Czynniki produkcji

Ziemia
Praca
Kapita
Przedsibiorczo

gospodarka dwupodmiotowa

dobra finalne

Przedsibiorstwa

Rynek dbr i
usug

wydatkowanie
dochodw

otrzymane
dochody

Gospodarstwo
domowe

otrzymane
dochody

pace dywidenty
czynsze
czynniki
produkcji

dobra
finalne

Rynek
czynnikw
produkcji

kapita, praca,
technologia

Strumie pieniny i rzeczowy

Pieniny - zwizany z przepywem rodkw pieninych lub roszcze (
nalenoci, zobowizania itp)
Rzeczowy - zwizany z nabywaniem i magazynowaniem rzeczowych czynnikw
niezbdnych do prowadzenia dziaalnoci

Warto globalna
To suma wartoci ogu dbr i usug materialnych i niematerialnych wytworzonych
w gospodarce narodowej w cigu roku. Obliczany jest w jednostkach pieninych
pienidza krajowego bd wiatowego, w jednostkach czasowych (np:
roboczogodzinach) i w jednostkach rzeczowych

Produkt globalny
Jest sum wartoci wszystkich dbr materialnych wytworzonych w cigu jednego
roku w danej gospodarce

Produkt Narodowy Brutto ( PNB)

Stanowi warto wszystkich dbr i usug wytworzonych przez jednostki
gospodarujce danego kraju w cigu okrelonego czasu(rok kalendarzowy) ,
niezalenie od terytorium ich funkcjonowania

Produkt krajowy brutto

To warto rynkowa wszystkich finalnych dbr i usug wytworzonych w danym
kraju i w danym okresie
PKB jest wyznacznikiem wielkoci gospodarki jednak jest nie najlepsz miar
zamonoci spoeczestwa, poniewa nie uwzgldnia liczby ludnoci. Z tego
powodu jako miar dobrobytu powszechnie uywa si innego wskanika, ktrym
jest PKB per capita (czyli PKB w przeliczeniu na jednego mieszkaca).

Realny i nominalny PKB

PKB nominalny oblicza si wedug biecej wartoci pienidza
PKB realny natomiast wedug realnej wartoci pienidza, a wic oczyszczonej z
wpywu inflacji.
Przeliczenie polega na podzieleniu PKB nominalnego przez indeks cen. W
zestawieniach statystycznych PKB realny najczciej przedstawiany jest w cenach
staych z wybranego roku bazowego.

Deflator PKB
Miernik poziomu cen, obliczany jako relacje midzy nominalnym i realnym PKB
pomnoonym przez 100
Nominalny/Realny*100%

Produkt Narodowy Netto ( PNN )

Strumie dochodw (tzn. suma pac, zyskw, procentw i innych) czynnikw
produkcji uzyskanych przez narodowe czynniki produkcji (tzn. nalece do
obywateli danego pastwa) we wszystkich krajach, w ktrych czynniki te byy
angaowane w proces produkcyjny

Dochd narodowy
Suma dochodw uzyskanych w danym roku z wytworzenia produktw kocowych
(dbr konsumpcyjnych i produkcyjnych), ktre powikszyy bogactwo narodu dla
danego kraju. Dochd narodowy jest rwny produktowi narodowemu netto.
Obliczany w cenach biecych bd staych.
Biece - Ceny faktycznie stosowane w dokonywanych transakcjach kupna-sprzeday towarw i usug w
danym okresie. W statystyce jako ceny biece przyjmuje si zazwyczaj ceny z danego roku lub miesica.

Stae - to ceny z okrelonego okresu (tzw. okresu bazowego), najczciej roku bazowego, przyjtego w
analizach w celu porwnania zmian cen w czasie

Inflacja
Wzrost oglnego poziomu cen w gospodarce w danym okresie na og w cigu
jednego roku. Skutkiem tego procesu jest spadek siy nabywczej pienidza
krajowego

Sia nabywcza
Sposb mierzenia wartoci za pomoc iloci produktw, jak mona za t warto
kupi.

