu i zakrojonej na szerok skal przebiegej strategii. Patologiczny
49

egotyzm rodzi si ze spychania z pola wiadomoci natrtnych skojarze samokrytycznych

dotyczcych wasnej natury lub normalnoci.
Dramatyczne pytanie: Kto tu jest nienormalny, ja czy tamten wiat ludzki czujcy i mylcy
jako odmiennie zostaje rozstrzygnite na niekorzy tamtego innego wiata. Taki egotyzm
jest wic zawsze zwizany z pewn dysymulacj. Moe to by maska Clecleya lub inna
patologiczna metoda ukrywania czego przed wasn wiadomoci i przed innymi. [...]
Nie potrzeba chyba wyjania, jak poczesne miejsce w genezie za ma ten patologiczny rodzaj
egotyzmu. Trzeba jednak podkreli to, e egotyzm patologiczny stanowi w spoeczestwach
stay nonik indukcji patologicznej, ktry oddziauje egotyzujco lub traumatyzujco na
innych ludzi powodujc daleko idce konsekwencje.
Patologiczny egotyzm jest nieodcznym elementem rozlicznych stanw, w ktrych czowiek,
na pierwszy rzut oka wygldajcy na normalnego (cho w rzeczywistoci taki nie jest),
napdzany jest motywacjami i walczy o cele uwaane przez osob normaln za nierealne
lub mao prawdopodobne. Przecitna osoba zadaje sobie pytanie: Co on chce osign takim
postpowaniem? Jednak opinia rodowiska skonna jest raczej interpretowa tak sytuacj
zgodnie z zasadami zdrowego rozsdku i przyjmowa bardziej prawdopodobn wersj
zdarzenia. Przyjcie takiego wyjanienia nierzadko skutkuje ludzk tragedi. Powinnimy
zatem mie zawsze na uwadze, e gdy do gry wkraczaj czynniki patologiczne, prawnicza
maksyma cui prodest staje si li tylko zwodnicz iluzj. [cui prodest (scelus, is fecit) ac.,
dosownie, Komu to przynosi korzy, ten popeni zbrodni, komu przyniosa korzy przyp.]
Fascynatorzy
Aby lepiej zrozumie trajektori ponerogennych oddziaywa, zwaszcza tych o szerokim
spoecznym zasigu, przyjrzyjmy si bliej jednostkom, ktre bdziemy nazywa
fascynatorami, ich osobowociom i odgrywanym przez nie rolom jednostkom szczeglnie
aktywnym w tej dziedzinie, mimo swej statystycznie znikomej liczebnoci. S oni na og
nosicielami rnych czynnikw patologicznych, niektrzy charakteropatii, inni anomalii
dziedzicznych
Cech charakterystyczn fascynatorw jest patologiczny egotyzm. Ju na wczesnym etapie
swego ycia osoba taka czuje wewntrzny przymus dokonania wyboru pomidzy dwiema
moliwociami: pierwsza z nich to zmusi ludzi do mylenia i przeywania w sposb
przypominajcy ich wasny; druga to los samotnego odmieca, patologicznie
niedopasowanego do ycia w spoeczestwie. Czasami musz wybiera midzy zaklinaniem
wy a samobjstwem.
Gdy uda im si zatryumfowa nad samokrytycznymi, czy nieprzyjemnymi podszeptami ze
strony wiadomoci, represja ta stopniowo prowadzi do [mylenia konwersyjnego t.j.
paramoralizmu].
Paramoralizmy
Przekonanie o istnieniu wartoci moralnych oraz o tym, e niektre czyny je gwac, jest
zjawiskiem tak dawnym i tak powszechnym, i wydaje si, e jest ono nie tylko dzieem
dowiadczenia wiekw, kultury, wpywu religii i wychowania, ale posiada take pewne

50

podoe w filogenetycznym [instynktownym] wyposaeniu czowieka. Ogaszanie wic

czego pod hasami wartoci moralnych staje si zawsze sugestywne nawet wtedy, kiedy te
uyte kryteria moralne zostay odpowiednio zmylone ad hoc. Przy pomocy takich
paramoralizmw mona dowodzi susznoci moralnej, albo niemoralnoci, kadego czynu w
sposb na tyle sugestywnie aktywny, e zawsze znajd si ludzie, ktrych umysy temu
ulegn.
Za przykad zego czynu, ktrego ujemna warto nie budzi wtpliwoci w adnej sytuacji
spoecznej, etycy czsto podaj przemoc wzgldem dzieci. Jednak psychologowie w swej
praktyce czsto spotykaj si z paramoraln afirmacj takiego zachowania.
obaczewski poda wczeniej przykad kobiety z uszkodzeniem kory przedczoowej, ktra
stosowaa przemoc o sadystycznym wrcz nateniu wobec swego dziecka, cieszc si
penym poparciem swoich braci, znajdujcych si pod jej przemonym wpywem i
przekonanych o jej wyjtkowych wartociach moralnych. Szczeglnie haniebne przykady
tego typu pojawiaj si czsto w kontekcie religijnym. Zdarzao si, e dzieci pobito na
mier, aby wygoni z nich diaba. To dziaanie jest zawsze podejmowane w celu
zbawienia ich dusz i stanowi przykad paramoralizmu uywanego w odwracalny sposb.
My sami oczywicie bylimy obiektem takiego wykorzystywania paramoralizmw, ale to
ju inna historia.
Paramoralne wypowiedzi i sugestie tak czsto towarzysz rnym rodzajom za, e wydaj si
by niezastpione. Wynajdywanie coraz to nowych, a komu dogodnych, kryteriw
moralnych przez jednostki, grupy nacisku lub patologiczne systemy polityczne stao si
niestety zjawiskiem powszechnym. Nie naley si wic dziwi, kiedy przecitny czowiek
gubi si w tym galimatiasie, bo takie sugestie pozbawiaj go czci zdrowego rozsdku, u
dzieci za zakcaj jego rozwj. Na wiecie, szczeglnie w patopolitycznych
totalitaryzmach, powstay cae fabryki paramoralizmw, a ponerolog uwaa za wielce
wtpliwe, by byy zarzdzane przez psychicznie normalnych ludzi.
Konwersyjne aspekty genezy paramoralizmw zdaj si dowodzi, e u rde wikszoci z
nich ley podwiadome odrzucenie (i zepchnicie z pola wiadomoci) czego kompletnie od
nich rnego, co nazywamy gosem sumienia. Jak kade zjawisko konwersyjne, tak i ta
tendencja do uywania paramoralizmw jest psychicznie zaraliwa.
obaczewski zaznacza, e jednostki te produkuj paramoralizmy tak obfitym strumieniem, e
dosownie zalewaj one umys przecitnego czowieka.
Fascynatorom zdaje si, e wszystko podporzdkowuje si ich przekonaniu o wasnej
wyjtkowoci, czasem nawet mesjanistycznym posannictwie. Ideologia stworzona przez
takie jednostki z pewnoci moe by po czci suszna, a jej warto [wedug jej twrcw]
rzekomo przewysza wszystkie inne. Wierz oni, e ich idee znajd wielu wyznawcw, a gdy
dociera do nich, e tak nie jest, s zszokowani i a kipi z paramoralnego oburzenia.
Postawa wikszoci normalnych ludzi wobec fascynatorw jest krytyczna, przepeniona
smutkiem i niepokojem.
Fascynator ustawi na piedestale wartoci moralnych kadego, kto ulegnie jego wpywowi,
bdzie o niego dba, obdarzy go wzgldami a take wszelkiego rodzaju materialnymi darami i
innymi korzyciami. Krytycy spotkaj si z moralnym oburzeniem, fascynator za bdzie
utrzymywa, e posuszna mu mniejszo jest w rzeczywistoci wikszoci.

51

Charakterystyczna dla tego rodzaju dziaalnoci jest zawsze niezdolno do przewidzenia jej
ostatecznych rezultatw, co z psychologicznego punktu widzenia jest oczywiste, poniewa u
jej podoa jest obecna patologia mylenia, a zarwno fascynatorstwo jak i autofascynacja
uniemoliwiaj postrzeganie rzeczywistoci tak, jak jest naprawd, w stopniu
wystarczajcym do logicznego przewidywania skutkw swoich czynw.
W zdrowym spoeczestwie dziaania fascynatorw spotykaj si z krytyk na tyle skuteczn,
by je w por powstrzyma. Tam jednak, gdzie ju wczeniej dziaay okolicznoci
wywierajce jawnie destrukcyjny wpyw na zdrowy rozsdek i ad spoeczny takie jak
niesprawiedliwo spoeczna, zacofanie cywilizacyjne, czy rzdy intelektualnie
ograniczonych ludzi przejawiajcych cechy patologiczne dziaania fascynatorw
doprowadzaj cae spoeczestwa do tragedii na wielk skal.
Taki osobnik zarzuca swoje sieci na cae rodowisko, a nawet spoeczestwo, wyawiajc
ludzi podatnych na swoje wpywy i pogbia ich saboci psychiczne, a stworzy z nich uni
ponerogenn.
Jednoczenie jednak, osoby, ktrym uda si zachowa w nienaruszonym stanie zdrowy
krytycyzm, podejmuj prby przeciwdziaania wysikom fascynatorw, opierajc si na
wasnym zdrowym rozsdku i kryteriach moralnych. W warunkach wynikej std polaryzacji
postaw spoecznych kada ze stron usprawiedliwia swoje dziaania za pomoc wartoci
moralnych.
wiadomo, e kady fascynator jest jednostk patologiczn, powinna chroni nas przed
znanymi skutkami moralizujcej interpretacji patologicznego zjawiska, zapewniajc nam
obiektywne kryteria dla efektywniejszych dziaa.
[Wysokie IQ] tylko w umiarkowanym stopniu czyni czowieka odporniejszym na dziaalno
fascynatorsk. Istotne rnice w sposobie reagowania na tego rodzaju dziaanie naley
przypisa innym waciwociom ludzkich natur. O zajciu postawy zdrowego rozsdku
decyduje przede wszystkim dobra inteligencja podstawowa, ktra bazuje na normalnym
ludzkim podou instynktowym i umoliwia dobre wyczucie realiw psychologicznych.
Rwnoczenie warto jest analizowa sam proces, jak dziaalno fascynatorska z
zastanawiajc dokadnoci psychologiczn wyuskuje z populacji jednostki podatne.
Zrzeszenia ponerogenne
Zesp ludzki, w ktrym dziaaj procesy ponerogenezy nasilone ponad przecitn miar oraz
gdzie nosiciele rnych aberacji psychicznych graj role inspiratywne, fascynatorskie, lub
przywdcze, oraz wytwarza si odpowiednia struktura organizacyjna, bdziemy nazywali
zrzeszeniem ponerogennym. Dla zrzesze mniej licznych i trwaych mona uy nazwy
grupa lub unia ponerogenna. W takim zrzeszeniu rodzi si zo, ktre krzywdzi innych
ludzi i samych jego czonkw.
Mona take wylicza rne nazwy, jakie tradycja jzykowa nadaje takim zrzeszeniom w
zalenoci od ich spoecznego charakteru, jak: gangi, mafie, kliki czy koterie. W
poszukiwaniu korzyci lub zaspokojenia ambicji wchodz one w kolizje z dobrym obyczajem
i prawem, starajc si unika jego represji. Takie unie czsto d do opanowania wadzy na
rn skal spoeczn, aby za pomoc prawa dyktowa spoeczestwom im dogodne cele i
wymagania, jednoczenie zaspokajajc swoj dz wadzy i niepomiernie si bogacc.