Stopa inflacji
To procentowa zmiana poziomu cen, obliczana wedug wzoru
Stopa inflacji = poziom cen w roku biecym - poziom cen w roku
poprzednim/poziom cen w roku poprzednim

Miernik inflacji
Deflator produktu narodowego brutto: to najobszerniejszy miernik inflacji,
obejmujcy najwikszy koszyk dbr i usug wyprodukowanych w gospodarce.
Indeks cen dbr konsumpcyjnych (CPI): bada wpyw inflacji na gospodarstwa
domowe, w wyniku mierzenia przecitnego poziomu cen typowego koszyka dbr i
usug konsumowanego przez typow rodzin
Indeks cen dbr produkcyjnych (PPI): indeks ten obejmuje czynniki produkcyjne z
wyjtkiem pracy. Stanowi pojemny miernik wpywu inflacji na przemysowy sektor
gospodarczy ale nie pokazuje w jaki sposb inflacja wypywa na jak firm lub
ga przemysow

Deflacja
Utrzymujcy si spadek oglnego poziomu cen.
Deflacja wystpuje najczciej w okresie pogarszania si koniunktury
gospodarczej. Utrzymujcy si duej proces ten prowadzi do ograniczenia
produkcji, masowych zwolnie, wzrostu bezrobocia, a w konsekwencji do
dalszego spadku popytu i bankructwa.

Stagflacja - wzrost oglnego poziomu cen, ktremu odpowiada stagnacja( brak

wzrostu) produktu krajowego brutto
Slumpflacja - to wzrost oglnego poziomu cen przy jednoczesnemu spadku
produktu krajowego brutto
Deprecjacja - spadek siy nabywczej pienidza za t sam liczb jednostek
pieninych moemy naby mniej towaru.
Aprecjacja - wzrost siy nabywczej pienidza

Rodzaje inflacji
popytowa - jest ona wynikiem nadmiernej iloci pienidza w obiegu. Nazywa si j
take inflacj pienin. Wystpuje wwczas, gdy globalny popyt wzrasta szybciej ni
wielko produkcji.
kosztowa - zwizana jest ze wzrostem kosztw produkcji. Pojawia si wtedy gdy s
ograniczenia w poday jednego lub kilku zasobw oraz wystpuje wzrost cen na te
zasoby np. odcicie dostaw ropy naftowej z importu z powodu wojen, czy ograniczenie
dostaw surowcw rolnych z powodu nieurodzaju powoduj, e fizycznie jest mniejsza
ilo zasobw do produkcji oraz wzrastaj ich ceny. Nastpn przyczyn mog by
podwyki pac niepokryte wzrostem wydajnoci pracy, poniewa na wzrost kosztw
robocizny na jednostk wyrobu powoduj w konsekwencji wzrost cen
strukturalna - pojawiajca si wwczas, gdy producenci nie mog sprawnie zmieni
struktury produkcji w zwizku ze zmianami struktury gospodarki w kraju, a braku
okrelonych towarw na rynku nie mona szybko pokry niezbdnym importem.
Zmiana struktury gospodarczej pociga za sob koszty finansowe, przykadowo zakup
nowych technologii czy zatrudnienia wysoko wykwalifikowanej kadry. Koszty te
znajduj swoje odbicie w podniesieniu cen przynajmniej w pewnym okresie czasu.

Inflacja pienina
Zjawisko wzrostu przecitnego poziomu cen w gospodarce spowodowane wzrostem popytu. Przyczynami
inflacji popytowej moe by ekspansywna polityka monetarna banku centralnego, utrzymujcy si deficyt
budetowy pastwa i jego finansowanie drukiem pustego pienidza
Wyrnia si dwa rodzaje:

Inflacja budetowa - Jest to inflacja ktrej czynnikiem sprawczym jest wystpowanie deficytu
budetowego pastwa, czyli nadmiernego poziomu wydatkw w stosunku do generowanych dochodw.

Inflacja kredytowa - Wywouje j nadmierna kreacja pienidza yrowego (pochodzcego z kredytw

i poyczek) przez system bankowy, ktra nie jest dostosowana do poziomu produkcji oraz dostaw dbr i
usug na rynek. Kade uruchomienie kredytu powoduje wzrost iloci pienidza w obiegu, co - przy innych
czynnikach nie zmienionych prowadzi do wzrostu globalnego popytu i uruchamia mechanizm transmisji
impulsw monetarnych w inflacyjne.

Przyczyny inflacji
-

nadmierna emisja pienidza

wzrost cen podstawowych surowcw energetycznych
wzrost deficytu budetowego pastwa
ingerencja pastwa w polityk emisyjn banku centralnego
import inflacji
nadwyka eksportu nad importem

Skutki inflacji
-

zachci do oszczdzania
ograniczenie oferty kredytowej ze strony bankw
determinuje wzrost kosztw produkcji
oddziauje na wynagrodzenia
spadek wartoci waluty krajowej
zakcenia w systemie finansowym

Polityka przeciwdziaania inflacji

Polityka pienina : zgodnie z teori monetarystw zjawiska inflacji nie wystpuj,
jeeli wzrost nominalnej poday pienidza nie bdzie przekracza dynamiki
produktu krajowego brutto
Polityka fiskalna: ma na celu obnienie poziomu inflacji poprzez oddziaywanie na
stron popytow
Polityka pacowa: pace s jednym z podstawowych kosztw i ich nadmierny
wzrost moe sta si przyczyn inflacji o charakterze podaowym. Przyjmuje si
e wzrost pac nie bdzie wynikiem inflacjogennym jeli ich dynamika bdzie
zdecydowana do wzrostu wydajnoci pracy.
Polityka cenowa: oddziaywanie na polityk cenow przedsibiorstwa, majca na
celu przeciwdziaanie stosowania przez nich polityki monopolistycznych i
zawyaniu cen, jest moliwe w dugim okresie poprzez denie do stworzenia
konkurencyjnej struktury gospodarczej

Luka inflacyjna
Stan braku rwnowagi rynkowej polegajcy na istnieniu nadwyki globalnego
popytu nad globaln poda - niedobr poday

Nawis Inflacyjny
charakterystyczna dla gospodarki planowej dugookresowa nadwyka
zasobw pieninych ludnoci ponad warto towarw oferowanych do
sprzeday

Wzrost gospodarczy
Zwikszenie si w danym okresie cakowitej wielkoci produkcji i sprzeday dbr
finalnych w gospodarce.
Mierzy si go za pomoc PKB ukazujc potencja danej gospodarki na tle
gospodarki innych krajw lub w przeliczeniu na jednego mieszkaca ukazujc
poziom dobrobytu tzn, przecitnego obywatela

Przyczyny wzrostu gospodarczego

-

wzrost nakadu pracy

wzrost produkcyjnoci pracy:
kapita rzeczowy
kapita ludzki
postp techniczny i organizacyjny
korzyci skali
zmiany struktury
inne czynniki

Typy postpu technicznego

Naturalny - ma miejsce wwczas gdy zmiany poziomu kapitaochonnoci nie maj
wpywu na tempo wzrostu wydajnoci pracy
Kapitaochonny - wystpuje wwczas gdy wzrost poziomu kapitaochonnoci
powoduje wzrost tempa wydajnoci
Kapitaooszczdny - ma miejsce wwczas gdy wzrost poziomu kapitaochonnoci
powoduje spadek tempa wydajnoci pracy

Wyznaczniki tempa rozwoju gospodarczego

Ustrj gospodarki
Kapita ludzki - wiedza i umiejtnoci ludzi i ich predyspozycje psychofizyczne do
wykonywania okrelonych prac
Warunki wymiany midzynarodowej -

Warunki szybkiego rozwoju gospodarczego

-

utrzymanie stabilnoci makroekonomicznej

dominacja w gospodarce wasnoci prywatnej
zorientowana na wymian miedzynarodow gospodarka
istnienie prorozwojowych stosunkw pracy
utrzymywanie stabilnoci politycznej
wzgldnie maa obecno pastwa w gospodarce

Przeszkody rozwoju gospodarczego

-

utrzymujcy si wysoki wskanik wzrostu oglnego poziomu cen w

gospodarce
koniunkturalne oddziaywanie na zakres ludnoci gospodarczej na skutek
braku jej konstytucyjnej gwarancji
nadmierne obcienie gospodarki podatkami

Wzrost gospodarczy a polityka pastwa

Wspieranie innowacji - w dugim okresie tempo wzrostu gospodarczego zaley od
iloci kapitau rzeczowego ktr dysponuje spoeczno, czyli od poziomu
inwestycji
Malejce przychody i efekt domagania - przychody z kapitau s malejce,
bowiem gdy ilo kapitau w gospodarce ronie, przyrost gospodarczy
wytwarzanej przez dodatkowe jednostki kapitau maleje.
Inwestycje zagraniczne - powikszaj zasb kapitau, ktrym dysponuje
gospodarka, co przyczynia si do zwikszenia produkcyjnoci i wynagrodze
owiata - czynniki przyczyniajce si do dugookresowego rozwoju
gospodarczego. Politycy mog wpywa na podniesienie poziomu ycia w kraju
poprzez dbanie o wysoki poziom nauczania w szkoach i zachcanie
mieszkacw do korzystania z nich