52

Waciwoci wspln dla wszystkich grup i zrzesze ponerogennych jest to, e u ich
czonkw nie dostaje zdolnoci odczuwania osobowoci patologicznych jako takich, lub e
zatracaj oni t zdolno pod wpywem takiej grupy. Bez pewnego minimum krytycyzmu
interpretuj oni waciwoci takich jednostek w sposb w jakim stopniu zafascynowany,
melodramatyczny, przypisujc im wybitno umysow lub bohaterstwo. Opiniom, ideom i
sdom osb z rnymi deficytami psychicznymi przypisuje si warto co najmniej tak, jak
wrd ludzi normalnych maj opinie jednostek wybitnych. Zanik naturalnego krytycyzmu
wobec waciwoci psychopatologicznych stanowi otwarcie dla ich ponerogennej roli, a
zarazem kryterium dla uznania danego zrzeszenia za ponerogenne. Nazwijmy to pierwszym
kryterium ponerogenezy.

Innym zjawiskiem wsplnym dla wszystkich zrzesze ponerogennych jest statystycznie

wysokie zagszczenie w nich jednostek z rnymi anomaliami psychicznymi. Ich jakociowy
skad ma zasadnicze znaczenie dla ksztatowania si charakteru zrzeszenia, jego dziaalnoci,
rozwoju lub rozpadu. Zgrupowania, gdzie dominuj rnego rodzaju jednostki
charakteropatyczne, rozwijaj dziaalno wzgldnie prymitywn i stosunkowo atwo zostaj
rozbite przez moraln i prawn dziaalno spoeczestw. Inaczej bywa, kiedy dziaalno
takich zrzesze zostanie zainspirowana przez osobowoci psychopatyczne. Przytoczony tutaj
przykad, wybrany spord zjawisk badanych przez autora, ilustruje role tych dwch rnych
anomalii w zgrupowaniu ponerogennym:
W modzieowych grupach przestpczych, swoist rol peni chopcy (a rzadziej dziewczta)
z charakterystycznymi powikaniami po zapaleniu przyusznic (winka). Jak ju wspomniano,
choroba ta przebiega w czci przypadkw z odczynem mzgowym, ktry powoduje
dyskretne, ale trwae odbarwienie uczuciowoci oraz nieznaczne obnienie oglnej
sprawnoci i poprawnoci mylenia. Podobne skutki pozostawia toksyna dyfterytowa przy
ciszym przebiegu choroby. Na skutek tego ludzie tacy staj si atwo podatni na sugestie
innych, sprytniejszych jednostek. Wcignici do grupy przestpczej, staj si mao
krytycznymi pomocnikami i wykonawcami zamiarw, narzdziami w rku bardziej
perfidnych, zazwyczaj psychopatycznych przywdcw. Potem, ju w areszcie, ci przywdcy

53

tumacz im sugestywnie, e wysza idea grupy (paramoralna) wymaga tego, aby oni wzili
na siebie wikszo winy i role kozw ofiarnych wymiaru sprawiedliwoci.
W caoci populacji, osobnicy ze wspomnianego rodzaju ladami po przebytej wince lub
dyfterycie stanowi mniej ni 1% procent. W modzieowych grupach przestpczych ich
udzia siga 25%. Stanowi to30-krotne zagszczenie, co nie wymaga ju dalszej analizy
statystycznej, aby stwierdzi istnienie zwizku przyczynowego. Z zagszczeniami innych
aberacji psychicznych, ktre podobnie same mwi za siebie, spotykamy si powszechnie,
kiedy odpowiednio umiejtnie badamy tre zrzesze ponerogennych.
Naley wyrni dwa zasadnicze rodzaje omawianych zrzesze: ponerogennie pierwotne i
ponerogennie wtrne. Zrzeszeniem (grup) ponerogennie pierwotnym bdziemy nazywali te,
w ktrych osobowoci anormalne dziaay od pocztku i ju w czasie formowania si grupy
gray rol orodkw krystalizacyjnych. Ponerogennie wtrnym bdziemy nazywali takie
zrzeszenie, ktre powstao w imi pewnej idei majcej swj niezaleny byt spoeczny na og
zrozumiay w kategoriach naturalnego wiatopogldu, ale potem ulego pewnej degeneracji
moralnej, co z kolei otworzyo drogi inwazji osobowoci patologicznych i ich aktywizacji
wewntrz zrzeszenia i do pniejszej poneryzacji jego caoci, lub tylko frakcji.
Zgrupowanie ponerogennie pierwotne od pocztku funkcjonuje w organizmie spoecznym
jako ciao obce, poniewa jego charakter koliduje z wartociami szanowanymi przez
wikszo. Dziaalno takiego zrzeszenia budzi sprzeciw i zostaje uznana za niemoraln.
Dlatego takie grupy nie rozrastaj si atwo i najczciej przegrywaj w walce ze
spoeczestwem.
Do powstania wielkiego zrzeszenia ponerogennie wtrnego wystarczy, aby jaka ludzka
organizacja, ktra miaa swoje cele spoeczne lub polityczne i swoj ideologi o pewnych
wartociach twrczych, oraz bya akceptowana przez pewn ilo normalnych zwolennikw,
ulega procesowi ponerogennego zezoliwienia. Pierwotne wartoci tradycji i ideologii mog
wtedy dugo chroni takie zrzeszenie przed krytycyzmem zdrowego rozsdku, szczeglnie
mniej kulturalnych frakcji spoecznych.
Gdy proces ponerogenezy zaczyna toczy tak organizacj, ktra powstaa i dziaaa w imi
celw politycznych lub spoecznych, zrodzonych na bazie uwarunkowa historycznych i
spoecznych, wtedy ta pierwotna ideologia zmieni swoj funkcj i stanie si instrumentem
propagandowym. Bdzie ona moga ywi i chroni takie zrzeszenie o odmiennej ju naturze
przez dugie lata. Bdzie si tak dziao mimo tego, e te pierwotne wartoci bd w
rzeczywistoci pogardzane przez nowych przywdcw zrzeszenia i ulegn charakterystycznej
degeneracji, a stan si kompletnie rne od swoich pierwowzorw poniewa nazwy i
symbole pozostan niezmienione.
Wtedy ludzki zdrowy rozsdek ujawnia swoje najsabsze strony. [...]
Wewntrz kadego ponerogennego zrzeszenia tworzy si pewna struktura organizacyjna i
psychologiczna, ktr mona uwaa za odpowiednik lub karykatur struktury normalnego
spoeczestwa i jego organizacji. Osobnicy z rnymi aberracjami psychicznymi uzupeniaj
si wzajemnie odpowiednio do swoich waciwoci. Ta struktura ulega charakterystycznym
przemianom w czasie i w zwizku z ponerologiczn ewolucj caego zrzeszenia. We
wczesnych fazach wiodce role odgrywaj jednostki charakteropatyczne i to one s czsto
inspiratorami i fascynatorami w procesie poneryzacji. W tym czasie zrzeszenie nie zatraca

54

jeszcze cakowicie waciwoci ideologicznych i nie stosuje nader brutalnych metod

dziaania. Wtedy jednak jednostki bardziej normalne zostaj spychane do funkcji
podrzdnych i przestaj by dopuszczane do caoci tajemnic.
Nastpuje stopniowe przejmowanie pozycji inspiracyjnych i kierowniczych przez jednostki z
dewiacjami dziedzicznymi. Narasta rola psychopatii waciwej.
Z pocztku rol lidera grupy ponerogennej odgrywa fascynator. Pniej pojawia si inny
talent przywdczy, bardziej witalna jednostka, ktra czsto przystpia do organizacji
pniej, gdy ju ulega ju ona poneryzacji. Fascynator, jako sabszy, musi si pogodzi z
odsuniciem na boczny tor i uzna geniusz nowego przywdcy lub liczy si z
niebezpieczestwem cakowitego zmiadenia. Role zostaj rozdzielone. Fascynator
potrzebuje poparcia prymitywnego, lecz majcego decydujcy gos lidera, ktry z kolei
potrzebuje fascynatora do podtrzymywania ideologicznego sztandaru zrzeszenia, aktywnoci
niezbdnej do zachowania odpowiedniej postawy [ideologicznej] tych szeregowych
czonkw, ktrzy zdradzaj skonno do krytyki i wyraaj wtpliwoci co do odnowy
moralnej. Fascynator musi ubra ideologi w nowe szaty, umieszczajc nowe treci pod
starymi tytuami, tak aby moga ona nadal spenia swoj funkcj propagandow w stale
zmieniajcych si warunkach. Musi on rwnie podtrzymywa nimb otaczajcy lidera
wewntrz i na zewntrz zrzeszenia. Jednak o penym zaufaniu pomidzy nimi nie moe by
mowy, poniewa lider potajemnie pogardza fascynatorem i jego ideologi, ten za pogardza
liderem za jego prostactwo. W kadej chwili moe doj do ostatecznej rozgrywki; sabszy
przegrywa i traci wszystko.
Struktura tych zwizkw ulega dalszemu rnicowaniu i specjalizacji. Midzy bardziej
normalnymi masami a z reguy bardziej patologiczn egzekutyw otwiera si przepa. Ta
druga podgrupa staje si coraz bardziej zdominowana przez jednostki z patologicznymi
anomaliami, pierwsza za przez osoby z mzgowymi powikaniami rnych chorb i, w nieco
mniejszym stopniu, typowych psychopatw oraz ludzi, ktrych znieksztacenie osobowoci
jest spowodowane wczesnym pozbawieniem opieki rodzicielskiej lub brutalnymi metodami
wychowawczymi. W grupie jest coraz mniej miejsca dla ludzi normalnych. Tajemnice i
zamiary przywdcw s skrywane przed zwykymi czonkami zrzeszenia; musz im
wystarczy wiadomoci wyprodukowane przez fascynatorw.
Obserwator, ktry patrzy na dziaalno i organizacj takiego zrzeszenia z zewntrz i
posuguje si naturalnym sposobem pojmowania, bdzie zawsze skonny do przeceniania roli
wodza i jego rzekomo autorytatywnej wadzy. Aby potrzyma taki bd opinii publicznej i
midzynarodowej, pracuj fascynatorzy i aparat propagandowy. Tymczasem ten przywdca
jest uzaleniony od interesu zrzeszenia, a szczeglnie jego elity, w stopniu wikszym ni
nawet sam mniema. Toczy on sta gr o utrzymanie si na tej pozycji i bywa aktorem
poddawanym kontroli i reyserii.
W zrzeszeniach makrospoecznych na pozycj wodza naley wysun jednostk bardziej
reprezentatywn, czsto wic nie pozbawion pewnego stopnia krytycyzmu. Dlatego
wtajemniczanie jej we wszystkie plany i zbrodnicze porachunki byoby niecelowe. Ukryty za
scen zesp osobnikw psychopatycznych, w powizaniu z pewn elit steruje wodzem, jak
Borman i jego klika sterowali Hitlerem lub Beria i jego ludzie Stalinem. Jeeli przywdca nie
wypenia powierzonej mu roli, to ta klika lub elita s zdolne usun go lub pozbawi ycia, z
czego on zazwyczaj zdaje sobie spraw. [...]