CD
Ochrona praw wasnoci i wspieranie stabilnoci politycznej Wolny handel - rezygnujc ze stosowania ogranicze wolnego handlu, ktry moe
osign podobny wzrost gospodarczy co kraj w ktrym np; dokona si wielki
postp techniczny
Badania i prace rozwojowe - pastwo moe wspiera badania i prace rozwojowe
za pomoc naukowych laboratoriw badawczych, systemw grantw bezdomnych
a take poprzez przyznawanie ulg praktycznych i innych przywilejw
przedsibiorstwom angaujcym si w badania i prace rozwojowe
Wzrost liczby ludnoci - szybkie powikszenie si populacji moe hamowa
wzrost gospodarczy zmniejszajc ilo kapitau, ktrym dysponuje kady
pracownik lecz moe powodowa wzrostu postpu technologicznego.

Koniunktura gospodarcza
Koniunktura gospodarcza to wszelkie zmiany aktywnoci gospodarczej przejawiajce si w zmianach
podstawowych wskanikw ekonomicznych. Wskaniki te to wskaniki agregatowe okrelajce kondycj
gospodarki, a wic np. PKB, PNB, inwestycja,konsumpcja,wskaniki bezrobocia, inflacji.

Rodzaje waha gospodarczych

Trendy - dugookresowe tendencje zmian aktywnoci ekonomicznej w gospodarce
Wahania sezonowe - obejmuj zmiany w dziaalnoci gospodarczej dokonujce si na przestrzeni
roku kalendarzowego. S one wynikiem dziaania np.: czynnikw przyrodniczych, zwyczajw

Wahania przypadkowe - s zmianami w dziaalnoci gospodarczej powodowanymi bliej

nieokrelonymi przyczynami, majcymi charakter losowy.

wahania koniunkturalne - s powtarzajcymi si ze wzgldn regularnoci i redniookresowymi

zmianami aktywnoci gospodarczej. Wyraaj si w ekspansji lub kurczeniu tej aktywnoci wok linii
trendu.

Cykl koniunkturalny
Okresowe i w miar regularne wahanie produkcji i zatrudnienia czynnikw
wytwrczych

Fazy cyklu koniunkturalnego

Kryzys - pierwsze stadium cyklu, spadek oglnej aktywnoci gospodarczej,
przejawiajcy si zmniejszeniem cakowitej produkcji, zatrudnienia, wzrocie stopy
procentowej oraz spadku oglnych cen papierw wartociowych
Depresja(zastj) - wzgldna stabilno gospodarki na obnionym poziomie.
Problemy ze sprzeda powoduj zmniejszenie zyskw przedsibiorstw, a banki
komercyjne maksymalnie ograniczaj udzielanie kredytw, obnieniu ulegaj
take stopy procentowe
Oywienie - wzrost wszystkich wskanikw aktywnoci gospodarczej
Rozkwit - postpujcy wzrost wskanikw aktywnoci gospodarczej w zwolnionym
tempie. Przedsibiorstwa produkuj na poziomie swoich maksymalnych
moliwoci

Metody oddziaywania pastwa na przebieg cyklu

koniunkturalnego
Polityka fiskalna - polega na ustalaniu opodatkowania i wydatkw budetowych zalenie od sytuacji
gospodarczej. W okresach spadku koniunktury, rzd moe pobudzi wzrost wydatkw konsumpcyjnych i
inwestycyjnych poprzez obnienie stopy procentowej i wzrost wydatkw. Rezultatem stymulacyjnej polityki
fiskalnej jest zwikszony poziom produkcji i zatrudnienia lecz tym procesom zwykle towarzyszy wzrost
cen.
Polityka monetarna (pienino-kredytowa) - polega na regulowaniu iloci pienidza w obiegu. W okresie
sabej koniunktury stosuje si polityk taniego pienidza polegajcego na obnieniu stopy rezerw
obowizkowych przez banki, obnienie stopy procentowej redyskontowej, uatwieniach kredytowych i
zarzdzanie poday pienidza. Z kolei w okresach rynkowej koniunktury w celu hamowania rozwoju
stosuje si polityk drogiego pienidza ktra polega na podwyszeniu rezerw obowizkowych oraz stopy
procentowej redyskontowej, na zaostrzeniu warunkw udzielaniu kredytw i ograniczenie poday
pienidza poprzez sprzeda pastwowych papierw wartociowych