55

Proces poneryzacji
Obserwujc procesy poneryzacyjne rnych ludzkich zrzesze, jakie miay miejsce w historii,
mona atwo doj do wniosku, e najpierw nastpuje jakie moralne wypaczenie ideowej
treci zrzeszenia. [...]
obaczewski obszernie opisuje jak ideologia jest przekrcana i znieksztacana przez
przenikanie patologicznych osb do kadej grupy, ktrej dziaalno zmierza ku dobremu.
Doskonaym przykadem jest komunizm, bdcy w swej istocie, zgodnie z Nowym
Testamentem, ideologi chrzecijask. Jednak po infiltracji komunistycznych grup rozpocz
si proces ich poneryzacji, a komunizm sta si faszystowsk Korporatokracj, przy czym
korporacj jest tutaj samo pastwo.
Zjawiska makrospoeczne
Kiedy proces ponerogenezy obejmuje cae warstwy rzdzce, cae narody, kiedy opozycja
spoeczestw ludzi normalnych zostaje stumiona na skutek masowoci zjawiska, rodkw
fascynatorskich i przy uyciu przemocy i terroru wwczas mamy do czynienia z
makrospoecznym zjawiskiem ponerogennym.
Wtedy jednak tragedia spoeczestw, a take wasne cierpienia, otwieraj przed badaczem
ksig wiedzy ponerologicznej, w ktrej mona czyta o prawach rzdzcych opisanymi
procesami, jeeli tylko uda si nam na czas pozna jej jzyk przyrodniczy i jego swoist
gramatyk. Studia nad genez za, prowadzone w perspektywie maych grup ludzkich,
ujawniaj nam szczegy praw ponerologicznych. [...]
Dla tak powstaego systemu wadzy, w ktrym niewielka patologiczna mniejszo przeja
brutaln kontrol nad spoeczestwem ludzi normalnych, zaakceptowaem nazw
patokracja. Tak wybrana nazwa podkrela przede wszystkim podstawow jako
makrospoecznego zjawiska psychopatologicznego. Odrnia go to od wielu moliwych
ustrojw spoecznych, w ktrych dominuje natura ludzi normalnych i ich obyczaje i prawa.
Sdz, e nazwa ta czyni zado wymogom semantyki, gdy aden zwizy termin nie moe
adekwatnie scharakteryzowa tak zoonego zjawiska.
Polityczne implikacje patokracji
Osignicie przez patokratw bezwzgldnej dominacji we wadzach jakiego kraju nie
mogoby jednak by trwae, poniewa szerokie rzesze spoeczne zniechcone takimi rzdami,
znalazyby sposb, aby tak wadz obali.
Dlatego take patokracja na szczytach organizacji pastwowej nie tworzyaby penego i
obrazu dojrzaej postaci zjawiska. Taki system rzdw musi zej w d.
Wszystkie stanowiska kierownicze, a do naczelnika wsi, kierownikw zakadw pracy i
spdzielni rolniczych, nie mwic ju o komendantach policji szczeglnie politycznej,
aktywistach i propagandzistach partii patokratycznej, musz zosta obsadzone przez
jednostki, u ktrych poczucie wizi z takim systemem wadzy jest uwarunkowane
odpowiednimi waciwociami psychicznymi, najczciej tymi biologicznie dziedzicznymi.
Tacy ludzie jednak stanowi niewielki procent populacji. Rosn wic w cenie. Nie mona
bra pod uwag poziomu ich inteligencji czy umiejtnoci zawodowych, bo zdolniejszych,

56

szczeglnie w dziedzinach techniki, z niezbdnymi psychicznymi dewiacjami brakuje jeszcze

bardziej. Po kilku latach trwania takiego systemu wadzy sto procent przypadkw psychopatii
waciwej jest ju zaangaowane w patokratyczn aktywno. Uwaa si ich za
najwierniejszych i to pomimo tego, e niektrzy z nich byli wczeniej w jaki sposb aktywni
po przeciwnej stronie.
W takich warunkach adna dziedzina ycia spoecznego, kultura, nauka, technika, ekonomia i
administracja, nie mog rozwija si normalnie, bo patokracja stopniowo dusi wszystko.
Patokracja stopniowo poraa wszystko
Ludzie rozsdni musz uzbroi si w cierpliwo, jakiej nie znaj ci yjcy w ustroju
normalnego czowieka, aby tumaczy miernotom i rnym dewiantom psychicznym, jak i co
naleaoby zrobi. Od powodzenia tej dydaktyki specjalnej, ktra zabiera moc czasu i
wysiku, zaley utrzymanie znonych warunkw ycia spoeczestwa. Tymczasem patokracja
dociera stopniowo wszdzie i otpia wszystko, chocia w rnym stopniu.
Ludzie, ktrym pierwotna ideologia wydawaa si atrakcyjna, po jakim czasie zaczynaj
sobie zdawa spraw z tego, e w istocie chodzi o co zupenie innego.
Zawd, jaki przeywaj, ma charakter yciowego dramatu.
Utrzymanie si patologicznej mniejszoci przy wadzy pozostaje wic zawsze zagroone ze
strony spoeczestwa ludzi normalnych, w ktrych narasta nie tylko krytycyzm, ale take
praktyczna znajomo takiego systemu. Naley wic zastosowa wszystkie rodki przymusu,
terroru, polityki eksterminacyjnej wobec jednostek patriotycznych posiadajcych wojskowe
przeszkolenie z jednej strony, a z drugiej znanego nam ju rodzaju specyficzny
indoktrynacyjny terror psychologiczny. W jednym i drugim zadaniu osobnicy, ktrzy nie
maj poczucia wizi ze spoeczestwem ludzi normalnych, okazuj si niezastpieni. Na ich
czele stoj ludzie wyobcowani nie tylko dziki anomaliom swoich natur, ale take wychowani
w patologicznej wizji dominacji nad innymi narodami, w doktrynie rasowej i pogardzie dla
nich. Nieco niszy szczebel stanowi psychopatia waciwa, a potem inne dewiacje.
W tym czasie dojrzewania patokracji zbudowany zostaje rozlegy i aktywny system
indoktrynacyjny, w ktrym odpowiednio spreparowana ideologia stanowi vehiculum, czy
konia trojaskiego, procesu patologizacji jednostek i spoeczestwa. Celem tego, nigdy
jawnie nie nazwanym, jest przymuszenie ludzkich umysw do przyswojenia sobie
patologicznego sposobu przeywania i mylenia i w konsekwencji do zaakceptowania
takowej wadzy.
Po przetrwaniu pierwszego szoku, w czasie ktrego zamiera poczucie wizi spoecznej,
pojawia si u duej wikszoci ludzi swoiste zjawisko psychicznego uodporniania si.
Rwnoczenie ludzie normalni zaczynaj gromadzi wiedz praktyczn na temat tej nowej
rzeczywistoci i jej waciwoci psychologicznych. Ci ludzie ucz si powoli rozpoznawa
sabe miejsca takiego systemu i wykorzystywa moliwoci uoenia sobie w nim ycia.
Zaczynaj suy sobie nawzajem rad w tych sprawach i tak stopniowo odradza si poczucie
wizi spoecznej i wzajemnego zaufania. Pojawia si charakterystyczne zjawisko separacji
patokratw i spoeczestwa ludzi normalnych. Ci ostatni maj przewag w uzdolnieniach,
umiejtnociach fachowych i zdrowym rozsdku. Maj wic pewne atuty. Patokraci dochodz

57

w kocu do wniosku, e trzeba jako uoy stosunki z t liczn wikszoci: W kocu kto
musi na nas pracowa.

Istniej take inne koniecznoci i naciski, szczeglnie od zewntrz. Trzeba jako ukry przed
wiatem swoje patologiczne oblicze, bo rozpoznanie go przez wiatow opini naukow i
spoeczn grozi katastrof. Pastwo patokratyczne, w interesie swojej nowej elity a take
planw ekspansywnych, musi utrzyma stosunki polityczne i handlowe z krajami o ustrojach
normalnego czowieka. Takie pastwo dy wic do uzyskania uznania midzynarodowego,
jako pewien rodzaj ustroju politycznego, lkajc si rozpoznania swej rzeczywistej natury i jej
klinicznej diagnozy.
To wszystko skania patokratw do ograniczenia rodkw terroru, poddania pewnej
kosmetyce metod propagandy i indoktrynacji, oraz przyznania spoeczestwu normalnych
ludzi kontrolowanego marginesu autonomicznej dziaalnoci, zwaszcza na polu kultury. Ci
bardziej liberalni byliby skonni da takiemu spoeczestwu pewne minimum dobrobytu, aby
uczyni go mniej pobudliwym. Na przeszkodzie stoi nie tylko] ich nieudolno w kierowaniu
yciem gospodarczym[, ale take obawa, e to spoeczestwo uyje czci tych rodkw na
dziaalno skierowan przeciw nim.
Tak rodzi si nowa faza przebiegu tej wielkiej choroby narodw, okres zagodzenia metod
dziaania i koegzystencji z krajami o ustrojach normalnego czowieka. Badaczowi tego
zjawiska... ten okres przypomina jednak faz dysymulatywn choroby psychicznej, kiedy to
pacjent jest jeszcze wci chory, ale stara si ju gra rol normalnego czowieka, skrywajc
swoje patologiczne przeycia. Taki stan rzeczy, kiedy system patokratyczny gra coraz
umiejtniej rol normalnego ustroju spoecznego i politycznego, nazwijmy wic faz
dysymulatywn patokracji. W tym stanie rzeczy ludzie yjcy wewntrz kraju dotknitego t
chorob uodparniaj si i przystosowuj do tych trudnych warunkw. Na zewntrz za jest to
okres nasilonej dziaalnoci ponerogennej. Patologiczne tworzywo takiego ustroju przecieka
wtedy bez wikszych trudnoci do krajw o ustrojach normalnego czowieka, szczeglnie
cywilizacyjnie prymitywniejszych. Ekspansja patokracji przebiega wwczas znacznie

58

szybciej, poniewa zanika krytyczna wraliwo naturalnego rozsdku po stronie tych

narodw.
Tymczasem w krajach patokratycznych aktywna struktura wadzy spoczywa dalej w rkach
jednostek psychopatycznych, a psychopatia waciwa gra tam dalej swoj inspiracyjn rol.
Jest jednak pewien zakres dziaalnoci, od ktrego osobnicy z wyranymi waciwociami
patologicznymi musz zosta odsunici szczeglne w tej fazie dysymulatywnej. S to
stanowiska polityczne midzynarodowo eksponowane, gdzie takie osobowoci mogyby
przyczynia si do ujawniania patologicznej treci systemu. [...]
Podobne potrzeby wystpuj take w niektrych innych dziedzinach. Czsto powierza si
kierownictwo budowy nowej fabryki osobom, ktre nic nie wie z systemem
patokratycznym, ale ich trudno byoby si obej bez ich umiejtnoci. Kiedy zakad ju
pracuje, zostaje przejty przez patokratw, co czsto doprowadza do jego ruiny technicznej.
Podobnie w siach zbrojnych, szczeglnie w dziedzinie nowoczesnej broni.
W czasie trwania fazy dysymulatywnej wielu ludzi przystosowuje si do panujcych bardziej
znonych warunkw, akceptujc je z koniecznoci ale nie bez krytycyzmu. Wykonuj swoje
obowizki wrd wtpliwoci i konfliktw sumienia, zawsze szukajc bardziej sensownych
drg w gronie zaufanych osb.
Nasuwa si wic take pytanie: Co si stanie, jeeli sie porozumie jednostek
psychopatycznych zdoa zawadn wszystkimi stanowiskami kierowniczymi, take tymi
midzynarodowo eksponowanymi? Taki stan rzeczy moe si zdarzy, szczeglnie w pnym
okresie istnienia zjawiska. Ci ludzie d do tego kierowani swoimi waciwociami, chocia
to jest w rzeczywistoci sprzeczne z ich yciowym interesem. Tego, e doprowadzioby to
do katastrofy, nie bior pod uwag. Bakterie nie wiedz o tym, e kiedy doprowadz
czowieka do zgonu, zostan razem z jego ciaem zakopane gboko w ziemi albo spalone
ywcem.
Jeli wiele najwyszych stanowisk w pastwie zajmuj jednostki pozbawione odpowiednich
zdolnoci do rozumienia innych ludzi i wspczucia im, ktrym brakuje rwnie wyobrani
technicznej i zdolnoci praktycznych umiejtnoci niezbdnych przy zarzdzaniu sprawami
politycznymi i ekonomicznymi musi to doprowadzi do wyjtkowo powanego kryzysu we
wszystkich dziedzinach, zarwno wewntrz danego kraju, jak i w jego relacjach z innymi
pastwami. Sytuacja krajowa staje si nie do zniesienia nawet dla tych obywateli, ktrzy byli
w stanie w miar komfortowo si urzdzi, stworzy sobie modus vivendi. Na zewntrz,
inne spoeczestwa zaczynaj do wyranie odczuwa patologiczn jako zjawiska. Taki
stan rzeczy nie moe trwa dugo. Trzeba by przygotowanym na coraz to wicej
gwatownych zmian, a take zachowywa si z du ostronoci.
Patokracja rodzi si pasoytujc na wielkich ruchach spoecznych, a potem staje si chorob
spoeczestw, narodw, wreszcie caych cywilizacji. W cigu dziejw ludzkoci powodowaa
ona zwyrodnienie rnych ruchw narodowych, politycznych i religijnych, znieksztacajc
ich ideologie i czynic z nich ich wasne karykatury. Dziao si to na skutek aktywizacji
podobnych czynnikw etiologicznych i w podobnym procesie patodynamicznym. Dlatego
wszystkie patokracje wiata byy i s do siebie podobne w swoich zasadniczych cechach.

59

Zidentyfikowanie wic zjawisk tego rodzaju na przestrzeni dziejw ludzkoci i prawidowe

ich zakwalifikowanie wedle ich rzeczywistej natury, a nie podle ich ideologii ktra ulega
procesowi karykaturyzacji jest zadaniem dla historykw. [...]
Dziaania patokracji maj wpyw na cae spoeczestwo, zaczynajc od jego liderw, a na
infiltracji kadego miasta, przedsibiorstwa i instytucji koczc. Patologiczna struktura
spoeczna stopniowo spowija cay kraj, tworzc now klas w obrbie danego narodu. Ta
uprzywilejowana klasa [patokratw] czuje si stale zagroona przez innych, czyli przez
wikszo normalnych ludzi. Nie maj rwnie adnych zudze co do swojego osobistego
losu w przypadku przywrcenia systemu spoecznego normalnych ludzi.
Czowiek normalny, kiedy utraci swj majtek, urzd lub przywileje, bierze si za jak
prac, ktra zapewnia mu byt. Patokraci z reguy nie dysponuj uzdolnieniami praktycznymi,
a okres sprawowania wadzy pozbawia ich do cna moliwoci przystosowania si do
wymaga zwykej pracy. Jeeli system prawny normalnego czowieka zostaby przywrcony,
oni i im podobni mogliby zosta poddani osdowi, w tym moralizatorskiej interpretacji ich
dewiacji psychicznych; grozioby im pozbawienie wolnoci a nawet ycia, nie tylko utrata
stanowisk i przywilejw. Poniewa nie s to ludzie zdolni do powice, trwanie ustroju dla
nich najlepszego z moliwych staje si dla nich oczywist wartoci moraln. Tego rodzaju
niebezpieczestwo naley zwalcza psychologiczn i polityczn przebiegoci i brakiem
skrupuw wobec tych innych gorszej jakoci ludzi .
Na og ta nowa klasa jest w stanie usun przywdcw, jeeliby ich postpowanie zagraao
istnieniu takiego systemu. Patokracja trwa dziki poczuciu zagroenia ze strony
spoeczestwa ludzi normalnych i ze strony innych krajw, gdzie wci istniej rne formy
ustrojw normalnego czowieka. Pozostanie wic przy wadzy jest problemem to be or not to
be.
Moemy zatem postawi bardziej ogldne pytanie: czy taki system moe zrezygnowa z idei
ekspansji politycznej i zadowoli si swoim stanem posiadania.
Co by si stao, gdyby taki stan rzeczy zapewni wzgldny ad wewntrzny i wzrost
dobrobytu?
Wwczas przewaajca wikszo populacji ludzi normalnych danego kraju zacznie
wyzyskiwa powstae moliwoci, swoje lepsze uzdolnienia i zwikszone rodki, aby
wywalczy sobie coraz szersze pole dziaania. Sia tej warstwy zacznie wzrasta, midzy
innymi dziki wikszej rozrodczoci. Na stron tej wikszoci bd przechodzi niektrzy
synowie klasy uprzywilejowanej, ktrzy nie odziedziczyli psychoaptycznych genw.
Przewaga patokracji bdzie sabn z kadym rokiem, a zdarzy si sytuacja, kiedy
spoeczestwo ludzi normalnych signie po wadz. Przed tak wizj koszmarn dry kade
patokratyczne serce.
Biologiczne, psychiczne i moralne niszczenie tej wiecznie zagraajcej normalnej wikszoci
jest wic biologiczn koniecznoci. Temu suy przede wszystkim utrzymanie skrajnej
biedy. Temu su liczne rodki z obozami koncentracyjnymi na czele. Suy temu take
wojna z dobrze uzbrojonym nieprzyjacielem, przeciwko ktremu mona rzuci te siy ludzkie,
ktre zagraaj trwaniu patokracji. Martwi, a zatem nie stanowicy ju zagroenia, onierze
mog by ogoszeni godnymi czci bohaterami, jake uytecznymi w wychowywaniu nowego,
wiernego patokracji pokolenia.

60

Kada wojna, prowadzona przez pastwo patokratyczne, jest wojn na dwch frontach
zewntrznym i wewntrznym. Dla wodzw i panujcej elity front wewntrzny jest
waniejszy, a wewntrzne zagroenie jest decydujcym czynnikiem branym pod uwag przy
wszczynaniu wojny.
Wadze kraju, ktry rozwaa wypowiedzenie wojny innemu, rzdzonemu przez patokratw,
musz przede wszystkim uwzgldnia fakt, e ich wojska mog posuy patokratom za
katw zwykych obywateli patokracji, ktrych wzrastajca sia stanowi dla niej zarzewie
zagroenia. W kocu, patokraci przywizuj niewielk wag do cierpie i przelewu krwi
ludzi, ktrych uwaaj za niezupenie wspgatunkowych.
Istniej rwnie inne wewntrzne przyczyny, dla ktrych patokracja za pomoc wszelkich
dostpnych rodkw dy do ekspansji. Jak dugo istnieje ten inny wiat ze swoim
systemem rzdw normalnego czowieka, wprowadza on denia nie-patologicznej
wikszoci, tworzc w ten sposb pewne poczucie kierunku. Nie-patologiczna wikszo
ludnoci kraju nigdy nie przestanie marzy o przywrceniu systemu normalnego czowieka w
jakiejkolwiek moliwej formie. Ta wikszo nigdy nie zaprzestanie obserwacji innych
krajw, czekajc na dogodny moment; dlatego te jej uwaga i sia musi by odcignita od
tego celu, masy za musz by ksztacone i kierowane w stron de imperialistycznych. Do
takich celw naley dy z ca zawzitoci, tak aby kady wiedzia, o co toczy si walka i
w czyim imieniu trzeba znosi surow dyscyplin i bied. Ten ostatni czynnik skutecznie
ogranicza moliwoci dziaalnoci wywrotowej ze strony spoeczestwa ludzi normalnych.
Oczywicie, ideologia musi odpowiednio uzasadni to rzekome prawo do podboju wiata i w
tym celu musi zosta odpowiednio spreparowana. Ekspansjonizm ma jednak swoje przyczyny
w samej naturze patokracji, nie w ideologii, ale ten fakt naley ukry pod mask ideologii.
[...]
Z drugiej strony, s kraje o rzdach normalnego czowieka, gdzie zdecydowana wikszo
spoeczestwa wzdraga si na myl, e podobny system [patokracja] mgby zosta
narzucony im samym. Rzdy tych krajw staraj si tamt ekspansywno otamowa w
ramach swoich moliwoci i w miar swojego zrozumienia tego zjawiska. Obywatele tych
pastw odetchnliby z ulg, gdyby jaki przewrt mia zastpi ten zoliwy i niepojty
system bardziej ludzkim, rzdzonym bardziej zrozumiaymi metodami ustrojem, z ktrym
mona by byo pokojowo wspistnie.
Dla osignicia tego celu kraje te podejmuj zatem rnego rodzaju dziaania, ktrych jako
zaley od moliwoci zrozumienia tej innej rzeczywistoci. [...]
Znaczn cz motywacji tej ekspansywnej tendencji stanowi czynniki ekonomiczne.
Poniewa funkcje kierownicze zostay przejte przez osoby o miernej inteligencji i
patologicznych cechach charakteru, patokracja staje si niezdolna do prawidowego
zarzdzania czymkolwiek. [...] Zgromadzone dobra podbitych narodw mog by
wykorzystywane tylko do czasu, [podobnie] obywatele zmuszani do coraz ciszej pracy za
ndzne wynagrodzenie. Na razie nie myli si o tym, e narzucony podbitemu krajowi system
patokratyczny doprowadzi ostatecznie do podobnej niewydolnoci produkcyjnej; w kocu
psychopata jest odporny na samowiedz w tej dziedzinie.
Jak miao to miejsce od wiekw, podstawowym rodkiem do osignicia tych celw jest
oczywicie potga wojskowa. Przez wieki, gdy historia odnotowywaa zjawisko bohaterstwa,

61

dao si rwnie wyranie zauway pewne oddziaywania, co w rodzaju swoistej

inteligencji, ktra suy midzynarodowej intrydze i ktra otwiera drogi podboju. Ta
aktywno wynika z waciwoci tych osobowoci, ktre taki system inspiruj, i ona powinna
posuy historykom dla identyfikacji tego rodzaju zjawisk na przestrzeni dziejw.
W caym wiecie istniej ludzie, ktrych osobowoci wykazuj swoist podatno i w ktrych
odlega nawet patokracja wyzwala rezonans z gbi ich natur pynce poczucie, e tam jest
miejsce dla takich jak my. Wszdzie s take ludzie mao krytyczni, pokrzywdzeni i
sfrustrowani, do ktrych ma dostp odpowiednio spreparowana propaganda. Przyszo
krajw jest w wysokim stopniu uzaleniona od iloci tych ostatnich. Dziki swojej
specyficznej wiedzy psychologicznej i przekonaniu, e normalni ludzie s naiwni, patokracja
ulepsza swoje techniki antypsychoterapii, ktre sugeruj innym odmienny wiat poj,
czynic to z patologicznym egotyzmem.
Prawo nie daje dostatecznego oparcia dla przeciwstawiania si zjawisku, ktrego istota ley
poza moliwociami wiedzy i wyobrani ustawodawcw. Tymczasem patokracja umie
wyzyskiwa saboci takiego prawniczego sposobu pojmowania. [...]
Kiedy jaki nard przeywa kryzys ustrojowy albo procesy ponerogenezy dziaaj w nim na
nadmiern skal, wwczas moe atwo sta si terenem penetracji patokratycznej, ktrej
celem bdzie oddanie takiego kraju na jej up.
Wtedy bowiem jest atwo wyzyska jego wewntrzne saboci i nastroje rewolucyjne, aby
przy nader ograniczonym uyciu siy narzuci patokratyczn wadz. [...] Po narzuceniu
takiego systemu si, proces patologizacji ycia przebiega odmiennie [ni w patokracji
pierwotnej]. Tak powstaa patokracja bdzie mniej stabilna, bardziej odraajca, a jej istnienie
bdzie trwale uzalenione od przemocy potniejszej siy zewntrznej.
Najpierw brutalna sia musi krwawo zdusi opr wyczerpanego narodu. Ludzie, ktrzy
dysponuj autorytetem, umiejtnociami przywdczymi lub wojskowymi musz zosta
wytpieni, uwizieni lub przymuszeni do milczenia, podobnie ci, co powouj si na wartoci
moralne i naturalne prawa czowieka i narodu. Ustanawia si nowe prawo, ktrego podstawy
w znacznej czci nigdy nie zostaj podane do publicznej wiadomoci. Ludzie musz si
uczy tego nowego, niepisanego prawa z najbardziej bolesnych dowiadcze. Odrtwiajcy
wpyw tego odmiennego wiata poj dopenia dziea, ale rozsdek i instynkt
samozachowawczy nakazuj ostrono i przetrwanie.
Potem przychodzi przeraenie czym, co wydaje si tak tragiczne jak i przeraajce. Oto
niektrzy ludzie ze wszystkich rodowisk spoecznych ubodzy i pokrzywdzeni, robotnicy i
rolnicy, urzdnicy, literaci, studenci i naukowcy, ludzie pochodzcy z rodzin nienabonych i
nabonych, ksia i arystokraci, a take tacy mao znani zaczynaj nagle zmienia swj
wiatopogld i osobowo. Jeszcze wczoraj przyzwoici chrzecijanie i patrioci staj si
wyznawcami nowej ideologii i zaczynaj traktowa z pogard i krzywdzi tych, co trwaj
przy dawnych wartociach. Dopiero pniej okazuje si, e ten pozornie lawinowy proces ma
swoje naturalne granice.
Patokracja narzucona przemoc przychodzi w gotowej ju formie, mona powiedzie
dojrzaej. Ci wic, ktrzy obserwowali to z bliska, nie mogli pozna bezporednio
wczeniejszych faz jej rozwoju, kiedy to osobnicy schizoidalni, potem charakteropatyczni
grali w tym procesie pierwsze skrzypce. [...]

62

Narzucono system, w ktrym dominowao ju tworzywo psychopatyczne[...]

Pierwszym wnioskiem, jaki nasun si niedugo po spotkaniach z profesorem [opisanych
wczeniej], byo to, e rozwj zjawiska jest ograniczony w sposb naturalny udziaem
jednostek podatnych w danym spoeczestwie. Pierwsza ocena, owe okoo 6 %, okazaa si
realna i nie zostaa potem zakwestionowana przez stopniowo gromadzone bardziej
szczegowe dane. Warto ta rni si w si w rnych krajach naszego rejonu w
przyblieniu w zakresie jednego procenta wzwy lub w d. Psychopatia waciwa [mimo e
stanowi zaledwie 1/10 tej iloci czyli 0,6%] gra rol inspiratywn niewspmiern do swojej
liczebnoci, nasycajc cao zjawiska swoim charakterystycznym sposobem przeywania i
pojmowania. Inne psychopatie asteniczna, schizoidalna, anankastyczna, histeryczna
chocia w sumie znacznie liczniejsze, graj ju bardziej drugorzdne, ale niezbdne role.
Osobnicy skirtoidalni, prymitywniejsi i gnani dz ycia, jeeli id na wspdziaanie, na
og staraj si unika powaniejszego krzywdzenia innych ludzi, a ich dziaalno jest
ograniczona wzgldami wasnej korzyci.
W narodach niesemickich schizoidzi s nieco liczniejsi od przypadkw psychopatii
waciwej. Aczkolwiek mocno zaangaowani we wczesnych fazach genezy zjawiska
[patokracji], zdradzaj zarwno pocig do patokracji, jak i dystans do racjonalnego mylenia.
Bywaj wic zawieszeni pomidzy takim systemem a spoeczestwem normalnych ludzi.
Istniej osoby o mniej wyranej inklinacji do systemu patologicznego. Mona do nich
zaliczy take niektre przypadki spowodowane dziaaniem szeregu toksyn, jak eter,
tlenek wgla, oraz niektrych endotoksyn. [Takich jak nikotyna? By moe wanie
znalelimy powd, dla ktrego obecna patokracja i jej poprzedniczka nazistowskie Niemcy
w tak faszystowski sposb wprowadzay ustawodawstwo antynikotynowe?]

Charakteropaci paranoidalni mao krytycznie szukaj oparcia w takim systemie. Na og

jednak, w fazie rozwinitej patokracji, nosiciele rnych uszkodze tkanki mzgowej ci
przewanie do spoeczestwa ludzi normalnych, a na skutek swoich trudnoci psychicznych
cierpi za to bardziej ni ludzie zdrowi.
Okazao si take, e nosiciele niektrych anomalii fizjologicznych przewanie o
dziedzicznym podou, ktre s lepiej znane lekarzom ni psychologom, wykazuj podobny
jak schizoidzi poowiczny pocig. Podobnie, osoby ktrym natura daa krtkie ycie i
wczesn mier na raka, wykazyway czsto taki irracjonalny pocig do zjawiska
patologicznego. Mniejsza wic odporno na oddziaywanie patokracji i pocig do tego
zjawiska wydaj si by raczej odpowiedzi caego organizmu, ni tylko psychiki czowieka.

63

W odniesieniu do caego spoeczestwa, okoo 6% wytwarza aktywn struktur zwizan z

wadz, ktra nosi swoist patokratyczn wiadomo swojej dominacji. Okoo dwa razy
liczniejsza jest druga grupa ludzi, ktrzy przystosowali swoje osobowoci do tej nowej
rzeczywistoci.
Ta druga grupa skada si w przewaajcej czci z jednostek fizjologicznie sabszych i mniej
ywotnych. Ilo zachorowa na typowe choroby psychiczne w tej grupie mona szacowa na
dwa razy wysz od przecitnej krajowej. Dlatego trzeba przyj, e w genezie ich ukadnego
czy lkliwego konformizmu wzgldem reimu i wikszej podatnoci na oddziaywania
patologiczne, dziaay mniej uchwytne anomalie, czsto o fizjologicznym charakterze.
Pierwsza, 6-procentowa grupa tworzy now szlacht; 12% formuje now buruazj, ktrej
sytuacja ekonomiczna jest wzgldnie najbardziej korzystna. [...] Tylko wic okoo 18%
populacji kraju wypowiada si za nowym systemem wadzy.
Dua wikszo populacji formuje stopniowo spoeczestwo ludzi normalnych i wytwarza
swoj nieformaln wi porozumie. Naley si wic zastanowi: dlaczego ci ludzie
odrzucaj korzyci pynce z konformizmu, wiadomie przyjmujc rol opozycji: bied,
szykany i ograniczenia swobd ludzkich. W imi jakich ideaw to czyni? Czy jest to tylko
rodzaj romantyzmu?
Dla czowieka z normalnym ludzkim podoem instynktownym i podstawow inteligencj,
oraz z penym krytycyzmem mylenia, powyszego rodzaju kompromis jest nader trudny do
przyjcia. Dewastowaby on jego osobowo w sposb zbyt nerwicotwrczy i dawaby
poczucie degradacji moralnej. Rwnoczenie system patokratyczny odrnia ich atwo od
swoich i odsuwa niezalenie od ich [ludzi z normalnym podoem instynktownym]
chwilowych waha. Zarwno natury tego zjawiska makrosocjalnego, jak i natury normalnego
czowieka, nie da si zmieni adn metod propagandow. Pozostaj sobie obce na zawsze.
Po uformowaniu si typowej struktury patokratycznej, populacja jest skutecznie podzielona
po liniach zupenie odmiennych od tego, co moe sobie wyobrazi czowiek wychowany poza
zasigiem tego zjawiska, i w sposb, ktrego faktyczne uwarunkowania s rwnie nie do
pojcia. [...] Patokracja toczy cay organizm spoeczestwa, trawic jego siy i umiejtnoci.
[...] Funkcje kierownicze w wyniszczonym kraju opanowuj typowi patokraci. Taki stan nie
moe trwa bez koca, bo adna ideologia ju go nie oywi. Nastpuje moment, kiedy masa
zwykych ludzi zaczyna wytwarza coraz silniejsz organizacj i system nie bdzie ju zdolny
oprze si ich pragnieniu ycia po ludzku.
Patokracja nie jest ustrojem spoecznym ani systemem politycznym. Jest ona
makrospoecznym procesem chorobowym, ktry dotyka wielkie ruchy spoeczne i przebiega
wedle swoich charakterystycznych waciwoci patodynamicznych. [...] Jak dugo pozostaj
w uytku sposoby pojmowania tego patologicznego zjawiska, wykorzystujce do jego
definiowania jakiekolwiek doktryny polityczne (nawet jeli doktryny te s w swej treci
zasadniczo heterogeniczne w stosunku do jego rzeczywistej natury), przyczyny i waciwoci
tej choroby nie mog zosta naukowo zidentyfikowane. Odpowiednio spreparowana ideologia
bdzie moga zapewnia mu dalej mask, skrywajc jego istotne waciwoci przed umysami
naukowcw, politykw i zwykych ludzi.

64

Ludzie normalni pod rzdami patokracji

Jak ju wspomniano, anomalia ta, rozpoznana jako psychopatia waciwa, w rozwinitej
patokracji inspiruje cao zjawiska Ten patokratyczny wiat wiat patologicznego
egotyzmu i terroru jest tak trudno zrozumiay dla ludzi wychowanych poza zasigiem tego
zjawiska, e bywaj oni naiwni jak dzieci, nawet wwczas, kiedy s z zawodu psychologami i
studiowali psychopatologi.
Czowiek obdarzony normalnym podoem instynktownym i podstawow inteligencj jeli
wczeniej wiele sysza i czyta o takim systemie wadzy autokratycznej i bezwzgldnej,
opartej o fanatyczn doktryn uwierzy, e w tej sprawie ma ju wyrobion opini.
Tymczasem, w bezporedniej konfrontacji z takim zjawiskiem doznaje on poczucia umysowej
bezsilnoci. Wszystkie jego dotychczasowe wyobraenia okazuj si zbyt mao zbiene z t
rzeczywistoci i mao przydatne do jej zrozumienia. Przygniata go drczce poczucie
naiwnoci wasnej oraz spoeczestwa, w ktrym si wychowa.
Jedn z zaobserwowanych rnic pomidzy ludmi o normalnej odpornoci a tymi,
ktrzy ulegli przeosobowieniu, byo to, e ci pierwsi okazali si bardziej zdolni do
przeycia tej dezintegrujcej pustki poznawczej. U tych drugich wypeniaa si ona w
sposb nie do kontrolowany i przy udziale serwowanych wszdzie patologicznych
fikcji propagandowych.
W zetkniciu si z t now rzeczywistoci, odmienn od wszystkich dowiadcze czowieka
wychowanego pod dominacj wizi ludzi normalnych, w mzgu ludzkim pojawiaj si
fizjologiczne stany szokowe z podwyszonym tonusem hamowania korowego i otamowaniem
uczuciowoci, ktra wybucha czasem w sposb niekontrolowany. Mechanizmy asocjacji staj
si niewydolne, a umysy pracuj wolniej i mniej wnikliwie.
Szczeglnie wwczas, kiedy czowiek spotyka si bezporednio z psychopatycznymi
reprezentantami tej nowej wadzy, ktrzy uywaj swojej specyficznej wiedzy i
dowiadczenia, wyzyskujc traumatyzujce dziaanie swoich osobowoci na umysy
tamtych, jego umys wpada w dorany stan katatonii. Ich techniki poniania, brutalnej
paramoralistyki i arogancji otpiaj ludzki umys i pozbawiaj czowieka zdolnoci do
samoobrony. Wtedy ich odmienny wiat poj zakotwicza w jego mylach.
Dopiero wwczas, kiedy te niesychanie przykre stany psychiczne opadaj dziki
wypoczynkowi w gronie yczliwych ludzi, przychodz refleksje zawsze nieatwe i czsto
bolesne albo pojawia si wiadomo tego, e umys i zdrowy rozsdek zawodziy wobec
czego, co nie mieci si w normalnych ludzkich wyobraeniach.
Czowiek i spoeczestwo stoj na pocztku dugiej drogi nieznanych dowiadcze, ktra po
wielu prbach i bdach doprowadzi do pewnej hermetycznej wiedzy o waciwociach tego
zjawiska, a take do wiedzy, jak si na nie uodparnia psychicznie. To umoliwi
przystosowanie si do ycia w tym wiecie odmiennym i uoenie znoniejszych warunkw
bytowania, szczeglnie w okresie dysymulatywnym i pniejszym. Pojawiaj si wic
zjawiska psychiczne, wiedzy, uodpornienia i przystosowania, ktrych niepodobna byo
przewidzie wczeniej, a ktrych zupenie nie rozumie wiat szczliwie pozostajcy pod
panowaniem ustrojw normalnego czowieka. Jednak cakowite przystosowanie si czowieka
normalnego do ycia pod panowaniem patokracji nie jest nigdy moliwe, a efekt kocowy
atwo jawi si w czarnych kolorach.

65

Z wielu takich dowiadcze, przekazywanych sobie nawzajem w wieczornych dyskusjach w

gronie przyjaci, powstaje w ludzkich umysach pewien konglomerat poznawczy,
pocztkowo mao spjny, bo zawierajcy deficyty zrozumienia natury zjawiska, ale pniej
dopeniany intuicyjnym jej wyczuciem. [...] Ideologia oficjalne goszona przez patokracj
zachowuje dziki temu jeszcze dugo pewn sugestywno, zanim ludzki zdrowy rozsdek
zdoa j zlokalizowa jako co o podrzdnym czy instrumentalnym znaczeniu, co nie okrela
istoty zjawiska. [...]
W takich warunkach instynkt i uczuciowo, jak i wyrastajca z nich inteligencja
podstawowa, graj role decydujce, stymulujc dokonywane przez czowieka wybory, ktre
s w duej mierze podwiadome.
W warunkach, jakie wytwarzaj si pod panowaniem narzuconej patokracji naturalne
ludzkie podoe instynktowe ma gos decydujcy, jeeli chodzi o zwizanie si czowieka z
opozycyjn wikszoci. Rwnoczenie, dziaanie czynnikw modyfikujcych takich jak
rodowiskowe warunki wychowawcze, motywy ideologiczne i ekonomiczne, jakie wpyway
na ksztatowanie si osobowoci czowieka, a nawet wczeniejsze postawy polityczne
zanika w ujciu statystycznym, a jego skutki sabn w miar trwania lat patokracji. Decyzje
wyboru drogi powrotnej do spoeczestwa normalnych ludzi zostaj wic przesdzone przez
czynniki przekazywane czowiekowi w drodze dziedziczenia biologicznego, a zatem nie jest to
kwestia osobistego wyboru, lecz przede wszystkim procesw zachodzcych w
podwiadomoci.
W tym procesie wyboru drogi oglny poziom uzdolnie czowieka, szczeglnie jego warstwa
intelektualna, gra stosunkowo ograniczon rol. Wyraa si to statystycznie stosunkiem
korelacyjnym (-0,16) istotnym, ale niskim. Na og wic, czym wysze s uzdolnienia
czowieka, tym trudniej jest mu znale swoj drog wrd tej rzeczywistoci odmiennej.
Rwnoczenie jednak na stron patokracji przechodz jednostki utalentowane, a twarde sowa
potpienia tego systemu mona usysze od ludzi prostych i niewyksztaconych.
Tylko jednostki o najwyszej klasie uzdolnie, ktre, jak wspomniano, nie id w parze z
psychopatiami, nie mog znale sensu ycia w takim systemie. Czsto jednak umiej
korzysta ze swojej przewagi umysowej i znajdowa wyjcia wyjtkowe, jak suy innym.
Marnowanie tych najlepszych uzdolnie ludzkich jest drog do katastrofy dla kadego ustroju
spoecznego.
Skoro decydujcymi okazay si czynniki, ktre podlegaj prawom genetyki, populacja kraju
dzieli si na zwolennikw nowej wadzy, wspomnian dwa razy liczniejsz now buruazj
oraz opozycyjn wikszo, wedle dawniej nieznanych kryteriw.
Poniewa waciwoci, ktre s gwnymi przyczynami tych wyborw, wystpuj w
zblionym udziale procentowym we wszystkich dawnych warstwach i grupach spoecznych,
ten nowy podzia przebiega w poprzek tych formacji. Jeeli w procesie formowania si
dawnych warstw spoecznych uzdolnienia intelektualne gray istotn rol, tutaj graj one
raczej niewielk. W tym nowym podziale rol istotn graj zdrowe podoe instynktowe i
wyrastajca z niego inteligencja podstawowa, ktre jak wiadomo s szeroko rozlane we
wszystkich grupach spoecznych.

66

Nawet ludzie, ktrzy w poprzednim systemie byli przedmiotem krzywdy spoecznej, a potem
zostali obdarowani przez system rzekomo ich bronicy, staj si z biegiem czasu jego
krytykami. [...]
Jednym z pierwszych odkry, jakich dokonao spoeczestwo ludzi normalnych, byo to, e
mimo pozorw genialnoci wadzy [stworzonych przez fascynatorw], ono jednak gruje nad
ni inteligencj i umiejtnociami praktycznymi. Stopniowo rozluniaj si wizy otpiaej
myli, a lk i fascynacja tajemnicz wiedz i planowoci dziaania nowej wadzy przygasa.
Zaczyna si przyswajanie sobie nowej wiedzy i umiejtnoci postpowania.
Wszdzie tam, gdzie potrzebne jest dziaanie konstruktywne, w odbudowie zniszczonego
kraju, na polu techniki i organizacji przemysu, w pracy naukowej i lecznictwie, wiat ludzi
normalnych gruje nad organizacj patokratyczn. [...]
Jak to ju omwiono, kada anomalia psychiczna jest w istocie pewnym deficytem.
Wprawdzie psychopatie polegaj gwnie na niedostatkach podoa instynktowego, ale
wpyw tego na rozwj umysowy prowadzi rwnie do charakterystycznych deficytw
oglnej inteligencji humanistycznej.
Wytwarzanie si tej specjalnej wiedzy psychologicznej, jak spotykamy u wikszoci
jednostek psychopatycznych, tego deficytu nie kompensuje.
Ta ich wiedza moe wic fascynowa kogo do czasu, pki ludzie normalni nie przyswoj
sobie pewnego obycia z tymi zjawiskami. Dlatego te dla psychologa przewaga uzdolnie po
stronie wiata ludzi normalnych nie moga by czym niespodziewanym. Dla spoeczestwa
byo to jednak pierwszym wielkim odkryciem, ktre nioso pewn nadziej i odprenie.
Skoro bowiem grujemy nad nimi inteligencj, to moemy ich pozna, zrozumie ich sposb
mylenia i metody dziaania. W takim systemie, tego uczy si czowiek z wasnej inicjatywy i
pod przymusem codziennych koniecznoci. Uczy si, kiedy pracuje w swoim biurze czy
warsztacie, kiedy musi zaatwi swoje sprawy z wadzami i kiedy zostaje aresztowany, czego
tylko szczliwym udaje si unikn. O psychologii tego zjawiska makrospoecznego autor i
wielu innych nauczyo si wiele w czasie przymusowych szkole indoktrynacyjnych. By to
na pewno skutek niezamierzony przez organizatorw. Narastaa wic wiedza praktyczna o tej
nowej rzeczywistoci. Dziki niej spoeczestwo zyskiwao pewn umiejtno dziaania i
wyzyskiwania coraz lepiej znanych sabych miejsc tego systemu. To pozwalao take na
stopniow reorganizacj wizi spoecznej pocztkowo prawie zupenie rozbitej, a to dawao
owoce w miar upywu czasu.
Kapitalizm a psychopatia
Czonkowie Quantum Future School ju od okoo dwch lat zajmuj si studiowaniem
psychopatii i pseudo-psychopatii. To z pewnoci sprawio, e wikszo z nas jest w stanie
zobaczy owego czowieka za kurtyn, czy raczej, w tym przypadku, pod mask zdrowia
psychicznego. Wci jednak nie daje to odpowiedzi na pytanie, dlaczego zachowania
psychopatyczne s tak powszechne w USA. (Co nie oznacza wcale, e nie wystpuj
wszdzie bo wystpuj).
Linda Mealey z Instytutu Psychologii Kolegium w. Benedykta w St. Joseph, w stanie
Minnesota, przedstawia ostatnio pewne idee w swoim referacie Socjobiologia socjopatii

67

zintegrowany model ewolucyjny. Idee te odnosz si do narastania psychopatii w kulturze

amerykaskiej i wskazuj, e w spoeczestwie opartym na konkurencji na przykad w
kapitalizmie psychopatia jest zjawiskiem adaptacyjnym i atwo narasta. Mealey pisze:
Twierdz, e niektre jednostki wydaj si posiada genotyp, ktry usposabia ich do
[psychopatii].
[Psychopatia opisuje] zalene od czstoci wystpowania, genetycznie uwarunkowane,
indywidualne rnice w stosowaniu strategii yciowych. [Psychopaci] pojawiaj si w kadej
kulturze, bez wzgldu na uwarunkowania spoeczno kulturowe. [...]
Rywalizacja przyczynia si do czstszego stosowania antyspoecznych i makiawelicznych
strategii i moe przeciwdziaa zachowaniu prospoecznemu
Niektre kultury wspieraj konkurencyjno bardziej ni inne i te rozbienoci w wartociach
spoecznych zrnicowane s zarwno czasowo jak i midzykulturowo [...] W obu aspektach
wysokiemu poziomowi wspzawodnictwa towarzysz wysokie wskaniki przestpczoci i
makiawelizm.
Redukcja zachowa prospoecznych i wzrost zachowa antyspoecznych wie si rwnie z
wysok gstoci zaludnienia i poredni form wspzawodnictwa. [...] [Mealey, w
cytowanym tekcie]
Wniosek z tego taki, e amerykaski styl ycia utosamiany w USA z demokracj
zoptymalizowa zdolno przetrwania psychopatw, co miao te konsekwencje, e ta
adaptacyjna strategia yciowa, ktra okazaa si niezwykle skuteczna w spoeczestwie
amerykaskim, nie tylko rozprzestrzenia si wrd populacji w cile genetycznym sensie,
ale i przez dugi czas pocigaa psychopatyczne jednostki w innych krajach. Faktem jest, e,
jak nadmienia obaczewski, Ameryka jest prawdopodobnie zalana skirtoidami i
psychopatami. Co wicej, w spoeczestwie, ktre adaptuje si do psychopatii, wielu ludzi,
ktrzy NIE s genetycznymi psychopatami, w konsekwencji przystosowuje si w podobny
sposb, dziaajc jak psychopaci, czyli w rezultacie opisanych przez obaczewskiego
procesw stajc si efektywnymi psychopatami lub charakteropatami.
Mealey: Osoby te [psychopaci], jako e nie s upoledzone intelektualnie, bd oczywicie
robi normalne postpy pod wzgldem rozwoju kognitywnego i przyswoj sobie teori
umysu. Ich teorie jednak formuowane bd w czysto instrumentalnych kategoriach [co
mog ZYSKA twierdzc to lub tamto?], bez dostpu do rozumienia empatycznego, na
ktrym wikszo z nas tak czsto polega.
Wolni od natrctwa emocji, zamiast bazowa na przeczuciach i emocjach, swoje dziaania
podejmuj jak profesjonalni hazardzici opierajc si wycznie na nomotetycznych*
prawach i aktuarialnych** danych, mogc jednoczenie znakomicie przewidywa zachowania
innych ludzi.
Rozstrzygajc o tym, jak gra w relacjach spoecznych codziennego ycia, szacowa bd
koszty i zyski, czyli uywa podejcia czysto bilansowego, opartego na natychmiastowych
osobistych korzyciach, bez uwzgldniania emocjonalnych reakcji innych ludzi, z ktrymi
maj do czynienia.

68

Bez choby odrobiny prawdziwej mioci, ktra wcignaby ich do wsppracy, bez
najmniejszego niepokoju o pojawienie si chci dezercji, bez poczucia winy mogcego
wzbudza al, mog oni nieustannie gra o szybkie korzyci.
Poniewa zmiany w czstotliwoci wystpowania genw w populacji nie byyby w stanie
nady za szybko zmieniajcymi si parametrami spoecznych interakcji, rezultatem
powinien by jednoczenie dodatkowy, wahajcy si odsetek socjopatii, poniewa w
spoeczestwie [skaonym psychopati] warunki rodowiskowe czyni antyspoeczn
strategi ycia korzystniejsz od prospoecznej. [Mealey]
[Przypisy
* nomotetyczny - szukajcy zalenoci przyczynowo-skutkowych i wspzalenoci
** aktuarialny odnoszcy si do ryzyka i zysku (gwnie w dziedzinie ubezpiecze)]
Innymi sowy, w wiecie psychopatw jednostki nie bdce genetycznymi psychopatami, jeli
chc po prostu przey, prowokowane s do zachowa psychopatycznych. Kiedy zasady s
tak wymylone, eby spoeczestwo przystosowa do psychopatii, z wszystkich robi to
psychopatw.
Tym, co czyni psychopatw tak przeraajcymi i niebezpiecznymi, jest to, e nosz doskonale
przekonujc mask zdrowia psychicznego. Zdaniem psychiatry Harveya Cleckleya z tego
wanie powodu taka osoba moe by pocztkowo niezwykle przekonujca i nieodparcie
sprawia wraenie zdrowej. Dr Cleckley jako pierwszy opisa kluczowe symptomy tego
zaburzenia.
Generalnie, odnoszcy sukcesy psychopata oblicza, ile moe z tego mie, rozwaajc
stosunek zyskw i strat dla rnych opcji. Wrd czynnikw, ktre uwaa on za
najwaniejsze, s pienidze, wadza i zaspokojenie negatywnych pragnie. Nie motywuje ich
takie spoeczne wzmocnienie jak nagroda czy przysze korzyci. Przeprowadzono badania,
ktre wykazay, e uwizienie psychopaty nie odnosi absolutnie adnego skutku, jeli chodzi
o zmian ich yciowych strategii. W rzeczywistoci okazuje si, e jedynie pogarsza to
spraw. W praktyce, w wizieniu psychopaci po prostu ucz si, jak by lepszymi
psychopatami.
Psychopata, nawet jeli sprawia wraenie bezradnego, ma obsesj na punkcie kontroli.
Udawanie emocjonalnej wraliwoci jest naprawd elementem sprawowania kontroli: im
wyszy poziom wiary, jak psychopata moe wzbudzi w ofierze poprzez odgrywane przez
siebie dramaty, tym wiksz, jak sdzi, posiada kontrol. I faktycznie jest to prawda. Kiedy
inni wierz w ich kamstwa, oni NAPRAWD sprawuj kontrol. Niestety, stopie wiary,
stopie poddania si tej kontroli poprzez faszywe wyobraenie, na og powoduje tak
wiele blu, e w momencie ujrzenia prawdy ofiara woli trwa w kamstwie ni stawi
czoo faktowi, e zostaa oszukana. Na to liczy psychopata. To cz jego aktuarialnych
kalkulacji. Daje mu to poczucie wadzy.
Wczeniejsze zachowania spoecznoci bd przez psychopat (lub sie ponerologiczn)
wykorzystane do przewidzenia zachowa przyszych. Podobnie jak indywidualny gracz,
spoeczestwo bdzie mie pewn szans wykrycia oszustwa i mniej lub bardziej dokadnie
pamita, kto ich oszuka w przeszoci, jak rwnie bardziej lub mniej rozwinit skonno

69

do wzicia odwetu na kamcy i oszucie. Poniewa psychopata stosuje aktuarialne podejcie,

by oszacowa koszty i poytki rnych zachowa (po prostu ile moe z tego mie), to w jego
kalkulacjach uwzgldnione zostanie raczej faktyczne zachowanie spoecznoci w przeszoci
ni jakakolwiek ocena ryzyka oparta na obawach czy niepokojach o przyapanie go i
ukaranie, jakie odczuwaliby ludzie empatyczni przed zrobieniem czego niedozwolonego.
Dlatego te, by zredukowa zachowania psychopatyczne w spoeczestwie i w rzdzie,
spoeczestwo musi ustali i przeforsowa wysokie wskaniki wykrywania oszustw i
rozpoznawania kamcw oraz gotowo do odwetu. Innymi sowy, musi ono ustanowi
pomyln strategi odstraszania.
Poniewa psychopata jest szczeglnie niezdolny do podejmowania decyzji w oparciu o
przysze konsekwencje i moe skupi uwag jedynie na natychmiastowej gratyfikacji na
krtkoterminowych celach mona sobie z takimi osobami poradzi ustalajc histori
wymierzania szybkiej spoecznej odpaty. To znaczy, rozpoznawanie i karanie kamcw i
oszustw musi by natychmiastowe i niezwykle konsekwentne, dziki czemu niezwoczno
ta jest atwa do przewidzenia.
I tu dochodzimy do nastpujcej kwestii: w realnym wiecie, w wiecie wielkoskalowych
interakcji spoecznych, zredukowanie psychopatii u naszych przywdcw zaley od
poszerzenia zbiorowej pamici spoeczestwa o zachowaniach indywidualnych graczy w
przeszoci. Ci, ktrzy nie ucz si z historii, s skazani na jej ponowne przeycie.
Jakikolwiek racjonalny przegld wiadomoci ujawni, e kamstwa i oszukiwanie nie s
ukryte tak dokadnie, jak chcieliby sdzi amerykascy apologeci.
Nawet ci gorzej poinformowani Amerykanie domylaj si, e ledztwo w sprawie zabjstwa
JFK z pewnoci byo lipne. W ostatnich latach Gerald Ford, byy prezydent oraz czonek
Komisji Warrena i czowiek faktycznie ni sterujcy, przyzna si do przekama w
raporcie kocowym [komisji] tzn. do zmienienia danych dotyczcych pooenia jednej z ran
wlotowych.
Potem bya Watergate, a po niej afera Iran-Contra, nie wspominajc o aferze Monica-gate.
W porwnaniu z kamstwami ludzi obecnie dziercych wadz wszystkie one wygldaj
niemale infantylnie. garstwa gangu Busha, poczwszy od skradzionego zwycistwa
wyborczego, poprzez ataki z 11 wrzenia i niesawn spraw irackiej broni masowego
raenia, wzniosy sztuk kamstwa na takie wyyny, e mogyby zadziwi samego Hitlera. A
to tylko niektre z wanych wydarze, znane wszystkim Amerykanom.
Jakie konsekwencje ponieli ci krtacze oszukujcy spoeczestwo?
Niewarte wzmianki. W rzeczywistoci, w niemal kadym przypadku zostali oni elegancko
nagrodzeni tym, co dla psychopaty wartociowe: pienidzmi i dobrami materialnymi. Jeli
ktokolwiek myli, e publiczne zdemaskowanie zawstydzio ich, niech to jeszcze raz
przemyli!
Ale kluczowe jest to, e na ujawnienie kamstw w rzdzie Amerykanie po prostu nie
odpowiedzieli jakimkolwiek oburzeniem, ktre mogoby by uznane za wicej ni zdawkowe.
Obecnie nie ma nawet symbolicznego oburzenia.

70

Czy nie uwaacie, e to dziwne?

surfjungle
My jednak ju wspomnielimy, co jest tego przyczyn: amerykaski sposb ycia
zoptymalizowa przetrwanie psychopatii, a w wiecie psychopatw ci, ktrzy nie s
genetycznymi psychopatami, ulegaj wpywom i zachowuj si jak psychopaci, eby po
prostu przetrwa. Kiedy reguy ustawione s tak, eby spoeczestwo dopasowao si do
psychopatii, z kadego czyni to psychopat. W konsekwencji, bardzo dua liczba
Amerykanw to faktyczni socjopaci. (Pojcia socjopata uywamy tu dla okrelenia tych
osb, ktre nie s psychopatami genetycznymi.)
I tak oto mamy Georgea Busha i Czwart Rzesz, ktrzy przygldajc si reakcjom
Amerykanw na oszustwa, kalkuluj, ile mog dla siebie wyszarpa.
A reakcji nie ma adnych, poniewa ten system dostosowa si do psychopatii. Inaczej
mwic, Amerykanie popieraj Busha i jego agend, poniewa wikszo z nich jest taka
sama jak on. Jednak jest tak nie dlatego, e wszyscy si takimi urodzili, a dlatego, e
psychopatia jest niemal wymagana, by mc przetrwa w konkurencyjnej, kapitalistycznej
Ameryce.
W miar jak spoeczestwo si rozrasta i staje si bardziej konkurencyjne, jednostki staj si
bardziej anonimowe i bardziej makiaweliczne. Spoeczne rozwarstwienie i segregacja
prowadz do poczucia niszoci, pesymizmu i depresji wrd tych nieposiadajcych, a to
przyczynia si do korzystania w yciu ze strategii oszukiwania, co z kolei czyni rodowisko
oglnie bardziej przystosowanym do psychopatii. Jest tak dlatego, e cierpicy zareaguj
pozytywnie na kad oznak zmiany, nawet jeli nie zdaj sobie sprawy z tego, e zmiana ta
jest proponowana przez tych, ktrzy w rzeczywistoci uczyni ich ycie jeszcze gorszym.
Psychopatyczne zachowania niegenetycznych psychopatw mona by rozpatrywa w
kategoriach skutecznej metody otrzymywania podanych rodkw, poprawienia pozycji w

71

lokalnej grupie, a nawet sposobu dostarczenia stymulacji, ktr ludzie odnoszcy spoeczne i
finansowe sukcesy znajduj w akceptowalnych wyzwaniach fizycznych i intelektualnych.
W Ameryce na wiele rodzin wywiera wpyw fakt, e praca, rozwd, albo jedno i drugie,
odsuwa jednego albo oboje rodzicw od kontaktu z dziemi przez wikszo dnia. Takie s
konsekwencje kapitalistycznej gospodarki.
Kiedy rodzice s nieobecni albo kiedy jedno z nich jest obecne, ale nie posiada
wystarczajcej wiedzy dzieci pozostawione s na asce rwienikw i kultury ksztatowanej
przez media. Przewodnikiem uzbrojonych w dojstiki i piloty do telewizorw dzieciakw
staj si filmy takie jak South Park i Jerry Spinger czy gry typu Mortal Kombat na konsoli
Nintendo. Normalne pocztkowo dzieci staj si mniej wraliwe na przemoc, a te bardziej
podatne na wpywy dzieci z genetycznie odziedziczon psychopati popychane s w
kierunku niebezpiecznej mentalnej przepaci. Tymczasem rzd, na danie rodzicw i
rodowiska psychologw, regularnie ustanawia prawa pozwalajce nieletnim unikn
konsekwencji za brutalne zachowania.
Jeli chodzi o przemoc w mediach, tylko nieliczni badacze wci prbuj kwestionowa fakt,
e rozlew krwi w telewizji i w filmach ma wpyw na ogldajce to dzieci. Teraz dodatkowo
mamy jeszcze gry video oparte na schemacie cigania i zabijania. Dzieci, zaabsorbowane
grafik, ucz si kojarzy strugi krwi z gwn gratyfikacj osignicia wygranej.
I znowu system gospodarczy kapitalizm przebrany za demokracj steruje
rzeczywistoci.
Jest to w istocie niemal mechaniczny system, dziaajcy w oparciu o psychologiczn natur
ludzi, z ktrych wikszo lubi y w stanie zaprzeczenia lub chce y w stanie zaprzeczenia,
aby zadowoli rodzicw, rwienikw, przywdcw religijnych i politycznych. Wszystko,
czego im trzeba, to chwila odprenia, by mogli cieszy si Amerykaskim marzeniem.
Koniec kocw, jeli niewiedza jest rozkosz, szalestwem jest by mdrym. Jest to
szczeglnie widoczne, gdy wemiemy pod uwag instynkt przetrwania ego. Skoro oficjalna
kultura stworzona przez psychopatw mwi, e nie ma adnego czowieka za kurtyn,
dziaajc poprzez poprzez wpojone systemy przekona, to prawdopodobiestwo, e
wikszo ludzi bdzie moga dostrzec rdo zjawisk ponerologicznych w naszym wiecie,
jest znikome.
A teraz przemylcie wszystkie powysze informacje w powizaniu z atakami z 11 wrzenia.
Pomylcie te o tym, e dla tak wielu Amerykanw niemal nie do uwierzenia jest, e
urzdnicy pastwowi rozmylnie powiciliby ycia swoich obywateli, aby urzeczywistni
swoje plany! Co wicej, wecie pod uwag fakt, e rzd zna wasz sposb mylenia, a za
dobrze. Waciwie, to przecie oni stworzyli sposb, w jaki mylicie!

[1]
trzecie wydanie amerykaskiej klasyfikacji psychologicznej; DSM-III American
Psychiatric Association; Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorder, wyd. 3-cie,
American Psychiatric Press, Waszyngton, 1980.
http://en.wikipedia.org/wiki/Diagnostic_and_Statistical_Manual_of_Mental_Disorders#DSMIII_.281980.29

72

[2]
w prawodawstwie polskim termin morderstwo pierwszego stopnia nie wystpuje; w
jzyku potocznym kwalifikowane formy zabjstwa tj. ujte w art. 148. 2 KK
[3]
indeterminate sentence kara pozbawienia wolnoci w nieoznaczonym wymiarze, jej
dugo jest uzaleniona od sprawowania osadzonego np. 15 do 25 lat; nie bdca
odpowiednikiem stosowanej w polskim prawodawstwie kary pozbawienia wolnoci z
moliwoci przedterminowego zwolnienia za dobre sprawowanie

Ten artyku jest przekadem oryginau zamieszczonego w jzyku angielskim na stronie:

Political Ponerology: A Science on The Nature of Evil adjusted for Political Purposes
by Andrew M. Lobaczewski
with commentary and additional quoted material by Laura Knight-Jadczyk
dokonanym przez polskich tumaczy z grupy QFG edytorw blogu PRACowniA.
Materia ten zosta opublikowany przez SOTT.NET projekt Quantum Future Group, Inc i
jest jego wasnoci. Zezwala si na kopiowanie i publiczne rozpowszechnianie pod
warunkiem podania oryginalnego rda i autora oraz rda przekadu.
Dodatkowe informacje uzyskasz piszc na adres: pracownia-iv@o2.pl
rdo: http://pracownia4.wordpress.com/ksiazki/ponerologia-polityczna/o-ponerologiipolitycznej-cz-2/

st

73